Ísafold - 16.04.1902, Qupperneq 1

Kemur út ýmist einn sinni eða
tvÍ8v. í viku Yerð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
1 */» doll.; borgist fyrir miðjan
júli (erlendis fyrir fram.)
ISAFOLD.
Uppsogn (sa.ifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sé ti)
átgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
XXIX. ársr.
Reykjavík miðvikudaginn 16. apríl 1902.
20. blað.
I. 0- 0. F. 834818'/,. 0. II.
Forrigripasafn opið mvd. ogld. 11 —12
Landsbókasafn opið bvern virkan dag
k). 12—2 og einni stundu lengnr (til kl. 3)
nud., mvd. og ld. til útlána.
Okeypis lækning á spitalfnnm á þriðjnd.
og föstud. kl. 11 -1.
Ökeypis augnlækning á spitalanum
fyrsta og þriðja þriðjud. Iivers mánaðar
%1. 11—1.
Ókeypis tannlækning i húsi Jóns Sveins-
■sonar hjá kirkjunni 1. og 3. mánud. hvers
tnán. kl. 11—1.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
'kl 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Tvisvar í viku
hefir Isafold komið út það
sem af er þessum mánuðl,
miðvikudaga og laugar-
daga, og gerir það fram
undir haust.
Auglýsendur minn-
ist þess, að senda anglýs-
ingahandrit jafnan ekki
síðar en um miðjan dag
daginii áður.
Eftirlaunamálið.
Framför ætti að vera að aínámi lög-
8kipaðra eftirlauna. Bæði sparnaður
fyrir landssjóð, aem almenningur lítur
mest á, svo sem ekki er láandi, með
því að nóg er um álögurnar; og holl
hvöt fyrir embættismenn til þeirrar
framsýni og fyrirhyggju fyrir ellídög-
um og heilsubilun, sem aðrir borgar-
ar þjóðfélagsins verða í frammi að
hafa, ef sneiða skal hjá þeim óskemti-
legu forlögum, að komast á vonarvöl
eða á náðir vina og vandamanna.
Sparnaðarvonin fyrir landssjóð er
þó völt. jpví meðan fátæktin er
fylgikona þorra embættismanna vorra,
sem annarra landsbúa, er sem maður
horfi á í huga sér kafþykka bænar-
skráa-drífu inn á hvert þing um fjár-
l&ga-ellistyrk, er eftirlaunalög væru af-
numin; og má mikil breyting á verða
til þess, að fjárveitingarvaldið stand-
iat til hlítar þær atlögur að landssjóði,
eða þá hitt, að afstýrt verði tífalt
magnaðri og skæðari bitlingabardaga
á hverju þingi en dæmi eru til áður,
jafnvel með miður fögrum bitlinga-
hrossakaupum.
Svo gæti farið þá, að hygnum
mönnum þætti eftirsjá í garala elli-
styrksfyrirkomulaginu, með Iögboðnum,
afskömtuðum .eftirlaunum.
f>að er lika sannast að segja, að lit-
ið er oft heldur einhliða á það mál,
°g meginreglan sjálf látin gjaldaþess,
hve henni hefir stundum verið hrap-
allega mi8beitt, bæði með óþarflega
iiáuni eftirlaunum í sumum embætt-
utn, en í sumum aftur heldur lágum,
°g þó enn frekara með þeim hætti,
að demba mönnum á bezta aldri á
•ftirlaun og ala þá síðan tugum ára
saman á ríflegri landssjóðsmeðgjöf,
fullhrausta og vel vinnandi, menn, sem
brotið hafa raunar af sér embætti á
einhvern hátt, ekki sizt með ofdrykkju
eða fjárskila-óreiðu, en mannúðin, hin
alkunna »miskunn, sem heitir skálka-
skjól«, veitir þó fullkomið ástríkisfóst-
ur í útbreiddum faðmi landssjóðs, í
stað þes8 að láta þá sæta forlögum
annarra afbrotamanna: að verða sjá
fyrir sér sjálfir, þegar sleppir hegning.
arhúsfóstri þyí, er þeir hafa til unnið
á stundum, eD sjálfsagt þykir að jafn-
aði að hlífa þeim alveg við.
f>að er þ e 11 a ekki sizt, sem gert
hefir eftirlaun hér á landi svo lítt
þokkuð, sem þau eru orðin.
Embættismönnum laDdsins hefir oft
verið líkt við vinnumenn á stórbúi.
f>að er og rétt að mörgu leyti. f>eir
eru vinnumenn á landsbúinu. Og
eins og gildur bóndi og hygginn hag-
ar kaupgjaldi og viðurgerningi öllum
svo, að til hans veljist gott verkafólk,
eins er landsbúinu þvi að eins hyggi-
lega stjórnað, að þangað veljist nýtir
vinnumenn. Eins og bóndinn gerir
sér skaða, ef hann er svo kaup naum-
ur, að ekki vilja vistast hjá honum
nema ónytjungar og óreiðumenn, eins
er landsbúinu sams konar skaði að of
rýrum launum, svo rýrum, að það
verður að láta sér lynda fólk af lé-
legri endanum í sína þjónustu. En
er kemur til að skamta launin, þá er
það ekki annað en einfalt álitamál,
hvort er hagfeldara landsbúinu, að út-
hluta öllu kaupinu jafnóðura, eða halda
eftir nokkuru af því til ellidaganna
eða til vátryggingar, ef slys ber að
höndum, heilsubilun eða annað. f>ví
annað eru eftirlaunin ekki. f>au eru
ekki annað en frábrugðin kaupgreiðslu-
aðferð, frábrugðin því, sem vanalegt
er um vinnufólk hjá bændum. Lands-
sjóður greiðir meiri hluta kaupsins
jafnóðum, en heldur nokkuru eftir og
leggur í ellistyrk88jóð. Hann er
þann veg Hfsábyrgðarsjóður vinnu-
manna sinna, embættismannanna.
Kaupgjalds-mælikvarðinn á að öðru
leyti að vera hinn sami á landsbúinu
og öðrum búum að því leyti til, að
kauphæðin sé miður við, fyrir hvað er
hægt að fá gott vinnufólk. f>að kaup
á bóndinn að gjalda, hvort heldur er
á vanalegu búi eða á landsbúinu. f>að,
og hvorki meira né minna; skaði að
hafa það minna, og gagnlaus eyðsla að
hafa það meira. Og geti landsbúið
ekki fengið góða vinnumenn nema
með því að vátryggja þá til ellidag-
anna eða ef heilsan bilar, þá er sjálf-
sagt að gera það; en annars ekki.
Eins atriðis er oft vangætt í sam-
anburði á kjörum landsvinnumanna
og annars vinnufólks, og það er það,
að vanalegt vinnufólk er að jafnaði
ekki í vist nema stuttan kafla æfinnar,
áður en það fer að eiga með sig sjálft
og er þá tíðast á bezta aldri og
með fylsta fjöri. En um landsvinnu-
menn er reglan sú, að þeir vinna
því, landinu, alla æfi, meðan fjör og
heilsa endist; og því er það, að þar
kemur fram hugsunin um, að hÚ3bónd-
inn, landið, ali önn fyrir þeim, þegar
þeir eru orðnir ófærir til vinnu. En
þá gleyma þeir því oft, sem andvígir
eru skilmálalaust öllum eftirlaunum
embættismanna, að hver almennilegur
bóndi hagar sér raunar alveg eins og
laudssjóður gerir: hann greiðir hjúi,
sem unnið hefir hjá honum allan sinn
vinnu-aldur, eftirlaun með þeim hætti,
að sjá því borgið i elli þess. f>etta
er svo rik kvöð, að sá er með óþokk-
um talinn, er henni bregzt. — Að svo
lítið ber á þeirri kvöð, kemur af því,
að það er svo fátítt, að hjú séu í sömu
vist alla æfi.
Likt er að segja um aðra stöðu
ýmsa en hjúavist. f>ess muo t.
d. varla dæmi, að kaupmaður eða
verzlunareigandi telji sér ekki skylt
að veita eftirlaun eða ellistyrk fé-
lausum manni eða félitlum, sem veitt
hefir verzlun hans forstöðu langan ald-
ur og fram á elliár.
Eitt mælir enn fremur heldur með
eftirlaunum en móti, og það er þráseta
g&malla og lítt hæfra manna í embætt-
um miklu lengur en þeir eru færir um
að þjóna, ef engan ellistyrk eiga í
vændum, er embættinu sleppir. Og
ekki mundi minna kveða að mannúð
þeirra, sem yfir þá eru boðnir, er því
væri að skifta, heldur en þegar þeir
demba ungum mönnum á eftirlauu,
þeim er sjálfsköpuð víti hafa gert ó-
hafandi í embætti. Slíkt gæti orðið
landinu raunar miklu tilfinnanlegri ó-
hagur en þótt það ætti að kosta rokk-
uru fé til hóflegra eftirlauna.
En þótt svo sé, að fleira mæli með
eftirlaunum en fyrir mörgum vakir í
fljótu bragði, þá væri mjög æskilegt,
að þau legðist niður að mestu eða
öllu leyti, og er ekki nema alveg rétt,
að vinna að því smám saman. f>að
verður og þvi minna áhorfsmál, sem
þjóðin efnast betur, auk þess sem á
það má benda, hve miklu er hægra
nú en fyrrum að sjá sér og sínum
borgið í ellinni með því að kaupa sér
eða þeim lífeyri hjá einhverju hinna
mörgu lífsábyrgðarfélaga, sem hann
hafa á boðstólum með álitlegum kjör-
um. Sú hugsun er og raunar löngu
komin inn í löggjöf vora, þar sem er
kvöðin á konunglegum embættismönn-
um að sjá ekkjum sínum fyrir slíkum
lffeyri. —
f>egar svo langt væri komið, kæmi
til álita og úrskurðar húsbóndans á
landsbúinu, löggjafarvaldsins, hvort
embættismönnum ætti að vera í sjálfs
vald sett, hvort þeir sæju sér fyrir
elliatyrk úr lífsábyrgðarfélagi eða ekki.
Líklegast mundi þykja hart að skylda
þá til þess. En mjög hætt er þá samt
við, að mörgum yrði fyrir að láta það
ógert, og það einmitt þeim, er sízt
mættu áu þess vera. Og hvernig færi
þá? Vitanlega svo, að flúið yrði á
náðir landssjóðs um ellistyrk, er eigi
lægi annað fyrir en sveitin. Bæri þá
alt að sama brunni sem fyr, með þeim
einum mun, að þá yrði landssjóðs-
ellistyrkur (eftirlaun) oft og tíðum
verðlaun fyrir óspilun og fyrirhyggju-
leysi. —
Hér er um þessar mundir töluvert
hugsað og rætt um eitt embætti, sem
enn er ófætt þó, sér-ráðherraembættið
íslenzka, — hvort því eigi að fylgja
eftirlaun eða ekki. En það er efni í
sérstaka smá-hugleiðing, er bíður næsta
blaðs. •
Próf í stýrimannafræði.
Dagana 10.—12. og 14. apríl var hið
minna st/rimannapróf haldið við st/ri-
mannaskólann. Undir það gengu 25 af
lærisveinum skólans og stóðust það.
í prófnefnd voru ásamt forstöðumanni
skólans, Páli Halldórssyni, lautiuant A.
Nielsen og docent síra Eiríkur Briem,
tilnefndir af stiftsyfirvöldunum og bæjar-
stjórn Heykjavíkur, en skipaðir af lands-
höfðingja, og var hr. A. Nielsen jafn-
jafnframt skipaður formaður prófnefnd-
arinnar.
Prófsveinaruir hlutu þessar einkunnir:
1. Einar Jónsson, Isafjarðars/slu 63 stig
2. Bergþór Eyólfsson, Rvík..... 62 —
3. Sigtryggur Jóhannss., Eyjaf. 61 —
4. Þorgr. B. Stefánsson, Rvík... 61 —
5. Jón E. Bergsveinss., Barðastr.s.60 —
6. Hrólfur Jakobsson, Húnav.s. 57 —
7. Jóh. Guðmundss., Seltjarnam. 57 —
8. Ólafur Jónsson, D/rafirði.... 57 —
9. Sigurður Bjarnason, D/rafirði 57 —
10. Sigurður Jónsson, Seltjarnarn. 57 —
11. Jón Guðm. Ólafss., Barðastr.s. 56 —
12. Kristleif. Jónatanss., Snæf.n.s. 56 —
13. Ólafur J. Sigurðsson, Arnarf. 56 —
14. Guðm. Þórðarson, Arnarfirði 55 —
15. Jörundur Bjarnas., Barðastr.s. 55 —
16. Eyólfur Eyólfssou, Reykjavík 54 —
17. Helgi Björnsson, Reykjavík 54 —
18. Jón Júl. Halldórsson, Eyjafj.s. 53 —
19. Benedikt Tómasson, Akranesi 52 —
20. Jakob Jakobsson,Eyjafjarðars. 50 —
21. Jón Jónssou, D/rafirði.......47 —
22. Ólafur G. Kristjánss., Arnarf. 47 —
23. Páll Friðriksson, Akranesi ... 47 —
24. MagnúsSigurðsson, Reykjavík 42 —
25. Lárus Bjarnason, Reykjavík 41 —
Hæstur vitnisburður við próf þetta
er 63 stig, og til að standast prófið
þarf 18 stig. I þetta sinn náði einn
prófsveinanna (Einar Jónsson) hinni
hæstu einkunn, sem gefin er (63 st.), og
er það í fyrsta sinni, að nokkur hefir
náð þeirri einkunn siðau skólinn var
stofnaður.
Nr. 1, 6 og 17 gengu ekki inn í skól-
ann fyr en í haust, og voru þvi að eins
einn vetur í honum.
Með því að hið meira st/rimannapróf
verður ekki haldið þetta ár, var skólan-
um sagt upp að afloknu prófi.
Prestvígsla. Biskup vor vigði sd. 18.
þ. m. prestaskólakand. Böðvar Bjarnason
prest að Rafnseyri.