Ísafold - 09.01.1904, Síða 1

Kemur út ýmist eimi sinni eða
tvisv. í viku. Yerð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
14/, doll.; borgist fyrir miðjan
’úlí (erlendis fyrir fram).
ÍSAFOLD.
Dppsögn (skrifleg) bnndin við
iramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslnstofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
Reykjavík laugardagiim 9. janúar 1904
XXXI. árg.
MuóÁu/ó jfta/UjasiMi
«To. 0. F. 852398V2-
Augnlækning ókeypis 1. og 3. þrd. á
hverjum mán. kl. 11—1 i spltalanum.
Forngripasafn opið mvd. og ld. 11
—12.
Frilœkning á gamla spitalanum (lækna-
skólanum) á þriðjudögum og föstudögum
41. 11—12.
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa op-
fn á hverium degi kl. 8 árd. til kl.lOsiðd.
Almennir fundir á hverju föstudags- og
!innnudag8kveldi kl. 8V2 siðd.
Landakotskirkja. Guðsþjónusta kl. 9
-og kl. 0 á hverjum helgnm degi.
Landakotsspitali opinn fyrir sjúkravitj-
■endur kl. 10'/2—12 og 4—6.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
‘kl 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Bankastjóri við kl. 11—2.
Landsbókasafn opið livern virkan dag
Sd. 12-3 og kl. 6—8.
Ndttúrugripasafn, i Vesturgötu 10, opið
ú sd. kl. 2—3.
Tannlœkning ókeypis í Pósthússtræti 14b
■1. og 3. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
Almennur
safnaðarfrindur
fyrir Eeykjavíkurdómkirkjusöfnuð verð-
ur eftir tilmælum sóknarnefndar hald-
inn næstkomandi mánudag kl. 8 síð-
degis í Báruhúsinu til að skýra söfn-
uðinum frá aðgjörðum ^sóknarnefndar-
inna-r viðvíkjandi ráðningu organist-
ans við dómkirkjuna, áður en samn-
ingur við hann verður eftir fyrirlagi
amtsins undirskrifaður af sóknarnefnd-
inni og staðfestur af amtmanni.
Reykjavlk, 8. jan. 1904.
Jóhann Þorkelsson.
t
Frú Gruðlaug Jensdóttir
andaðist hér í bænum 7. þ.
mán., 53 ára gömul, fædd 26.
júní 1850. Hún var dóttir
Jens rektors Sigurðssonar og
Ólafar Björnsdóttur Gunnlaugs-
sonar. — Árið 1878 giftist hún
Sigurði Jónssyni sýslumanni í
Snæfellsness og Hnappadals-
sýslu, en varð ekkja árið 1893.
Þrcm árum síðar (1896) flutt-
ist hún hingað til Reykjavíkur
og dvaldi hér eftir það til
dauðadags. — Hún var mjög
vel gefin kona og prýðisvel
gáfuð, eins og hún átti ætt til.
Bankastjóri Bandsbankans
veitir mönnum viðtal í bankahúsinu
á hverjum virkum degi kl. 11_2.
Gjald fyrir organslátt og
söng í dömkirkjunni.
Væntanlega hefir mörgum af gjald-
endum bæjarins komið það á óvart,
er þeim voru færðir fyrir skömmu
kröfuseðlar um gjald fyrir organslátt
og söng í dómkirkjunni; þess konar
gjald var óþekt hér að undanförnu og
er því spánnýtt, en ný gjöld eru vana-
lega ekki vinsæl, og þetta gjald að
líkindum því síður, sem gjaldendur
hafa nýlega greitt annað gjald, sem
einnig er nýtt hér, gjald til kirkju-
garðsgirðingar. í flestum öðrum söfn-
uðum hér á landi eru þessi gjöld kunn,
og það fyrir all-löngu, einkum hið
síðara, þótt því vanalega sé svarað í
vinnu til sveita.
Með lögum nr. 21 frá 22. maí 1890,
um stjórn safnaðarmála og skipun
sóknarnefnda og héraðsnefnda, er svo
ákveðið, að þar sem hljóðfæri er í
kirkju, »skal söfnuðurinn kosta
hljóðfærasláttinn og halda
söng uppi á sinn kostnað,
nema eigandi eða forráðamaður kirkju
gefi samþykki sitt til, að groiða megi
kostnaðinn að nokkru eða öllu af
kirkjunnar fé, og héraðsfundur síðan
samþykki, að svo skuli vera«.
þetta lögákveðna gjald fyrir organ-
slátt og söng hefir Reykjavíkursöfn-
uður sloppið við til þessa. Organleik-
arinn hefir sem sé að undanförnu haft
1000 kr. laun úr landssjóði; og þótt
þau laun hafi eigi öll verið beint fyr-
ir organsláttiun, heldur jafnframt og
öllu fremur fyrir kenslu í þeirri list,
þá hefir þetta þó verið látið duga og
söfnuðurinn sloppið með það. En á
alþingi í sumar varð gagngerð breyt-
ing á þessu. í stað 1000 kr. launa,
sem organleikarinn áður hafði árlega
úr landssjóði, fær hann nú að eins
100 kr. þóknun á ári fyrir »að leika á
orgelið við prestsvígslur og alþingis-
setningar«, og má nærri geta, að eng-
inn maður geti látið sér það nægja,
sízt eins og nú er komið, að flesta
helga daga eru fluttar tvær messur,
og má því organistinn aldrei um frjálst
höfuð strjúka þá dagana, hvorki ár-
degis né síðdegis.
pegar nú svona var komið, voru
eigi önnur ráð fyrir hendi um sfðast-
liðið nýjár, en að ráða organleikara á
kostnað safnaðarins, samkvæmt þeirri
skyldu, sem áðurnefnd lög leggja hon-
um á herðar í því efni, en samkv. 2.
gr. téðra laga skal sóknarnefndin, með
umráði prestsins, jafna gjaldinu niður
á sóknarmenn alla, þá er eigi eru
8kylduómagar eða s v e i t a r ó-
m a g a r, og skal það þá vera aðal-
reglan, segir í lögunum, að helmingur
ko3tnaðarins komi jafnt á hvern til-
skyldan mann, en annar helmingurinn
fari eftir efnum manna og ástæðum,
og skal hver húsráðandi inna það af
hendi fyrir sig og skyldulið sitt,
Sumir kunna nú ef til vill að líta
svo á, að úr því að leyfilegt sé, sam-
kvæmt lögunum, að láta kirkjuna sjálfa
bera þetta gjald að nokkru eða öllu
leyti, þá hafi verið óþarfi að slengja
því upp á söfnuðinn, kirkjan sé ekki
of góð til að standa straum af organ.
slætti og söng, hún sé nógu rík og
hafi ærnar tekjur frá bæjarbúum, bæði
ljóstolla og kirkjugjald af húsum, —
Öðrum fin8t ef til vill, að gjaldendur
ættu ekki að kvarta svo mjög undan
gjaldinu; þeir megi þakka fyrir, að það
var eigi lagt á þá fyrir 13 árum, þeg-
ar er lögin öðluðust gildi.
Að öllum líkindum getur það ekki
komið til mála, að láta dómkirkjuna
sjálfa bera þetta gjald eða nokkurn
hluta þess; hvorki eigandi hennar (lands-
sjóður [alþingi]) né forráðamaður (amt-
maðurinn) mun gefa samþykki sitt til
þess. peir munu þykjast hafa þvegið
sínar hendur og það rækilega, er þeir
hafa útvegað kirkjunni nýtt orgel, er
kostar um 6000 kr., kostnaðarlaust að
öllu leyti af safnaðarins hálfu. En
hafi dómkirkjan hins vegar svo mikið
aflögum af tekjum sínum, að afgang-
urinn, sem í landssjóð rennur, hefði
nægt í þetta gjald, þá má söfnuðurinn
sjálfum sér um kenna, er hann hingað
til hefir jafnan verið ófáanlegur til að
taka kirkjuna að sér. Að öllum lík-
indum þarf hann þó ekki að naga sig
f handarbökin fyrir það, eða sjá of-
sjónum yfir tekjum kirkjunnar, þar
sem öll kirkjugjöld fríkirkjumanna
renna að líkindum framvegis í sjóð
fríkirkjunnar, og missir dómkirkjan við
það talsverðan hluta af tekjum sínum.
Undir upphæð gjaldsins verður það
auðvitað nokkuð komið, hvort þessari
nýju álögu verður tekið vel, sæmilega
eða illa. þótt almenningi þyki gjöld-
in á sér yfirleitt orðin bæði mörg og
há, þá er þó ekkí líklegt að gjaldend-
ur telji það eftir, að leggja eitthvað
lítið eitt af mörkum einu sinni á ári,
til þess að eiga kost á að hafa góðan
organslátt og prýðilegan söng í kirkj-
unni sinni, sem jafnframt er dóm-
kirkja landsins, og það því síður sem
kirkjueigandinn leggur til prýðilegt
hljóðfæri, algerlega á sinn kostnað, og
eigi hæfir annað en launa verkið sóma-
samlega. En þótt það sé gert, á
gjald þetta ekkí að þurfa að verða
tilfinnanlegt á hverjum einstökum
manni, jafn margir og gjaldendurnir
eru í þjóðkirkjusöfnuðinum hér f bæn-
um.
Sóknarnefndin mun nú hafa hugsað
sér að ákveða laun organleikarans 800
kr. á ári, og verður eigi annað sagt,
en það sé sæmilegt kaup. Getur jafn-
vel verið, að sumum virðist kaupið of
hátt eða óþarflega hátt, þegar tekið
er tillit til þess, að talsverðar auka-
tekjur fylgja organistastöðunni, bæði
við giftingar og greftranir. En á hitt
ber einnig að líta, að organistinn hlýt-
ur að hafa varið talsverðum tfma og
fé, til að gera sig færan til að takast
starfann á hendur, og eins hitt, að
hann þarf að jafnaði að verja tals-
verðum tíma og fyrirhöfn til undir-
búníngs, æfa söngflokk o. b. frv. til
þess að verkið fari vel úr hendi og
verði guðsþjónustu, kirkju og söfnuði
samboðið.
Heyrzt hefir, að amtmaður hafi á-
skilið, að árslaun organistans væru
eigi minni en 800 kr. Vér seljum það
eigi dýrara en vér keyptum, en getum
hins vegar eigi trúað að svo sé. Amt-
maður ræður því, hvort hann trúir
organista safnaðarins fyrir hljóðfæri
kirkjunnar, en upphæð kaupsins er
2. blað.
samkomulags og samningsmál milli
organistans og safnaðarins, eða sókn-
arnefndar fyrir hans hönd.
En hvernig sem þessi uppbæð er
tilkcmin, þá hefir sóknarnefndin hugs-
að sér organistalaunin . . 800 kr.
Laun fasts söngflokks . . . 200 —
þóknun til hringjara, fyrirað
troða orgelið............150 —
Skriftir, seðlaprentun, seðla-
burð o. s. frv...........100 —
20% fyrir vanhöldum . . . 250 —
10°/ó ftf innheimtum gjöldum
í ómakslaun o. s. frv. c. . 140 —
Samtals kr. 1640
Eitthvað á þessa leið mun áætlun
sóknarnefndarinnar vera um upphæð
þá, sem hún hefir jafnað niður; og
þótt hún í fyrsta áliti virðist nokkuð
há, þá er hún þó alls eigi ægileg, þeg-
ar þess er gætt, að útgefnir seðlar
munu vera 17—1800; gjaldendur sam-
tals, sem á er lagt, auðvitað miklu
fleiri, líklega nokkuð á 4. þúsund.
Ætti gjaldupphæðin á hverjum seðli,
eftir þessa, ekki að nema fullri krónu
að meðaltali, sem alls ekki virðist of-
ætlun að greiða.
Um hitt geta verið og eru að sjálf-
sögðu skiftar skoðanir, hvort sumar af
þessum upphæðum eru eigi óþarflega
háar og sumar ef tíl vill að öllu eða
mestu leyti óþarfar, eins og t. d. 20
°/0 fyrir vanhöldum á ekki hærri gjöld-
um, sem auk þess hafa lögtaksrétt
Á þeim ættu mjög lftil vanhöld að
verða eða sama sem engin. En bót
er það hér í máli, að það sem inn-
heimt verður þetta árið um þörf fram,
það verður lagt í sjóð og kemur til
frádráttar, er jafnað verður niður
næsta ár.
Að endingu skal bent á það, að
gjaldið er heimt inn í ársbyrjun í stað
þess að gjalddagi er í árslok þ. á. —
En sóknárnefndin mun eigi hafa treyst
sér til að launa organista alt árið með
tvær hendur tóraar til ársloka, og tal-
ið sér því einn kost nauðugan, að
heimta gjaldið inn þegar í ársbyrjun.
Um málefni þetta verður haldinn
fundur næstkom. mánudagskvöld (sjá
augl.) og er því óþarfi að fara um það
fleiri orðum að sinni. Vér höfum
bent á framanskrifuð atriði, til þess
að gjaldendur ættu hægra með að átta
sig í málinu undir fundinn.
Háar tölur.
Á Bretlandi deyja á r 1 e g a af o f-
d r y k k j u 40 þús. manna, í Belgíu
og Hollandi 20 þús., á Rússlandi 100
þús,, á Frakklandi 40 þús., á Norður-
löndum og í Sveits 10 þús.; samtals er
þetta 210 þús. manns.
Herkostnaðnr ÞjóSýerja á sjó og landi
árið 1898—99 var freklega 730 miljón-
ir marka (m — 90 a,), en bein útgjöld
þeirra til áfengiskaupa voru sama áriS
3000 miljónir marka. Árlegur her-
kostnaSur Svía er 35 miljónir króna, en
áfengiskostuaðurinn 80 miljónir. Her-
kostnaður Dana var 1901 hátt upp i
18 miljónir króna, en fyrir áfengi fór
eigi minna en 62| miljón króna sama
árið. —