Ísafold - 19.03.1904, Blaðsíða 2

54
gjörBamlega upp þann vinnusparnað,
sem hann veitir í vörzlunni.
f>að er kunnugt, að túngarðar, eink-
uai grjótgarðar, hafa bjargað margra
naanna lífi, þegar þeir hafa verið hríð-
viltir og í náttmyrkri, — að þeir hafa
þreifað sig áfram með þeirn, og hitt
fénaðar- eða bæjarhús.
Hvað gerir nú gaddavírinn?
Alt hið gagnstæða, ersvona stendur á.
Stórhættulegur getur gaddavírinn
▼erið fyrir hesta, þegar hann liggur
undir snjó meir eða minna. f>eir geta
hálsbrotnað eða kafnað f einu vetfangi,
ef þeir lendajá hann, og auk þess rifið
sig til stórskemda, og þegar svo bæri
að, þá væri illa farið með tþarfasta
þjóninn*.
Enn skal bent á, að þegar vírinn er
fullslitinn og fer að detta niður af ryði,
þá þarf nákvæma varúð, að hann ber-
ist ekki inn á túnin og hin smærri
brot leudi ekki í töðunni.
f>ess eru mörg dæmi, að kýr hafa
etið ryðgadda ofan í sig í beyi og að
það hefir drepið þær eftir langvinnar
kvalir.
f>á eru ennfremur miklar líkur til,
að bið fyrirskipaða eftirlit verði ekki
mikils virði.
Hreppstjórar munu þreytast á að
vinna fyrir ekki neitt, og biðja svo um
launaviðbót. Löggjafarvaldið gæti ekki
verið þekt fyrir að launa þetta starf
ekki.
Hvar mundu launin verða tekin ?
Líklegast af ábúendum.
En gerum nú ráð fyrir, að hrepp-
stjórar fleiri eða færri sýndu rögg af
sér með eftirlitið.
f>eir eru skyldir að tilkynna sýslu-
manni, hve nær sem einhverju er á-
bótavant um viðhald, sbr. 13. gr., og
sýslumaður skyldur að gera eitthvað,
líklega að kyrsetja fjármuni hjá bónd-
anum, þar til hann hefir fullnægt lög-
unum.
f>etta fær bóndinn að borga. Geta
orðið málaferli, og öll slík mál mundu
falla á bónda.
Leiguliðar standa hér á milli tveggja
elda.
Annars vegar er landsdrottinn, sem
heimtar sinn rétt samkv. byggingar-
bréfi, og landsdrotnar hljóta að vera
kröfuharðari en áður, þar sem þeir
eru ábyrgðarmennirnir gagnvart lands-
sjóði, sjá 4. gr.
Hins vegar er hreppstjóri með eft-
irlitið og sýslumaður með lögtökin.
Ekki rýmka lög þessi frelsi smá-
bændanna.
Gaddavírinn verður ekki heldur sá
garður, er geri granna sætt.
Víst má telja það, að landssjóður
missi nokkuð af hínum upphaflega
höfuðstól.
Hvernig fer, ef þrotabú verður í svo
miklum mæli, að ekki er til fyrir for-
gangsskuldum á prestssetrnm, kirkju-
jörðum, þjóðjörðum ? Mér skilst svo,
að á öllum þessum jörðum hafi lands-
sjóður sömu skyldur sem eigendur
einstakra jarða, þegar leiguliðí er ó-
fær að standa í skilum.
Nú fer jörð í eyði; þá er landssjóð-
ur eins og aðrir laus við að endurreisa
vírgirðinguna. En ekki fær hann það,
sem óborgað er af höfuðstól, og ekki
mun honum verða mikið úr girðingun-
um, sem uppi standa.
f>á mun og ekki gaddavírinn auka
verðgildi þjóðjarðanna eða gera þær
fýsilegar til ábúðar.
f>eir ábúendur, sem fara í þetta
gaddavírsnet, verða fyrst og fremst
eða eftirmenn þeirra að snúast í því
í 41 ár. Að vísu deyr allur fjöldinn
í eyðimörkum, og komast ekki svo
langt, að þeir sjái uppskeruna eða
njóti hennar á síðari helming þessar-
ar aldar, af fræi því, sem sáð var á
fyrsta áratug hennar. f>ví ávextirnir
munu sýna sig því glöggar, sem lengra
dregur frá. Verði nú heimild sú til
lántökunnar notuð, sem lögin veita,
munu girðingar þessar fyr eða síðar
leggjast niður, eftír dýra reynslu,
þegar búið er að kosta til og kasta
út beinhnis og óbeinlínis mörgum
500,000 krónum.
Ætla má, að margur segi: »Eg tek
lánið fyrir mig; það kemur ekki öðr-
um við«, gætandi ekki þess, að ef ó-
hyggilega er farið með landsfé, þá er
óhyggilega farið með hans fé, og að hann
leggur þunga byrði á eftirmenn sína
á býlinu, máske ekkju sfna og börn
o. s. frv. Ef þessi kynslóð, sem nú
er uppi, festir sig í netinu, þá munu
netaförin sjást á niðjunum, kynslóð
eftir kynslóð.
Peðranna dáðieysi er barnanna böl,
bölfun í nútíð er framtíðarkvöl.
Oscar II strandaður.
Eitt stærsta og bezta skip Samein-
aða gufuskipafélagsins, Oscar II., rak
sig á boða rétt við Flekkuey (Flekkerö)
úti fyrir Christianssand í Norvegisunnu-
dagsmorgun 28. f. mán., á heimleið
frá Amerfku (New York), í heiðskíru
veðri og logni, góðri stundu eftir að
albjart var orðið af degi, og með al-
vanan hafnsögumanninnanborðs. Hann
hafði vilst á tveimur töngum, með þvf
að landið var alsnjóa.
Skipinu var hleypt á land í eynni.
|>að tókst með naumindum, með þvf
að stórt gat kom á það á stjórnborða
og fossaði inn kolblár sjór.
Farþegar, um 150, komust klaklaust
á land, í bátum.
En tvfsýnt talið, hvort akipið kemst
á flot aftur eða gert verður við það.
f>að er svo stórt, að það tekur engin
skipsmíðakví á Norðurlöndum, og verð-
ur, ef til kemur, að reyna að fleyta
þvf annaðhvort til Englands eða þýzka-
lands.
f>að var smíðað í Glasgow fyrir 2
árum og kostaði 4 milj. kr. það er
520 fet á lengd og 58 á breidd.
f>ví hefir hlekst á tvfvegis áður, eða
alls nærri einu sinni á missiri sfðan
því var fyrst hleypt á flot.
f>að eru fleiri skip óheppin en hans
Tuliniusar eða Thore-félagsins.
Oscar II lagði á stað sína fyrstu ferð
vestur um haf 12. marz 1902 úr Fríhöfn-
inni í Kaupmannahöfn. f>á stóð sem
hæst hið mikla verkfall kyndaranna í
skipum Sameinaða-félagsins, og höfðu
þeir gert sér von um, að geta aftrað
ferð skipsins. En er það ætlaði ekki
að takast, dundi á því grjóthríð frá
þeim samsærismönuum, hinum iðju-
lausu kyndurum á landi og þeirra fé-
lögum, og var lögreglulið bæjarins
nauðulega statt í þeim viðskiftum.
Eétt fyrir jólin s. á., 20. des., var
það á heimleið frá Ameríku með mik-
inn fjölda farþega, jólagesta hingað á
Norðurlönd. þá rak það sig á rétt
hjá Trekroner, fast við höfnina í Khöfn,
og losnaði þaðan nauðulega.
Fám vikum eftir, 10. febr. 1903, lagði
það aftur á stað vestur um haf og kom
við i Christianssand að vanda; lét þaðan
í haf með 927 farþega. Hálfum mán-
uði síðar, löngu eftir að það átti að
vera bomið til New York, kora sím-
rit frá Azoreyjum,um að það hefði hleypt
þangað inn mjög nauðulega statt. f>að
hafði þá komið að því leki í miðju
Atlanzhafi. f>að hafði þá nær 1100
manna innan borðs: skipshöfnin hátt
á annað hundrað.
Liagaskólalögin,
lögin um stofnun lagaskóla hér á
landi, kváðu vera staðfest.
Færeyja-pistlar.
IV.
Gestrisni Færeyinga við oss skip-
brotsmenn var frábær, bæði í Skála-
vík fvrst og síðar í f>órshöfn. Alt í
té látið, sem vér þörfnuðumst og nokk-
ur kostur var á, beðið og óbeðið. Geng-
ið úr rúmi fyrir gestunum og vakað
hálfar og heilar nætur. Og greiðalaun
ekki þegin nema sumstaðar. Jafnvel
þykst við, ef börn eða hjú voru glödd
eitthvað.
Húsmóðirin þar sem við gistum
fjórir, sem íyr hefir verið getið, kona.
Sasm. Dalgaard, gekk sjálf um beina
við okkur. Atti þó 4 börnum að sinna,
hvoru öðru yngra, og var enn kona
eigi einsömul. Vinnukonu hafði hún
raunar, unga og vaska. En hún var
svo feimin við gestina, að hún þaut
eins og örskot eitthvað út í buskann,
ef hún sá einhvern okkar álengdar.
Eg sat við skriftir lengi fram eftir
fyrstu nóttina. Eg þurfti að skrifa
vinum og vandamönnum í ýmsar átt-
ir, til Khafnar, Skotlands og Amerlku,
og auk þess fréttapistla um strandið
til blaða f Khöfn. Ritföng voru léleg,
slæmur penni og blek á þrotum.
Skriftirnar fyrir það helmingi sein-
legri.
Kl. 2 fór húsbóndinn að hátta. Hann
þurfti að vakna fyrir dag og koma
sendimönnum okkar á stað með bréfin.
•Hérna eigið þér að sofa uppii, sagði
hann, og barði í stofuloftið. *Þér ratið
vona eg*. Jú, eg hélt það væri vanda-
lítið. Kl. 3^/a bjóst eg loks til rekkju.
Mér kom eigi f hug annað en að þá
væru allir löngu háttaðir og sofnaðir.
En veslings-konan var þá enn á fót-
um, til þess að fylgja mér upp. Og
kynt hafði hún steinolíuofn uppi í
svefnherberginu, þótt frostlaust væri
hérumbil. f>að gekk alveg fram af
mcr.
Alveg vorum við hissa á því, hve
rausnarlega var borið á borð fyrir
okkur þar f Skálavík. Okkur datt í
hug sögurnar af matmönnunum á Horn-
ströndum fyrrum, sem luku við heilt
hangikjötskröf f einni máltfð; höfðu þá
raunar soltið heilu hungri 2—3 sólar-
hringa. |>að var látið á sama standa,
hvort við 4 eða 2 við borðið, gestirn-
ir. Aldrei minna á borðið borið en
kúfað fat allstórt, meira eu nóg handa
16—20 meðal-matmönnum. Vökvuuin
að sama skapi.
Eg hafði einu sinni gert »stúlkunni
okkart.skipsjómfrúnni, orð með kaptein-
inum, — þau voru í sama húsi —, að
ef hún vildi heimsækja okkur, þá skyldi
hún fá eins mikla mjólk að drekka
og hún vildi. Mjólb var ekki til f
Skálavík nema sumstaðar. f>au komn
daginn eftir, og var þá góðgjörðunum
snúið upp í sjókolaðegildi. En meðan
verið var að nálgast 1—2 pd. af sjoko-
laðe úr búðinní niður við sjóinn, hafði
hÚ8móðirin okkar tekið sig til alveg
óbeðiu og bakað handa okkur ágæta
systurköku, svo vöxtulega, að hún var
fullnóg handa 20 manns. En sam-
sætisfólkið ekki nema 7 alls.
f>að var ekki mikill hrakningsbragur
á oss skipbrotsmönnum það kveld,
heldur fullglatt á hjalla, eins og í
hverju öðru þess kyns samsæti.
Eg hafði þá um daginn verið svo
heppinn að heimta handtösku mína
frá strandinu, og fundið í henni nokkra
flibba sjóvota. Henni hafði með fleira
bandbæru farþegadóti verið fleygt
strandmorguninn niður í byrður þær
uppi á stj'órnpallinum, er bjargbeltin
voru í geymd. Beltin höfðum vér
skipverjar látið á oss undir eins og
vér komum upp þangað. Svo mælti
skipstjóri fyrir. Hugsanlegt, að síður
sykkjum vér með þau en án þeirra
f>að voru vanaleg sundbelti, úr kork-
flám. En sædrífan hafði gegnvætt
mestalt það, er í byrðarnar var látið
aftur.
Eg stakk á mig tveimur flibbum úr
töskunni og hugsaði mér til hreyfings,
að fá þá strokna og hafa almennilegt
um hálsinn við járðarför stýrimanns-
ins daginn eftir. Eg hafði gengið
flibbalaus þangað til; nógu víðir flibb-
ar handa mér alveg ófáanlegir, hvort
heldur til láns eða til kaups. Eg tók
þá upp, þegar sjokolaðegildið stóð sem
hæst, og fór fram á að eiga jómfrúna
okkar að um að fá þá strokna. f>á
fóru hinir gestirnir að hlæja. f>etta
hefði mér þá gengið til heimboðsins,
sögðu þeir. Eg klóraði yfir það með
þvi að segjast aldrei hafa ætlast til,
að frökenin færi að leggja sínar eigin
smáu og snotru hendur í það, að eiga
við flibbana, heldur að eins sjá um,
að það væri gert, láta kvenþjóðina
þar, sem hún gisti, gera það. — Hún
var »fröken« í okkar munni á landi,
þótt hún væri að eins jómfrú (skips-
jómfrú) á skipsfjöl.
f>að kom upp úr dúrnum, að aðrir
voru þegar búnir að biðja hana fyrir
ekki færri en samtals 22 flibba, er
gera skyldi sömu skil. Mínum bætti
hún við fúslega. En fræða varð mig *
um það, að ekki stoðaði að ætla sér
að strjúka flibbana svona sjóvota, þótfe
hreinir væri. f>að yrði að þvo úr
þeira seltuna áður og þurka síðan.
Til þe8s þurfti minst sólarhring, og þvf
engin tiltök að geta stássað með þá
daginn eftir, enda sá eg flibbana aldrei
framar; eg fór burt frá Skálavík áður
en þeir voru búnir.
•Bara eg hefði strokjárnið mitt« sagði
veslings-jómfrúin. »En það er nú f
sjó í Scotlandi. Eg sé það aldrei
framar«.
Stýrimanninum hafði þótt nóg um,
hvað mikið eg hafði við »stúlkuna
okkar«, að kalla hana fröken í hverju
orði. Hann þurfti því að segja okkur
þessa sögu á eftir, þegar hún var far-
in, — af föður sínum, er hafði verið
skipstjóri á farþegaskipi í Danmörku.
Hann var að leggja á stað. f>á
kemur kvenmaður hlaupandi út á skip-
ið, en fleygir frá sér farangurstösku,
er hún hélt á í hendinni, á hafskips-
hleinina; ætlaðist til, að einhver há-
setinn kæmi og hirti hana.
•Gátuð þér ekki haldið á töskunni
með yður út á skipið, úr því að þér
gátuð borið hana a ð því, jómfrú ?«
segir sbipstjóri.
»Eg er ekki jómfrú. Eg er fröken«
anzar hún mjög reigingsleg.
•Jörgensen, taktu þá dótið fyrir frök-
enina, sem er ekki jómfri\«, segir skip-
stjóri.
Vér vorum 3 farþegar eftir í Skála-
vík, þegar stýrimaðurinn, sem drukn-
að hafði, var jarðaður þar 18. febr.
Auk vor fylgdu þeir honum til grafar,
sem eftir voru af skipshöfninni, þar á
meðal skipstjóri og stýrimaður, og
fjöldi heimafólks í Skálavík.
f>að var presturinn frá Sandi, sem
yfir líkinu söng, og flutti stutta ræðu
í kirkjunni, mjög laglega. Hann heit-
ir Andreaa Evensen, ungur maður,
fæddur í Færeyjum, í Nesi, prófasts-
setrinu; faðir hans var þar prófastur.
Hann er mikill áhugamaður um hag
landa sinni, Færeyinga, og gefur út
búnaðartímarit, er nefnist »Búnaðar-
blöð«.
Eg fylgdist með honum frá jarðar-
förinni þangað sem hann gisti, hjá
Anton Dalsgaard, kongsbónda í Skála-
vík.