Ísafold - 29.06.1904, Blaðsíða 2

170
þurka í fyrra sumar. Bændur hafa
verið komuir alveg að þrotum; en ekki
lengra. Og skepnur í góðu standi
fremur yfirleitt, svo að vel notaðist að
batanum, þegar hann kom, og hann
þá svo góður.
Viku eftir hvítasunnu, 28. f. mán.,
er Norðurl. skrifað úr Húnavatnssýslu:
Mikil blessuð breyting hefir orðið á
tíðarfarinu síðan á hvítasunnn; allur
snjór er nú leystur að kalla má úr
fjöllum, tún orðin algræn og Vatns-
dalsá liggur yfir enginu til að bera á
það til sumarsins. Kýr eru farnar að
geta bjargað sér talsvert; enda eru
allir að verða töðulausir.
Samábyrgðir og skuldaverzlun.
Mjög er mikilsvert, að almenningur
komist sem fljótast upp á, að hagnýta
sér hinn n/ja banka vel og hyggilega.
Um það eru mikið góðar bendingar l
fyrnefndum greinum Páls Briem í
Norðurl.
Einn kaflinn er um samábyrgðir.
Þar er fyrst bent á það, að þegar
fasteignnm sleppir, muni sjálfskuldar-
ábyrgðir verða aðaltryggingin, er al-
menningur hér hafi að bjóða bankanum,
miklu fremur eu lausafó, sem bankinn
taki einnig að veði. En lausafjárlánin
muni helzt verða skyndilán til kaup-
manna gegn vörum. Hann g æ t i að
vísu einnig lánað gegn tryggingu í
nautgripum, hrossum, sauðfó og búsá-
höldum. En það telur höf. mjög var-
úðarvert, ekki vegna veðhafa (bankans),
heldur vegna veðsala (lánþega), og
getur þess, að í flestum siðuðum lönd-
um sé meira að segja bannað að láta
búfé að sjálfsvörzluveði. Veðsetningum
í búfó, sem lánþegar hafa í vörzlum
sínum, fylgi mestu vafningar, og svo
er bóndi, sem búinn er að veðsetja alt
sitt, orðinn eins og ómyndugur maður.
Honum er aldrei trúað fyrir neinu, því
að enginn veit, hvenær bankinn gengur
að eigum hans. Hér er um hættulega
braut að ræða, sem bændur ættu eigi
að ganga inn á. Aftur eru sjálfskuldar-
ábyrgðarlánin miklu hollari. En auð-
vitað þarf að nota þau með varkárni,
og ættu menn að hjálpast að með
bankanum, að gera þau svo tryggileg
og gagnleg, sem verða má.
Þegar hér eykst fólagslíf, segir höf.
ent) fremur, þá verða samábyrgðir eitt
af því, sem hefja mun þjóðina upp úr
fátækt til auðsældar. Nú liggur við,
að þeir, sem stunda sömu atvinnu, vilji
einatt hafa skóinn hver niður af öðrum.
En að réttu lagi ættu þeir að styðja
hver annan.
Þetta hafa bændur í Danmörku séð,
og þess vegna hefir hagur þeirra blómg-
ast, og þess vegna er unnið að því að
kappi víða um lönd, að vekja sam-
ábyrgðartilfinningu hjá mönnum.
Með samábyrgðum geta menn fengið
eins mikið fé til atvinnu sinnar eins og
þeir hafa þörf á.
Þessi eru bein not samábyrgðarinnar.
En auk þess hefir hún mjög mikils-
verð óbein áhrif, siðferðisleg áhrif.
Hún eykur ráðvendni í viðskiftum og
styður að sparsemi.
Nú er oft komið mikið undir því, að
berast mikið á, eyða fé sírm í gesti og
gangandi o. s. frv. Með því afla menn
sór hylli og trausts. En þegar samá-
byrgðin er komin, fara þeir að líta alt
öðrum augum á eyðslusemi annarra. Sam-
ábyrgðarsveitin á ekki að vera stærri en
svo, að hver þekki annan vel, og fó-
lagsmenn verða að gæta þess, að taka
eigi aðra í félagið en þá, er þeir treysta
að ráðvendni og sparsemi. Það er að
þakka hinu nákvæma eftirliti, er félags-
menn geta haft hver með öðrum, að
varla ber það við í Danmörku, að sam-
ábyrgðarmenn bíði tjón fyrir svik eða
pretti annarra fólagsmanna, sem gengið
hafa í samábyrgð.
Samábyrgðarmennirnir taka að sór
umsjón hver með öðrum, sem bankinn
á erfitt með að hafa. Með þeim hætti
styðja þeir bankann. En hins vegar
getur bankinn stutt samábyrgðarfélögin
með góðum ráðum, enda er honum það
áríðandi, að fólögin dafni og blómgist.
Það er áríðandi, er kemur til viðskifta
við bankann, að landsmenn finni það,
að hann er nú orðinn einn hluti af
holdi þjóðarinnar, og að þeir skilji það,
að hann á að fara gætilega og hafa góðar
tryggingar. Þeir þuifa að sjá, að þetta
er skylda hans, bæði gagnvart hluthöf-
um og gagnvart þjóðinni.
Skuldaverzlunin hefir lagt þunga poka
á herðar þjóðarinnar.
En í pokunum eru loforð fólausra
manna.
Það sem tapast á óskilvísum mönnum,
það verða skilvísu mennirnir að greiða.
Þess vegna er nauðsynlegt að styðja
íslands banka í því frá upphafi, að hafa
sem beztar tryggingar.
Merkisgestur.
Um lok júlímánaðar er hingað von
á merkispresti einum frá Danmörku,
síra Nikolai Chr. D a 1 h o f f, sem hefir
getið sér mikinn orðstir og álit þar í
landi, og er erindi hans hingað að
kynna sér bindindishreyfinguna og
hjúkrunarráðstafanir hér á landi, og á
hvern hátt mundi mega styðja þær
og efia.
Síra Dalhoff er einkum orðinn nafn-
kunnur fyrir starfsemi sína í tveimur
mikilsvarðandi þjóðfólagsmálum, er
alllanga hríð hafa verið á dagskrá í
Danmörku, en það er baráttan gegn
drykkjuskapnum og að koma upp
hjúkrunarstofnunum, er veita sjúkra-
hjálp í kristilegum anda.
Síra D. er fæddur í Kaupmanna-
höfn 1843 og varð snemma prestur við
geðveikra8tofnunina St. Hans-spítala.
Einmitt í þeirri stöðu opnuðust augu
hans fyrir því, hve voðalega mikið
nautn áfengra drykkja er völd að því,
að geðveikissjúkdómar eru jafntíðir og
þeir eru orðnir nú á dögum. jpetta
varð til þess, að hann tók að hefja
baráttu gegn drykkjuskapnum, sem
var í fyrstu í smáum stíl, með blaða-
greinum, áskorunum og fyrirlestrum,
en smámsaman dafnaði og óx, svo
hún varð að öflugri og víðtækri hreyf-
ingu gegn áfengisnautninni, er leitt
hefir til þess, að stofnuð hafa verið
fjölmörg bindindisfélög víðs vegar um
land, og að lokum nú fyrir skömmu
að skipuð hefir verið milliþinganefnd-
in mikla, sem á að athuga áfengismál-
ið í heild sinni og koma fram með til-
lögur um, hverja afstöðu ríkið eigi að
taka gegn því.
Árið 1880 varð síra Dalhoff prestur
við svonefnda Hjúkrunarnunnastofnun
(Diakonissestiftelsen) í grend við Kaup-
mannahöfn og lagði sig mjög fram að
starfa í þá stefnu, enda vanst og mik-
ið á. Hann lét ekki við það eitt
lenda, að rækja vel embætti sitt sem
prestur hjúkrunarnunnanna, held-
ur gerðist hann og frömuður og odd-
viti að öflugri hreyfingu, er reynst
hefir harla blessunarrík, þar sem hún
hefir með sinni kristilegu hjúkrunar-
starfsemi flutt hjálp og huggun inn á
óteljandi heimili, sem hafa á einhvern
hátt orðið fyrir þjáningum og böli. Fyrir
þessari líknarstarfsemi berst hann
bæði f ræðu og riti og er bæði stofn-
andi og ritsjóri vikublaðsins »Phöbe«,
sem er málgagn hjúkrunarhreyfingar-
innar út á við. Hann heimsækir iðu-
lega hjúkrunarheimili og elurog glæð-
ir áhugann á líknarstarfinu með við-
ræðum sínum og fyrirlestrum. Eftir
hann liggur mesti sægur af blaðagrein-
um, þar sem hann hefir skýrt fyrir
almenningi bæði tilganginn með þessu
starfi og aðferðina við að koma því í
framkvæmd, og er glögt yfirlit yfir það
í allstórri bók eftir hann: »Den danske
Diakonissestiftelse i dens förste 25
Aar« (1888).
Atlanzeyjafélagið.
Hinn setti bæjarfógeti á Akureyri
og sýslumaður, cand. jur. Páll Vída-
lín Bjarnason, er verið hefir í því fé-
lagi frá því er það var stofnað, einn
í íslandsdeildinni, hefir skýrt Norðurl.
nokkuð frá störfum þess og nefnir
til dæmis um áhuga þess á framför-
um íslands það sem gerðist á fund-
inum síðasta, sem hann var á, í marz-
mánuði.
Ritsímamálið var þar efst á dag-
skrá, og lýsti sér mikill áhugi á, að
því yrði hrundið áleiðis. En ekki er
þe8S getið, með hverjum hætti það
skyldi gert. Drechsel hafnarkapteinn
var þar frummælandi. Hann er ís-
landsvinur mikill og höfuðforkólfur
þar í landi allra framfara f fiskiveiða-
málum.
Prófessor Westermann, frá Land-
búnaðarháskólanum, lagði fram fyrir
félagið vitneskju um, að kinda-
þarmar væri að komast í mjög hátt
verð, ef rétt væri með þá farið.
Sehested kammerherra, formaður
Landbúnaðarfélagsins danska, skýrði
frá þeirri reynslu þjóðanna, að nú
væri yfirleitt ekki farið að svara nægi-
lega vel kostnaði, að flytja út lifandi
pening; slátrun ætti að fara fram þar,
sem skepnum væri komið upp. Með
þeim hætti færi miklu minna til ónýt-
is, og bændur gætu látið það eitt frá
sér, sem mestur væri arður að til út-
flutnings. Hann vildi veita íslend-
ingum sem bezta aðstoð til þess, að
slík breyting gæti komist á með þeim.
Hann skýrði og frá, að fyrir hans
tilstilli hefði töluvert verið sent af
íslenzku saltkjöti til herliðs Rússa
austur við Kyrrahaf.
þá var þar rætt um tiglgerð hér á
landi. J>ví var haldið fram, að hér
væri vafalaust töluvert af leir, sem
nota mætti til tiglgerðar. Alt væri
undir því komið, hve þykt leirlagið
væri, þegar úr því ætti að skera,
hvort tiglgerð svaraði kostnaði.
Loks var rætt um skógræktartil-
raunirnar hér og hestakynbótatil-
raunir.
það tók hr. Páll V. Bjarnason fram
vandlega, að það væri algerður mis-
skilningur, að félagsskapur þessi væri
stofnaður til þess, að Danir gætu
grætt á þessu landi. Hitt væri mark-
mið þess, að styðja framtakssemi ís-
lendinga sjálfra. Og félagið vildi vera
í sem nánastri samvinnu við íslenzk-
ar framfarastofnanir, sérstaklegaLands-
búnaðarfélagið.
Norskir vlnnmnenn.
Norðurl. segir það 1 fréttum úr
Húnavatnssýslu, að sýslumaður hafi á
manntalsþingum í vor haft þar Norð-
menn á boðstólum fyrir vinnumenn.
Segir svo í bréfi til blaðsins: jþó að
það sé nokkuð viðurlitamikið, að vista
til sín útlenda menn, sem engin reynsla
er um, hvori vér getum notað eftir
vorum staðháttum, þá hafa menn þó
í öllum hreppum ráðið nokkura.
þetta er framfaravænleg nýlunda,
sem sýslumaður Gísli ísleifsson virð-
ist hafa komið upp með þar og gert
ráðstöfun fyrir. Hafi hann sæll gert.
Hákarlaskip farist.
Farist hefir í vor, segir Norðurl.,
eyfirzkthákarlaskip,með tólf mönn-
u m. það var eign Gránufélags o. fl.,..
og hét Christian. Mennirnir voru all-
ir úr sörau sveit, Svarfaðardal, þar af
3 kvæntir. Formaður var Sigurður
bóndi Halldórsson á Grund.
Bintómur ógreiði.
Það er alment víðkvæði manna, að
stjórnarmálgögnin í höfuðstaðnum láti
varla nokkurn tíma til sín heyra til
varnar húsbónda sínum, ráðgjafanum,
öðru vísi en að gera honum eintóman
ógreiða, hvern grikkinn á fætur öðrum.
Þar er þó »Þjóð.« enn snjallari. Klaufa-
hátturinn er ósmár þar jafnan.
Síðast núna tekur hann sig til og
ætlar að fara að bera af húsbóndanum
hið alkunna tiltæki hans í vetur um
bréfið til Páls Briem amtmanns frá
stofnendum Islands banka.
Það ber að vísu ósjaldan við, að beitt
er mikilli óhlutvendni eða réttara sagt
fullkominni óráðvendni, þegar höfð eru
orð eftir öðrum, og á svo að fara að
hrekja þau. Óhlutvendnin kemur fram
í því, að orðunum er vikið við, þeim
er ranghverft þangað til, að þau fara
að verða auðhrakin. Ummælin eru
nákvæmlega rétt og sönn, með öðrum
orðum óræk. En þau m e g a ekki
standa óhögguð. Húsböndinn ætlast til af
þjóni sínum, að hann hreki þau, vefengi,.
þræti, þjarki. Þá er ráðið þetta, að
misherma þau alveg, ranghverfa þeim,
búa til eitthvað, sem aldrei hefir verið
talað eða ritað, og glíma við þ a ð. —
Glíma við skuggann sinn. Þykjast síð-
an Þór vera, ef eyða tekst honum,
skugganum, hugarburðinum, þeim sem
ekki er til, aldrei hefir talað verið.
Misfrekt er í þetta farið og misfim-
lega tekst það.
Hór er sýnishorn af því, hvaða lag
téð málgagn hefir á því.
Orðrétt ummæli í
ísafold 18. þ. m.:
»Það 8em nú er
þrætt fyrir, er ráðið,
8em haft var til þess,
að bréfið bærist ekki
í hendur þeim, sem
það átti að fara til.
En þeir vara sig
ekki á því, að það
ér einnig sannan-
legt. Það komst
aldrei lengra en í
hendnr ráðgjafanum,
sem nú er, hr. H. H.,
og þá var staddnr
hér í bænum. Hann
Þannig hermd í
Þjóðólfi 24. þ. m.:
(Isafold segir), »að
ráðherrann hafi í
heimildarleysi rifið
upp bréf til P. Br.,
þar sem honum var
boðin bankastjóra-
staðan. Og svo hafi
hann stungið bréfinu
á sig og farið með
það til Hafnar, og
P. Br. aldrei fengið
að sjá það. Það
er hvorki meira né
minna en að þessi
virðulegi náungi
sakar ráðherrann um
bréfaþjófnað eða
því sem næst«. —
(Skáletrið hér haft

til Khafnar«.
til auðkenningar).
Isafold hafði, eins og hér sóst,
vikið einu orði að því, að nokkurt bréf
hefði verið »rifið upp«, og þá því síður
talað um, að þetta, sem hún segir
hvergi að gert hafi verið, hafi verið gert
»í heimildarleysi« (það er ekki hægt að
tala um heimild eða heimildarleysi fyrir
verknaði, sem er ekki til, er ekki sagð-
ur hafa verið framinn). Um brófa-
þjófnað er .<g enginn sakaður í ísafold,
hvorki ráðherrann né annar.
Þetta alt (þrent) er viðbót, tilbún-
ingur, fölsun á ummælum ísafoldar.
Og til hvers gerð?
Til þess að geta þrætt fyrir þ a ð ,.
—þrætt fyrir það, sem hvergi stendur,
og iLkast út af þ v í.
Og af hverju er það gert?
Af því að hitt er óviðráðanlegt, nieð
öðrum orðum: Ummæli ísafoldar r ó 11
h e r m d eru óræk, sönn, áreiðanleg.
Það v e i t málgagnið.
Það v e i t sá sem þau koma nanast
við.
Það v i t a nógu margir til þe3s, að
sannanlegt er fyllilega.