Ísafold - 21.09.1904, Qupperneq 2

Kosnmgarkæran.
Eins og vikið var á í síðasta blaði,
hefir verið kært yfir alþingiskosning-
unni hér í Réykjavík 10. sept., af yfir-
démara Jóni Jenssyni.
Hann nefnir fyrst yms minni háttar
afbrigði frá kosningalögunum, er kjör-
stjórnin í 1. deild gerði sig seka í, og
Begir um þau, að ekki sé gerandi það
úr þeim, að láta varða ógilding kosn-
ingunnar.
þ>ví næst segir svo í kærunni:
Qitt var hættulegt og ólöglegt 1 alla
staði, hvernig þessari »kjördeilda-
8kifting«, sem gjörð er aðeins til hag-
ræðis og hægðarauka við móttöku at-
kvæða við einu og sömu kosningarat-
höfn, var beitt í framkvæmdinni af
kjördeildunum, sérstaklega 1. kjör-
deild.
jþar sem hið rétta var, að kosning-
arathöfnin var í lagalegum skilningi
ein og óskift, sem sýndi sig ljósast í
því, að kjörskráin var aðeins ein, ein
frumskrá, sem kosningin í öllum kjör-
deildum var bygð á eða miðuð við
(sbr. 18. gr. kosn.l.), þá áttu annað-
hvort allar kjördeildirnar að halda á-
fram að taka á móti atkvæðum þang-
að til þær gætu allar hætt, aftir að
fullnægt var ákvæðum laganna um
stundarfjórðungsfrest o. s. frv. í þeim
öllum, eða þá þær eða sú kjördeildin,
sem hélt áfram, varð að taka við hlut-
verki hinna: að taka við atkvæðum
þeirra kjósenda, er þeim var annars
ætlað að taka við.
En þannig fór ekki 1. kjördeild að.
Onnur og þriðja kjördeild voru báð-
ar hættar að taka við atkvæðum kl.
472> önnur kjördeild jafnvel um kl.-
stund fyr, af því að lögtilskilið hlé
hafði orðið þar á komu kjósenda.
Rétt skömmu eftir kom einn kjósandi
(f>orgr. Johnsen læknir), sem eftir
upphafsstaf átti að kjósa í III. deild,
til I. deildar með vottorð III. deildar
kjörstjórnar um, að hann hefði ekki
kosið þar, og óskaði að kjósa í I.
deild; en honum var vísað frá, talinn
koma of seint, þar sem hans kjördeild
(III.) væri hætt og því eigi lengur að-
gangur fyrir menn, er henni höfðu ver-
ið úthlutaðir. f>essí sami maður varð
að koma 3 sinnurn til I. deildar áð-
ur hann fengi að greiða atkvæði, og þá
fekk hann að gera það með 6 öðrum,
er eins stóð á fyrir og böfðu góðan
tíma orðið að bíða leyfis til að greiða
þar atkvæði; því að það var dregið að
láta þeim í té vissu í því efni og að
hleypa þeim að, þangað til allir aðrir,
sem gáfu sig fram og voru svo lán-
samir að vera framar í stafrófinu, voru
búnir að greiða atkvæði; og urðu þeir
á meðan að bíða við dyrnar á kjörher-
berginu þess augnabliks, er þeir væru
kallaðir inn. Atkvæði þessara manna,
er þau loksins voru tekin, voru svo
eigi látin í atkvæðakassann, beldur í
innsiglað umslag sér, því að kjörstjórn-
in var í vafa um, hvort taka ætti við
þeim, og vildi láta yfirkjörstjórnina
skera úr þeirri vafaspurningu. það
gjörði yfirkjörstjórnin á kosningarúr-
slitafundinum, á þá leið, að það hefði
verið skylda undirkjörstjórnar, að taka
við greindum 7 atkvæðum, og lýsti
yfirkjörstjórn sig með þessum úrskurði
samþykka skilningi þeim á kjördeilda-
skiftingunni, sem eg held fram; en
hún tók ekki atkvæðin tíl greina af
því, að þau höfðu ekki verið látin í
atkvæðakassann.
En það voru ekki að eins þesai 7
atkvæði, sem kjósendur mistu fyrir
misskilning kjörstjórnarinnar í I. kjör-
deild á kosningaraðferðinni og hlut-
verki sínu. Með tvívegis frávísun
þorgríms læknis gaf hún út og lét
berast meðal kjósenda, er ekki böfðu
kosið, sem enn voru svo hundruðum
skifti til í bænum, að þeir einir, er
ættu upphafsstafina A—G, gætu enn
kosið; fyrir hina væri það of seint.
Og þar sem margir menn voru fyrir
utan kjörherbergið, sem annars voru
reiðubúnir að kalla kjósendur til og
gjöra þeim viðvart, en létu villast af
þessari röngu aðferð kjörstjórnar til að
leggja árar í bát með að gera mönnum
viðvart um að koma, þá er ómögulegt
að meta, hvað mörgum kjósendum hefir
verið haldið frá kosningu með aðferð
kjörstjórnarinnar, þeirri að taka heila
2 tíma eða því sem næst að eins á
móti atkvæðum manna í þriðjungi
kjörskrárinnar, en tjá hinum, að þeir
kæmu of seint.
Auk þess, sem til voru í bænum,
eins og áður var sagt, menn svo hundr-
uðum skifti, sem ekki höfðu enn not-
að kosningarrétt sinn, þá má einnig
geta þess, að einmitt um það leyti,
sem kjörstjórnin vakti hinar nefndu
röngu hugmyndir hjá mönnum, þá
komu inn 2 skip, bæði Reykjavíkin og
fiskiskip, þar sem margir kjósendur
voru með, en það var ekki álitið til
neins fyrir þessa menn að koma og
kjósa, vegna uppkveðinnar skoðunar
kjörstjórnar, nema þeir ættu upphafs-
stafi I. kjördeildar.
Eg geri nú ráð fyrir því, sem vafa-
laust er rétt, enda hefir eins og eg
áður hefi drepið á fengið samsinning
yfirkjörstjórnarinnar, að kjördeildirnar
hér í Reykjavík hafi ekki verið sér-
stök undirkjördæmi í laganna skiln-
ingi, og kosningarathöfnin því ein,
eins og kjörskráin var að eins ein, og
að einn hluti kjósanda hafi því ekki
átt að eiga aðgang að atkvæðagreiðsl-
unni lengur eða skemur en annar
hluti þeirra, heldur allir jafnt átt rétt
til að kjósa, meðan nokkur þeirra
hafði það. En þá verð eg einnig
að halda því fram, að kosningin, sem
fram er farin, hafi verið algerlega ó-
lögleg, þar sem § hlutar kjósenda, að
svo miklu leyti sem þeir voru í bæn-
um og ekki höfðu þegar neytt kosn-
ingarréttar, en þeir skiftu hundruðum,
hefir verið bægt frá kosningunni af
kjörstjórninni 2 síðustu tímana, og
þetta af misskilningi kjörstjórnarinnar
á lögunum; og þeir fáu úr þeim flokki,
sem fengu að kjósa, voru látnir bíða
og þreyja eftir aðgangi að kjörborðinu
þangað til allir aðrir höfðu kosið, og
voru atkvæði þeirra svo tekin á þann
hátt, að þau urðu ógild fyrir aðferð
kjörstjórnarinnar: að láta þau ekki í
atkvæðakassann.
Hugsum oss, að undirkjörstjórn, sem
við atkvæðunum tók, hefði að eins
vérið ein. Ætli nokkur maður hefði
efast um, að lögbrot væri framið af
hennar hálfu, ef hún hefði alt í einu,
2 tímum áður en atkvæðagreiðsla
hætti, tekið upp á því að neita að
taka við atkvæðum allra annarra en
þeirra, er áttu upphafsstafi að nafni
sínu fremst í stafrófinu, A—G?
En allur munurinn á þessu hugsaða
dæmi og því, sem fyrir kom 10. sept.,
er sá, að þá sá kjörstjórnin (1. kjörd.)
ekki lögleysuna, sem hún gerði sig
aeka í, og almenningur mun heldur
ekki hafa séð hana.
En þetta gerir ekki aðferðina lög-
legri.
Kjörstjórnin átti að hafa kynt sér
lögin og að beita þeim rétt, og hún átti
að leiðbeina mönnum og létta þeim
aðganginn að því að nota kosningar-
réttinn; en hún gerði hið gagnstæða.
í 34. gr. kosningalaganna stendur:
Engum manni, sem á kjörskrá stend-
ur, má kjórstjórnin meina að greiða
atkvæði.
|>essi meginsetning kosningalaganna
hefir verið brotin svo stórkostlega
með aðferð kjörstjórnar, sem eg hefi
lýst hér að framan, að það er alveg
óvíst, hver kosningarúrslitin hefðu orð-
ið, ef henni hefði verið fylgt.
Kosningarathöfnin átti að miða að
því að sýna, hvern þingmann kjósend-
ur vildu kjósa. En henni var slitið
í miðjum klíðum að því er snertir f
hluta kjósonda, og því veit enginn
enn, hvor kosinn hefði verið.
HannesarsjóOs-fyrirlestrar.
Styrkhafi þess sjóðs, heimspekis-
kandídat Ásgúst Bjarnason, hefir beð-
ið ísafold fyrir það sem hér segir:
Háttvirti herra ritstjóri! Má eg
biðja yður um að geta um það í blaði
yðar á einhvern þann hátt, er yður
þykir við eiga, að eg sem styrk-hafi
Hannesar Árnasonar sjóðsins ætli nú
á komandi vetri, frá 10. okt. og fram
á vor, að haldá fyrirlestra 1.—2. sinn-
um á viku þess efnis, er hér segir:
Yfirlit yfir sögu mannsandans.
I. Helztu trúarbrögð Austurlanda.
1. Kínverjar. 2. Indverjar. 3. Pers-
ar. Kong-tse. Buddha. Zarathustra.
II. Heimspekin gríska.
1. Náttúruspekin. íóuar — Eleatar
— Heraklít — Demokrit.
2. Hugspekin. Sókrates — Plató —
Aristoteles.
3. Siðspekin. Stóíkar — Epikúrear.
4. Trúspekin. Phllo — Plótín.
III. Kristnin.
1. Kristur.
2. Utbreíðsla trúarinnar.
3. Kristindómurinn. Ágústinus —
Tómas Aquinas.
4. Skólaspeki miðalda.
IV. Endurreisnartímabilið.
1. Alment yfirlit.
2. Mannúðarstefnan.
3. Siðbótin.
4. Heimsskoðun Kopernikusar.
Brúnó — Bacó.
V. Heimspekiskerfin miklu.
1. Cartesíus. 2. Spinoza. 3. Leibnitz.
VI. Fræðistefnan enska.
1, Locke. 2. Berkely. 3. Hume.
VII. Eræðslustefnan franska.
1. Voltaire o. fl. 2. Diderot. 3.
Rousseau.
VIII. Heimspekin þýzka.
1. Kant.
2. Hugspekin. Fichte — Schelling
Hegel — Schopenhauer.
3. Holdhyggjan. Feuerbach — Vogt
o. fl.
4. Raunvísindin. Robert Mayer —
Helmholtz.
IX. Heimspekin enska.
1. Stuart Mill.
2. Breytiþróunarkenningin. Spencer
— Darwin.
X. Siðspekin nýja.
1. Gnyau — 2. Nietzsche — 3.
Tolstoy.
Sakir rúmleysis þætti mér vænt um
að þess yrði getið, að þeir, er helzt
hefðu hugsað sér að hlusta á fyrir-
lestra þessa, gefi sig fram við mig
fyrir fram, bréflega eða munnlega, en
um stað og stund auglýsist síðar.
Virðingarfylst
Reykjavík 19. sept. 1904
Ágúst Bjarnason.
Kjósendur
°g
kosningaraðíerðin nýja.
Ekki verður annað sagt en að kjós-
endum hér í höfuðstaðnum hafi tekist
sæmilega að sigla hjá þeim fáu og
smáu skerjum, sem hugsanlegt var að
þeir rækju sig á nú í fyrsta skifti, er
nota skyldi hér alveg nýja og áður ó-
þekta kosningaraðferð, og þrátt fyrir
villuljós þau, er reynt var að bregða
upp fyrir þeim af þeirra hálfu, er
kviðu Ó8Ígri að öðrum kosti.
Ekki færri en 98 af hundraði þeirra
er kusu hafa fariö alveg rétt að..
Nema ef telja skal það, að nokkuð
margir brutu kjörseðlana öðru vísr
en lög mæla fyrir. En það er þ e i m
afsakanlegt vegna þess, að undirkjör-
stjórnir bönnuðu það ekki. Ein þeirra
gerði meira, sú í 1. deild. Hún sagðl
þeím beint, eða oddviti hennar, að
margbrjóta seðlana, og tók af sumum
kjósendum seðilinn, margvafði hann
saman s j á 1 f u r og stakk niður í at-
kvæðakassann, til þess að betur kæm-
ist fyrir í honum. Fyrir þ á sök
einkum kom yfirkjörstjórn sér saman
um að skifta sér ekki af, hvort kjör-
seðlar væri margbrotnir eða einbrotn-
ir.
Missmíðin á ógildu seðlunum voru'
að öðru leyti sýmlega ekki óviljaverk-
nema á sumum, heldur gerð af ásettu:
ráði einmitt til þess, að seðillinn yrðí
ógildur. Til dæmis var á einum kross-
að við bæði nöfnin og á öðrum við hvor-
ugt. Einn kjósandi G. B. hafði kross-
að í o í son, í stað hringsins fyrir
frarnan nafnið, og annar í ó í nafni.
Jóns Jenssonar. Tveir höfðu setk
krossinn fyrir aftan nafnið, og þarf
meira en líklegan aulaskap til þess.
Missmíðin hjá hinum hafa verið ó-
viljandi gerð. Krossinn látinn ná út
fyrir hringinn eða vera með fleiri en 4
álmum eða þvf um líkt. En um þau
missmíði var svo lítið, að ekki nemur
meira en hér um bil 1 af 100; og er
alveg óvíst, að betur takist annars-
staðar, þ. e. erlendis, jafnvel þar, sem
þessi kosningaraðferð er ails ekki ný.
Fyrir fram ónýttust að einB 6 seðl-
ar alls, raeðfram fyrir misgáning kjör-
stjórnar, er hafði t. d. ekki aðgætt í
tíma, hvort sá, sem kaus, stóð á kjör-
skrá eða ekki. þ>að er sama sem ekki
neitt.
Við þessa fyrstu tilraun hafa nú
kjósendur geugið úr skugga um, hve
nauðalítill vandinn er, og mun ekki
stoða úr þessu sú vél við þá, að
hræða þá frá kosningu með þeirri vit-
leysu, að atkvæðagreiðslan sé svo og-
svo mikill galdur. fpeir ganga örugg-
ir að henni eftirleiðis og þykir hún
vera mesta þing. . Hitt mun og ekki
stoða framar, að rengja kosningarlaun-
unguna. Kjósendur hafa nú sjálfir
séð og þreifað á því, að svo tryggi-
Iega er um hana búið, að þar g e t u r
alls engu skeikað. f>ó má geta þess,
að réttara væri að hafa kjörseðlana
þykkri en þeir voru hafðir hér. Haldi
kjósandi seðlinura óvarlega áður eða
um leið og hann stingur honum í kass-
ann, mun marka það fyrir krossinum
í gegn, að einbver viðstaddur, kjör-
stjórar eða þingmannaefni eða umboðs-
menn þeirra, sjái, hvar hann er. En
slíkt er nú ofurhægt viðgerðar. Enda
þarf enginn að láta sér í hug koma,
að hér hafi verið samantekin ráð milli