Ísafold - 05.11.1904, Blaðsíða 2

282
anar hafi mist þar um 50 þús. manna
frá því er umsátaraðsóknin hófst að
borginni í vor.
Talað um, að Japanar hafi ætlað
að gera sitt hið sárasta til að vinna
hana núna 1 fyrra dag, af því að það
er afmælisdagur keisara þeirra. f>eir
hafa loftför hvorirtveggja, umsátar-
herinn japanski og setulið Bússa í
borginni, til þess að skygnast hvorir
um hinna hagi, og lánast það vel.
Bússakeisara á að hafa verið veitt
banatilræði 20. f. m. Hann var ó-
skaddur, en 11 menn aðrir biðu bana
eða urðu sárir. Getur hvorttveggja
verið, satt eða ósatt. Eússar halda
slíku leyndu af fremsta mætti.
Eoosevelt Bandaríkjaforseti hygst að
kveðja til friðarfundar í Haag, til fram-
halds þeim, er Bússakeisari var frum-
kvöðull að fyrir nokkrum árum (1898).
Holdsveikrahæli
í Vesturheimseyjum.
Vesturheimseyjarnar dönsku eru sá
staður annar í Danaveldi en Island,
þar sem holdsveiki er landlæg; og eru
sjúklingar þeir enn ver haldnir þar en
hér gerðist áður en Laugarnesspítali
var stofnaður og gerist enn það sem
hann nær ekki til.
Góðgerðafélag það, er gaf íslandi
Laugarnesspítalann, Oddfellowfélagið í
Danmörku, hefir nú færst það stór-
ræði í fang, að reyna að koma upp
sams konar holdsveikrahæli í Vestur-
heimseyjunum.
Laugarnesspítalinn kostaði 130,000
kónur.
Hinn spítalinn á að kosta 60,000.
Hér töldust prófessor Edv. Ehlers
vera um 200 sjúklingar.
Hann nefir gert sams konar rann-
sókn þar vestra og fundið nokkuð á
annað hundrað sjúklinga.
Við það er kostnaðarmunurinn mið-
aður.
Eyjabúar hafa ekki efni á að koma
sér upp almennilegum spítala, fremur
en vér. Og ríkissjóður Dana telur
sér það ekki skylt. Hann vill að eins
taka að sér að ábyrgjast árskostnað
slíkrar stofnunar, þegar hún er kom-
in upp.
Mörgum mun þykja það heldur
fjarskylt oss, að fara að styðja þetta
fyrirtæki. Vér höfum í mörg horn
önnur að líta, og nóga bágstadda nær
oss.
En drengilegra er þó og manna-
legra að daufheyrast ekki við ofur-
hógværlegum tilmælum fyrnefnds fé-
lags um að leggja eitthvað ofurlítið af
mörkum til þessa fyrirtækis.
|> a ð minnist ekkert á hina höfð-
inglegu gjöf, er vér höfum af þvf þeg-
ið, Laugarnesspítalann.
En v é r getum ekki annað en
minst hennar, er vér heyrum frá þessu
sagt.
|>að er meira í varið að geta kom-
ið fram eins og maður, þegar svona
stendur á, heldur en að spara nokkra
aura með því að halda buddunni
harðlæstri fyrir þessum aumingjum,
sem hér er verið að hugsa um.
f>að er meira varið í, að vera ekki
sí-þiggjandi af öðrum þjóðum, heldur
geta verið rétt einu sinni ofurlítið
veitandi.
Nú um áramótin þyrfti það aðvera
komið, sem hér kynni að gefast.
f>að er Oddfellowstúkan hér, sem
fyrir þeim samskotum gengst, og hef-
ir áformað að halda auk þess tom-
bólu — eina af átján — að mánuði
liðnum.
Borgarar þessa bæjar gefa ósköpin
öll á tombólur á hverju ári. þeir
hafa gert það í haust og eru að því
enn. Ekki skulum vér telja það eftir
né telja úr því. En tombóla í þessu
skyni verður aldrei haldin hér oftar,
fyr né síðar; þ a ð er áreiðanlegt.
þeir munu því ekki kunna við að
gera hana afskifta.
Fyrir tombólunni og öðrum sam-
skotum hér gengst nefnd úr Odd-
fellowstúkunni, og mun hún gera vart
við sig bráðlega.
Bitstjóri þessa blaðs veitir peninga-
gjöfum viðtöku fyrir hennar hönd og
auglýsir jafnóðum.
Keykjavíkur-samsærið.
Samsæri það til að koma blaðinu
Beykjavík algerlega í bendur ráðgjaf-
ans og hans nánustu vina og vanda-
manna ogannarra fylgifiska, sem hér var
frá sagt um daginn, hafði þau eftirköst,
að á næsta fundi í Kaupmannafélag
inu, er sami maður er formaður fyrir
eins og Beykjavíkur-hlutafélaginu, D.
Thomsen konsúll, var samþykt með
öllum greiddum atkvæðum (7 af 9 á
fundi alls) áskorun til hans um »að
leggja nú þegar niður umboð sitt sem
formaður félagsins og meðlimur kaup-
mannaráðsinst.
Félagsmenn voru 18 alis, og þá að
eins helmingur þeirra á fundi. Lög-
Iegur var hann þó, og því lýst yfir af
formanni. En réttara þótti að reyna
nýjan fund, áður lengri ræki; en valt
því að treysta þó, að betur færi, nema
tryggilegar væri um búið. Fyrir því
var herör upp skorin og liði safnað til
fylgís formanni utan félags—þeir látn-
ir ganga í félagið í hrönnum.
Höfuðsmalinn hafði verið Lands-
bankastjórinn. En vel og vasklega
fylgdu honum kosningaBmalar hans
gamlir hér, hinir atkvæðamestu og
nafnkendustu þeirra á meðal. Með
öðrum orðum: reynt að beita aftur
sama ofríkinu við Kaupmannafélagið
eins og við Beykjavíkur hlutafélagið
fyrri daginn. En er það vitnaðist,
söfnuðu hinir liði í móti, sem ekki
var láandi. Komst með þeim hætti
félagatalan úr 18 upp í nær 60.
Síðan var lagt til orustu sunnudag-
inn var. f>ar átti að fá ónýtta (aft-
ur tekna) áminsta áskorun til for-
manns, og þar á ofan að dæma þá
eftir kæru, er hana höfðu undirskrif-
að, líklega til burtreksturs. |
Afturköllunin marðist fram í orði
kveðnu með 27 atkv. gegn 24. En
af þe8sum 27 voru 3—4 talin ólögleg
af minni hlutanum, brotin þar fyrir-
mæli félagslaganna.
Við kæruna var hætt.
f>eir sem áskorunina samþyktu á
fyrra fundinum rökstuddu [hana sem
hér segir meðal annars í prentuðu
skjali:
2. gr. Kaupmannafélagslaganna seg-
ir tilgang félagsins þann, »að efia gott
samkomulag og góða samvinnu meðal
kaupmanna innbyrðis og meðal kaup-
manaastéttarinnar og hinna ýmsu
stjórnarvalda, er hafa afskifti af mál-
um, er varða verzlun og siglingar*.
Starfsemi hr. D. Thomsens hefir
farið alveg í öfuga átt nú upp á sfð-
kastið. Hann hefir spilt stórum sam-
komulagi og samvinnu kaupmanna
innbyrðis með baráttu sinni fyrir þvf,
að koma yfirráðum kaupmannablaðs-
ins fyrir fult og alt í hendur manna
utan kaupmannastéttarinnar. Með
því hefir hann líka spilt stórum sam-
komulagi og samvinnu kaupmanna
við stjórnina, því að mörgum þeirra
gremst í meira lagi sá yfirgangur,
sem í frammi hefir verið hafður við
eigendur kaupmannablaðsins af hr. D.
Thomsen og nokkrum öðrum, er hlaupa
sama erindi.
Hr. D. Thomsen hefir því brotið
gegn b á ð u m liðum þessarar greinar.
Hann hlýtur að vita það sjálfur. Að
minsta kosti getur það ekki dulist
neinum, sem víll líta á málið með
nokkurri athygli og nokkuð veit,
hvernig hug kaupmanna hér í bænum
er farið. Jafnframt hefir hann ber-
sýnilega brotið gegn 6. gr. Kaupmanna-
félagslaganna, sem kveður á um verk-
svið Kaupmannaráðsins — að það skuli
»koma fram sem málsvari kaupmanna
í Beykjavík og gæta hagsmuna kaup-
mannastéttarinnar yfir höfuð, og s é r
í lagi gagnvart þingi, landstjórn
og b æ j a r 8 t j ó r n«.
Hér í bænum er gefið út blað, sem
samkvæmt lögum sínum hefir það
ætlunarverk, »að vera mál-
gagn kaupmanna«. þetta er
skýrum orðum tekið fram í lögum
hlutafélagsins »Beykjavík«.
Formaður Kaupmannaféiagsins og
Kaupmannaráðsins, hr. D. Thomsen,
berst fyrir því af alefli, að þetta blað
hætti að vera málgagn kaupmanna og
verði eingöngu málgagn stjórnarinnar.
Með þeim hætti kemur hann fram
»sem málsvari kaupmanna í Beykja-
vík«! Með þeim hætti telur hann BÓr
bera að »gæta hags kaupmannastétt-
arinnar yfir höfuð, og sér í lagi gagn-
vart þingi, landstjórn og bæjarstjórn«!
Ritsímamálið
Og
ráðgjafafylgifiskarnir.
Ekki næði það neinni átt að efast
um, að ráðgjafinn hafi viljað hið bezta
með hlutdeild sinni í ritsímasamningn-
um, hvort sem hún er mikil eða lítil.
Annað væri afar-óeðlilegt og óskiljan-
legt.
En að gera árangurinn af þeim af-
skiftum hans að óskaplegu þrekvirki,
og fagnaðarefni fyrir oss, eins og nán-
ustu fylgifiskar hans hafa hlaupið með
upp til handa og fóta, — það sann-
ast að verður honum fremur til ógreiða
en hins.
f>að er stórmikið fagnaðarefni, e f
ritsíminn kemst á, eða þ e g a r það
verður.
En það er um leið stórmikið á-
hyggjuefni, ef rasað er að því fyrir
ráð fram og með ókleifum kostnaði
eða afarkostum oss til handa.
Síðasta þing var einráðið í því, að
vilja ekki til hans verja nema þessu
35 þús. kr. árstillagi um 20 ár, þ. e.
til millilandahraðskeytasambands og
innanlands til allra kaupstaðanna 4.
En nú hefir þingsins fulltrúi, ráð-
gjafinn, samið um fyrnefnt tillag til
millilandaritsíma eingöngu og skuld-
bundið landið cil að kosta sjálft inn-
anlandsímann, með fyrirheitnum styrk
frá þeim, sem hinn leggur og lítils sem
einkis arðs getur af honum vænst
með öðru móti, fremur en ef það,
Bitsímafélagið, legði endann, sem.
hingað veit, við dufl úti í hafi.
Sá kostnaður veit enginn, hver verða
muni.
f>að er g i z k a ð á, að hann muní
ekki fara fram úr 100,000 kr., frum-
kostnaðurinn.
Og hvað er það þá, sem þar er
hugsað til?
Að ein8 þráður beint milli Austfjarða
og Akureyrar og þaðan beint til
Eeykjavíkur sveitir, og álma vestur
á Langadalsströnd, með ef til vill ekki
nema 3 ritsímastöðvum: eystra, á Ak
ureyri og í Beykjavík, en talsímastöðv-
um að eins þar í milli, og þeini frem-
ur fáum sjálfsagt.
f>að þykir frágangssök, að leggja
landsíma alla leið til ísafjarðar, bak
við alla Djúpfirðina, yfir Glámujökul.
|>ví er hugsað til að hafa sæsíma út
Djúpið. Og hann kvað kosta 80,000
kr. Sæsímar eru svo stórum mun
dýrari en landsímar.
En eftir það alt vantar hraðskeyta-
tengsli við alla Vestfirði, nema ísa-
fjörð, alla kaupstaðina þar, frá Ólafs-
vík til Onundarfjarðar, og vitaskuld
alla þá staði á landinu, sem eru ekki
beint í leið aðal landsímans.
það sjá allir, að þetta hlýtur að
verða gífurlegur kostnaður, sem ekk-
ert vit er í að leggja út í blindni.
f>að er ekkert áhorfsmál að gera þaðr
ef það reynist kleift. En um það
þarf þing og þjóð að vita eitthvað
fyrir fram.
f>eir segja, fylgifiskar ráðgjafans og:
8tjórnarinnar yfirleitt, að landið sé
b u n d i ð við samninginn frá 26. sept.,.
hvað sem líður fjárveitingunni á síð-
asta þingi eða skilning á henni.
Mun þá ekki mörgum verða á að
spyrja: Hver nauður rak til þess,
að lúka þeim samning fyr en þing
kæmi saman í sumar? Varþaðþetta,
að Bitsímafélaginu norræna lá á að
fá lengd ritsfmaeinkaleyfi sfn hjá
Bretum, bæði hér í álfu og austur f
Asíu? Eigum vér að gjalda þess?
Og annað hitt: var engin leið að
þvf að komast að betri kjörum en
þetta við Bitsímafélagið, hafi svo ver-
ið, sem fullyrt er, að ritsímalagning
hingað hafi verið gerð að skilyrði fyr-
ir áminstri einkaleyfisframlenging?
f>að er kunnugt, að Bitsímafélagið
græðir geipilega ár hvert á ritsímum
sinum eystra og mundi ekki hafa
viljað verða af þeim gróða fyr en í
fulla hnefana.
Bretar hafa lengi vitað um og kann-
ast við brýna þörf á ritsfma hingað,
þótt ekki hafi þeir viljað leggja fé af
mörkum til hans sjálfir úr ríkissjóði,.
með því að það væri gagnstætt þeirra
stjórnarfarsreglum, enda stæði öðru
ríki nær, þ. e. því, sem ísland er óað-
skiljanlegur hluti af.
Nú h e f i r verið eftir þeim haft,.
að þeir þykist hafa g e f i ð íslandi
ritsíma, með þvf lagi, sem hér hefir
verið á vikið. |>eir hafa enga hug-
mynd um það, að vér séum látnir
leggja til hans stórfé að tiltölu. Hvort
það er rétt eða ekki, er ekki hægt að
ábyrgjast neitt um að svo stöddu.
En áhyggjuefni er þetta alt saman,.
og sýnir, hve afar-ótímabær eru ölt
fagnaðarlæti út af samningnum fr&
26. sept.