Ísafold - 24.11.1904, Blaðsíða 2

294
uðum orðum: að unga fólkið fari til
Eeykjavíkur til þess að læra ekki
neitt. En þesai orð eru ekki réttilega
höfð eftir þeim bónda. þjóðólfur tek-
ur þau að vísu upp eftir öðrum manni
(J>. H.), sem eignar honum (Vigfúsi)
þau. En það er jafn-rangt fyrir því.
þau eru eign alt annars manns
(K. E.). þessi orð get eg ekki held-
ur séð, að sýni neitt Eeykjavíkurhatur.
í hæsta lagi geta þau sýnt gremju til
unga fólksins, sem fer til Eeykjavíkur
í því skyni að koma einhverju nafni
á að menta sig, eða eitthvað því um
líkt, og litla trú ú lærdómi þess þar,
ef annars er nokkur heil brú í þeim.
Hvort sem Eeykjavíkurhatur er til
eða ekki, þá held eg að það sé athuga-
verð tízka fyrir Eeykjavíkurbúa, að
viðhalda þeirri haturs- eða óvildartrú
hjá sér; því það eitt gæti orðið tilefni
til haturs.
Ekki mundi það kunna góðri lukku
að stýra, ef einhver bóndi brýndi oft
fyrir heimilisfólki sínu, að sambýlisfólk
hans í hinum bænum bæri mikinn
óvildarhug til þess. Af því gæti leitt
ósamkomulag. DreDgilegra væri fyrir
þennan bónda, að benda sambýlisfólki
sínu á hatur þess og óvild, ef hann
gæti rökstutt það, og leiða því fyrir
sjónir, hversu ástæðulaust það væri.
þ>ó eg geti ekki skilið í, að mikið
sé um hatur til Eeykjavíkur, eða íbúa
hennar, þá hef eg þó orðið var við, að
mönnum í öðrum héruðum tekur sárt
til ástandsins hjá sér, sérstaklega til
sveita, og þykir þau verða hart úti
með eitt og annað móts við Beykjavík.
Svo sem að verða að sleppa fjölda
unga fólksins til Beykjavíkur, þegar
búið er að klekja þvi upp, en stund-
um að taka við því aftur, sem verður
heilsulaust og ósjálfbjarga; a ð efna-
bændur yfirgefa bújarðir sínar, og flyt-
ja sig þangað í hópum, og eins ekkjur
efnamannanna;og a ð embætismennirn-
ir eru farnir að leggja niður embættin
til þe88 að komast þangað, en fátæk-
lingar eða þurfamenn mega ekui flytja
sig þangað. f>að sýnist vera vorkunn-
armál, þó að raörgum renni til rifja
þetta ástand, meðan þeir vilja ekki
yfirgefa þau héruð með öllu. f>að sýn-
ir ekki neitt Eeykjavíkurhatur.
Öll héruð landsins mundu telja sér
hag í því, að alþingi væri haldið hjá
sér, að landstjórnin væri búsett hjá
sér og talsverður hluti þingmanna; en
þjóðin vill hafa alt þetta í Beykjavík,
og sýnir það fráleitt Beykjavíkurhat-
ur eða að Eeykjavík sé neitt olnboga-
barn.
Skólana vill þjóðin hafa í Eeykja-
vík. Ekki mega einu sinni búnaðar-
skólarnir vera nú lengur í sveit, eða
þeir mentamenn, sem búnað kenna.
f>eir skólar sýnast þó vera þeir einu,
er þar eiga að réttu lagi sæti. Ef til
vill verður það kallað Eeykjavíkur-
hatur, að mæla í móti flutningi þeirra
þangað.
Samgöngufærin, bæði á sjó og landi,
vill þjóðin hafa bezt til Beykjavíkur.
Söfnin vill hún hafa þar, og bank-
ana og flest annað, sem landinu við
kemur og til framfara horfir. Minsta
þakklæti frá Beykjavík fyrir alt þetta
má vera ámæli um Beykjavíkurhatur.
Blöðin eru flest útgefin í Beykjavík.
Eæða þau því, sem von er, meira
Eeykjavíkurmálefni en annarra héraða,
og undirbúa þau til framkvæmda
f>að eru að eins allra beztu blöðin,
sem öllum eru óháð, er halda eins á
lofti þörfum og kröfum fjarlægari hér-
aða, eftir því sem þau þekkja og vita
bezt.
Enginn sanngjarn og góður dreng-
ur, hvorki í Beykjavík né annarsstaðar,
mun leggja það illa út, þó að eÍDhver-
ir menn bendi á það, að nú sé ástæða
til fyrir þjóðina, að hlynna að mörg-
um héruðum landsins öllu fremur en
Eeykjavík, þegar svo er komið, að
fólkið streymir úr þeim og virðist vera
farið að veikjast í trúnni a gæði lands-
ins, en fá í sig Eeykjavíkursótt. Og
þegar svo er komið, að Beykjavík
stendur langbezt allra kjördæma að
vígi um að koma fram sínum rnálum
hve nær sem er.
Mér flýgur í hug að segja, að ef
Beykjavík fer að hallmæla þjóðinni
fyrir hatur til sín, eða fyrir framkom-
una við sig, þá vinni hún ekki til
þess, að þjóðin beri hana eins á hönd-
um sér og hún hefir gert.
Fari að bera á því til muna, að
stjórnin eða þingið noti völd sín til
þess, að koma fram sínum eigin mál-
um, en skeyti minna um annarra, og
Beykjavík noti sína krafta til þess,
þá er ekki ótrúlegt að fari að bera á
hatri til hennar. En nú mun naum-
ast svo vera. f>að ástand þyrfti
Beykjavík því að forðast, ekki síður
en önnur héruð.
Beykjavíkurhatur þarf að kveða nið-
ur, ef það er nokkurt til, og ekki það
einungis, heldur einnig alt umtal um
Beykjavíkurhatur, svo að það umtal
orsaki ekki neitt hatur.
Vér ættum að geta búið saman í
einingu og friði á voru afskekta landi
og borið hlýjan hug hver til annars.
En skilyrði fyrir því er, að vér beitum
engum rangindum hver við annan,
hvorki í orði né verki.
Helli 3. október 1904.
Sig. Guðmundsson.
Um íslenzka leikment
er grein 1 Berlingi 5. þ. mán. út af
því, að þá höfðu kveldið áður verið
leiknir smáleikir í íslendingafélagi
(Hinrik og Pernilla, Trína í stofufang-
elsi o. fl.), þar sem þau sýndu list
sína, frú Stefanía Guðmundsdóttir,
frk. Elín Matthíasdóttir (prests Joch-
umssonar) og hr. Árni Eiríksson.
Höfundurinn, S. P. (= Svend Poul-
sen, sonur prófessors Emil Poulsens,
hins fræga fyrv. leikara við kgl. leik-
húsið), lætur mjög yfir frammistöðu
þessara ísl. leikenda allra, frú Stefaníu
þó me8t. Hann lýair leik hennar
allítarlega og fer um hann margvís-
legum lofsj'rðum. Segir hún leiki svo
náttúrlega, sem þeim einum sé lagið,
er mikilli leikgáfu séu gæddir. Hún
hafi verið frámunalega yndisleg í her-
bergisþernugervinu (sem hún lék), ým
ist kát og gáskamikil, eða döpur og
raunaleg á svip, alt eftir því sem við
átti, og farið það alt svo lipurt og
létt, og svo vanalega um leið, eins og
væri hún frá stóru höfuðstaðarleik-
húsi, en ekki frá ofurlitlu prívatieik-
húsi á fjarlægri og afskektri ey. Enn
meira dáist hann að því, hve fimlega
henni hafi tekist að bregða sér í ham
15 vetra telpu, þar sem er Trína í
stofufangelsi. »Hún söng og dansaði
svo létt og þekkilega, var svo glens
mikil, óskammfeilin, viðkvæm, óprútt-
in, stelpuleg, sem við átti, en þó aldrei
og úr hófi fram; áhorfendur klöppuðu
lof í lófa hvað eftir annað«.
Leikið var á íslenzku, sem höf.
skildi ekkert í, en segir að láti fyrir-
taksvel í eyrum á leiksviði, — mjúk
og beygjanleg, hraðmælt og léttfæri-
leg, en þó þróttmikil og full af hlý-
jum tónum. f>að muni ekki þykja
líkindalegt, en sé þó satt, að íslenzku
svipi til ítölsku (að hljómfegurð); enda
veiti íslendingum mjög hægt að bera
fram ítölsku.
Höf. skorar á Islendingafélag eða að
einhverir íslendingar í Khöfn taki sig
saman um að veita frú Stefaníu kost
á að sýna sig dönskum áhorfendum í
einhverju alvarlegra hlutverki. Hann
fullyrðir, að þeim muni vel að því
getast, þ ó a ð málið bagi.
Mannalát.
Hinn 16. þ. m. andaðist að heim-
ili sínu, Hruna, sóknarpresturinn þar,
síra Steindór Briem, eftir langa
og þunga legu af innvortis meinsemd
(krabbameini ?). Hann var 55 ára
gamall (f. 17. ág. 1849). Útskrifaður
úr latínuskóla 1871, af prestaskóla
1873, vígður 1873 aðstoðarprestur föð-
ur síns, Jóhanns prófasts Kr. Briem í
Hruna; fekk brauðið eftir hann 1883
og þjónaði því alla tíð síðan. Hann
var kvæntur (1873) Kamillu Sigríði
Pétursdóttur Hall. Hún lifir mann
sinn og börn þeirra 3: Jóhann Krist-
ján Btúdent, nú á prestaskólanum; Jón
Guðmundur heima; Elín (elzt) gift bú-
fræðing Árna Árnasyni í Hruna.
Síra St. Br. var góður kennimaður
og vel skáldmæltur. Hann var mesta
ljúfmenni og valmenni, og einkarvel
látinn af sóknarmÖDnum sínum og
öðrum, sem kyntust honum. Hann
var hógvær og lítillátur, glaðvær og
skemtinn, er svo bar undir.
Jarðarför ráðin 2. desbr.
Aðfaranótt hins 18. nóv. hvarf bónd-
inn Loftur Loftssoní Steins-
holti í Gnúpverjahreppi úr rúmi sínu
á nærklæðum einum, og fanst um
morguninn eftir nokkra leit ör-
endur í pytti einum skamt frá bænum.
Hann hafði verið geðveikur á þessu
hausti, og enda brytt á því stundum
fyr, en enginn ugði þó að hann færi
sér að voða, meðfram sökum þess, að
hann virtist vera svo máttfarinn, að hann
komst tæplega hjálparlaust milli rúma.
Hann var kominn undir sjötugt; læt-
ur eftir sig ekkju og 4 börn, Bum
uppkomin.
Loftur heitinD var sæmilega efnaður,
og allar ástæður hans og heimilislíf í
mjög góðu lagi.
Hann var lengst af æfi sinnar orð-
lagður fyrir glaðlyndi og gamansemi,
og mesti sæmdarmaður, enda einkar-
vinsæll og vel metinn.
Nýlega dánir eru ennfremur í Hrepp-
um austur :
Sigurður Jónsson (Sveinbjarn-
arsonar frá Tungufelli), er lengi bjó á
Jaðri; dó 14. oktbr., 73 ára gamall.
Gróa þorvarðsdóttir, í
Skáldabúðum, ekkja Bergs bónda Jóns-
sonar, fyrrum í Skriðufelli. Hún dó
30. okt., 68 ára.
Embætti.
Keflavíkur læknishérað hefir verið
veitt þorgrími þórðarsyni,
héraðslækni á Borgum í Hornarfirði.
Póstgufuskip Laura (Aasberg) kom
mánndag 21. þ. mán., 2 dögum á undan á-
ætlun. Farþegar: bankastjóri Emil Schou
aftur frá Khöfn, og frá Yesturheimi frú
Gruðrún Sigurðardóttir (kona H. H. kaup-
manns) með dóttur sinni, og fröken Kristín
Gunnlaugsdóttir (frá New-York).
Tryggvl kongur (Emil Nielsen) kom
hingað aðfaranótt þriðjud. (22.). Hafði
gengið ferðin mjög vel, kom svona alveg
áætlunardaginn, þótt orðinn væri viku á
eftir, er hann fór héðan síðast.
Farþegar Árni Eiriksson verzlm., Þorv.
Þorvarðsson prentari og Þorvaldur Páls-
Bon læknir.
Ferð ura Holland.
Eftir
Thora Friðriksson.
V.
Fyrir milligöngu herra v a n der
H o e v e n s fengum við að skoða tvo
bóndabæi nákvæmlega, neðan frá kjall-
ara og upp á loft.
Hollenzkur bóndabær er svo ólíkur
íslenzkum, sem framast má verða, og
er það þrifnaðurinn, sem gerir mest-
an muninn. Frá þjóðbrautinni liggur
snotur brú yfir síki inn að búsinu, og
ekki eru þar hafðar hlandforir og fjós-
haugar fram undan glugganum, heldur
fallegir blómgarðar. Sfkin bera burfe
öll óhreinindi og áburðurinn er vel
hirtur í þar til gerðum, lokuðum gryfj-
um. Að blómgarðinu snúa stofuglugg-
arnir og aðaldyrnar, en um þær er
ekki gengið nema á stórhátíðum og
tyllidögum, eins og t. a. m. við hjóna-
vígslur og jarðarfarir. Við urðura að
ganga um bakdyrnar, og komum þá
fyrst í fjósið. þetta var vellauðug-
ur bóndi, sem við heimsóttum, og var
því húsið stórt, en fjósið tók upp hér-
umbil úa Aluta þess; þar voru á að
gizka 80 kýr, en alls átti hann 140,.
og voru hinar í útihúsi áföstu srújör-
og ostagjörðarhúsi, er síðar verður
minst á. Fjósið er alt þiljað innan,
bjart og loftgott; flórinn er að líkind-
um hreinsaður oft á dag, því eugin
fanst lykt þar inni; enda eru Hollend-
ingar svo hræddir við allan óþrifnað,
að þeir festa halana á kúnum upp í
loftið, svo þær óhreinki sig ekki með'
því að sletta þeim til. Einhver ferða-
raaður hefir sagt, að engin skepna í
heimi, maður né málleysingi, ætti betra
en hollenzk kýr; henni væri hjúkr-
að eins og konu, er lægi á sæng,
'Líklega er þar nokkuð djúpt í
árinni tekið. En víst er um það,
að vel er farið með kýrnar, og að þær
eru stórar og þriflegar. Ekki eru þær
látnar út fyr en farið er að hlýna, og
eru þó látnar hafa yfir sér kápur fyrsfe
á vorin. pó að nóg væri grasið, þeg-
ar við komum til Hollands í byrjun
aprílmánaðar, var hvergi farið að láta
kýr út. þær eru látnar vera úti nótfe
og dag á sumrum, og er þá fjósið alfe
þrifið upp, hengdir diskar upp til prýð-
is um öll þil, látið þykt lag af skelja-
sandi á gólfið, og svo er alt heimilis-
fólkið látið sitja þar á daginn.
Úr fjósinu fórum við inn í dagstof-
una, og tók bóndinn af sér skóna áður en
hann gekk inn. það er siður alstaðar;
og á Fríslandi, þar sem þrifnaðurinn
er mestur, er sagt, að húsfreyjur láti
vinnukonurnar bera geBtina inu á bak-
inu, svo að þeir spori ekki gólfið. J>ví
mun svarað verða svo, að þær þurfi að
vera býsna-sterkar til þess að lofta
fulltíða karlmönnum; en enginn, sem
hefir séð þessa stæðilegu kvenmenn,
efast um, að þær séu færar um það,
enda þekkja allir sögun um G r o t i u 8,
vísindamanninn mikla (1583—1645),
er kona hans náði úr varðhaldi með
því, að láta vinnukonuna sína bera
hann burt í bókakistu.
Inni í stofunni sat kona bónda i
hægindastóli og var að hella te úr
Bilfurkönnu í postulínspör, því aðrir
gestir voru komnir en við. f>að var
malari þar úr nágrenninu, og þegar
hann heyrði, að við værum útlend-
ingar, bauð hann okkur að skoða
mylnuna sína, og það gjörðum við á
heimleiðinni. Stórt orgel var þar, og
var okkur sagt, að nærri á hverjum
bóndabæ væri orgel eða fortepíanó,
þó enginn kynni að leika á þau.
f>á skoðuðum við smjör og osta-
gjörðarhúsið; það var með nýju lagi,
vólarnar gengu fyrir gufuafli og karl-
menn hafðir við það. Við komum of
seint til að sjá búverkin, því komið