Ísafold - 14.04.1906, Qupperneq 1

Kemur ut ýmist einn sinni eöu
tvisv. í Viku_ yerS árg_ (80 ark
®innst) 4 kr., erlendis 5 kr. eöa
/» doll.; borgist fyrir miðjan
juli (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
tlppsögn (skrifleg) bnndin vitJ
áramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október og kaup-
andi skuldlaus við blaðið.
Afgreiðsla Austurstrœti 8.
XxXiii.
arg.
Reykjavík laugardaginn 14. apríl 1906
22. tölublað.
fer
j UPP í Borgarnes 21. apríl,
l 1' °§ U- maí, 1., 8., 20. og 27. júní,
''. • og 26. júlí. Kemur við á Akra
hverri ferð báðar leiðir.
1 ^traumfjarðar og Akra
_°g 25. maí, og 13. og 17. júní.
nn^r- vestur að Búðum 13. júní.
17.
Suð’
Ur í Keflavík fer Reyiíjavíkin
■ apríl. 10. maí, 6. og 25. júní, og
°8 28. júi(.
®uður f G a r ð 10. maí og 4. júlí.
°g lol
ftkka
bnui^8 Íúb austur á Eyrar
, ~ og S t o k k s e y r i, kemur
oo t í Hafnaleir, Grindavík
Klákshöfn.
Ki
Leigutilboð.
i nr. 46 við Bergstaðastræti.
a^Urtagarður við nr. 11 við Suðurg.
Sigfús Sveiribjörnsson
(fasteignasali).
ei*|llíkA er skorað á þá, sem
garða. ei8a óborguð kirkju-
tafavi °8 0r8elgiald> að borga Þau
aust; að öðrum kosti verður kraf-
logtak8 á gjöldunum.
^rislján Þorgrímsson.
H
I8t
Landstjöra-fyrirkomulagið
1.
Það
y er u,r að komast á dagskrá.
klut n°kkuð úr för einhverra minni-
Satö()tDantla «1 Danmerkur í sumar, í
Vlð konung8heimboðið svo
stjöj, ' öitir 1 i 11 ö g u þjóðræðisflokks-
hv0í^Dnar’ ~~ skipa gerir hún
brevfi n<! ®etur —> verður því vafalaust
1 Þar.
tekj^ Það sæmilegar undirtektir,
Sún h D Það ðelað UPP aftur.
Vfgi _ ebr aldrei frá því horfið öðru
1 en „a . r
0 að sinni.
ar & °g oinlægir talsmenn henn-
Stjó^nf 81 Utau Þlugs. fölskvalausir
þvf gg elsistuenn, hafa aldrei hafnað
komag^11 .Visi eu f bili, til þess að
v®rstu ,6'ttbvað dálítið áleiðis, út úr
o.. °®°ugunum.
, ölðasta akíff
hluta á h’ Sem Þeir höföu meiri
V(8i ja Þingi, 1901^ og samþyktu öðru
v'ssu ^ 8tíðruarbót, vegna fullrar
*eugist ^ ^61r Þugðu vera, um að ekki
orði (j Þ ú. kváðu þeir svo að
Btjó ^^^1 elri úeildar til konungs):
k°tnjn ( DarslíiPUu Íslands sé þá fyrst
Bvarj þ^. Það b°rf, er fullkomlega sam-
^Uúsiua Ulu vorum, þegar æðsta stjórn
ntö Þeeg ' ^lnum 8erstaklegu málefn-
þar jjj61" bll8ett hér á landi«.
6kki við u! úttu böfundar ávarpsins
siðan iát .'ík'bÚ8etu Þ&, sem vér vorum
^Öldur fu lí fá’ ráðgiafabúsetu í orði,
Stlóía með 0tnna 8tÍúruarbÚ8etu: land-
4varpið ( rúúgjöfum. En samið var
0161111 alln viú bhamsóknarflokks
v»e«. , t‘* * * * 5"“
vér. u 1. a r viasn, — segjum
últ til U
^^ÖUtn þQ tlUla bafði sem sé helztu
eS8Ía stjórnmálaflokka í
— Bitt er nauðsynlegt — og — hitt er sjálfsagt —
til þess að lifa þægilegu lífi.
Nauðsynlegt er fyrír hvern mann, að hafa góða, holla og margbreytta fæðu, og sjálfsagt
er, að kaupa matvörurnar þar, sem alt þetta fer saman, ásamt góðu verði. En — hvar skyldi það vera fremur en í
verzluninni EDINBORGP
Eflaust hvergi. — f>ar fæst: hið indæla Flórmél, Sago stór og smá, Rís, klofnar Baunir, Kartöflumél, Búðingsefni
margskonar, Sveskjur, Rúsínur, Kurennur, allskonar Kaffi og Tebrauð, Krydd margsk., Súpujurtir, niðursoðin Matvæli
og aldini, Margarínið makalausa, og ótal margt fleira, er of langt yrði upp að telja, enda óþarft, því allir vita, að
altaf er nóg til af öllu nauðsynlegu j Edinborg.
Danmörku borið alveg saman um það,
að færslu stjóruarinnarinnar inn í
landið mundu engir danskir valdhafar
aðhyllast nokkurn tíma. þ a ð þyldi
ekki »eining ríkisins«.
það stóð líka heima: vinstrimanna-
stjórnin, sem við völdum tók sumarið
1901, var sama sinnis og sömu skoð-
unar eins og fyrirrennarar hennar,
rammir hægrimenn, þ. e. meiri hluti
hinnar nýju stjórnar. Hún aftók það,
er slegið var upp á því við hana um
haustið, eftir þing, að nú ætti hún að
bjóða Í9lendingum landstjórafyrir-
komulagið, til þess að gsra þá ánægða.
Henni var gerð grein fyrir því, að það
eitt kölluðu þeir innlenda stjórn, eða
eitthvað því um líkt.
En meiri hluti ráðaneytisins nýja
varð á bandi með Alberti, íslandsráð-
gjafanum svonefndum, um að leiða
íslendinga af með því að s k r i f a
sérróðgjafann nýja í Reykjavík, en láta
hann eftir sem áður eiga í raun réttri
heima í Khöfn, hafa hann þar í ríkis-
ráði og í samvinnu við hina ráð-
gjafana, gefa þeirn kost á að hafa
hönd í bagga með honum um alt, sem
þeir hirtu minstu vitund um að skifta
sér af. Með því kænskuráði græddu
þeir og það, að demba mátti lands-
stjórnarkostnaðinum á Islendinga.
Samvizkusemin ekki meiri í því atriði
en það, að ekki var hirt hót um, þótt
þar með væru stöðulögin brotin. pvl
þau segja (6. gr.), »að gjöldin til hinn-
ar æðstu stjórnar hinna íslenzku mál-
efna í Kaupmannahöfn — skulí greidd
úr ríkissjóðnum*. Með áminstum
málamyndarflutningi ráðgjafabústaðar-
ins tíl Reykjavíkur smeygðu Danir
sér undatl þeirn gjöldum.
S v o n a var á oss skákað þá — ekki
í fyrsta skifti, og fráleitt síðasta heldur.
Eú kann einhver að spyrja: hvers
vegna gengu einlægir stjórnfrelsismenn
á þingi hér að þessum kostum? Sáu
þeir ekki, hvað hér bjó undir?
Svarið er það fyrst, að þair fengu
þar engu um ráðið. jpeir voru orðnir
í minni hluta á næsta þingi. f>jóðin
lét blekkjast af falsheitinu »heimastjórn«
og »heimastjórnarflokkur«, meðal arin-
ars, og kaus svo óviturlega, að stjórn
arliðið gamla, Estrupsþjónarnir, sem
verið höfðu um langan aldur, komst í
meiri hluta með því að gera bandalag
við auðvaldið útlenda, sem ræður
gjörðum kaupfélaga3tjóranna í landinu,
þeirra mauna, er höfðu fyrrum verið
eða látist vera manna heimtufrekastir
um sjálfstjórn til handa þjóð vorri, en
sneru nú við blaðinu þann veg, sem
hér segir, og hafa haldið það bandalag
síðan, eins og öllum er kunnugt.
— En þeir gátu þó, þjóðfrelsismenn,
greitt atkvæði í móti stjórnbótarfrum-
varpi Alberti á þingunum 1902 og
1903, og sýnt þar með trygð og fast-
heldni við réttan málstað, þótt engu
fengi um þokað, engu ráðið um úrslit
málsins. J>ví gerðu þeir ekki það?
|>etta er önnur spurningin.
|>ar til liggur sama svarið og hjá
Jóni Sigurðssyni, er honum og þing-
inu var láð það, er stjórnbótarbarátt-
unni eldri lauk þann veg, að konungi,
konungsvaldinu, var selt sjálfdæmi
(á þinginu 1873) um stjórnarskrá handa
oss.
— Stjórnbótarbaráttan var búin að
standa fjórðung aldar, mælti hann; og
þjóðin var orðin þreytt. f>að var 0Ug-
in leið orðin að halda henni í herbúð-
um lengur. Hún vildi fá heimfarar-
leyfi, fá hvíld. Hún hlýddi orðið
miklu betur röddu þeirra manna, er
gyltu fyrir henni friðinn og hvíldina,
heldur en því sem eg sagði og mínir
líkar. Eða þá að hún gerði sig líklega
til að lilaupa í göuur, eins og sýndi
sig á þingvallafundinum 1873. Hún
er enn svo lítilsigld.
f>essum orðum talaði hann hér um
bil.
Og þegar stjórnarskráin kom, 1874,
svona undir komin, svo sem náðargjöf
konungs, — svo gölluð sera hún var í
hans augum og annarra, er haldið
höfðu öðru fram langa tíð, þá kvað
hann svo að orði:
— f>að má vel notast við hana, of
henni er samvizkusamlega beitt og
með fullum drengskap, — þangað til
þjóðin verður ríflegri sjálfstjórn vaxin
og fer fram á hana með fullri alvöru
°g oruggu fylgi-
— Ef henni verður samvizkusamlega
beitt.
En hvernig v a r henni svo beitt,
stjórnarskránni frá 1874?
Byrjað á því, að hafa af oss, pretta
oss um sérráðgjafa fyrir íslandsmál.
f>eir tímdu því ekki, Danir, þegar
til kom. f>eir létu sig muna um þær
12__14 þús. kr., er það hefði kostað.
f>eir slengdu hinu nýja embætti sam-
an við eitt danska ráðgjafaembættið,
lótu dómsmálaráðgjafanu danska hafa
íslenzk mál í hjáverkum, alveg eins
og verið hafði áður!
f>að er fullyrt, að fyrsti ráðgjafinn,
er fór með íslandsmál eftir 1874,
Klein, hafi viljað halda áfram með
þau sem sórráðgjafi fyrir ísland, er
ráðuneytisumskiftin urðu í Danmörku
ári síðar. En það fekst ekki. Ástand-
ið hitt hólzt nær heilan mannsaldur.
Líkt þessu, sem hér hefir hermt
verið eftir Jóni Sigurðssyni og sá
heyrði hann sjálfan segja, er þetta
ritar, hugsuðu og töluðu forsprakkar
þjóðfrelsisflokksins 1902, er hór birtist
konungsboðskapurinn frá 10. jan.
það ár.
— Við svona stjórnarbót má vel
notast, e f henni er samvizkusamlega
beitt og undirhyggjulaust.
M e ð henni er hægra að sigla sig
hærra upp en á n hennar.
Og hver von er um, að þjóðin hafi
þrek og staðfestu til að halda uppi
bardaganum áfram, stjórnarbaráttunni,
ef þessu er hafnað?
Fáir munu treysta sér til að fnllyrða
n ú jafnvel, hvað þá heldur þá, að
þjóðin h e f ð i fylgt þjóðfrelsismönn-
um að máli, ef þeir hefðu tekið þann
kostinn veturinn 1902, að hafna tilboði
Alberti og blása til nýrrar atlögu, —
til atlögu fyrir frekara sjálfsforræði en
þar var í boði. —
Ekki leið á löngu áður en bóla tók
enn á undirhyggjunni af Dana hálfu,
alveg eins og er eldri stjórnarskráin
hljóp af stokkum.
Setu sérráðgjafans í ríkisráðinu hafði
ekki verið minst á í konungsboðskapn-
um veturinn 1902. Allir bjuggust við,
að það mál ætti enn sem fyr að liggja
milli hluta, bíða bétri tíraa. Og það
ætluðu þjóðfrelsismenn að sætta sig við.
En svo kemur stjórnarskrárfrum-
varpið sjálft um sumarið eftir, og þar
með ber og skýlaus fyrirmæli um, að
í ríkisráðinu s k u 1 i sérmálaráðgjaf-
inn íslenzki bera upp fyrir konungi lög
og mikilvægar stjórnarráðstafanir.
Hvað hugsaði Framsóknarflokkurinn
þ á, að kippa ekki óðara að sér hend-
inni, munu menn spyrja?
Hann var kominn þá í minni hluta
eins og fyr segir, og fekk engu um
það ráðið, hvert stjórnarskráin væri
samþykt eða ekki. Bandamennirnir
voru ráðnir í að samþykkja hana, m e ð
þessu undirferlis-innskoti, stjórnarlið-
ar og Zöllnere-liðar, allir eins og einn
maður; og gerðu það líka.
— En Framsóknarflokkurinn hefði