Ísafold - 17.11.1906, Side 2

302
ÍSALFOD
f>egar henni og þeim félögum var
sýnt Landbókasafnið, var lokið upp
fyrir þeim eldtraustum Bkáp og þar
tekið út nkjalahylki og úr því varlega
gulleitt blað, er vér virtum fyrir oss
með nokkura konar fjálgleik. f>að er
Eeykholtsmáldagi, eiginhandar rit
Snorra Sturlusonar.
Sunnudaginn sama og lagt var á
stað heimleiðis frá Eeykjavík gerði
hún sér ferð inn að Laugarnesi að
skoða þar leiði Hallgerðar langbrókar.
Hún er þess mjög fýsandi, að fleiri
danskar kenslukonur og kennarar noti
sumarleyfið til að bregða sér hingað
ekemtiferð. Segir þá muni ekki iðra
þess. Obs, sem komura fyrst, var
auðsýnd mikil ástúð. En eg hygg að
gestrisni íalendinga svipi til hveranna
þeirra: f>eir vella látlaust, og mun
því öðrum kennurum og kenslukonum,
er þangað koma, reynast hún eigi
síður hlý og innileg.
Meat er varið í pistla Andrésar
H o v d e n s preets, hins noreka. Enda
er hann alvanur rithöfundur og all-
nafnkendur. f>eir standa í Buskeruds
Amtstidende í Drammen o. fl. blöðum,
á nýnorsku. — Fyrsta daginn eem hann
var hér, fanst honum mjög til um að
heyra í dómkirkjunni fornnorrænan
sálmasöng, er hann nefnir bvo, fluttan
með hjartanlegum krafti. Fólkið í
kirkjunni fanst honum sem hann hefði
séð áður, helzt í Björgvinjarbiskups-
dæmi (landnámsmenn flestir þaðan).
Kvenbúningurinn íslenzki þótti honum
Ijómandi fallegur, bæði húfubúningur-
inn og skautbúningurinn. Honum
Iíkar hitt illa, að útlendum búningi
skuli vera hrært þar saman við, Ev-
rópubúningnum, sem hér er svo kall-
aður, segir hann. Systur ganga stund-
um sín á hvorum búningi. Hégóminn
gægist alstæðar inn.
Á leiðinni upp Hvítá á vélarbát var
dreginn upp fyrir þeim á bæ einum
vestan við ána (Ferjukoti?) íslenzka
fálkamerkið. f>á hrópuðu Norðmenn
3 sinnum 3 húrra. En — Danir
þögðu. f>eir þykjast e i g a ísland,
segir hann.
Snorra SturluBon telur hann meðal
heimaina mestu mikilmenna, einn mátt-
arviðinn undir germanskri þjóðmenn-
ing.
Colosseum í Eóm segir hann sé
barnaglingur í aamanburði við Almanna-
gjá, og Kínverjamúrinn líklega sömu-
leiðis.
Honum þótti undurfallegt í Laugar-
dalnum og gott að lauga sig þar.
Segir að ísland muni geta orðið bezta
laugaland í heimi. Hægt sé að gera
glerþak yfir laugarnar og jafnvel gler-
veggi, ef vill. þá megi nota þær jafnt
vetur og sumar.
Sólarroðann yfir Eeykjav/k segir
hann vera orðlagðan. Aldrei hefi eg
séð sólina gylla fegur nokkurt land.
Guð láti sólina skína alla leið inn í
hjarta yngata bróður okkar, sem er ef
til vill snauður af gulli, en auðugur í
hjarta og heila. íslandi svipar til hans
Jósefs meðal bræðra sinna: f>ér ætl-
uðuð að gera mér ilt, en guð hefir
snúir því til góðs, til þess að h a I d a
miklu fólki viðlýði. íslandi
var og ætlað að halda miklu fólki við
lýði menningarlega: Sögurnar íslenzku
eru gullnáma fyrir allar germanskar
þjóðir til að læra að þekkja sjálfar sig.
Hestana, samsönginn og glímurnar
minnist hann á með miklu lofi.
Kvæðin íslenzku, sem sungin voru,
hafi verið stórum fögur sum, og lögin
áhrifamikil. Lætur mikið af söng
Elínar Matthíasdóttur. Glímumenn-
irnir segir hann hafi verið mjúkir og
liðugir sera hreysikettir, gengist að
brosandi, en þó búið alvara undir.
Eg hefi aldrei séð betur vaxna menn.
Gaman að vera stúlka og eiga von á
að eignast aðra eins pilta.
Hann minnist á skilnaðarsamsætið
ógleymanlegt, og ræðurnar, minni allra
3 Norðurlanda. Auðheyrt hafi verið,
að hlýjast hafi mönnum verið til Nor-
vegs. Hvorumtveggja, Norðmönnum
og ísléndingum, þyki ill lykkjan á
leiðinni milli Islands og Norvegs síð-
ustu öldina. ísland hefði átt að fylgja
Norvegi 1814.
Hann segist halda, að sér hafi aldrei
verið hlýrra og helgara innanbrjósts
en í prédikunarstólnum í Eeykjavíkur-
dómkirkju, fullri af fólki, við fagran
og styrkvan, fornnorrænan sálmasöng.
Allir horfðu hlýlega á mig og vildu
mér vel. Mér fanst eg vera horfinn
aftur í söguöldina. Og eg sá brátt,
að þeir skildu mig.
Sunnudag 19. júlí að áliðnu urðum
vér að slíta oss frá vinum vorum og
halda á stað. Bryggjan var full af
gistivinum vorum og þeirra heima-
mönnum. Kvenþjóðin, borðsessunaut-
ar vorir úr veizluni kveldið fyrir, færði
oss blóm að skiluaði. Mig langaði til
að faðma alt ísland, og mér var ekki
létt í skapi, er ag lagði á stað.
Orðin, sem eiga við landið, eru víð-
sýni, breiðablik; því landið e r mikil-
fenglegt, voldugt til að sjá. f>ar er
ekkert, sem lokar fyrir útsýnið (sem
í Norvegi). ’Víðskygnir, skýrir heilar
eiga við slíka náttúru. Grænir fletir
mílur vegar, eins og í Laugardalnum.
þrifalegt inni í bæjum alstaðar þar sem
hann kom. Maturinn segir hann sér
hafi fallið mætavel. Fiskmeti, einkum
lax og silungur, harðfiskur, kjöt og
mjólkurmeti. (Niðurl.).
Reykjavíkur-annáll.
Brunabótavirðing var samþykt i fyrra dag
á þessum húseignum:
Guðjóns H. Guðmundss., Hverfisg. 7,223
Halldórs Jónssonar, Suðurgötu 4 . 21,195
Jóns Helgasonar, Laugav. 45 . . 19,074
Jóns Jónssonar o. fl. í Mörk . . 7,362
Kristil. unglingafél. v. Amtmannsst. 16,650
Sighv. Bjarnasonar v. Amtmannsst. 20,355
Byggingafélag Reykjavíkur. Stofnað var
12. þ. mán. hér í bæ hlutafélag með þvi
nafni, með 120 þús. kr. höfuðstól, er hækka
má upp í 200 þús. og ætlar að taka að
sér húsagerð af steini og tré, reka timhur-
verksmiðju og grjótgerð og verzla með trjá-
við og grjót. Hlutir 100 kr. og aukahlutir
25 kr. Félagsmenn 60, helmingur af hvor-
um, steinsmiðum og tréBmiðum. Stjórn fé-
lagsins er: Thor Jensen kaupm, form.;
Eggert Claessen yfirréttarmálfm. féhirðir-
Jón Hafliðason steinsm. skrifari; meðstjórn-
endur Bjarni Jónsson trésm. og Stefán
Egilsson múrsmiður.
Dáin í Landakotsspítala i gær gift kona
Jónina Brynjólfsdóttir (prests Jónssonar) frá
Vestmanneyjum.
Ennfremur (16.) frú Málfriður Kristin
Luðvígsdóttir, kona síra ítich. Torfasonar
biskup8skrifara.
Erfðafestulandi Sigurðar Þórðarsonar, við
Skólavörðustig, 1025 ferálnum, er honum
bjóðast fyrir 1025 kr., var leyft að breyta
í byggingarlóð með venjulegum kjörum.
Fasteignasala. Þinglýsingar frá í fyrra
dag:
David Östlund selur Syvende Dags Adven-
tisters danske Konference húsið Betel við
Ingólfstræti á 7,500 kr.
Gunnar Hafliðason í Nikulásarkoti selur
Gunnari kaupmanni Gunnarssyni erfðafestu-
land vestan við Klapparstig 2600 ferálnir
á 1,200 kr.
Hjörl. Þórðarson trésm. selur Sigurði
Þórðarsyni skipstjóra húseign (við Landa"
kotsstig (á Þorgrimsholtslóð) með 1075 fer-
áln. lóð á 8,700 kr.
Jón Árnason skipstjóri selnr Jóhanni
kaupmanni Jóhannessyni húseign 29 við
Hverfisgötn með 1050 ferálna !óð á 6,500 kr.
Sveinn Jónsson trésmiður selur ekkjunni
Guðrúnu Guðmundsdóttur (frá Gnfunesi)
húseign 28 í Þingholtsstr. á 18,700 kr.
Hjúskapur. Geir Sigurðsson skipstjóri og
yngism. Jónína Jódis Ámundadóttir, 16. nóv.
Jón Pálsson trésmiður og Magnhildur
Andrésdóttir (Vatnsstig 16), 16. nóv.
Kárastíg skirði bæjarstj. í fyrra dag nýja
götu, er liggi frá Skólavörðustíg norður að
vegamótum Frakkastigs og Njálsgötu.
Tjörnin. Bæjarstjórn fól í fyrra dag vega-
nefnd að gera tillögur um hreinsun heunar
og kostnaðaráætlun.
Vatnsból nýtt alment samþykti bæjarstj.
i fyrra dag: Melkotstúnslind, og fól vega-
nefnd að gera nanðsynlegar ráðstafanir og
framkvæmdir þar að lútandi.
Vatnsveitan. Bæjarstjórn fól i fyrra dag
Jóni Þorlákssyni verkfræðing að búa til og
láta henni í té fullkomna áætlun yfir vatns-
veitu bæjarins með öllum þar til heyrandi
uppdráttum og reikningum fyrir sérstaka
borgun, helming þess, er til er tekið í dönsk-
um bæklingi frá 1889, og greiðist þó þvi
að eins, að verkið verði unnið eftir forsögn
hans og áætlun. Honum skal og greiða
1 kr. 25 a. nm kl.stund fyrir útivinnu, og
1 kr. fyrir innivinnu, o. s. frv.
Veðrátta. Eftir langvinnar þiður með al-
auðri jörð tók til að scjóa i gær litils
háttar af austri. En i dag norðanbylur,
frostlítill þó.
Vélarbátinn Búa, þeirra Kjalnesinga o. f 1.,
rak á land hér í nótt, fyrir neðan Geirs-
búð, og mun hafa skemst til muna.
Rangár-áveitan-
Með því að ísafold hefir minst á
rannsóknir þær, sem gerðar hafa verið-
til þesB að komast eftir, hvort tiltœki-
legt mundi vera að veita vatni niður
á Eangárvelli úr Eangá eystri, vil eg
biðja ritstjórn blaðsins um rúm fyrir
nokkrar frekari skýringar á því máli.
það var fyrst á manntalsþingi að
Eeyðarvatni síðastliðið vor, er tilrætt
varð um, hvort þetta mundi geta tekist.
Áfok á ýmsar jarðir á EangárvöIIum
hafði verið óvenjulega mikið, svo að
elztu menn mundu ekki annað eins,
og fór eg ásamt nokkrum af þeim, er
til þingsins komu, til þess að líta
eftir, hvort unt mundi vera að hafa
nokkurt gagn af Eeyðarvatnslæk svo-
nefndum til þess að hefta sandfokið.
Okkur virtist auðgert að taka lækinn
upp fyrir austan Eeyðarvatn, en lítil
líkindi til að það kæmi að nokkru
haldi nema fyrir örlítið landsvæði.
Eg gat þess þá við nokkra menn
að eg vildi reyna að komast eftir,
hvort Eangá eystri yrði tekin upp, svo
að hægt væri að láta hana vernda
foksvæðið eða jafnvel hafa hana til
uppgræðslu meðfram, og varð þetta til
þess, að eg bað Kofoed Hansen sand-
græðslumann að koma með mér upp
að Rangá að einum stað, er eg hafði
heyrt að hr. Ásgeir Torfason fyrir
nokkrum árum síðan hefði litið á
í sama skyni. Fórum við K.-H
ásamt Skúla bónda Guðmundssyni á
Keldum fyrst upp með árfarvegi
nokkrum, sem nú er þur, svonefndri
Sandgiljaá upp að Gráfelli tæpra
þriggja tíma ferð frá Keldum. Farveg-
ur ár þessarar, sem nefnd er í Njálu,
liggur aðallega frá suðri til norðurs,
frá Keldnalæk, þar sem áin hefir runn-
ið út í fyrndinni, og nálægt danskri mílu
upp frá Keldum, þar sem hann fer að
beygjast til austurs. Við krók nokk-
urn þar á farveginum fundum við
fornmannagarðjallmikinn úr grjóti, er
hlaðinn hefir verið til þess af taka ána
upp vestur á Eangárvöllu. Frá forn-
mannagarðinum fylgdum við farvegin-
um eins og þegar er sagt upp að Gráfelli,
en þar hafa menn haldið að upptök
árinnar hafi vérið í nánd, og að elds-
umbrot og hræringar muni hafavaldið
hvarfi hennar. Vatnsmegin virðisf'
eftir farvegsstærðinni munu hafa verið
á að gizka nálægt helraingi á móti
Eangá eystri.
þegar við komum að Gráfelli, veitti
eg því eftirtekt, að árgljúfur mikið
sást í beinu framhaldi af farveginum
lengra til austurs, og virtist mér eðli-
legra að geta þess til, að upptök
þessarar horfnu ár mundu liggja fjær.
Við fórum yfir háls nokkurn norður
af Gráfelli og reyndist svo, að hinn
sami farvegur varð enn á vegi okkar
hinumegin við fellið. Fylgdum við
honum langa Ieið aðallega til norð-
austurs alt upp að Hellufjalli; treyst-
um8t við þá ekki til að halda lengra
eftir farveginum, með því að við vor-
um hvorki útbúnir með mat né heyr.
en alt gróðurlaust, sem við höfðum
farið yfir frá Keldum.
Við snerum okkur þá að því, að leita
eftir Iíklegum upptökum á Eangá.
Skúli á Keldum sagði okkur frá munn-
mælum um það, að taka mundi mega
Eangá upp þar nokkru austar fyrir
Bunnan Hellufjöll, og litum við á
einn stað sem hann benti okkur á
þar. En auðséð var, að slíkt voru
engin tiltök, með því að mikið hálendl
lá þar alstaðar vestan við ána. Við
héldum síðan niður með Eangá yfir
svonefnt Langvluhraun (á víst að vera
Langvegahraun), þangað til við komum
að þeim stað, er hr. Á. T. hafði litið á.
f>etta var seint í júlímánuði og sva
dimt orðið af nótt, er við komurn
að þessum stað, að ekki var unt að
mæla neitt. Vegna hestanna urðum
við að fara niður undir Hafrafell á
grastorfur nokkrar og biðum við þar
birtingar. Slðan gengum við K.-H.
aftur til hins sama staðar. Hann hafði
með sér hallamæli og mældist honum
talsverður halli frá ánni vestur eftir
sandÍDum, þangað til kom að farvegi
þeim, sem áður er frá skýrt. f>essi
farvegur liggur örskamma leið að heita
má frá upptökustaðnum, en flóðveit-
uam borgið úr því alla leið fyrst um
sinn vestur að fornmannagarðinum
sem áður er nefndur. ÓraDnsakað
er enn, hvort vatninu yrði veitt þaðan
en rniklar líkur til hins, að fornmenn
hafi veitt þvi um mikla víðáttu, enda
varla gerandi ráð fyrir að þeir hefðu
lagt ella í slikt mannvirki sem garður-
inn er.
Með því að mál þetta horfði svu
vænlega við, vildi eg reyna að koma
því lengra áleiðis, og fekk Thalbitzer
verkfræðing til þess að koma austur
eftir að hanu hafði lokið mælingum
sínum í Árnessýslu, og var með hon-
um Sigurður ráðunautur Sigurðsson.
Fórum við þrír ásamt Skúla bónda á
Keldum að upptökustaðnum og síðan
vestur eftir árfarveginum forna og lit-
um á svæði það, er líklegt þótti aA
vatninu mundi verða veitt um frá-
fornmannagarðinum. Engar mæling-
ar voru gerðar í þetta sinn; en hr..
Thalbitzer skrifaði mér álit sitt um
það, hvað næst lægi við að gera, og
sendi eg það Búnaðarfélagi íslands,
með beiðni um að félagið sendi mann
til þess að nauðsynlegar mælingar
yrðu framkvæmdar. Formaður félags-
ins, lektor f>. Bjarnarson, tók vel og
greiðlega í þetta mál, og kom Sigurður
ráðunautur Sigurðsson austur aftur
innan skamms og mældi það sem fyrir
lá nákvæmlega. Mælingarnar hafa
verið sendar Thalbitzer, og hefir hanm
lofað að gera áætlun um kostnaðinn>
eftir þeim svo snemma, að mál þetta
verði lagt fyrir næsta sýslunefnd-
arfund Bangæinga. Má búast við,
að sýslunefndin ásamt Eangárvalla