Ísafold - 14.03.1908, Page 2

42
ISAFOLD
Ólympíuleikir
og lslenzkir iþróttamenn.
Helgi Valtýsson kennari heíir vakið
máls á því snjalt og skörulega, að vér
íslendingar ættum að reyna að verða
menn með mönnum og láta oss ekki
vanta á alþjóða-leikmót það, er ráð-
gert er í Lundúnum í sumar og skírt
nafni hinna frægu höfuðleikmóta Forn-
grikkja á Ólympíuvöllum í Elis. Slík
leikmót voru endurvakin fyrir nokkr-
um árum og hófust á Grikklandi, í
Aþenuborg (1896).
Ef úr því yrði, að íslenzkir íþrótta-
menn kæmust á þetta leikmót í sum-
ar, er ætlast til að þeir þreyti þar
meðal annars íslenzkar glímur, sem er
ekki ólíklegt að þykja mundi mikið
til koma.
Danir hafa kvatt íslendinga til að
koma þar og látið jafnvel á sér skilja,
að þeir mundu eiga kost á styrk til
þess úr ríkissjóði. En því ber oss
alveg að hafna, með því að þá mund-
um vér taldir með þeim, Dönum, og
þeim eignuð frægðin, er vorir menn
kynnu að ávinna sér. Enda nóg kom-
ið af því sem þeir kalla ölmusugjafir
við oss, þótt ekki sé við það bætt að
þarflausu.
Ofætlun er íþróttamönnum vorum
sjálfum að kosta ferð sína til Lund-
úna og dvöl þar, meðan stendur á
Olympiuleikunum, og hefir því verið
stofnað til almennra samskota í ferða-
styrk handa þeim. Því ekkert fá þeir
í aðra hönd nema frægðina, ef vel
tekst.
Helzt er kosið að þeir gætu orðið
ekki færri en 8 alls, 4 norðlenzkir og
austfirzkir, og 4 sunnanlands og vest-
an. Minna en 1000 kr. er ekki bú-
ist við að duga mundi handa hverjum.
Fullyrt er, að landsstjórnin íslenzka
hafi heitið til þeirrar ferðar 2000 kr.
Ekki mun þó vera auðgerð grein fyr-
ir lagaheimild .fyrir þeirri fjárbrúkun,
og er því gizkað á, að stjórnin hugsi sér
að taka féð traustataki úr landssjóði,
í von um fjárveiting alþingis eftir á.
En það mun mörgum finnast nokkuð
viðsjál braijt,
Að öðru leyti hefir verið auglýst,
að hér taki þeir við samskotum í
þessu skyni, Arni Jóhannsson bisk-
upsskrifari og Tr. Gunnarsson banka-
stjóri.
Leikfélag
Reykjavíkur ætlar að fara að fást
við einn mikils háttar og stórum fræg-
an sjónleik eftir Hinrik Ibsen, Þjóð-
niðinginn (En Folkefjende), þar sem
hann veitir maklega og mjög svo
óvæga ráðning tuddalegum meiri-hluta-
ofstopa þeim, sem oft og tíðum skreyt-
ir sig fjöðrum heilags almennings-
álits og ófalsaðs þjóðviija, með allri
þeirri lítilmensku, er í því skjóli leyn-
ist og dafnar. Það er vei af sér vik-
ið Og vasklega gert, ef leikfélagið
ræður við og kann vel með að fara
það meistaraverk.
Aflabrögð.
Mokfiski komið í Garðinum, í net.
Aldrei meiri netjaútgerð þar en nú.
Þangað hafa nú flutt sig ýmsir uian-
sveitarmenn til róðra um vertíðina,
þar á meðal margir Akurnesingar.
Botnvörpungurinn Jón forseti kom
inn nú í vikunni með góðan afla;
hefir fengið 32000 það sem af er ár-
inu.
Leiðsögumaður
á Valnum, strandgæzluskipinu, er nú
orðinn Þ o r s t e i n n J. Sveinsson
skipstjóri, í stað Matthíasar Þórðarsonar,
sem genginn er í þjónustu danska fiski-
veiðafólagsins n/ja, þeirra Lauritzens og
hans fólaga.
Hr. Þ. J. Sv. hefir ritað greinina
Frá Valnum (Islands Falk) hér í blað-
inu.
Veðrátta
viknna frá 8. marz til 14. s. m. 1908.
Rv. Bl. Ak. Gr. Sf. Þh.
8 0.0 + 0.5 4- 3.5 4- 5.4 4 0.7 h i-°
Þ + 1.0 + 0.5 + 0.4 4- 2.0 + 0.9 - 4.6
M -3- 0.6 — 1.8 4- 2.3 4- 3.7 4- 0.6 - 3.1
M + 1.4 + 0.4 4- 0.1 4- 2.5 + 0.6 - 3.0
F -é- 1.1 4- 5.5 + 0.8 4- 4.4 0.0 - 1.5
F '-j- 0,8 4- 2.0 4- 1.0 4- 4.0 + 0.4 _ - 1.7
L 4- 0.5 4- 2.0 4- 3.6 -4 1.0 + 0.8 h 1.6
Frá Yalnnm (Islands Falk).
Meðan eg stundaði fiskiveiðar, lang-
aði mig oft að frétta af þessu skipi,
því eg var þeirrar skoðunar að eg
mundi á einhvern hátt geta haft gott
af því. Eg vissi að skipið kom víða
og fekk fréttir af fiskiveiðum á hver-
jum stað. Eg vil því biðja yður, hr.
ritstj., að ljá línum þessum rúm í
blaði yðar, ef einhver kynni að hafa
gagn eða ánægju af að lesa þær.
Það er eins og við er að búast,
misjafnir dómar manna um þetta
skip. Starfsemi þess þekkja fáir, ut-
an það eitt, að það eigi að taka út-
lend fiskiveiðaskip, ásamt öllum botn-
vörpungum, þegar þau eru i land-
helgi, og varna því að þau fari inn-
fyrir landhelgismark. Annað starf
mun almenningur ekki hugsa að það
hafi, enda er það aðalstarfið, sem því
er ætlað og það leggur aðalkapp á
að stunda.
En eins og allir sjá er ætlunarverk
þess mjög einhliða, ef það er eina
starfið, sem það á að framkvæma.
Enda er ekki svo, því er ætlað þeg-
ar timi er til, að framkvæma ýms
ætlunarverk, sem eru mikilsverð í
sinni grein, þó af þeim komi ekki í
svipinn beinar tekjur.
Eftir því sem eg hugsa mér rétt-
ast, mun þetta skip vera ætlað, jafn-
framt og það er strandgæzluskip, til
að styðja að viðgangi fiskiveiða vorra
með hverjum þeim hætti, sem því er
unt, og er hugmynd min í þessu
efni ekki tekin úr lausu lofti, heldur
hafa yfirmennirnir - sjálfir sýnt, að
slíkt er þeirra vilji og ætlunarverk og
mun í þeirri grein ekki síztur, vera
yfirmaður sá sem nú er, hr. kapt.
Joncke.
Til nánari skýringar skal eg benda
á nokkur atriði, sem það hefir fram-
kvæmdir á nú þegar:
a. Að hjálpa fiskimönnum til að fá
skaða bættan, er orsakast af völd-
um annarra fiskimanna, sem hægt
er að fá sannanir fyrir; hafa
skýrslueyðublöð verið send til
sýslumanna og hreppstjóra, og
geta rriym sem fyrir tjóni verða
snúið sér til þeirra til að fá slík
eyðublöð; væri mjög æskilegt að
menn kyntu sér, hvernig þau eru
stíluð, svo að þeir, þegar tjón ber að
höndum, gefi gaum að þeim ákvæð-
um, sem þau tilnefna.. Einkum
er það nafn og númer skipsins
sem þarf að vita, og ef hægt er
að afmarka staðinn (með landmerk.
jum). Eg vona að menn skilji,
hve mikilsvert slíkt getur verið
og að þeir útfylli skýrslurnar svo
vel, að vanræksla á því geri ekki
kröfur þeirra ónýtar. Látið ykkur
skiljast, að skip þetta er strand-
gæzluskipið okkar, sem við eigum
að nota okkur til heilla í öllu*
setn unt er, og verið þess fullvissir,
að allar ykkar formlegar kvartanir
eru með ánægju teknar til greina
og úr þeim greitt með samvizku-
semi.
b. Að rannsaka strauma meðfram
ströndum landsins og á hafi út.
c. Að mæla dýpt sjávar og kynnast
botnslagi.
d. Að leiðrétta alt sem það finnur
rangt tiifært í sjóbréfum.
e. Að kynna sér fiskigöngur eftir
því sem hægt er, og ef um fiski-
tegundir væri að tefla, sem vér
höfum ekki notað eða veitt fyr,
þá að leitast við að finna hag-
kvæmustu aðferð til að veiða þær.
Sömuleiðis að reyna þau veiðar-
arfæri, sem héru ern ókunn, en
aðrar þjóðir nota.
Til slíkra rannsókna hefir skipið
áhöld. En að vísu eru þessar rann-
sóknir aukaverk, sem unnin eru þegar
timi leyfir frá aðalætlunarstarfi skips-
ins. Þar fyrir utan er skipið nokk-
urs konar timningarskip fyrir skipverja,
til að efla hag sjómannastéttarinnar,
fræða hana og lyfta henni á hærra
stig í hvívetna.
Af ferðalagi okkar á Valnum fyrstu
vikurnar er lítið að segja. Fiskiskipin
útlendu, sem við sáum (það voru ein-
göngu botnvörpungar eða lóðaskip),
héldu sig langt frá landi, af því sjálf-
sagt meðfram, að fiskur mun ekki
vera genginn inn undir land.
Fyrir Vestfjörðum hélt fiskurinn sig
djúpt úti fyrir ísafjarðardjúpi. Á Ön-
undarfirði lágum við tvo daga, að taka
kol, og kynti eg mér eftir mætti fiski-
veiðaástandið þar. Og vildi eg óska
eftir þá dvöl, að ekki liði á löngu þar
til er fiskiveiðadeild yrði stofnuð þar,
sem mér sýnist brýn nauðsyn. Eftir
því sem kunnugir menn sögðu mér,
er þessi indæli staður fremur i hnign-
un en framför er til fiskiveiða kemur
og þar af leiðandi atvinna fremur rýr.
Mundi fiskiveiðadeild geta komið þar
miklu góðu til leiðar, ef hægt væri að
vekja almennan áhuga á samtökum til
að nota sér auðæfi þau, er liggja þar
nær og fjær fyrir landi.
Hina síðustu ferð höfum við verið
eingöngu fyrir sunnan land; en það
er eins þar enn, að skipin halda sig
langt frá landi og segjast ekki fá fisk
nema djúpt. Sama var að heyra þeg-
ar við töluðum við fiskimenn í Vest-
manneyjum, sem þó eru svo snemma
vetrar búnir að fá góðan afla; hæsta
tala 8. þ. m. um 7,000 fiska á skip.
Sami afli þar áfram, þegar gaf.
Fiskigöngtir.
Svo virðist sem sjá megi oft á yfir-
borði sjávarins, þegar fiskur er í göngu,
einkum þegar hann fylgir síli eða síld.
Sílið heldur sig við yfirborðið, enda
oft, að fuglarnir veki eftirtekt manns á
slíku. Svo var nú, að fram til 8. marz
sáust engin merki þess, að síli væri í
nánd. En 9. marz sáum við fyrst
miklar silistorfur fyrir sunnan Reykja-
nes og norður af Hafnabergi, enda
urðum þess varir norður út af Hvals-
nesi. Aftur á móti dagana áður, þegar
við vorum við Dyrhólaey og þar í
grend, að þá urðum við einskis sílis
varir, sem bendir á, að það kom ekki
austan með landi. Sé svo, að sílið
komi fyrst upp fyrir sunnan Reykja-
nes, bendir það á, að nú hagi
fiskur göngu sinni þannig, að hann
kom beint upp af hafi, en ekki eins
og svo oft áður austan með landi,
enda eru ef til vill fleiri bendingar í
sömu átt, þar eð fiskur síðan um
nýár hefir fengist til muna djúpt af
Miðnesi og Skaga, og nú síðast höfð-
um við tal af botnvörpung, sem sagði
mikinn fisk undan Hellnastapa suður
af Snæfellsnesjökli, sem ekki mun
vera algengt svo snemma vetrar.
Nýti veiðarfœri.
Reynt hefir verið af skipinu með
kolavörpu (Snurrevaad) á þessum stöð-
um ýfir þetta timabil, og mun þó
naumast kominn sá tími, að þess konar
fiskur sé genginn undir land; það er
mest koli. Fyrst í Hafnarfirðí 2. marz
og fengust í einum ádrætti mest 120
skarkolar. Sama dag reyndum við
fyrir utan fjörðinn undan Straumsvík,
en gátum ekki dregið fyrir steinum í
botninum, Þriðja sinn í víkinni fyrir
sunnan Reykjanes; þar fór á sömu
leið. Og síðast var reynt undan mið-
jum Vogastapa; þar er ágætur botn og
fengust þar í fyrri dræíti um 60, en
fæst af því skarkolar; síðasta skiftið
mjög lítið, enda koma fram þeg-
ar dregin er slík varpa steinar þeir,
sem fiskimenn kasta út á fiskimiðun-
um og hafa notað í seglfestu; og mun
það tefja mjög fyrir, ef farið verður
að nota slík veiðarfæri hér alment.
Af þessari litlu reynslu kemur það
þó undir eins fram, að margir máls-
verðir liggja enn ónotaðir fiaman við
fjörusteinana. En naumast er veturinn
svo arðsamur okkur sjómönnunum,
að ekki sé betra að sinna öllu því,
er aukið getur tekjurnar, en minkað
útgjöldin. Og væri óskandi, að menn,
sem heima eiga í námunda við þennan
stað, hugsuðu á komandi ári um að
reyna sjálfir þetta veiðarfæri, sem í
sjálfu sér er mjög ódýrt. Þó maður
geti ef til vill ekki búist við stórum
afla, mundi sú veiði veita heimilum
þeirra mikil lífsþægindi og sparnað.
Og er beinasti vegurinn til að leita
sér fræðslu í þessu efni sem öðru, að
snúa sér til yfirmannsins á strand-
gæzluskipinu, sem lætur með ánægju
í té alla slíka fræðslu og bendingar,
er miða fiskiveiðum vorum til fram-
fara.
Þ. J. Sv.
Engin siðdegisguðsþjónusta á
morgun i dómkirkjunni, en miðvikudag 18,
kl. ií stigur sira Jón Helgason i stól þar
(föstuprédiknn).
Gufuskipin. 8/s SterlÍDg (Em. Niel-
sen) lagöi á stað frá Leitli i morgun kl.
10 hingað i leið.
Bækur.
Arne Garborg: Hul-
iðsheimar. Þýtt befir
Bjarni Jónsson frá
Vogi. Rvik 1906.
Ekki er það bókinni að kenna, hve
lengi hefir dregist að geta um hana
hér í blaðinu.
Höfundurinn er Árni Garborg, tal-
inn einn í flokki hinna beztu skálda
Norðmanna, en vitanlega ekki nema
jarl þeirra skáldjöfranna þriggja: Hinr.
Ibsens, Björnstjerne Björnsons og Jón-
asar Lie. Ein bók hans er orðin
þjóðkunn hér á landi; það er Týndi
faðirinn.
Arni Garborg er mjög einkennileg-
ur rithöfundur og frumlegur; ritar
ólíkt öllum mönnum öðrum. Hann
er andasambands-maður og einn hinn
djúphygnasti vitsmunamaður landsins;
eða svo segir um hann Björnstjerne
Björnson.
Ekki hafa þó skoðanir þeirra tveggja
manna farið mjög saman; flest hefir
þá skilið í siðgæðismálum. En þeir
virða þó hvor annan mikils. Um það
er lil dæmis að taka, að á sextugs af-
mæli Björnsons (1892) hafði Árni
Garborg ritað um hann grein í eitt-
hvert tímaritið norska. Björnson las
það heima hjá sér afmælisdaginn sinn.
Hann lagði frá sér tímaritið með tár
í augum og sagði við þá, sem við
voru staddir: »Þetta hefir Arni Gar-
borg skrifað til þess að fá mig til að
gráta, og honum hefir tekist það.«
— Og nú kem eg að Huliðsheim-
mu. Norðmönnum þykir vænt um
þá bók; sveitafólki norsku finst hún
vera hold af sínu holdi, enda er
hún rituð fyrir það og á máli sem
líkustu því, sem talað er i sveitum í
Noregi, sveitamálinu svo nefnd eða
nýnorsku.
Bókin er æfisaga unglingsstúlku
einnar á Jaðri, rammskygnrar. Hvar
sem hún er stödd, sér hún ókunnar
verur í kring um sig, illar og góðar.
Hún segir frá því; en fólk heldur þá
að hún sé brjáluð og kallar hana Hóla-
fífl. Kvöld eitt kemur stúlkan inn ti
móður sinnar og kveðst hafa séð
bróður hennar úti, standa þar hjásér.
En seinna fréttu þær að hann hafi
einmitt »dáið þá sömu stund*. Þá
efast stúlkan ekki framar um sýnir
sínar; þá veit húu, að hún á að sjá
bæði dranga og tröll
og náhjúpi vafðar vofur. —
Og svo heldur sagan áfram og segir
frá öllum þeim undrum, sem fyrir
hana ber. Og inn í hana er fléttað
alls konar heimsádeiluni, kvæðum, slétt
og vel kveðnum, fjörugum viðburðum
og gáfulegum skoðunum höfundar. —
Ekki hefir verið vandalaust að þýða
þessa bók jafn-vel og það virðist vera
gert. Þar er fult af fallegum kvæð-
um og lausum við allan þýðingar-
keim. Eitt þeirra er kvæðið um
Þrána (bls. 81). Þar er ein vísan svona:
Af gigt i bakið oft fær hún flog,
hún mamma,
er fer um eldhúsið svala sog,
hún mamma.
Æ, væri’ 'eg hurtJin, ég vefði mér
svo vel að stafnum, að hlifði’ eg þér,
elsku mamma.
Það kvæði er eitt af fallegustu kvæð-
unum í bókinm.
Þá er hún góð, þó að hún sé a;
öðru tægi, vísan, sem hann kveður,
galdrakarlinn með múlbandið (bls. 114):
Eg kenni mönnum þugarhik
og helzt að sinna öngu.
Því kann margur hin þöglu svik
að þegia við öllu röngu. —
— Huhðsheimar er einhver hin vin-
sælasta bók eftir þenna höfund.
Noregi er hún það. Og hún hefir
unnið til fullra vinsælda á íslandi.
Sumarg'jöf. III. ár.
Útg.: Bjarni Jónsson
frá Vogi 0 g Einar
fíunnarsson cand. phil.
Rvik 1907.
Margt iaglegt er í þessari Sumargjöf
frá síðasta vori. Lag eftir Árna Thor-
steinsson við vorvísur Jónasar Hall-
grímssonar (þessar : Vorið góða, grænt
og hlyj-tt). Þrjú smákvæði eftir Jóhann
Gunnar Sigurðsson — hann kunni
ekki að yrkja nema vel. Bráðlega
koma á prent í einu lagi ljóðmæli
þau, er hann hefir iátið eftir sig.
Baldur Sveinsson, vinur hans og skóla-
bróðir, hcfir ritað um hann nokkur
orð í Sumargjöfina, þenna sama ár-
gang. — Fremst er mynd af níu þjóð-
kunnum skáldum vorum.
Og margt, margt er þar fleira, svo
seni laglegir smáþættir eftir þá Þing-
eyingana Indriða Þorkelsson og Þor-
gils gjallanda, snotur Ijóð eftir Huldu>
snildarkvæði eftir Þorstein Erlingsson:
Við fossinn, o. fl.
Æska Mózarts. Theo-
dór Árnason þýddi. Rvík
1907.
Bókin er þýdd fyrir íslenzkan æsku-
lýð. Og sjálfsagt þykir unglingum
gaman að lesa hana. Flestir hafa þeir
gaman af að lesa um stórmennin. Og
hér eiga þeir kost á að lesa um eitt-
hvert stórfengasta söngskáld beimsins.
Hann veit af því barn, að hann muni
verða mikill maður og frægur. Og
hann lyftir sér hæð af hæð — til þess
er hann stendur jafu-oíarlega meistur-
unum efstu, eða enn hærra. En það
er ekki heldur verið að reyna við
hvert fótrnál hans að smákæfa í hon-
um eitt hið helzta einkenni allra mikil-
menna: bjargfast traust á sjálfum sér. —
Nokkuð ber á því, að þýðandann
vantar enn þá næga þekkingu á mál-
inu ; en hann ritar það þó blátt á-
fram og tilgerðarlaust. Og miklu bet-
ur ritar hann tungu vora 18 vetra
gamall heldur en sum ritlistar-ofur-
mennin íslenzku — hálf-fertug eða
þaðan af eldri. Gauti.
Um Vífllsstaði
heilsuhælissetrið fyrirhugaða (fyrir
berklaveika) vitnar landlæknir G.
Björnsson til þess (í Lögr.), sem Land-
náma segir, að sá sem þar bygði fyrst-
ur og bærinn er við kendur, var leys-
ingi Ingólfs Arnarsonar landnáms-
manns og annar þeirra tveggja hans
manna, er öndvegissúlurnar fundu
undir Arnarhváli í Reykjavík. Hinn
hét Karli. Honum þótti hrjóstrugt
hér. »Til ills fóru vér um góð
heruð, er vér skulurn byggja útnes
þetta«, mælti hann, og strauk úr vist-
inni frá Ingólfi. En »Vífli gaf Ing-
ólfr frelsi ok bygði hann at Vífil-
stöðum; við hann er kent Vífilsfell;
þas bjó hann leugi ok varð skihíki
maðr«.
Virðist eftir því Vífilsstaðir vera
annað elzta býlið á landinu en Arn-
arhóll í Reykjavík.
Landlæknir hefir það eftir dr. Jóni
Þorkelssyni landsskjalaverði, að Vífils-
staðir hafi komist snemma í eigu
Viðeyjarklausturs. En síðar hafi hremt
jörðina danskir höfuðsmenn. Loks
varð hún eign Garðakirkju og er það
enn.
Því valda kaldavermsl, að Vífilstaða-
vatn leggur mjög seint á vetrum.
Landlæknir segir, að nú um daginn,
1. sunnudag í góu, er hann kom þar
og þeir félagar að kanna land undir
heilsuhælið, hafi verið á vatninu stór
vök og þar á álftahópur á sundi;
en þá hafi verið 6 þml. ís á Reykja-
vikurtjörn. Hann segist hafa átt ný-
lega tal við mann, sem viða hefir
farið, innan lands og utan, og hafi sá
sagt sig langa suður i Vífilsstaðahlíð,
jafnan, erillalægiá sér;svoerþarfagurt.
Hún er suður frá bænum á Vífilsstöð-
um, áföst við Sandahlíð, sem liggur
sunnan að Vífilsstaðavatni, og gengur
langan veg inn í landið til landsuð-
urs, skógi vaxin hátt og lágt. Þann
skóg er sjálfsagt að friða, og mundi
hann þá þjóta upp á fám árum.
Vífilsstaðavatn er 3—400 faðma upp
frá bænum, á hægri hönd, er riðið er
upp á bæi og austur.
Blinda stúlkan, sem njóta 4 ágóðans
af kveldskemtun þeirri, sem auglýst er á
öðrum stað hér í blaðinu, er dóttir fátækra
foreldra hér i bæDum. Hún er sú þriðja af
börnum þeirra, sem missir sjónina. Hið
elzta er drengur, rem fyrir góðra manna
tilstyrk er kominn til Khafnar. Annað er
líka drengur 10 ára, sem á siðasta þingi
I fekk styrk til utanfarar og auk þess var
fyrir nokkrum vikum styrktur með ágóða
af kveldskemtun, sem þá var haldin. Þessi
stúlka hefir þar á móti einkis styrks notið;
en foreldrunum ómögulegt að kosta hana.
Nú er i ráði að styrkja hana til utanfarar
og bafa ýms félög heitið henni styrk, t. d.
Kvenfélag Reykjavikur, Thorvaldsensfélag-
ið, Kvenfélag Fríkirkjusftfnaðarins og auk
þess einstakir menn, sem hafa haft góð
orð um það, og loks er ákveðin í sama
skyni kveldskemtun sú, sem nú er auglýst
hér i blaðinu, og vonandi er, að vel gangi,
vegna tilgangsins. B,