Ísafold - 21.03.1908, Page 2

46
ISAFOLJD
Geraldine
(gufubáturinn)
fer aukaferð til Keflavíkur og Garðs
24., og til Borgarness 30. þ. mán.
og kemur við á Akranesi báðar leiðir.
það sem af var mánuðinum þegar
póstskip lagði af stað frá Khöfn, 10.
þ. mán., hvað sem því veldur, hvort
heldur forföll hinna dönsku nefndar-
manna, og þá margra, eða einhver
vanbúnaður íslendinga í nefndinni;
og mun það vera öllu líklegra. Það
var ekkert leyndarmál hér, er nefnd-
armenn bjuggust til ferðar, að þeir
höfðu lítið sem ekkert búið sig und-
ir starf sitt. Og ekki er líklegt, að
þeir hafi mikið að því gert eða getað
gert á leiðinni. Enda naumast lang-
að mikið til að taka upp Botníu-bræð-
inginn alkunna frá 1906.
Þeir hafast við í hótel Kongen af
Danmark, hinir íslenzku nefndarmenn,
allir nema Skúli Thoroddsen; hann
valdi sér bústað í Grand Hotel Nils-
son, sem er skamt þaðan. Það kost-
ar 6 kr. á mann á dag, fæði og
húsnæði (í Kongen af Danmark).
En 18 kr. á dag kvað húsbóndinn
(H. H.) láta ávísa nefndarmönnum.
Þeir eiga að hafa afganginn til
annarra smáþarfa og til að skemta
sér fyrir. Fá þó að koma í kgl.
leikhúsið ókeypis 2 kveld í viku.
Samkomusal hafa þeir og leigðan
sér aukreitis í því gistihúsi til þess
að halda þar fundi fyrir sig, er þurfa
þykir. Þar mun Jón Sveinbjörnsson
vera skrifari.
Þær hrökkva því líklegast skamt,
þessar 7000 kr., sem þingið veitti
til að standast neíndarkostnaðinn,
nema nefndin verði því fljótari að
lúka sér af. En um það virðist ekki
byrlega blása. Politiken tjáist hafa
spurt hina íslenzka nefndarmenn,
daginn sem þeir komu, hvenær þeir
byggjust við að nefndin hefði lokið
sér af, og fekk það svar, að hún œtti
að vísu að vera búin fyrir júlílok,
en að ekki væri loku fyrir skotið,
að hún kæmi með bráðabirgðarálit
fyrir þann tíma, en héldi svo áfram
síðar meir!
Nærri má geta, að ekki muni mik-
ið um það vitnast, hvernig er sam-
komulag milli hinna íslenzku nefnd-
armanna. Sama iæsingin fyrir því
sem öðru er í nefndinni gerist. Poli-
tiken kveðst hafa spurt þá, daginn
sem þeir komu, hvort þeir hugsuðu
sér að koma hvorir með sínar tillög-
ur í nefndinni, stjórnarliðar og stjórn-
arandstæðingar, og fengið það svar,
að um það væri ekkert fastráðið.
Þeir vildu heyra áður, hverju haldið
yrði fram af Dana hálfu.
— Og eru fulltrúar beggja flokk-
anna sammála um það? spurði blaðið.
Þeir litu hvor framan í annan og
svöruðu: já.
Svona skýrir blaðið frá.
En ef Danir í nefndinni hafa nú haft
lík svör fyrir sér og viljað heyra kröf-
ur og tillögur íslendinga áður en þeir
láta neitt uppi? Og verði svo verið
að metast á um það fyrstu vikurnar!
Eða þá að hinir íslenzkú nefndarmenn
hafa verið reknir til að setjast við og
skrásetja sínar kröfur, úr því þeir væru
ekki búnir að því, og fundum frest-
að á meðan. Þeir væru skyldir að
láta undan, minni hlutinn í nefndinni!
Nýjiun hljómleikum
á höfuðstaðurinn von á um aðra
helgi, hjá þeim Brynjólfi Þorlákssyni
organista og bans söngsveit, eftir lang-
an og rækilegan undirbúning. Þar
verða eingöngu sungin og leikin lög
eftir landa vorn Sveinbjórn Sveinbjörns-
son, hinn fræga ljóðlagahöfund í Ed-
inborg, og öll ný, þ. e. hér áður
ókunn, nema konungsfagnaðarljóðin
frá í sumar.
Heilsuhælið.
Aheit, dánargjafir, minn-
ingarsjóðir o. fl.
Heilsuhælið hefir auðgast af gjöf-
um víðs vegar að, og það hefir orðið
fyrir allmörgum áheitum; en það á
líka að bæta sárasta heilsubrestinn,
það á að veita hjálp við þeim sjúk-
dómi, sem er lang-tíðasta dauðamein
æskulýðsins, það á að verja dauðan-
um vorgróða þjóðarinnar, og það á
aldrei að gera sér mannamun; ef tveir
drepa að dyrum og beiðast gistingar,
annar vel fjáður, en félaus hinn, þá
samir ekki annað en biðja þá báða vera
jafn-velkomna, taka við gjaldi fyrir
greiðann af þeim, er goldið geta, en
hýsa hina ókeypis, sem félausir eru.
Ýmsir munu geta greitt fulla með-
gjöf, aðrir nokkra meðgjöf; en marg-
ur mun koma að Vífilsstöðum með
veikt brjóstið og tómar hendurnar;
og hver vill þá standa í dyrum og
segja við komumanninn:
— Hér er autt rúm, en þig hýsum
við ekki, þér hjálpum við ekki, þú
verður að segja þig til sveitar, góður
minn, eða fara í gröfina, fyrst þú
getur ekkert borgað. Peningana eða
lífið?
Þjóðin hefir tekið heilsuhælinu tveim
höndum.
En það veit eg, að petta vill hún
ekki.
Sönn mannúð spyr ekki um heim-
ilisfang, leitar ekki að sveitfesti, þreif-
ar ekki í vasa þeirra, sem sjúkir eru
og hjálparþurfar.
Heilsuhælið á Vífilsstöðum á að
verða athvarf allra brjóstveikra manna
hér á landi, eftir því sem rúm leyfir,
án nokkurs tillits til efnahags sjúkling-
anna.
En til þess að veita mörgum sjúk-
lingum ókeypis vist, þarf mikið fé ár
frá ári; það verður hælinu um megn,
nema því berist miklar gjafir, auk
árstillaga félagsmanna í Heilsuhælisfé-
laginu.
Heilsuhælið er gjafa þurfi.
íslendingar kunnu fyrrum að gefa.
Fyrri alda menn voru ekki fjáðari en
við, sem nú lifum. Og þó gáfu þeir
hver í kapp við annan. Þeir gáfu
til þess, sem þeir þektu bezt og töldu
þarfast og nytsamast allri alþýðu.
Þeir gáfu klaustrum og kirkjum.
Fáfróðir menn ætla, að flestar gjafir
til kirkna á fyrri öldutn hafi verið
nauðungargjafir, sprotnar af helvitis-
hótunum og ofbeldi klerkanna.
En sannfróðir menn neita að svo
hafi verið, heldur hafi flestar gjafirn-
ar flotið af einlægri ást á kirkju og
kristindómi.
Sú ást mun hafa kólnað. Menn
hafa hætt að gefa, týnt því niður,
gleymt því að miklu leyti.
Þetta á ekki heima um aðrar þjóð-
ir. í öðrum löndum kunna menn
enn að gefa. Þar telja allir stórefna-
menn skyldu sína að láta eitthvað af
hendi rakna til almenningsheilla. Og
dánargjafir eru þar algengar enn sem
fyr; barnlausir efnamenn láta sjaldn-
ast eigur sínar hverfa í gráðugar hítir
fjarskyldra ættingja, gefa þær heldur
eftir sinn dag til einhvers góðs og
þarflegs.
Nú á dögum ganga þó ekki gjaf-
irnar flestar til kirkna.
Nú er mest gefið sjúkrahúsum, eða
til þess að iíkna á einhvern hátt sjúk-
um mönnum.
Svo mikið kveður að þessu, að í
sumum löndum veita flest sjúkrahús
öllum sjúklingum ókeypis vist, hvað-
an sem þeir koma; þar berast sjúkra-
húsum alls konar gjafir, ótal gjafir,
smáar og stórar, frá ríkum og fá-
tækum. sífeldar gjafir, ár eftir ár,
svo að gjafaféð nægir fyrir öllum út-
gjöldum.
Mjög margir íslenzkir sjúklingar
hafa, vita menn, notið ókeypis vistar,
hjúkrunar og hjálpar f enskum sjúkra-
húsum, einkum í Edinborg (Royal
Infirmary). Þar í landi er alstaðar
völ á ókeypis sjúkrahúsvist og flest
sjúkrahúsin kostuð eingöngu af gjöf-
um góðra manna.
Það er alsiða á Englandi og víðar,
að menn arfieiða eitthvert sjúkrahús
að aleigu sinni eða ánafna því dánar-
gjöj; má sjá minningarspjöld um marg-
ar slíkar gjafir í öllum enskum sjúkra-
húsum.
Það er einnig mjög algengt, að
sjúkrahúsum er gefin fúlga, til skilið
að gjöfina skuli varðveita óhrærða,
en verja vöxtum til að greiða að stað-
aldri legukostnað eins sjúklings; er
þá oft, að gefandi skírir sjóðgjöf sína
nafni einhvers látins ættingja síns eða
ástvinar. Yms ensk sjúkrahús eiga
fjölda slíkra minningarsjóða, og mætti
kalla þá sængurfúlgur; því að víða er
venja að rita nafn hvers sjóðs á höfða-
gafl einnar sjúkrasængurinnar, til merk-
is um, að sjóðurinn líkni þeim, er
þar hvíla. Mér er t. d. i minni eitt
sjúkrahús í Lundúnum, fyrir börn,
St. Ormond Hospital; þar sá eg eir-
spjöld á afarmörgum höfðagöflum
rúmanna og á þeim letruð nöfn ým-
issa minningarsjóða eða gefenda. Eitt
spjaldið bar nafn Alexöndru drotn-
ingar; þann sjóð hafði hún gefið.
En mér var sagt, að flest bæri sjóðs-
nöfnin heiti látinna barna; hefðu for-
eldrar þeirra gefið sængurfúlgurnar.
— Þessi spjöld eru meira verð en
legsteinar í kirkjugarði, sagði ein
hjúkrunarkonan við mig.
Því munu allir samsinna, einnig
hér á landi, og einhverir, vonandi,
láta það á sannast.
Rúmin í heilsuhæiinu mega ekki
vera færri en 50.
En af hverjum 50 sjúklingum, sem
þangað þurfa að komast, munu jafn-
an margir félitlir og sumir gerSnauðir.
Þeim þarf að líkna.
Heilsuhælið þarf að eignast marga
minningarsjóði.
Og mér er sem eg heyri spurt:
— Hversu stór þarf minningarsjóð-
ur að vera til þess að ársvextir hrökkvi
fyrir ársmeðgjöf með einum sjúkling
og megi helga sjóðnum að fullu og
öllu eitt rúm í heilsuhælinu ?
Svarið er: 10,000 kr.
G. Björnsson.
Kennaraskólann
fyrirhugaða smíðar Steingrímur Guð-
mundsson húsasmiður hér í bænum.
Hann á að standa sunnan í Skóla-
vörðuhæðinni ofan til við framhald
Laufásvegar, upp frá Gróðrarstöðinni.
Skólahúsið á að verða 31 álna langt,
en 15Ý2 alin é breidd, tvíloftað, og
kjallari undir því öllu, 4 álna hár.
Timburhús, traust og vandað, nema
kjallarinn úr steinsteypu. Þar, i kjall-
aranum, áað vera baðherbergi og skóla-
iðnaðarstofa, ásamt geymsluhúsnæði.
Að öðru leyti 3 kenslustofur i hús-
inu niðri, og 1 uppi stór, auk skóla-
stjórahúsnæðisins, sem verður 4 her-
bergi og eldhús hið fimta. Lofthæð
uppi og niðri 5 álnir.
Skólastjóri Jón Þórarinsson hefir
verið erlendis í vetur að velja og út-
vega kensluáhöld handa skólanum og
jafnframt að útvega tilboð í húsið
sjálft, með þeim úrslitum þó, að hinn
innlendi smiður hefir orðið hlutskarp-
astur, sem fyr segir.
Skólinn mun eiga að verða kom-
inn upp fyrir haustið.
Driiknun.
Slys varð á sjó laugardaginn var,
14. þ. m., suður á Miðnesi. Fórst
6 manna far í róðri þar frá Gerðakoti,
og druknaði bóndinn þar, Arni Ei-
nfcoM,vaIinkunnur myndarmaður nokk-
uð við aldur, við 6. mann, og voru
2 hans heimilismenn, annar tengda-
sonur hans, en hitt fóstursonur, efnis-
menn báðir. Hinir höfðu verið út-
gerðarmenn, einn af Akranesi, annar
úr Arnessýslu og hinn þriðji hér úr
nágrenninu, yngsti sonur Gnðmundar
Magnússonar að Geithálsi, fyrrum
bónda í Elliðakoti, og hét Magnús,
efnismaður. Báturinn hafði farist
nærri lendingu, í brimi. Veður brast
á skyndilega, mjög hvast.
Formaður kvað hafa heitið Pétur
Þórarinsson, maður fyrir innan þrítugt,
einhleypur, systursonur Guðmundar
frá Elliðakoti.
Slysið hafði orðið npp við land-
steina og líkin rekið öll nær að vörmu
spori.
Sama dag bjargaði íslenzk fiskiskúta
öðrum bát í fiskiróðri á sömu slóð-
um, 4 manna fari úr Keflavík. Hún
var úr Hafnarfirði, eign Sigfúsar kaup-
manns Bergmann, Langanes. Þeim
bát engin hjálpræðisvon ella.
Landsreinkíngurinii
1906.
Hann er nú nýprentaður, og eru
þessi hin helztu atriði úr honum.
Sem betur fer hafa tekjurnar farið
nú sem fyr að jafnaði fram úr áætl-
un, jafnvel með hæsta móti.
Þær voru áætlaðar nál. 1 milj. 12
þús. kr., en hafa orðið 1 milj. 355V2
þús.
Þær hafa orðið með öðrum orðum
rúml. 340 þús. kr. meiri en ráð var
fyrir gert i fjárlögunum.
Alt um það hefir orðið nokkur
tekjuhalli, ekki mikill þó, tæpar 24
þús. kr.
Það er ritsímafarganið, sem gleypt
hefir mestan gróðann á tekjuaukanum,
hátt upp í 300 þús. kr., um jram
300 þúsundin, sem Ritsímafélagið
norræna lagði til landsímans fyrir að
þurfa ekki að leggja sæsímann nema
til Austurlands, sem það hafði þó stór-
hag á.
Tekjuaukinn stafar langmest af toll-
unum, eins og vant er.
Þeirra er mestur gróðinn á kaffi-
og sykurtollinum, eða fullar 77 pús. kr.
Þá hefir áfengistollurinn komist
það fram úr áætlun, að nemur 56
pús. kr.
Loks hefir útflutningsgjald af fiski
og lýsi orðið // pús. kr. drýgra en
við var búist.
Hér er yfirlit yfir muninn á reikn-
ingi og áætlun í helztu tekjugreinunum,
— áætlunin í fyrra dálki, en það í
síðara dálki, er upp úr hverri tekju-
greininni hafðist á endanum, i þús. kr.:
áætl. varð
KafFi- og sykurtollur . . 312 389
Afengistollur . . . . 143 201
Tóbakstollur .... 143 153
Utflutningsgj. af fiski og lýs; 65 121
Viðlagasjóðstekjur ... 57 71
Abúðar- og lausafjársk. . 43 54
Arður af póstferðum . . 40 88
Aukatekjur................38 52
Landhelgissektir. ... 11
Ýmsar tekjur .... 5 27
Það var í fjárlögunum búist við
meira en 200 þús kr. tekjuhalla eftir
fjárhagstímabilið alt, þ. e. bæði árin
1906 og 1907 samanlögð, eða rúm
100 þús. hvert árið, ef jafnt er skift
á þau bæði.
En vegna hins mikla tekjuauka
hefir hann ekki orðið fyrra árið nema
tæp 24 þús.
Það eru ýmsar aukafjárveitingar og
útgjöld eftir nýjum lögum, sem eiga
mikinn þátt í að höggva skarð í tekju-
aukann. Sú fúlga nemur 75 þús. kr.
Til ritsíma og málþráða var ætlað
á árinu 253 þús., en komst upp í
281 þús.
Til vegabóta voru ætlaðar 60 þús.
kr., en urðu 94 þús.
Loks höfðu verið ætlaðar til verk-
legra fyrirtækja 189 þús., en það urðu
223 þús. kr.
Rúma 1 milj. 89 þús. kr. er við-
lagasjóður talinn hafa átt til i árs-
lok 1906.
Þá námu óinnheimtar tekjur lands-
sjóðs nær 64 þús. kr.
Peningaforði landssjóðs er sagður
hafa verið þá 549 þús. kr.
Viðlagasjóður var fyrir aldamótin
komin upp í 1228 þús. kr.
(Hér er alstaðar talið i heilum þús.,
með þeim hætti, að slept er minna
en Va Þ^s, en meira gert að heilu).
Veðrátta
vikuna frá 15. marz til 21. s. m. 1908.
Rv. Bl. Ak. Gr. Sf. Þh.
s h 0.6 + 6.1 + 2.0 0.0 þ 5.0 - 0.5
Þ -’l.l +- 0.3 + 0.2 -+ 4.0 - 1.1 - - 4.5
M - 0.2 fi- 1.0 + 1.0 +- 4.0 - 2.0 - - 4.5
M - 3.0 + 4.0 + 6.0 + 2.0 - 1.4 0.0
F - 1.5 + 1.6 + 4.6 + 3.2 - 9.8 - 3 0
F - 0.8 + 2.5 + 0.5 — 3.0 - 0.9 - 5.3
L - 1.0 -+ 3.0 + 3.0 + 3.0 h 3.8 h 4.5
Siðasta hálfan mánnð má kalla að verið
hafi einmunatið, likara vori en vetri.
Utanför biskups.
Herra Hallgrímur biskup ætlar ut-
an á Sterling í næstu viku að leita
sér lækninga. Lektor Þórhallur Bjarnar-
son annast embættið fyrir hann á
meðan.
Erl. ritsíniafréttir
til ísafoldar.
Kh. 18. marz kl. 11 árd.
Ráðuneytisskifti i Noregi.
Lövland, ráðuneyiisforseti í Noregi,
er farinn frá voldum, en við þeim tek-
ið Gunnar Knudsen og með honum
gjörbreytingamenn.
Millilandanefndin.
Jón Sveinbjörnsson er skrifari í henni
(íslenzka minnihlutans þar).
Fréttirnar frá Noregi merkja það,
að fram er komið það, sem lengi
hefir til staðið, að þar er komið 'á
laggir samræmt ráðuneyti meiri hluta
þings, eins og þingið er skipað eftir
kosningarnar í fyrra haust. Hefði orð-
ið mikiu fyr, ef Norðmönnum hefði
ekki verið sárt um að missa Michel-
sen úr embætti, skörunginn, sem
stýrði svo fimlega farinu þeirra gegn-
um skilnaðaröldurnar. Hann lét af
embætti í haust vegna heilsubilunar,
en við tók þá í bili Lövland þessi, er
verið hafði utanríkisráðgjafi hjá hon-
um. Eftir hann liggur í vetur það
afrek, að koma á nokkurs konar vá-
tryggingarsáttmála fyrir Norveg við
stórveldin næstu.
Gunnar Knudsen er einn helzti
þingskörungur Norðmanna i fram-
sóknarliði þeirra.
Vegna Ólympíuleikanna
í Lundúnum í sumar eða til undir-
búnings undir þá sýndi reykvíska
glímufélagið Jrmann list sína bæjar-
mönnum hér í Iðnaðarmannahúsinu
laugardaginn. var, 14. þ. mán.; ágóð-
anum skyldi verja til að styrxja is-
lenzka glímumenn til fararinnar þang-.
að. Það var góð skemtun, fór vel
fram og skipulega, og glímt af mik-
illi list af þeim, sem bezt tókst. Full-
orðnir glímumenn voru alls 24. Auk
þeirra glímdu nokkrir unglingar um
fermingaraldur. Þeir munu vera frækn-
astir glímumenn, Hallgrímur Benedikts
son, Sigurjón Pétursson og Jónatan
Þorsteinsson Hugsað er til að senda
til Lundúna 4—5 hina færustu.
Miður var þessi skemtun sótt en
skyldi, og þyrftu bæjarmenn að gera
bragarbót síðar. Ekki mun af veita
til ferðastvrksins.
Ríkisréttiiidi íslands.
Skjól og skrij. — Svo nefnist nýtt rit,
er þeir hafa samið, dr. phil. Jón Þor-
kelsson landsskjalavörður og Einar
Arnórsson cand. jur., en Sigurður
Kristjánsson bóksali kostað, 240 bls.
í mjög stóru 8 blaða broti.
Það eru skjöl og skilríki fyrir því,
að tímabilið 1262—1662 hafi landið
verið að réttum og órofuum lögum
konungsríki og haft full ríkisréttindi,
og að alt, sem gerst hefir eftir þann
tíma um breytingar á réttarstöðu
landsins, sé á engan hátt bindandi
fyrir landið eftirleiðis.
Það er stói merkilegt rit, sem sjálf-
sagt er að gera frekari grein fyrir
síðarmeir.
Sameignarkaupfelag
Reykjavíkur — nefnist nýlega stofn-
að félag hér í bæ, er ætlar sór
að safna stofnsjóði (veltufé) með 10
kr. hlutum frá félagsmönnum til þess
að geta ávalt keypt útlendan varning
sem mest fyrir borgun út i hönd;
að safna varasjóði til þess að félag-
inu sá borgið á ókomnum tíma;
að fækka svo sem unt er öllum
óeðlilegum milliliðum í verzlunarvið-
skiftum;
að útvega félagsmönnum sem bezt-
ar vörur með svo góðu verði, sem
unt er, og koma innlendum afurðutn
í svo hátt verð, sem auðið er;
að auka þekking félagsmannna, eink-
um á samvinnuíélagsskap, verklegum
framförum, vöruvöndun o. fl.
Félagið ætlar að hafa verzlun og
sölubúð í Reykjavík, og kaupa og
selja vörur einungis fyrir peninga út
í hönd.
Formaður er Sigurður Sigurðsson
Landsbúnaðarfélagsráðunautur.
Botnvörpungur
Marz (Hjalti Jónsson) kom inn i
fyrra dag með allgóðan afla, eitthvað
yfir 20 þús. Hefir fengið alls nál.
50 þús. það sem af er árinu.