Ísafold - 27.05.1908, Qupperneq 3

ISAFOLD
115
— Konfetti —
.Þriðjudaginn í föstuinngang,
það er mér í minni.
Sólin reyndi að brosa góðlátlega við
óskabarninu sínu, hinni glaðlyndu Par-
ísarborg, en gráar skyjaslæður brugðu
fölva á brosið, og brá til beggja vona,
hvort rigna mundi eða haldast hrein-
viðrið.
Himinn er hér fljótur til, hvort held-
ur sorgar eða gleði.
Klukkan var hálf þrjú.
Á torgiuu uppi við Panthéon stóð
múgur og margmenni og teygði fram
hálsinn.
Stúdentarnir voru að leggja af stað í
gamangöngu sína um borgitia.
Þarna sá eg þá loksins stúdentahúf-
urnar frönsku. Eg hafði ekki séð þær
fyr, þessa tvo mánuði við háskólann.
Það eru svartbláar flauelshúfur með víð-
um kolli festum í ennisgjörð, sem er
ýmisleg að lit eftir því, hvert námið er.
Yfir stúdentaþvöguna gnæfa alls kon-
ar merki.
Alt er á iði, bróp og köll og hlátur.
Stúdentarnir safnast utidir merki sín.
Förinni er heitið skemstu leið úr stú-
dentahverfinu (Quartier Latin) yfir
Sygnu, niður á Coneorde-torg og þaðan
eftir breiðustu virkisstrætunum (Boule-
vards) langan boga heirn í hverfið aftur.
Fylkingin fer af stað. Á undan ríður
varðliðsflokkur, allvígamantialegur, og
kembir taglið aftur áf hjálmunum. Þá
koma stúdentarnir, og fylgir hver flokk-
ur sínu merki.
Fyrir þeiin sem stnnda náttúruvísindi
er t. d. borinn svartur grís úr pappa.
Þeir hafa valið sér þetta merki fyrir
þá sök, að upphafsstafirnir í nöfnum
vísindagreinanna sem þeir stunda: P. C.
N. Physique, Chimie, Sciences Naturelles
(eðlisfrreði, !efnafræði, og náttúrufræði)
eru hinir sömu og í orðunum »Petit
Cochon Noir« (svartur grís).
Merki skrautlistaskólans er málaralit-
spjald og dregin á léttúðug mær.
Dýralæknaskólinn fylgir vagni með
líkneski af hesti í andarslitrunum og
d/ralækni í hvítum vinnufötum. Hann
er að stumra yfir hestunum. Flestir
bera dýralæknarnir dýratnyndir á stöng-
um, heljarfeita gapandi gæs, hesta, hunda,
ketti, grísa o. s. frv. Þeir eru bezt
búnir í þessa ferð.
Þá getur að h'ta flokk Maroltkomanna.
Það er nýíenduskólinn. Þar ríður Abd-
el-Aziz keisari með sveit sína en á eftir
fer Mulai-Hafid uppreistarsoldán, og bera
menn hans blóðuga hausa og limi krist-
inna manna á stöngum. Sú för er all-
ófriðleg.
Lögfræðingar fylgja fallöxinni frægu.
Frakkar kalla hana e k k j u n a (1 a
v e u v e), og er húu vafin sorgarslæðum.
Merki tannlækna er jaxl alblóðugur,
mannhæðar hár og hverjum manni hvim-
leiður á að líta.
Flestir eru stúdentar að öðru leyti
hversdagsbúnir, hafa pípustúfiun sinn í
munninum og láta eins og þeir sóu
heima hjá sér. Þó hafa sumir hálfgrím-
ur fyrir andliti eða þá langt nef, aðrir
bera pappírsblóm á stöngum og nokkrir
leika að handskellum.
Auðséð er að það eru einkum ungl-
ingarnir, sem taka þátt í þessum gleð-
skap. Yarla virðist nokkurt andlit eldra
en urn tvítugt.
Eg furða mig einkum á tvennu :
Fyrst því, hve fáir taka þátt í þessu.
Þarna eru á að gizka fá hundruð stú-
deuta, en við háskólann í París eru að
minsta kosti um 16000 stúdentar.
Því næst furðar mig, hve fátæklegur
er viðbúnaður þeirra. Alt virðist gert
af litlum efnum og lítilli rækt við at-
höfnina. Yel gæti eg trúað því, að
myndarlegur álfadans í Reykjavík kost-
aði jafnmikið eins og varið hefir verið
til þessa, enda hafa kunnugir menn sagt
mér, að viðhöfnin þennan dag væri ekk-
ert í samanburði við miðföstuhátíðina.
Fylkingin heldur áfram. Hver syng-
ur með sínu nefi, stundum Massilíubrag,
og stundum eitthvað annað.
Allar götur sem fylkingin fer um eru
troðfullar af fólki og á öllum veggsvöl-
um standa menn og konur að horfa á.
En á táunum með fram gotunum
hafa k o n f e 11 i-salar bækistöðu sína í
löngum röðum. Þeir standa við háa
hlaða af pappírspokum, gulum, rauðum,
grænum og bláum, og grenja hver í
kapp við annan. I hverjum poka er
tvípund (kíló) af k o n f e 11 i, samlitu
pokunum. Pokinn kostar 50 sentímur.
Konfetti er eins kouar litað pappírs-
hrat, örsmáir kringlóttir pappírssneplar,
sem haft er til að kasta í andlit þeim
sem fram hjá ganga. Það er þjóðleikur
hér á þessum degi. Gatan verður al-
þakin þessu hrati, sem liggur í sköflum
og ljómar í öllum litum, eins og sjálfur
regnboginn hefði frosið og vindurinn
feykt honum í skæðadrífu um göturnar.
En salan gekk tregt í fyrstu ; krakk-
ar einir sem hanga í pilsi mömmu sinn-
ar og stöku hispursmey verðu.i til að
kaupa sór poka og hefja glettingaleik-
inn. Konfettísalarnir hrópa hærra og
hærra :
— Tvípund af konfetti á 50 sentímur.
Vel vegið tvípund af ósviknum konfettí,
50 sentímur! hljómar hæna og hærra
gegnum skarkalann.
Og mannelfan líður áfram með þung-
um straumi yfir eina brúna á Sygnu.
Þar dreg eg mig út úr þvögunni og
fer skemstu leið niður á Concorde-torg.
— Vel vegið tvípund af ósviknu konfettí!
hljómaði lengra og lengra í burtu, og
þá vaknaði hjá mór efinn um það, að
pokarnir vægju í raun og veru tvípund
og að konfettíið væri ósvikið.
Göturnar meðfram Sygnu voru mann
auðar, allir höfðu safnast þangað sem
leið stúdeutanna lá um.
Og eg gekk í heimspekilegum hug-
leiðingum um mannlega fávizku og
barnaskap. Hvað var barnalegra en
þetta að eyða ógrynni fjár í pappírshrat
til að ausa í andlit hver annars tiltek-
inn dag á ári hverju? Hvað var heimsku-
legra en þetta pappírsflyksufjúk á þriðju-
daginn í föstuinngang?
Eg hugsaði heim:
Þriðjudaginn i föstuinngang,
það er mér í minni,
þá á hver að þjóta í fang
á þjónustunni sinni.
Þá var þó íslenzki siðurinn skynsam-
legri og skemtilegri!
Blessaðar þjónusturnar !
Þjónusturnar sem þvoðu fötin manns
og bættu þau.
Þjónusturnar sem hjálpuðu manni úr
freðnum sokkum og skóm þegar maður
kom heim kaldur og svangur á vetrar-
kvöldin og buðust jafnvel til að þvo
manni um fæturnar, ef maður þá gat
þolað það fyrir kitlum.
Þjónusturnar sem lögðu samanbrotna
sokka, heita af hlóðarsteinunum, hjá
rúminu manns að morgni.
Þjónusturnar sem vöktu stundum
fram á nætur á sumrin við að þvo og
bæta plöggin manns, þó þær kæmu sjálf-
ar dauðþreyttar af engjunum.
Þjónusturnar sem unnu alt fyrir ekk-
ert. —
Mór varð heitt um hjartaræturnar.
Eg sendi í huganum hlýja þokk til allra
þjónustnanna minna,. líka þeirrar sem
stundum var önug við mig af því að
hún var að hugsa um hann lagsbróður
minn, sem hún giftist mörgum árum
síðar vestur í Ameríku. — —
Eg var nú kominn aftur mitt inn í
manustrauminn. Hann leið eins og
ógnarbreið elfa af Concorde torginu inn
yfir breiðustu og fjölförnustu virkis-
strætin.
Konfettí-hríðin var nú orðin skæðari
en áður.
Annarhver maður hefði fengið sór
poka og litaðist um eftir fallegu andliti
til að glettast við.
Mér varð litið um öxl, því eg heyrði
að töluð var sænska bak við mig, og
um leið fekk eg stóreflis-él af konfettí
í andlitið.
Það var stúlkan sem talaði sænskuna,
»ljóshærð og litfríð,
og létt undir brún«.
Hún hló svo hjartanlega, að eg gleymdi
á svipstundu öllum þjónustunum mín-
um, og þegar betur var að gáð, þá fanst
mér að konfetti væri ekki svo fráleitt,
ef rétt væri með það farið. Að minsta
kosti varð eg að ná mór í poka til þess
að gera sænsku stúlkunni sk.il, og þeg-
ar hana varði minst, fekk hún duglega
stórhríð og sænska kveðju.
Og um leið og hún hvarf hlæjandi
inn í mannþvöguna, heyrði eg hana
pískra um það við lagsystur sína, hve
skrítið væri að rekast þarna á mann,
sem talaði sænsku
Nú voru allir komnir í gott skap.
Hlátrar og sköll, orðamælgi, hróp og
köll og söngur blandaðist saman og
varð að undarlegum klið fullum af
græskulausum gáska og lífsfjöri.
Alt verður að hlátri.
Þarna situr maður á háhesti annars
manns og heldur uppboð á hattprjón,
sem hann hefir fundið.
Þarna gengur maður með svart skegg
ofan á bringu, umkringdur af ungum
stúlkum sem skilja ekki við hann fyr
eti skeggið er orðið eins og glitofinn
dúkur.
Stundum skapast eins og ahringið í
mannstraumnum, það er þegar menn
og konur verða svo áköf í koufetti-kast
iuu, að ekki stoðar annað en nema stað-
ar og hamast þangað til annað hvort
flýr.
Vanalega er það veikgerðara kynið,
sem leggur á flótta, en furðanlega harð
vítugar eru sumar Parísarstúlkurnar í
þessum viðskiftum.
Á stóttunum fram af drykkjuskálun-
um með fram strætunum sitja menn og
konur undir tjaldþökum og hreinsa
kverkarnar með glasi af öli eða víni.
En ekki er neinn þar friðhelgur, og
vel má gera ráð fyrir því, að glasið fyll-
ist af konfetti, ef ekki er vel um búið.
Þess vegna er í dag pappírslok yfir
hverju glasi.
Eg tylli mér niður þar, sem bezt er
útsýni yfir mannfjöldann. Yfir að líta
er hann eins og iðandi blómabreiða á
dökkblám feldi — svo er fyrir að þakka
þúsundlitu hattaskrauti kvenfólksins.
En hvar sem augað eygir gjósa upp
strokur af konfetti, gulu, rauðu, grænu
bláu, er blandast saman og fellur eins
og éljadrög yfir manngrúaun. En hærra
í lofti svífa tómir bréfpokar eins og
fuglar og koma vanalega í koll þeim
sem er svo einfaldur að hafa háa hatt-
inn siun í þessa ferð..
Smádropar hrjóta úr lofti. Gráar
skýjaslæðurnar dökna meir og meir.
Gamanið er bráðum úti, því nú fer að
rigna. Mannelfin skiftir sér í ótal kvísl-
ir og hverfur um óteljandi hliðargötur
út um borgina. Allir sporvagnar fyll-
ast á svipstundu. Konfettið á götun-
um verður að leðju eða deigi sem hnoð-
ast neðan í sólana.
Á leiðinni heim hugsa eg um það,
hve mikið þessi lýður á af eðli barnsins
sem lifir á líðandi stundu, leikur sér
þegar sólin skín og gleymir öllum
áhyggjum í græsknlausum gáska. Því
gamanið er græskulaust. Þarna- voru
saman komin hundruð þúsunda, karlar
og konur, ungir og gamlir, ríkir og fá
tækir, saddir og svangir, — allir glaðir,
engin illindi.
Daginn eftir sá eg í einu blaðinu, að
lögreglan hefði haft liðsafnað mikinn á
þremur stöðum þar sem mestur var
mannfjöldinn, en að aldrei hefði þurft
til að taka. Reyudar sagði annað blað,
að 192 hefðu verið handsamaðir fyrir
óspektir og illindi. Það hefir líklega
verið þegar kvölda tók og á daginn
leið, og — hvað er það meðal svo
margra?
Paris u/3 1908. G. F.
Norðmenn taka svari voru.
Eitt hið merkasta tímarit þeirra,
Samtiden, flytur í síðasta hefti (apríl)
ádrepu um afstöðu vóra við Dani
eftir Dr. ^Andr. M. Hansen, nafntog-
aðan þjóðakynfræðing og heimspeking
allmikinn, sem ritar í hvert hefti hug-
vekju, er nefnist Tidens Tanker, og er
þetta kafli ur henni:
Þá þegar (fyrir 27 árum) var hug-
sjónamarkið orðið þetta, að »norður-
landaríkin« yrði jj'ógur, og það i sem
ailra óháðustu ríkistengslum hvert við
annað. Framtiðarspár — óneitanlega
fagrar.
Sem stendur er nú einmitt verið
að semja um fjárhagsskifti og fram-
tíðarsamband tveggja landanna, ís-
lands og Danmerkur.
Og málið er nokkurn veginn ljóst.
í Danmörku verður öll þjóðernis-
afstaða við önnur lönd að fara alger-
lega eftir skilningi þeirra þjóða á
réttarkröfu þjóðar-séreðlisins. Þeiiri
kröfu, að heil þjóð eigi algerlega ó-
skoraðan rétt á óbaeldum stjórnarfars-
legum þroska sjálfrar sín.
Danir fara þá úr þessu ekki að
hafa neinn siðferðislegan rétt til að
synja allsherjar óskum og kröfum
íslenzku þjóðarinnar.
Það er af sú tíð, þegar kröfur um
þótt ekki væri nema örlítinn sjálf-
stjórnarauka voru gerðar afturreka,
og það látið fylgja, að þeim yrði
ekki að eins synjað, heldur væri það
ekki nema fyrirhöfnin ein að vera að
bera fram slíkar kröfur. Það er af
sú tíð, segi eg; þess háttar aðferð
stoðar ekki lengur.
Vitaskuld virðist sú þjóð, sem ekki
er að stærð nema 80 þúsundir, vera
nokkuð rýr að tölunni til, til þess
að með henni geti búið og dafnað
fult og frjálst þjóðar-séreðli, eða með
öðrum orðum, að hún geti orðið
þjóðarheild sér. Og alt af má bera
það í vænginn, að með þessu lagi
lendi þjóðernis-hugmyndin út í ó-
göngur eintómra öfga, ef málið er
rakið til þeirrar rótar, að Færeyingar
eigi hið sama tilkall til að vera þjóðar-
heild.
En þar er alt öðru máli að gegna.
Því er nú einu sinni svo háttað
og verður ekki í móti mælt, að á
íslandi býr þjóð, sem er steypt i
sínu eigin móti, með alveg sérstök-
um þjóðerniseinkennum, alveg sjálf-
stæðri þroskasögu og að tungu og
lyndiseinkun og öllum lands- og
þjóðarháttum gersamlega sneydd öllu
sambandi við Danmörk. Og að fólks-
fjöldanum til er afstaða íslands við
Danmörku nákvæmlega hin sama og
afstaða Danmerkur við Þýzkaland.
Það kann að vera, að íslenzk ríkis-
skipun verði ekki alveg eins gljáandi
í augum annarra þjóða, ef hún þvær
af sér danskan hirðijóma. Og því sé
betra að hafa hann á sér: hafa á sér
danskan hirðljóma — gagnvart öðr-
urn löndum.
En það er ekki til nokkur ástæða,
sem vit er í, ekki nokkur ófúin stoð
undir þann málstað, að Danir hafi
nokkurn rétt til að tálma íslending-
um að lifa og láta eins og þeir vilja,
eins og þeir sjálfir æskja og krefjast,
sigla sinn sjó — með sínum fána.
Frá hernaðar-sjónarmiði er mjög
líkt háttað um ísland, jafnafskekt land
sem það er, eins og önnur norður-
lönd.
Að eins eitt stórveldi er til, sem
verulegan áhuga kynni að hafa á af-
skiftutn af landinu. Það er Bretland.
Og sá áhugi virðist einmitt mundu
stefna í þá átt og enga aðra, að sjá
um að sjálfsforræði landsins væri alt
af borgið.
Þá skoðun má meðal annars reisa
á einu dæmi úr sögu íslands.
Það var á þeim tíma, er Englend-
ingar áttu þá hina miklu og víðsýnu
stjórnvitringa, er kunnu ráð til að
tryggja þjóðinni brezku öll yfirráð á
sjó með hernámi á víð og dreif uin
veröld alla, og það á útjöðrum heims.
Þá áttu þeir í ófriði við sambands-
þjóðirnar tvær, Dani og Norðmenn,
en tóku ekki gæsina á íslandi, sem
gafst fyrirhafnarlaust. Það var í
stjórnartíð Jörundar hundadagakongs,
sællar minningar.
Þó nota þeir ekki þá vald sitt til ann-
ars en að koma á aftur lögsamlegri
reglu í landinu, — undir fullveldi
Dana. — —
Höf. tekur svo til orða í hugvekju
sinni, sem hann hafi hér kornið og
kynst landsmönnum töluvert fyrir 27
árum. Vera má, að einhverir muni
eftir því. Það hefði átt að vera 1881.
Þökk hafi hann fyrir, að leggja þann
veg orð í belg, sem hann hefir gert.
Husnæði óskast, 3—4 herbergi,
nú þegar. Jón Sveinsson trésm. vísar á.
52
f>að var ekki heldur von til hann gæti
neytt vitsmuna sinna, og verðaaðburðast
allan aunnudaginn með þennalitla bagga
á bakinu ! Og það hefði staðíð ú sama,
þó að hann hefði nú haft fult vit, úr
því að ekbert seldist hjá honum. Eng-
in af hinum Dalamönnunum, sem ferð-
uðust um þetta þorp, þurfti að þramma
með sekkinn allan sunnudaginn eins
og hann varð að gera. þá fóru þeir í
kirkju, lausir og liðugir eins og aðrir.
En þessi vesalings maður hafði víst
ekki hugmynd um, að nú væri helgidag-
ur, fyr en hann stóð þarna í sólskin-
inu fyrir utan kirkjuna og heyrði þang-
að sáhnasöng. f>á var hann þó það
með sjálfum sór, að hann vissi, að
hann gat ekkert selt í dag. Og nú
lá við, að hann sendi heilann forsend-
ing; hann átti sem sé að segja hon-
um til, hvar hann ætti að eyða þess-
um tómstundum dagsins.
Stundarhríð gerði hann ekki annað
en að stauda grafkyr og stara út í
bláinn. Hversdagslega komst hann
fyrirhafnarlftið fram úr öllum sínum
vandamálum. Haun var ekki lakarí
en það, að hann gat gengið vikuna á
53
enda bæ frá bæ og gegnt kaupum sín-
um. En suunudeginum gat hann
aldrei vanist. Hann kom alt af yfir
hann eins og stór, óvænt áhyggja.
Hann einblíndi út í loftið, augun
bærðust ekki, og ennisvöðvarnir voru
teknir að þrútna.
Hið fyrsta, sem var ráðgert inni í
heilanum, var það, að hanu Bkyldi
ganga inn i kirkjuna og hlýða á söng
inn. En því ráði var hafnað. Hon-
um þótti fjarska-gaman að söng, en
hann þorði ekki að fara inn í kirk-
juna. Hann fældist ekki fólkið. En
í sumum kirkjum voru einhverjar kyn-
legar og óviðfeldnar myndir, er áttu
að tákna verur, sem hann vildi helzt
ekki hugsa neitt um.
Loksins komst hann að þeirri niður-
stöðu, að úr því að hér væri kirkja,
þá hlyti líka að vera hór kirkjugarður.
Og úr því að hann hafði kirkjugarð
að flýja til, var honum borgið. Betra
varð honum ekki boðið. Kæmi hann
augtt á kirkjugarð á ferðum sínum,
gekk hann æfinlega þangað og settist
þar, og þó að það væri í miðri viku
og hann ætti sem annríkast.
56
geita-umskiftingar. En því gat hann
aldrei treyst. Svo að hann var ekki
miklu nær, þó að hann væri ekki
hræddur við aðrar skepnur en geitur.
Og alt kom í einn stað niður, þó að
hann væri rammur að afii, og að þess-
ir heimavönu hestar gerðu engurn
manni mein. En slíka hluti getur
ekki sá maður athugað, sem svo er
ástatt um, að óttiun er orðinn rótgró-
inn í sál hans. Hræðslan er þung
byrði og erfið þeim, sem hún sleppir
aldrei af tökunum.
það var mesta furða, að hann skyldi
þó komast fram úr hestaþvögunni.
Seinasta spölinn hljóp hann í tveim-
ur geysilöngum stökkum, og þegar hann
var kominn inn í kirkjugarð, lokaði
hann hliðinu á eftir sér og tók að ógna
hestunum með kreftum hnefum:
— Bölvaðir vesaldar kvikindis hafr-
arnir ykkar!
Þetta gerði hann við allar skepnur,
gat ekki stilt sig um, að kalla þær all-
ar hafra. Skynsamlegt var það ekki;
hann galt þess á þá lund, að nafnið
festist við hann, og það féll honum
þyngra en flest annað. Allir, sem þektu
49
ofboðið við það, sem áður var. Hún
reyndi af öllum mætti til að standa
uPPi gerði til þess hverja atrennuna á
fætur annari, en engin tókst; dauða-
dáið hélt henni. þangað til loksins,
loksins — hún fann, að hjartað var
farið að slá, blóðið farið að renna í
æðunum. Og stirðleiki dauðans rann
af líkamanum. Hún stóð upp og þaut
eins og elding á móti honum-------------------
Fjórði kapituli.
það er nú víst og satt, að Bólinni
þykir vænt um sveitakirkjur og svæð-
ið þar í kring. Hafið þið nokkurs
staðar tekið eftir meira sólskini held-
ur en sunnan við litla, hvíta kirkju um
há-messutímann? Hvergi er að sjá jafn-
raikið Ijósgeislaflóð um það Ieyti, eins
og er þar, hvergi jafnmikla fjálgleika-
kyrð í náttúrunni. f>að er sólin, sem þá
heldur vörð á og gætir þess, að engir
verði eftir úci af kirkjufólkinu og séu
að masa saman. Hún vili láta alla’