Ísafold - 25.07.1908, Blaðsíða 1

Kemur út ýmist einu sinni eða tyisvar l
viku. Yerð árg. (80 arkir minst) 4 kr., er-
lendis 5 kr. eða 1V* dollar; borgist fyrir
miöjan júli (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD
Uppaögn (skriöeg) bnndin við áramót, er
ógild nema komin sé til dtgefanda fyrir
1. okt. og kaupandi sknldlans við blaöið.
Afgreiðsla: Ansturstræti &
XXXV. árg.
Reykjavik laugardaginu 25. júli 1908.
45. tölublað
I. O. O. F. 89879.
Augnlækning ók. 1. og 3. þrd. kl. 2—B i spítal,
Forngripasafn opiö á mvd. og ld. 11—12.
Hlutabankinn opinn 10—2 */* og 61/*—7.
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa frá 8 árd. til
10 síöd. Alm, fundir fsd. og sd. 8*/» síód.
Landakotskirkja. Guósþj. 91/* og 6 á helgidögum.
Landakotsspítali f. sjúkravitj. 101/*—12 og 4—6.
Landsbankinn 10 x/a—2 V*. R*s.kastjórn við 12—1.
Landsbókasafn 12—B og l -6.'
Landsskjalasafnið á þLa., fmd. og Id. 1&—1.
Lækning ók. i læknask. þrd. og fsd. 11—12,
Náttúrugripa8aín á sd. 2—8.
Tannlækning ók. i rósthússtr. 14, l.ogB.md. 11— l
Sálmabókin
(vasaútgáfan) fæst nú i bðkverzlun
ísafoldarprentsm. með þessu verði:
1,80, 2,2s og gylt i sniðum, í 'hulstri.
SSO og 4 kx.
Faxaflöabáturinn Ingolfur
fer til
Borgarness júlí 27. og 29.;
ágúst 3., 9., 19. og 28.
Keflavíkur og Garðs
ágúst 1., 4,. 11., 22. og 30.
Sandgerðis ágúst 1., 12. og 23.
Blekkingar við kjósendur
Rétt einu sinni!
Nýjastar þær, sem nú er farið að
leika: að stjórnin eða hennar heima-
lömb láta prenta í pukri ógrynni af
bæklingum um sambandsmálið, sem
svo er háttað, að þar er hrúgað upp
ósannindum um andstæðinga hennar
og andstæðingablöð.
Það er farið svo leynt með þetta,
að mennirnir, sem þar eru níddir á
bak, hafa ekki hugmynd um það fyr
en þeir rekast sjálfir á það uppi í
sveit í sumartóminu, eða þeim er sagt
það af öðrum.
Þeim ritum Uppkastsmanna, sem
svona hefir ekki verið farið með,
hafa Sjálfstæðismenn svarað út í æsar,
hrundið hverju orði, sem ekki er satt
o.s.frv. Það eru ritgerðir þeirra Jóns
Jenssonar og Jóns sagnfræðings.
En það þola ekki stjórnarmenn.
Þeir þola það ekki, að andstæðingar
sínir fái einu sinni að sjd málstað
þeirra eins og hann er, — þá vita
þeir, hver verða forlög Kartagóborg-
ar.
Þess vegna ríður á að ófrægja Sjálf-
stæðismenn sem allra-mest án þess að
þeir viti af, en gylia Uppkasts-endem-
ið í augu þeirra manna, sem hugsan-
legt er að sjái ekki við því.
Þeir hafa lært það, stjórnarmenn,
að nokkuð má vinna á t svip með
nógu gifurlegum ósannindum, þar sem
nógu mikið er þekkingarleysi fyrir.
Hvað vita bændur uppi í sveit,
hvað er t. d. sambandsheiti Austur-
ríkis og Ungverjalands ? Einmitt af
þ v í að þeir vita það ekki, er sann-
söglispostulinn afdankaði látinn segja
þeim ósatt. Og svona er um fleira.
Það má telja þeim trú um, sumum
hverjum, að hvar í heiminum sem
gerður er samningur milli tveggja
fullveðja ríkja, þá sé þetta og þetta í
honum alstaðar svona eins og er í
Uppkastinu, — þ ó a ð elzti og stjórn-
málareyndasti maðurinn í nefndínni
(Krabbe sýslumaður) segi, að Upp-
kastið sé engu líkt nema sjálfu
sér I Þetta má gera, ef menn eru
nógu ósvífnir.
Og eru ekki ósannindin og blekk-
íngarnar, sem opinberlega hafa hrotið
af munni stjórnarlýðsins, — eru þær
svo sem ekki vel á borð við þettai
Nærri má geta, hvort minna er
sparað til þeirra, þegar þeir eru einir
utn hitnna að segja frá.
— Hvaða ósvífni er það, spurði Einar
Benediktsson, sem ekki má segja í
föðurlandi Jóns Ólafssonar?
Og þ e 11 a eru mennirnir, sem
fylgja ráðgjafanum !
Fokið í öll skjól.
Hörinuleg óyndisúrræði.
Oss er i minni í dag strákurinn,
sem langaði til að berja hana móður
sína, en fekk því ekki framgengt, af
því að hann var tekinn t bóndabeygju.
Þar gat hann hvorki hreyft legg né
lið; hann gat ekkert annað gert en
orgað, veslingur, og æpt upp i eyrun
á þeim, sem hélt honum: Þú ert
djöfullinn; þú erí djöfullinn!
Vér vitum ekki, hvort nokkrir þeirra,
sem við voru staddir, hafa verið sann-
færðari um það eftir en áður, að
maðurinn, sem drengnum hélt, v æ r i
djöfullinn. —
Oss dettur þessi strákur í hug, af
því að stjórnarblöðin hér í bæ, Lög-
rétta og Reykjavik, hafa verið svo
einstaklega lík honum undanfarið.
Þau hafa verið hnept í bóndabeygju
af röksemdum mótstöðumanna sinna.
Þau hafa sjálf ekki getað komið við
nokkrum þeim ástæðum, sem hafa
ekki verið ónýttar fyrir þeini jafnóð-
um. Þeim iinst standa gustur af
rökum andstæðinga sinna, flýja und-
an þeim inn í hverja smuguna á fæt-
ur annari; en hröklast burt hvaðnæfa.
Alstaðar er jafn-næðingsamt; — og
nú er fokið i öll skjól.
Hvað er þá tekið til bragðs?
Þau taka til að æpa — eins og
strákurinn í bóndabeygjunni.
Þau skifta öllum Sjálfstæðismönnum
niður í flokka, og í flokkunum eru
eintómir glæpamenn. Þau segja ekki
berum orðum að vér séum glæpa-
menn, en þau drótta að oss þeim
hvötum að baráttu vorri, sem oss
virðast glæpsamlegar í þessu máli.
Hér getur lesandinn fengið að sjá,
hvað ópin eru sannfærandi:
Þeir segja að í fyrsta flokknum séu
ajturhaldsmennirnir, þeir menn, sem
vilja, að alt sitji við sama, vilji eng-
ar breytingar hafa, þyki það nóg, sem
er.
Þetta segja þeir án þess að fara í
felur á eftir. Og þó vita þeir, ef þeir
hafa nokkurt tilkall til annars en að
þegja í þessu máli, að rtda/-ástæðan til
þess, að vér Sjálfstæðismenn viljum
ekki ganga að frumvarpinu óbreyttu,
er sú, hvað það veitir oss lítil rétt-
indi á móts við þau, sem vér þykjumst
eiga tilkall til — þess vegna viljum
vér breyta frumvarpinu, breyta því í
samning, sem fullnægir miklu betur
kröfum vorum. Þetta vita þeir jafn-
vel og þeir vita, að peir sjdlfir (þeirra
blöð) eru og hafa alla sína stjórn-
málatíð verið foringjar rammasta aftur-
haldslýðsins á landinu.
Þetta er nú einn flokkurinn. Les-
andinn getu ímyndað sér, hvað þeir
segja um hina: atigurgapana (það eru
æsku-mennirnir, þeir, sem Henrik
Ibsen segir um, að standi framtið-
inni næst, aý pví að þá óri alt af
lengst fyrir réttlætinu), einfeldningana,
(það eru líklega þeir skáldin Einar
Hjörleifsson og Þorsteinn Erlingsson)
og loks KSpekúlantana« (það er sjálf-
sagt Kristján Jónsson og — hver veit
hvað margir).
Svona er nú aðferðin.
Og hún er svo sem ekki öll þarna.
Þegar alt annað þrýtur, þá hafa
þeir þó eitt að grípa til. Það er —
að hætta að tala um Uppkastið, mál-
efnið, sem þeir eru að vinni fyrir,
en taka til að hefja svívirðingarofsókn-
ir með eintómum illyrðum og alls
konar Ijótum munnsöfnuði gegn þeim
mönnum, sem þeir eiga í höggi við.
Vita hvort pað hrífur ekki!
Eitt af því, sem nú er notað í
annað sinn í þessum tilgangi er —
rannsókn dularfullra fyrirbrigða.
Fyrir tveim árum, meðan rannsókn-
irnar voru lítt kunnar hér á landi,
var miklu hugsanlegra en nú að tak-
ast mætti að æsa heimska menn og
fáfróða gegn þessari nýbreytni. Enda
var það ekki sparað.
Rannsóknarviðleitnin á því, hvort
þroskahæfileikar mannsins eigi fram-
undan sér óetidanlega braut, viðleitni,
sem meðal annars er sprottin af dýr-
legustu fullkomnunarþrá mannsandans
— h ú n er dregin niður í sorpið af
eintómu stjórnmálahatri á þeim mönn-
um, sem við þær eru að fást. Þessi
sannleikur, sem mestu og frægustu
vísindamenn segja um, að sé dýflegri
framtiðarleiðtogi heimsins heldur en
nokkurn mann órí fyrir, — h a n n
er tekinn hér í reifum, og ataður út
í rennusteinum lyginnar, eingöngu af
persónulegu hatri á þeim mönnum,
sem við rannsóknirnar fást, en eru
ekki í sama stjórnmálaflokki og hinir.
Þetta léku stjórnarblöðin hér í bæ
fyrir tveim árum, þegar þau höfðu
ekkert annað til að ófrægja með stjórn-
mála-andstæðinga sína.
Og þetta eru þau nú tekin til að
leika aftur.
Af hverju?
Af því, að nú er fokið í öll önnur
skjól.
Nú láta þessi þokkablöð rigna óvirð-
ingarorðum á alla þá menn, sem
komið hafa nærri rannsóknum dular-
fullra fyrirbrigða, það er að segja:
ej þeir eru á m ó t i Uppkasts-
endeminu. Annars ekki.
Þeir ráðast á oss, Uppkasts- a 11 d -
s t æ ð i n g a, fyrir að eiga við þessar
rannsóknir. En — hvers vegna í ósköp-
unum taka þau ekki til að svívirða
Jón sagnfræðing? Hann er þó eins
einlægur og ákveðinn Tilraunafélags-
maður og nokkur maður annar. Jú,
það er af því, að hann er með Upp-
kastinu. Stjórnmálalegt hatur alt sam-
an. Og reglan er þessi:
Ef þú ert Tilraunafélagsmaður, og
vilt vera tneð Uppkastinu, þá skulum
við bera þig á örmum okkar, hæla
þér á hvert reipi, og halda þér fram.
Ef þú ert á m ó t i því, þá níðum
við þig niður fyrir allar hellur fyrir
það, að þú ert Tilraunafélagsmaður.
Stjórnarblöðin vita sjálf, að þau
fylgja þessari reglu. Þau vita, að þau
hafa gripið til þessara hörmulegu óyndis-
úrræða, þegar alt annað þrýtur. Þetta
er síðasta atrennan til þess að klóra
í bakkann.
Annað mál er það, hvort þau kom-
ast á þessu til lands.
ísafold kann ekki betra heilræði að
leggja þeim en þetta:
Haldið þið þessum svívirðingum á-
fram, svo lengi sem þið viljið. Tím-
inn er réttlátur, eins og sjálfur drott-
inn, hefir spakur maður sagt. Ef
ykkur stendur alveg á sama um það,
hvaða dóm framtiðin kveður upp um
ykkur og framkomu ykkar iþessulang-
vandasamasta máli, sem nokkurn tíma
hefir verið lagt fyrir þjóðina, sam-
bandsmálinu, — þá er sjálfsagt ekki
nema rétt af ykkur að halda áfram.
Laust prestakall. Viðvík i Skaga-
firÖi (Yiðvikur, Hóla og Hofstaða sóknir
og Ripursókn i Hegranesi, samkvæmt hin-
um nýju lögum frá 16. nóvbr. 1907 um
skipun prestakalla), sem auglýgt var 7. jan.
þ á., er nú auglýet af nýju til nmsóknar,
með þvi að s&, sem veitingu fekk fyrir því,
hefir afsalað sér þvl.
Veitist frá siðastliðnum fardögum, með
launakjörum eftir nýju prestlaunalögunum.
Auglýst 20. júli. Umsóknarfrestur til 5.
september næstk.
Alberti fallinn.
Símskeyti frá Khöfn í fyrra dag
flytur þau tíðindi eftir blaði hans,
Dannebrog, að nú hafi hatin sagt af
sér, sá hinn tilkomumesti og um leið
lang-ófyrirleitnasti náungi í vinstri-
mannaráðuneytinu frá 1901. Hann
hefir setið að völdum rétt 6 ár, og
verið alla þá tíð dómstnálaráðgjafi, en
íslands-ráðgjafabrot framan af, 1901—
1904. Fyrst hjá Deuntzer eða undir
hans forsæti, en siðan hjá J. C.
Christensens, frá því eftir ársbyrjun
1905. — Hann mun haía ráðið því
mest, að einmitt frjálslyndustu og
mætustu mönnunum í ráðuneytinu var
þá bolað burt, þeim Deuntzer, Hage,
Jöhnke o. fl., en teknir í þeirra stað
menn, sem voru þjálli í vasa þeirra
félaga, Alberti og hins nýja yfirráð-
gjafa (Christensens).
Afrek þessa nýfallna garps i ís-
lands-ráðgjafastöðunni eru þjóðkunn.
Það fyrst, að hann strikaði yfir
stóru orðin fyrirrennara sinna og
annarra danskra stjórnvitringa, um að
eining ríkisins danska væri voði bú-
inn, ef íslandsráðgjafinn sæti annars-
staðar en við hlið hátigninni í Khöfn.
Hann hugsaði sig ekkert um, að láta
það eftir, að hann væri skrijaðnr í
Reykjavík, gegn því, að málin íslenzku
bæri hann upp í ríkisráðinu. Hann
vissi sem var,' að i augum sparsamra
danskra bænda, sem voru þá og eru
enn í meiri hluta í fólksþinginu,
mundi ríkiseiningarkreddan vera létt
á metum móts við þann 20—30 þús.
kr. árlega sparnað fyrir ríkissjóð, er
fylgdi flutning stjórnarinnar frá Khöfn
til Reykjavíkur, auk þess sem ekki
var hætt við öðru en að höfð mundu
einhver ráð með að láta ekki reyk-
vísku stjórnina hlaupa langt út úr
götunni, út úr afmarkaðri braut
þeirra höfðingjanna í Khöfn. Og sú
von þeirra rættist vissulega.
Annað stjórnmála-afrek Albejti oss
til handa var þetta, að hann kúsaði
eða vélaði alþingi til að fallast á rík-
isráðssetu reykvíska ráðgjafans, með
því að Jauma því boðorði inn i stjórn-
arskrárfrumvarpið frá 1902, þvert of-
an i konungsfyrirheit frá 10. jan. s.
á., eða án þess að á það hefði minst
verið þar einu orði. Hafði í hótun-
um, að vér fengjum alls enga stjórnar-
bót ella. En vissi sem var, að þing
og þjóð væru orðin svo langþreytt á
stímabrakinu við Dani, að sú hótun
mundi hrífa langt. Og hún hreif til
fullnustu. Þar kendi aikunnrar ó-
fyririeitni hans. Þvi vitaskuld gat
h a n n engu um það ráðið, hvort
haldið yrði fyrir oss stjórnarbótinni
lengur eða skemur, jafnvel ekki þá
stund, sem hann væri sjálfur í ráð-
gjafasessi, og því síður lengur.
Þriðja afrekið má sjálfsagt telja rit-
símasamninginn alræmda frá 1904.
Það er vafalaust hans verk, er íslands-
ráðgjafinn nýi, sem hann hafði sjálfur
dubbað og leit upp til hans síðan sem
væri hann faðir hans, var látinn eiga
sama sem ekkert við samningstilraun-
ir við Marconifélagið í Lundúnum,
heldur rígbinda sig við Dani með
fullnaðarsamningi við Norræna-rit-
símafélagið og þröngva slðan þing-
flokk sínum hér til að staðfesta þann
óheillasamning, þó að fengin væri þá,
er þar að kom, fylsta vissa fyrir not-
hæfi Marconiaðferðarinnar, svo mikla
kosti sem hún hefir fram yfir hina
og svo frjálsleg kjör og tilkostnaðar-
lítil sem þá voru í boði. Hann kendi
sínum auðsveipnum lærisvein, frónska
ráðgjafanum, að fara með þingmenn
eins og húskarla sína. i stað þess að
lúta þeirra vilja. Hann (A.) hafði það lag
á sínu búi, meðan til vanst, þó að
síðast hefði hann ekki með sér nema
1 hræðu um fram hálft fólksþingið.
Það er lftill vafi á þvi, að sá gjör-
ræðisandi, sem brytt hefir svo mjög
á í stjórn ráðgjafa vors hins óskifta
og alíslenzka, sem svo átti að vera,
muni vera andleg arfleifð fri skapara
hans hinum danska, dómsmálaráð-
gjafanum, sem nú er genginn fyrir
ætternisstapa.
Bezt tryðum vér því, að undan
sömu rifjum væru runnin ráðin
þau, að lemja nú fram í snatri sam-
bandsnefndaruppkastið góða, þótt ekki
væri hann (Alberti) í nefndinni sjálf-
ur. Hann var talinn ráða flestum
gjörðum yfirráðgjafans, og um auð-
sveipni hins frónska við hann fer
ekki tvennum sögum. Það sver sig
svo sem greinilega í ættina þá, að
heimta af kjósendum hér að ráða við
sig til fulls á fáeinum vikum, hvað gera
skuli við annað eins vandamál og
sambandsmálið milli Danmerkur og
íslands um ókomnar aldir, dúðað í
jafn-lævislegum reifum og Uppkastið
er. Slík ófyrirleitni er honum nauða-
lík. Og þá þetta, að láta hóta oss,
að annars fáum vér ekki neitt, ekki
neitta lögun á sambandinu milli land-
antia, ef vér göngurn ekki að þessu.
Eða þá hitt, að i fyrra telur ráðgjafi
vor sjálfsagt, að ekki verði minna haft
við sambandssáttmálann fyrirhugaða
en lög mæla fyrir um hina smávægi-
legustu stjórnarskrárbreyting: að láta
2 þing fjalla þar um, með þingrofi í
milli. En nú — nú skal rífa þetta
af á e i n u þingi, með fárra vikna
umhugsun og undirbúningi undir kosn-
ingar til þess þings, og það á þeim
tímaárs, er almenningur getur alls ekki
gefið sér tóm til slíkrar umhugsunar
og undirbúnings, um há-heyannirnar.
— Ef slíkur ofstopi og frekja er ekki
líkt einmitt þessum danska húsbónda
»húsbóndans« frónska!
í heimalandinu, Danmörku, var
gerður að honum mikill stormur á
þingi i vetur hvað eftir annað og á
hann bornar margar sakir um gjör-
ræði og hlutdrægni, Síðast átti að
setja hann undir rannsóknarnefnd,
eftir rannsóknarheimild grundvallar-
laganna (eins og stjórnarskrárinnar) út
af stórkostlegum embættismisferlum.
En húskarlalið þeirra félaga, hans og
yfirráðgjafans, hratt því öllu frá sér
með atkvæðamagni sínu, siðast með
ekki nema 1—2 atkvæða meiri hluta
af nær 120 á þingi, í fólksþinginu.
Þá hafa þeir félagar sjálfsagt hugsað
sér þetta, að láta hann velta úr völd-
um svona í kyrþey milli þinga, er
sem minst bæri á, og bera þá fyrir
lasleik eða því um líkt, Það stendur
líka heima: blað hans segir einmitt
svo, að sótt hafi hann nú um lausn
vegna heilsubilunar 1
Sá sem greiddi honum þyngsta
höggið í höfuðatlögunni að honum á
þingi í vetur var Herman Trier, fyrr-
um fólksþingisforseti, maður einna
mest virður allra danskra þingmanna,
Hann skoraði á yfir-ráðgjafann að láta
hann fara frá embætti, »með því að
það mundi hafa siðspillandi áhrif, ef
hann sæti enn kyrr í dómsmálaráð-
gjafaembættinu, bæði meðal lýðsins,
í ráðuneytinu og á þingi«. Hann
kvað umboðsstjórn Alberti vera í »eðli
sinu afturhaldskenda í mjög mikils-
verðum atriðum og atferlið gjörræðis-
fult og persónulegt.« Eftir þann dóm
bar hann ekki sitt bar, þótt í völdum
héngi þetta fram á sumar. Hann
vann með lymskuráðum forðum kjör-
dæmi undan einum langfærasta vinstri-
mannaforingjanum, V. Hörup ritstjóra
(1892), gerði bandalag við hægrimenn
í þvi skyni, enda var alla tíð blend-
inn mjög í trúnni. þótt fylU gerði