Ísafold - 19.09.1908, Side 2

230
. ISAFOLD
Við og við sést Sygna eins og ljós
dregill, engu breiðari en sumar ár á
íslandi, en brátt tekur Yonne við.
Hún fellur í Sygnu.
Þegar dregur nær borginni Dijon
fer að verða hæðóttara, hæðirnar
skógi vaxnar, en kletturinn gægist íram.
í Dijon er maður kominn á Són-
sléttuna. Vestan að henni, suður að
Lyon, liggja Gullhæðir (Cóte d’Or),
Charolaisfjöll og Beaujolais-fjöll (hæstu
hnúkar 1012 stikur), en að austan
Júrafjöll.
Vetrar eru þar allkaldir, en sumur
heit, loftraki nægur og jarðvegur frjó-
samur.
Sléttan er slungin trjám og fögr-
um skógum. Jarðyrkja stendur þar
með miklum blóma, bæði matjurta-
garðar og alls konar kornakrar. En
aðal-auðsuppspretta þessa héraðs eru
vínekrurnar. Þær eru bæði á slétt-
unum og upp um hæðirnat. Hæð-
irnar frá Dijon og alla leið suður að
Lyon eru alþaktar vínekrum. Okkur
virtust vínekrurnar tilsýndar svipaðar
kartöfluökrum. Gæði vínsins fara
einkum eftir því tvennu, hvernig jarð-
vegurinn er og hvernig akurinn horf-
ir við sól. Beztu vínin fást utan í hæð-
unum, þar sem skjól er bezt fyrir
norðanvindum. Úr þessu héraði eru
hinu alkunnu Bourgogne-vín. Þau
eru fræg svo viða, sem vín skín i
skálum, enda hafa prinsar af Bour-
gogne löngum kallað sig »drotna bezta
vínsins i kristnum sið«, og margir
bæir hafa hér vínvið í merki sínu.
Hér er vín drukkið með hverri mál-
tíð, og hætt er við að þeim héruðum
þar sem guð lét svo fögur vínber
vaxa, verði þungt um það kraftaverk-
ið, að breyta öllu þessu víni í vatn,
enda er það kunnugt, að í vínlönd-
unum er víns sjaldan neitt í óhófi.
Á leiðinni erum við að furða okk-
ur á því, hve járnbrautarstöðvarnar
eru fátæklega úr garði gerðar, lausar
við alian íburð og skraut. Er auðséð,
að reynt er að eyða til þeirra svo
litlu sem unt er, enda er það skiljan-
legt, því þessi braut, eins og flestar
brautir á Frakklandi enn þá, er í
höndum stórgróðafélags, sem auðvitað
vill heldur stinga ágóðanum í vasa
'sinn.
Ekki þótti okkur það síður ein*
kennilegt, að á allri þessari leið suður
að Lyon bar varla fyrir augað nokk-
urt reisulegt höfðingjasetur. Húsin,
sem bera fyrir, eru gráir steinkumb-
aldar með dimmrauðum þökum.
Gluggarnir afarlitlir, eins og þeir
þyrðu ekki að líta í sólina eða væru
hræddir við gluggaskatt. Hvergi neitt
til skrauts. Samferðamaður sagði
okkur, að þetta væru smábændabýli.
Ekki var fjölment í vögnunum
þennan dag, því alstaðar var verið að
halda þjóðminningardag, en ekki sá-
ust þess mikil merki, og á sumum
járnbrautarstöðvum sást ekki einu
sinni fáni á stöng.
Samferðafólkið er af öllu tægi, og
á öllum aldri, karlar og konur, og
skiftir með hverri stöð: bændafólk og
bæjarlýður, erfiðismenn, verzlunar-
menn, hermenn og klerkar. Mér
varð einna starsýnast á klerk, sem sat
andspænis mér. Undir eins og hann
kom inn í vagnin, tók hann brevíaríið
sitt úr veskinu og fór að lesa. Auð-
séð var, að oft hafði hann lesið 1
þeirri gyltu bók og ekki ætíð ver-
ið hreinn um hendur. Varirnar
bærðust ótt og titt, hann þuldi i hljóði
og leit ekki upp. Slíkt er dagleg
iðkun guðrækninnar með kaþólskum
klerkum. Og þegar hann kom í
áfangastaðinn, hefir hann eflaust lokið
miklu dagsverki.
í Lyon gátum við því miður ekki
gefið gaum að öðru en matnum í veit-
ingasal járnbrautarstöðvarinnar. Við-
staðan var svo stutt. Sú borg er þriðja
stærsta borg Frakklands (íb. 430,000)
geysimikill iðnaðarbær og silkiborg
frægust í víðri veröld síðan á mið-
öldum. Silkiverzlun hennar nemur
fullum miljarð franka á ári.
Brautin niður Rón-dalinn liggur á
eystri bakka Róns. Áin er á litinn
lík jökulám á íslandi og all-straum-
hörð víða. Á hæðunum beggja vegna
eru aldingarðar og vínekrur, og hér
og þar sjást smáþorp og miðaldakast-
alar á hæðunum. Þegar suður eftir
dregur koma vesturarmar Alpafjalla í
ljós i austri, en að vestan Cevennafjöll.
G. F.
Frú Oda Nielsen.
Vísnakvðld.
Frú Oda Nielsen hefir hleypt oss
Reykvíkingum í þakklætisskuldir við
Danmörku síðustu kvöld.
Eg á við, að samúð okkar nái lengra
en til hennar sjálfrar. Oss er hún
orðin svo kær, þessi fáu vísnakvöld,
að vér getum ekki hugsað um hana
öðruvísi heldur en með hugaryl til
þeirrar þjóðar, þar sem hún hefir lengst
af lifað og starfað.
Hún hefir tekið bæinn svo sterkum
og innilegum samhygðar-tökum þessi
kvöld, að hún sleppir þeim ekki af
oss þó að hún fari. Söngurinn verð-
ur lengi að deyja út, — það hlýtur
að verða kviðið fyrir því, að sækja
næstu samkomur hér, eftir þessar.
Það er meira en ánægjan ein að
komu slíkra gesta, sem frú Oda Niel-
sen er; oss er það stórmikil virðing.
Hún er konungleg leikkona einhver
sú hin bezta í Danmörku, einu helzta
leikmentarlandi hér f álfu. Hún er
jafnan þar i leik, sem bezt
þarf að takast. Hefir getið sér meiri
frægð fyrir að leika sum vandasöm-
ustu hlutverk heldur en nokkur önnur
leikkona, t. d. Rítu Ibsens í Lille
E y j o 1 f. Hún hefir farið víða um
lönd til að leika og syngja, hverja
frægðarförina af annari, og hvarvetna
verið tekið tveim höndum. Og nú
er hún komin til íslands.
Úr sumarlangri stjórnmálasvækjunni
eiga nú bæjarbúar kost á, og hafa átt
nokkur kvöld, að koma þar inn, sem
þeir fá að teyga að sér hreina list og
yndisleik í hverjum andardrætti. Enda
hafa þeir notað sér það. Það er hús-
fyllis-aðstreymi hvert kvöld að hlusta
á frú Odu. Reykvíkingar teyga að
sér sönginn eins og regnhreinsað fjalla-
loft. Það er að eins sagt við þá menn,
sem halda, að listin geti ekki blómg-
ast hér sem annarstaðar. —
Frú Oda syngur og leikur og segir
fram, alt jafn vel. Eg á ekki við, að
áhrifin verði alstaðar jafnmikil. Eg á
við að listinni sé hvergi gert óviljandi
mishátt undir höfði.
Ristori, leikkonan ítalska, varð heims-
fræg fyrir það, hvernig hún sagði »þú«.
Frú Oda Nielsen veltir fram hlátur-
öldum áheyrenda um allan salinn með
því að hvísla »yzz«, og þó svo lágt,
að varla heyrist. Það er í norskri
vísu (eftir Per Winge).
Hún hefir stórkostlega góð tök á
snildinni. Engin ein háttbrigði í öll-
um hennar leik, sem eru ekki æfin-
lega rökfest af rómbrigðum og efni;
hvað smá sem þau eru; aldrei óþörf;
aldrei fleiri en þau, sem vantar til að
auka skilninginn; — og það gerir list-
elskan huga ósegjanlega þakklátan.
Hún er á leiksviðinu eins og hún
sé heima hjá sér, enda d hún orðið
þar heima fyrir löngu; hún beygir sig
niður að börnunum á instu bekkjun-
um, segir í miðju æfintýri eftir H. C.
Andersen, að þau hljóti að þekkja
Thorvaldsen; beygir sig aftur niður,
brosir við þeim og segir nei, nei, hún
sé ekki búin, þegar þau fara að klappa
í miðri vísu, veslingar, — en þau
skilja ekki nema brosið, en s k i 1 j a
brosið — og hætta.
Frú Odu er orðið jafn-eðlilegt að
leika af snild eins og læk að renna.
Hvortveggja er jafn-látlaust. Henni
tekst meistaralega vel að móta öll lát-
brigði í sjálfs sín eðlis-einkunn. Þess
vegna er leikurinn svo blátt áfram;
hennimistekstaldreiað leika svo, aðhún
sé að lifa það sjálf. Eg get t. d. ekki
hugsað mér, að »Lillegut sejler«, barna-
visan norska, v e r ð i betur flutt en
hér er gert.
Eða hvernig hún brosir í þeirri vísu
— eins og angan leggi um leið um
allan salinn!
Eða þegar hún leikur vísuna um
Pierrot, og dregur upp afbrýðisemina
með því að segja nógu vel: »ham —
den anden«I
Eða þegar hún syngur veikast mjúk-
ræmis-tónana í þjóðvisunni dönsku:
»Jeg gik mig ud«: . . . i de dybe
Dale . . . og tale — þar sem alt
hennar fas, með öllu sínu listarafli,
verður mjúkt og létt eins og úðinn
af hrynjandi hljómbylgjum !
Nei, við skulum ekki fara að lýsa
list hennar; því síður hamningunni
þessi kvöld. Það verður hvort sem
er ekki gert án þess, að hugsanirnar
stirðni í orðunum.
' En vér munum lengi þessar kvöld-
stundir, Reykvíkingar.
Frú Oda Nielsen hefir léð svo mik-
ið lifsafl og ást og yndisleik því, sem
hún hefir flutt þessi kvöld, að það
verður seint að gleymast.
Og þangað til minnumst vér hennar
með hjartfólgnu þakklæti fyrir komuna.
G. J. Kamban.
Afstaða dr. Yaltýs
í
sambandsmálinn.
Með þvl margrætt hefir oröið um
hana og fáir áttað sig á myndbreyting-
um þeim, er virðast hafa á þeim manni
orðið frá því í vor, að hann var hér á
ferð, hefir ísafold fengið símaða austan
að stefnuskrá þá í sambandsmálinu, er
hann heldur nú að kjósendum sínum
eða lýsti yfir um leið og hann bauð
sig fram.
Til kjóserída í Seyðisfjarðarkaupstað.
Með því að tiú er orðið svo álið-
ið sumars, að mér, bæði sökum em-
bættisstöðu minnar og óhentugra
skipaferða, er fyrirmunað að koma til
íslands og eiga sjálfur tal við hátt-
virta kjósendur i Seyðisfjarðarkaup-
stað, leyfi eg mér hér með að senda
yður svolátandi yfirlýsingu um af-
stöðu mína í sambandsmálinu:
Eg vil byggja á þeim grundvelli,
sem sambandslaganefndin hefir lagt
með frumvarpi sinu, en gera þær
breytingar á uppkasti hennar, er geri
skýrt og ótvírcett alt sem nefndin sjálf
álítur og ætlast til að í því felist.
Meðal annars vil eg að tekið sé
fram í sjáljum sambandslögunum með
beinum orðum, að ísland sé jullveðja
ríki, jafnrétthátt Danmörku.
Ennfremur vil eg að inn i lögin
sé tekið ákvæði um, að Danir megi
ekki gera hervirki hér á landi án
samþykkis íslands, og að Islendingar
taki nú pegar nokkurn þátt í með-
ferð hinna sameiginlegu mála, á líkan
hátt og þjóðfundurinn 1851 fór fram
á að gert yrði með »erindreka« þeim
við hlið konungs, sem hann stakk
upp á. Þetta mætti máske gera með
stjórnarskrárákvæði einu sarnan, eftir
samkomulagi við Dani. En eg álít að
slík hluttaka i meðferð hinna sameigin-
legu mála geti bæði haft allmikla
praktiska þýðingu, einkum í utanríkis-
málum, og sé líka nauðsynleg til að
sýna í verkinu fullveldi íslands yfir
öllum sínum málum.
Ákvæði um gjörðardóminn vil eg
líka taka til athugunar og reyna að
finna þar hagkvæmari úrlausn.
Aðrar breytingar finn eg ekki
ástæðu til að minnast á sérstaklega,
en læt þess að eins getið, að mér
finst hverjar þær breytingar geta
komið til álita, sem ekki raska svo
grundvelli frumvarpsins, að fyrirsjáan-
legt sé, að þær verði frumvarpinu
sjálfu að beinu falli.
Á ákvæði um að ísland sé viður-
kent jullveðja ríki legg eg mesta
áherzlu. Og láti stjórn og þing
Dana slíkt ákvæði verða frumvarpinu
að falli. þvert ofan í ummæli sín í
nefndarálitinu, pá á pað að jalla.
Kaupmannahöfn 8. ágúst 1908.
Virðingarfylst
Valtýr Guðmundsson.
Samfagnaöarkveöja
frá Vestur-íslendingum. — Svofelt
símskeyti fekk ísafold í gær:
Vancouver-Islendingar samjagna.
Þeir hafa verið þá nýbúnir að fá
símskeyti héðan um sigur Sjálfstæðis-
manna, að þeir væru orðnir í meiri
hluta á þingi.
Ráðgjafinn utan.
Hann kvað hafa verið nú boðaður
á konungs fund. Hann ætlar á stað
upp úr helginni.
Danskar hervaruir.
Óefnilegt ástand.
Þær hafa borist á góma hér í sum-
ar í þrasinu um sambandsmálið. Og
verið litið af þeim látið.
Það hefir verið lengi orð á þvi
gert, hve það mál, landvarnarmál
Dana, væri í mikilli óreiðu. Þjóðin
illa sátt sin í milli um, hvað gera
skyldi, og lítið um ráðdeild eða fyrir-
hyggju í þeirra manna garði, er þeim
málum eiga að veita forstöðu þar í
landi.
Fyrir meira en 6 árum skipaði
vinstrimannaráðuneytið, er þá var ný-
sezt á rökstóla, fjölmenna nefnd
danskra þingmanna, er leggja skyldi
á ráð um fullnaðarskipun danskra
hermála og landvarna, 19 manna
nefnd með 4 sérfróðum ráðunautum;
það voru yfirmenn í hernum.
Hún sat á rökstólum á þrettánda
missiri! Lauk sér af í sumar, fyrir
nokkurum vikum, og var þá mörgum
farið að leiðast.
Nefndarálitið það fær nú lítið betri
byr með Dönum en sambandsnefnd-
arálitið fræga hér. Sá er þó munurinn,
að sambandsnefndin varð nær öll
sátt og sammála um sínar tillögur og
það á örskömmum tíma, enda vinnu-
brögðin eftir því. En hin klofnaði í
fernt eða meira.
Það er til þess tekið af miklum
skýrleiksmanni og vel að sér, er um
það mál hefir ritað nýverið, P. Munch
(í Det ny Aarhundrede), hve kastað
sé höndum til nefndarálitsins, svo
mikið sem það er fyrirferðar, 2 bindi
geysistór. Það sé furðulitið á því að
græða og flestar skýrslur þar úreltar.
Hægrimenn í nefndinni vilja hafa
Khöfn víggirta bæði landmegin og
sjávar. Þeir vilja og bæta við nýjum
varnarvirkjum, auka landher og skipa-
lið, færa upp hernaðarkostnað um 5
—6 miljónir á ári, og lfcggja í kostn-
að nú þegar aukreitis 39 milj. kr.
Stjórnarliðið (umbótamenn og miðl-
unarmenn) vilja hætta við víggirðing
Khafnar landmegin, en efla yarnar-
virkin sjávarmegin og gera nýja kast-
ala, efla landher og skipalið, hleypa
upp hernaðarútgjöldum um 1,800,000
kr. á ári, snara út nú þegar aukreitis
31 J/a milj. — alt eftir sjálfra þeirra
áætlun, er vera mun langt um of lág.
Þessar ráðagerðir hvorutveggja hafa
í för með sér miklar álögur, en eiga
það sammerkt um leið, að í þeim er
engin sönn og veruleg vörn. Þær
stofna oss þar á ofan í þá hættu,
segir höf. ennfremur, og hana mjög
megna, að flækjast inn i ófriðarviður-
eign annarra þjóða.
Og svo er þetta ráðgerða fyrirkomu-
lag hvert um sig glæsilegt í annrara
augum, að fulltrúar landhersins for-
dæma annað, en fulltrúar skipaliðsins
hitt!
Þá eru jafnaðarmenn á þriðja leit-
inu með þá skoðun, að ekki sé nokk-
urt vit í að ætla sér að verjast stór-
veldi, enda sé stórveldi í hernaði eng-
inn slægur í Danmörku, ef hún hefir
engan vopnaburð. Með því móti
sneiði hún langhelzt hjá að koma
nærri nokkurum ófriði. Þeir vilja láta
taka ofan Khafnar víggirðinguna, og
hafa engan landher né herskipastól.
Þeir vilja láta koma á legg i þess stað
landamerkjavarðliði og hafa nokkur
eftirlitsskip á sjó.
Loks halda djarffærnustu vinstrimenn
því fram, að langréttast sé að taka af
viggirðinguna um Khöfn og halda
fáliðaðan landher og lítinn skipastól,
með litlum tilkostnaði, til þess eins fall-
inn, að rækja hlutleysisskyldu landsins.
Þessari stefnu fylgdu vinstrimenn
allir, segir höf., þangað til 1905, er
J. C. Christensen, yfirráðgjafinn, brást
því, sem hann hafði barist fyrir áður.
Og það telur hann eina ráðið til að
aftra því, að Danir hleypi sér ut í
einhverja herbúnaðarglæfra, er baki
þeim styrjaldar-ófarnað.
Qufuskipln. Ank áðnr nefndra far-
þega á Sterling hingað 13. þ. m. voru:
sira Bjarni Hjaltested ásamt frú hans og
börnatn, Sigfús Einarsson söngskáld og hans
frú, frú Fl. Zimsen, frú Kjærboe, frk. Joh.
Hartmann, 0. fl.
Atkvæðagreiðslan
um
aðflutningsbann.
Um hana hafa nú borist fregnir úr
þessum kjördæmum, og atkvæðin orð-
ið sem hér segir með og móti:
Með Móti
Reykjavik 725 216
Borgarfjarðarsýsla .... 162 95
Mýrasýsla 132 60
Dalasýsla 128 106
ísafjörður 186 46
StrandaBýsla 102 83
Húnavatnssýsla 263 136
Skagafjarðarsýsla .... 249 145
Akureyri 175 88
Snður-Þingeyjarsýsla . . 198 179
Norður-Þingeyjarsýsla . 79 82
Seyðisfjörður 48 62
Norðurmúlasýsla .... 255 138
Suðurmúlasýsla 201 247
ÁrnesBýsla 243 257
Vestmanneyjar 81 47
Giullbr. og Kjósarsýsla . . 394 174
Samtals 3581 2161
Skýrslu vantar úr 6 kjördæmum.
En í hinu 7. hefir engin atkvæða-
greiðsla fram farið (N. -ísafjs.) , með því
að þar þurfti ekki þingmann að kjósa.
-----S*S>3---
Síðdegisguðsþjónusta í dómkirkjunni
á morgun kl. 5 (B. H.).
Veðrátta
vikuna frá 13.—19. sept. 1908.
Rv. Bl. Ak. Gr. Sf. Þh.
S 8.2 7.0 8.5 4.8 5.3 8.8
M 9.2 10.2 10.0 8.0 12.5 10.2
Þ 7.1 9.3 6.0 5.0 10.9 8.9
M 5.0 1.9 5.0 4.1 8.1 8.0
F 9.1 9.3 7.0 8.4 8.3 10.0
F 5.6 3.5 4.5 4.5 10.9 10.5
L 6.6 0.0 10 3.8 6.2 10.1
Flokkaskiftingin
á þingi. Af hinum nýkosnu þing-
mönnum, sem fullfrélt er um, eru 9
frumvarpsmenn, en 24 frumvarpsand-
stæðingar. Saman fer sú flokkaskift-
ing að mestu við stjórnfylgi og stjórn-
arandstöðu. Þó má geta þess, að
enn fyllir Jóhannes sýslumaður flokk
stjórnarandstæðinga, það er frekast er
kunnugt, og verða þeir þá 25, en
stjórnarliðar 8.
Dáinn er
merkispresta-öldungurinn síra Daniel
Halldórsson f. prófastur, síðast prestur
á Hólmum í Reyðarfirði — lézt hjá
syni sínum síra Kristni á Útskálum.
Ráðuneytið danska
er símað hingað frá Khöfn í gær
að verði látið þjóna embættum til
þingbyrjunar, en henni flýtt og á að
verða 28. sept.
Frú Oda.
Vér viljum beina athygli lesenda
að auglýsing hennar hér í blaðinu í
dag. Hún á ekki eftir að skemta oss
nema tvö kvöld enn, sunnudags kveld
og mánudags. Lesið auglýsinguna.
Eyjafjarðarkosningin.
Hún fréttist eftir að skráin á x.
bls. var prentuð. Hannes Haf-
stein 341, Stef. Stefánsson
307. Kristján Benjamínsson 106.
Átján atkv. ógild. Um 600 á kjörskrá.
Fæði; fæst á Hverflsg. 19.
Húfur
enskar enn komnar aftur, að vanda
laglegastar og ódýrastar hjá
________Guðm. Olsen.
Sölubúð
hentug fyrir skrifstofur, sýnishorna-
birgðir o. s. frv. er til leigu frá 1. okt.
í norðurenda á húsi P. Brynjólfsson-
ar hirðmyndara, niðri. Semja ber
við Kristin Jónsson Frakkastíg 12.
♦ MARTIN JENSEN ▼
J KJÖBENHAVN •
^ garanteredeægteVineogFrugtsafter y
i anbefales. i
Nýslegið hey,
bygg, hafrar, ertur og flækja selst í
Gróðrarstöðinni á mánudaginn
21. þ. m. kl. 5 síðdegis.