Ísafold - 16.12.1908, Qupperneq 1

Keruur út ýmist eina siuni eða tvisvar l
viku. Verð árg. (80 arkir minst) 4 kr., er-
lendis 5 kr. e7)a l1/* dollar; borgist fyrir j
mibjan júli (erlendis íyrir fram).
Uppsögn (skrifleg) bundin vib Aramót, er
ógild nema komin só til útgefanda fyrir
1. okt. og kaupandi skuldlaus vib blaMft.
Afgreibsla: Austurstrœti 8.
XXXV. árg.
Reykjavík miðvikudaginn 16. des. 1908.
78. tölublað
I. O. O. F. 89i2i38y2.
Vugnlækning ók. 1. og H. þrd. kl. 2—8 i spitsí
H'orngripasafn opib á mvd. og ld. 11—12.
Ilutabankinn opinn 10—2 l/t og ö1/*—7.
K P. r. M. Lestrar- og skrifstofa frA 8 Ard. til
10 sibd. Alm. fundir fsd. og sd. 8 */* aiod.
Landakotskirkja. O-ubsþj. 91/* og 6 A helgidögum.
uandakotsspitali f. sjúkravitj. 10l/t—12 og 4—b.
Landsbankinn 101/*—21/*. R*“ikastjórn rió 12— 1.
Landsbókasafn 12—8 og L -6.
' andsskjalasafniö A þiaM fmd. og Id. i2—1.
Lwkning ók. i læknask. þrd. og fsd. 11—12.
NAttúrugnpasaffl (i landsb.safnsh.) A sd. I1/*—i.1/*.
rannlækning ók. í Pósthússt.r. 14. l.ogS.md. 11-
Faxaílöabáturinn Ingölfur
fer til
Borgarness des. 20.
Keflavikur des. 16. 18. 28.
Piano útvega eg frá
Keisl.-Hof-verksm. C. Mand, Coblenz
G. Heyl. Borna, [veTksm.öOára gml.]
Emil Felumb, Kaupmannahöjn
og Orgel-Harm. «
Einar Kaland, Bergen.
Orengjanleg reynsla um rnarga Aratugi hefir
sannab, aö þessi hljóbfæri eru hin vöndubustu
að gerb og efni, sem unt er að fá.
Abalumboðsm. fyrir ísland
Ásgeir Ingimundarson
Adr.: Pósthólf 101. Keykjavik. Telefon 243.
Herbúnaður.
Þegar stórveldin ætla í hernað, þá
er ætíð tvent eftirtektarvert: Þau
reyna að láta sem minst bera á þvi,
að ófriður sé í vændum, og svo hitt,
að jafnan veit þó allur heimurinn,
hvað er í aðsigi.
Þetta hvorttveggja kemur nú fram
hjá stórveldinu íslenzka, ráðgjafanum
og ráðunautum hans.
Sjálfsagt vildi hann helzt, að eng-
inn tæki eftir því, að hann er að
ganga í berhögg við þjóð sína. Og
þó dylst það engum, sem vill hafa
opin augun, að hann er að búa sig
í hernað, eða, réttara sagt, búa sig
undir höfuðorustu, sem á að verða
háð á þinginu í vetur.
Því að öll hans ráðgjafatíð hefir í
rauninni verið látlaus ófriður við vilja
þjóðarinnar. Að íslendingar einir eigi
ísland, að íslenzka þjóðin eigi að vera
húsbóndi á þessari óðalsjörð sinni,
það eru kenningar, sem hann sýnist
með engu móti geta felt sig við.
— Nei, segir hann, D a n i r e i g a
í s 1 a n d ; þeir eru húsbóndinn,
og þeir hafa fengið m é r í hendur
að fara með vald sitt hér. Af þeirra
n á ð er eg og vil vera það, sem eg
er.
Fyrir þessu tvennu hefir hann alla
tíð barist: Eignarrétti Dana á land-
inu og sinni eigin tign af þeirra náð.
Inn á þá braut gekk hann þegar i
upphafi, er hann lét skipa sig dansk-
an grundvallarlaga-ráðgjafa yfir íslandi.
Síðan hefir margt borið til tíðinda.
Þjóðinni þótti hann sýna gjörræði,
er hann gerði ritsímasamninginn.
Ekki fekk hún samt frest, er hún ósk-
aði eftir, til þess að reyna að ná betri
og hagkvæmari samningum.
Hún vildi fá nýjar kosningar, áður en
millilandanefndin var skipuð. Ekki
fekst það.
Þá brauzt hún í því að koma á
fullttúafundi á Þingvöllum í fyrra, til
þess að stjórnin skyldi þó mega til
að heyra, hver vilji landsmanna væri
i sambandsmálinu. Fyrir það var
hún og fulltrúar hennar höfð að háði
og spotti í blöðum stjórnarinnar.
Þetta eru að eins fá höfuðatriði.
Alt af hefir því sama verið að mæta
hjá stjórninni: vilji þjóðarinnar troð-
inn undir fótum, og tilraunum henn-
ar að koma sínum áhugamálum fram
valin hin hæðilegustu smánaryrði, sem
ritstjórar stjórnarblaðanna hafa átt til
i eigu sinni.
Og svo kom nú Uppkastið
sæla og alt það stríð, sem af því
leiddi i sumar og öllum er í fersku
minni.
Eins og ráðgjafanum detti nokkurn
tíma í hug að láta undan vilja þjóð-
arinnar! — Hvað gat annars komið
okkur til þess að gera okkur vonir
um það eftir kosningarnar í sumar?
Nei. Hann situr nú sem fastast. í,
þráa við þjóðina, og býr af kappi lið
sitt til nýrr.ir atlögu.
Til hvers væri hann að sitja kyrr,
ef hann ætlaði sér ekki að reyna að
berjast, berjast við þjóð sina fyrir
völdum sjálfs sin.
Valið á konungkjörnu þingmönn-
unum tveimur nýlega tekur af allan
efa. Þeir hafa báðir tjáð sig fúsa til
að berjast fyrir undirokun landsins
undir útlent vald, að þvi leyti sem
Uppkastið ákveður.
Þó munu allir telja stóran mun
þessara tveggja manna.
Því að Stefán Stefánsson hefir jafn-
an verið vinsæll maður og nýtur við
hvað sem hann hefir fengist, og
áhugamikill framfaramaður.
En stór móðgun er það samt, að
hann er nú tekinn á þing. Þjóðin
hafði sjálf hafnað honum og það ekki
að ástæðulausu, þar sem hann hafði
rammvilst i hennar mesta velferðat-
og áhugamáli.
Og þó er kosning hans guli hjá
kosningu hins mannsins, hins alkunna
dánumanns L. H. B.
Hvað er það i raun réttri, sem
hann hefir til síns ágætis ?
Það er sú stóra spurning, sem eng-
inn hefir til þessa getað svarað svo,
að nokkurt vit hafi verið í.
Aftur á móti er það víst, að dansk-
ara blóð rennur ekki í nokkurs manns
æðum en hans. Af því má geta
nærri, hve hollúr hann hefir verið,
er og mun verða í frelsisbaráttu vorri
við Dani. — Héraðsstjórn hans hefir
verið svo, að sýslan, er hann hefir
lengi gert sig einvaldan yfir, er í
orðlagðri niðurlægingu. Eða mun
því verða neitað, að hann hafi óvin-
sæll verið í meira lagi og átt í ill-
deilum alla sína tíð, og það vanalega
við mætustu menn héraðs síns, hvern
á fætur öðrum? Hvar sem hann
hefir verið staddur, þaðan hafa heyrst
landshornanna I milli dunurnar af
róstunum, allajafnan síðan ungi sá
skreið úr eggi. Þegar Snæfelling-
ar loksins mönnuðu sig upp í sumar
og hrundu honum úr þingmensku,
þá er ekki ofsögum af því sagt, að
gleði varð um alt land meiri en yfir
nokkurum öðrum kosningar-úrslitum.
fafnvel margir af hans eigin flokks-
mönnum urðu því stórfegnir, að vera
lausir við hann úr samvinnunni. Síð-
an hefir hann að sögn fengist við
blaðstjórn fyrir stjórnina, og munu
allir á einu máli um það, að ógeðs-
legra málgagn hafi aldrei sést á ís-
landi.
Að ráðgjafinn engu að síður tek-
ur þennan mann á þing, af þeirri
einu ástæðu, að hann styður vald
hans, það getur ekki kallast að móðga
þjóðina og ekki heldur að sparka í
hana. Það er beinlinis að hrækja
framan í hana.
Þarna hefir nú ráðgjafinn tvo ör-
ugga liðsmenn í innlimunar-leiðang-
rinum. En betur má ef duga skal,
því enn er liðsmunur rnikill. Nú
þarf á hugviti að halda; nú ríður á
að hugsa upp og smíða haglega gerð-
ar hjörur, er einhverir af þingmönn-
um andstæðinga geti snúist á. —
Hverjum þeirra skyldi nú vera ætlað-
ur sá frami, að fá hjörurnar negldar
á sig?
Annað,. sem þarf að gera, er að
stappr. stálinu í Dani. Verri snopp-
ung hafa stjórnarmenn hét aldrei
fengið en þegar það kvisaðist í haust,
að Danir mundu til með að slaka á
ófrelsishaftinu meira en gert er í
Uppkastinu. Nei, Dani — þann
örugga varnarmúr að baki sér má
ekki missa.
Vonandi sér ráðgjafinn, að þetta
hvorttveggja er mikilsvert atriði í
herbúnaði hans.
En færi nú svo, sem eg reyndar
ekki vil gera mér í hug:.rlund, að
einhverir af þingmönnum þjóðarinn-
ar (ekki stjórnarinnar) bregðist von-
um kjósenda sinna, svo margir sem
nægir til þess, að þessi óþjóðlega,
gerræðisgjarna, óhagsýna og bruðlun-
arsama stjórn sitji áfram í völdum,
þrátt fyrir allan kosningaófriðinn i
sumar og þrátt fyrir hinn furðanlega
kosningasigur, sem þjóðiti vann —
hvaða áhrif mundi það hafa á þjóðina?
Mundi það buga kjark hennar og
viðnámsþrótt gegn ofbeldi og kúgun ?
Eða mundi það efla dáð hennar og
dug og skapa þá stælingu, sem ráð-
gjafinn fær með engu móti rönd við
reist, heldur verði hann að leggja
niður völdin, þegar það er ekki orð-
ið hægt öðru vísi en með stórri
minkun ?
Eg fyrir mitt leyti býst miklu frem-
ur við því en hinu.
Sveitabóndi.
Um dularfyrirbrigðin
hefir formaður Tilraunafélagsins,
hr. Einar Hjörleifsson, enn
flutt erindi fyrir almenningi hér í bæ
og það tvívegis, sitt hvora viku, að
tilhutun félagsins og ókeypis, i Iðn-
aðarmannahúsinu í hvorttveggja skift-
ið, til þess að veita sem flestum kost
á að heyra eitthvað satt og rétt um
það mál, hið langmikilvægasta og
merkilegasta viðfangsefni mannsand-
ans um vora daga, að vitni annars
eins manns og W. E. Gladstones heit.,
en þurfa ekki að láta sér lynda botn-
leysuþvaður óhlutvandra skjalara og
gersamlega þekkingarlausra.
Aðsókn hefir verið mjög mikil að
hlýða á erindi E. H., sem engin er
furða um jafnhugnæmt efni og stór-
merkilegí, og þar á ofan framflutt af
hans alkunnu snild. Og ekki hefir
neitt brostið á hina næmustu og
gaumgæfnustu athygli áheyrenda. —
Sú ávirðing hefir á orðið nokkrum
þeirra, er boðnir hafa verið bréflega
að hlýða á þessi erindi, að þeir hafa
ekki skilað aftur aðgöngumiðum sin-
um, hafi forföll eða annað meinað
þeim að nota þá, þ ó a ð ákveðin
tilmæli um það standi á miðunum
sjálfum. Það gerir þann mikla baga,
að neita verður öllum þeim um inn-
göngu í áheyrendasalinn, er mundu
annars hafa getað hagnýtt hin ónot-
uðu sæti; þeirn verður frá að bægja
alveg, til þess að eiga ekki á hættu,
að húsið offyllist.
Mikið hefir í annan stað brytt á í
þetta sinn þjóðlestinum aikunna:
óstundvísinni. Þetta 20—30
mín. eftir tiltekinn fundarbyrjunartíma
koma menn hópum saman, og bera
jafnvel ekki við að beiðast velvirðing-
ar á því; svo rótgróið er meðvitund-
arleysið um alla stundvísis-skyldu, svo
rík ókurteisis-ástríðan og ójafnaðar, •—
þess ójafnaðar, að neyða ekki einung-
is ræðumann til að bíða langt fram
yfir tiltekinn tíma eða slita sundur
mál sitt í miðju kafi og staldra við
góða stund rneðan hinir tómlátu gest-
ir, tlma-ribbaidarnir, karlar og konur,
eru að skálma inn í salinn og ryðja
sér til sætis — ræðumaður v e r ð u r
að þegja á meðan, annars heyrist ekki
til hans, — heldur einnig að leggja
þá kvöð á hina, sem koma réttstund-
is, að láta þá híma aðgerðalausa og
fá ekkert að heyra ef til vill alt að
helming þess tíma, er ætlast var til
að endist til að flytja erindið eða hvað
það nú er; fyrir þeim óskunda verða
og jafnt hrum gamalmenni sem fólk
á bezta aldri, jafnt eljumenn, er
engum tíma vilja né mega eyða til
ónýtis, sem gagnslausir og iðjulausir
slæpingar.
Það er tími til kominn, að þ e s s i
menningarleysis-ósiður fari að leggjast
niður úr þessu í höfuðstað íslands.
Stórslys enn á sjó.
Golden Hope farin.
Tíu menn druknað.
Fyrír meira en 8 vikum, 16. okt.,
lagði héðan af stað með fiskfarm til
Englands fiskiskútan Golden Hope, eign
Elíasar Stefánssonar hér í bæ (frá
Leirubakka á Landi) o. fl., skipstjóri
Halldór Steinsson. Skipið kom hvergi
fram. En með síðustu ferð frá Fær-
eyjum er bæjarfógeta hér skrifað, 28.
f. mán., að þar hafi rekið einhvers-
staðar við Straumey, aðaleyna, nafn-
spjald af skipi, er á stóð Reykjavík,
en frekara letur máð eða brotið, og
á öðrum stað, Sorvaag (Suðurvog) í
Vogey partur af þilfari með áfóstum
bita, er á var Jetruð talan 72 og orðin
Jacob Kramer Shipbuilder Elmshorn.
En það kemur hvorttveggja heim við
að verið hafi af þessu skipi.
Þar hafa þessir 10 menn farið í
sjóinn, allir ungir og vaskir:
1. Halldór Steinsson fyrnefndur,
formaður á skipinu, Rangæingur að
kyni, frá Oddhól, 29 ára, mesti rösk-
leikamaður og einhver hinn hepnasti
fiskiskútuformaður hér nærlendis.
2. Gísli Gíslason, stýrimaður á
skipinu, 29 ára, og
3. Arnór Gíslason, 35 ára, bræður,
frá Hliði á Akranesi, höfðu báðir stýri-
mannspróf, og hafði Arnór verið í
sumar fyrir Haraldi Kristins kaupm.
Magnússonar.
4. Ólafur Gíslason, barnakennara
Hinrikssonar á Akranesi, 28 ára, hafði
einnig stýrimannspróf og hafði verið
áður fyrir Sigurfara.
5. Páll Hreiðarsson, úr Rvik, 23 ára.
6. Bjarni Þórðarson, 26 ára, bróðir
Sigurðar Þórðarsonar frá Eyjum í Kjós.
7. Arni Kr. Einarsson, úr Rvik,
27 ára.
8. Guðmundur Oddsson stýrimað-
ur og
9. Vilmundur Oddsson, bræður frá
Presthúsum á Akranesi.
, 10. Gísli Gíslason, uppeldissonur
Arna Gíslasonar pósts í Lækjarhvammi.
Þessir 3, er síðast eru nefndir, voru
farþegar á skipinu, og ætluðu tveir
að ráðast á enskan botnvörpung.
Allir voru skipverjar ókvæntir og
barnlausir. Hraust mannval.
Þeir áttu skipið með Elíasi Stefáns-
syni Arni póstur fyrnefndur og Jónas
bóndi á Völlum á Kjalarnesi Sigurðs-
son, sinn þriðjunginn hver. Elias
hafði keypt það austan af Stokkseyri
fyrir 5 árum. Það var 19 ára gam-
alt, en mjög traust og vandað. Það
var 80 sraál., vátrygt í Faxaflóafélagi
á 12,000 kr. (virt 16—17 þús.). En
farmur vátrygður á 18,000 kr. Farm-
urinn var síðasta veiði skipsins sjálfs
í haust, en nokkuð af botnvörpung-
unum Coot og íslending, sem Elías
á og hlut í.
Erl. ritsímafréttir
tál íaafoldar.
Kböfn 11. de«.
N obels-verðlaun.
Þessir hafa fengið þ. á. Nobels-vtrð•
laun:
Arnoldson og hriðrik. B aj er
friðarverðlaunin.
Metschnikoff og Ehrlick í
lœknisfrœði.
xjíppmann í eðlisfrœði.
Rutherford í efnafrœði.
Eucken heimspekingur í bókment-
um.
* *
*
Kl. P. Arnoldson er sænskur rithöf-
undur, hálfsjötugur, allfrægur, og hefir
ritað margt um friðarmálið.
Friðrik Bajer danskur þingmaður
gamall, nokkuru betur en sjötugur,
hefir unntð lengi og dyggilega í þágu
friðarmálsins, allsherjarfriðar, utanlands
og innan.
Metschnikoft er rússneskur læknir
og vísindamaður í París, hefir verið
þarsíðan 18900^ gerðist forstöðumað-
ur Pasteur-stofnunar eftir hann látinn.
Paul Ehrlich er þýzkur háskólakenn-
ari í Frankfurt am Main.
Gabriel Lippmann er prófessor við
Sorbonne-háskóla í París, og er sér-
staklega frægur fyrir ljósmyndagerð
með litum.
Ernst Rutherford er háskólakennari
í Manchester, ættaður frá Canada.
Eucken er þýzkur fræðimaður og
rithöfundur.
Nóbelsverðlaunin eru að jaínaði
hátt upp í 1V2 hundrað þús. kr. á
mann óskift, en er stundum skift í
tvent, svo er hér um friðarverðlaunin
og læknisfræðisverðlaunin.
Skautafélagið.
Það heitir því nafni vegna þess,
að þar er aldrei farið á skautum, segja
gárungarnir, hálf-ýknir líklegast þó;
heldur er þar — dansað á vetrum,
og r i ð i ð ú t á sumrum I
En það æ 11 a r nú að bæta ráð
sitt og manna sig upp í það að fara
að — temja sér skautaferð hér á
Tjörninni.
Félagatalan var í haust komin ofan
í 100. Hún hefir aukist um 50 síð-
an. Hún æ 11 i að verða orðin 500
fyrir áramótin.
Þvi að n ú er veður og ís til skauta-
ferða hér á Tjörninni, bezta hjarn
dag eftir dag og fegursta tunglskin
kveld eftir kveld.
Þessi litli glæðingur núna mun vera
að þakka aðallega norskum manni, sem
er að ílendast hér, Möller verzlunar-
manni frá Niðarósi, alvönum skauta-
ferðum þaðan og öllu atferli við þá
frægu þjóðskemtun þar í landi. Hann
er áhugamaður mikill um það mál.
Hann vill láta íslendinga gerast af
nýju afreksmenn í þeirrilist, oghonum
finst engin goðgá að nefna það, að ein-
hver íslendingur gerist áður langt um
líður heimsmeistari i henni. Hann
vill láta efna til veðhlaupa á skautum
á Tjörninni í vetur þrívegis og hafa
þar almennilegan útbúnað fyrir þá,
sem sýna vilja íþrótt sína eða temja
sig við hana. Nóg ljós á kvöldum,
er tunglskin bregzt. Tjald með hress-
ingum o. s. frv. Hljóðfærasláttur.
Þér foreldrar og húsbændur! Gef-