Ísafold - 15.04.1909, Blaðsíða 1

Kemui út ýmist einu sinni eöa tyiavar i
viku. VerS árg. (80 arkir minst) i kr., er-
lendis 6 kr. eDa 1 ‘/« dollar; borgist fyrir
mibjan júl (erlendis fyrir fram).
1SAF0LD
Uppsðgn (skrifleg) bundin rib dramót, er
ógild nema komin sé til dtgefanda fyrir
1. okt. og aaupandi skuldlaus við blabib,
Afgreibsla: A usturstræti 8.
XXXVI. árg.
Beykjavik fimtudaginn 15. apríl 1909.
21. tðlublað
I. O. O. F. 894i68y2._____________________
Augnlækning ók. 1. og 3. þrd. kl. 2—8 i spital
Forngripasafn opió á mvd. og ld. 11—12.
íslandsbanki opinn 10—2 */* og 61/*—7.
K. F. D. M. Lestrar- og skrifstofa frá 8 árd. til
10 siód. Alm. fnndir fsd. og sd. 8 V* si6d.
Landakotskirkja. Guösþj.Ö1/* og 8 A helgidögum.
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 101/*—12 og 4—6
Landsbankinn 10lí%—21/*. J^akastjórn við 12—1.
Landsbókasafn 12—8 og i -6.
Landsskjalasafnið A þi^i., fmd. og ld. 12—1.
Lækning ók. i læknask. þrd. og fsd. 11—12,
NAttúrugripasafn (i landsb.safnsh.) A sd. I1/*—21/*.
Tannlækning ók.i Fósthússtr. 14, l.ogS.md. 11-
Iðnaðarmenn I
Muniö eftir að ganga i Sjúkrasjóö iönaóarmanna
— Sveinn Jónsson gik. —
Heima kl. 6 e, m. — Bókhlöðustig 10.
Kveðjuávarp konungs
til hins nýja
íslandsráðgjafa (B.J)
á fyrsta ríkisráOsfundi hans
1. april 1909
Aður en umraður hejjast l dag í
ríkisrdðinu, finst Mér Eg purja að
biðja islenzka ráðgjaja Vorn hinn nýja
að vera hjartanlega velkominn. Að vísu
haja oldurnar risið Jidtt d Islandi við
alpingiskosningarnar, og pd komið um-
mæli Jram, sem kunna að haja verið
misskilin Jrd ýmsum hliðum. F.n pað
er sannjcering Mín, sú er viðtal Mitt
við yðar hágöfgi hefir staðjest, að öld-
urnar muni lœgja og misskilningur-
mn hjaðna, sem upp Jiefir risið, svo að
pað muni verða athugað með meiri
gætni, hvernig sambandinu verði ntí
sem bezt komið i pað horf, er bless-
unarríkast verði Islandi og Danmörku.
Til pess er eg jafnframt viss um, að
yðar hágöfgi muni vilja gera alt sem
yður er unt. Með peim orðum bið Eg
yður vera hjartanlega velJcominn í rikis-
ráð Mitt.
Ræðustúf þennan flutti Hans Hátign
í viðurvist ráðgjafanna allra (10) og
konungsefnis um leið og hann setti
ríkisráðsfundinn, lfkt og siður mun
vera jafnan, er nýr maður eða nýir
menn bætast í ríkisráðið, og hlýddu
ráðgjafar máli hans Htandandi, en sá
þakkaði allra lotningarfylst, er ávarp-
aður var.
f>á var sezt á ráðstefnu, undir stjórn
konungs, er til tók dagskrá málanna,
þeirra er hann lét upp borin, en þau
voru allmörg, flest döDsk lög nýsam-
þykt á rfkisþingi, þar með fjárlögin
dönsku frá J/é 1909—1n/g 1910, og flutti
hver ráðgjafi þau mál, er hann hafði
til meðferðar. Innan um dönsku mál-
in bar íslandsráðgjafí, eftir dagskrár-
fyrirmælum konungs, upp þau 2 mál
fslenzk, er að hans embætti lutu, en
það var staðfesting tollhækkunarlag-
anna nýju og konungsúrskurður um
lenging þingtímans alt að 4 vikum.
Framanskráður ræðustúfur var bók-
aður í rfkisráðsfundarbókina og eftirrit
af ræðunni látið í té ráðgjafanum ís-
lenzka til birtingar á fslenzku, með
sérstaklegu leyfi konungs.
Hornafjarðarverzlun,
eign Thor E. Tulinius’, hefir ný-
keypt Þórhallur Daníelsson faktor
fyrir henni.
Utanför
alþingisforsetanna.
Ferðasaga.
Sjójerðin. Við höfum frétt, síðan
heim kom, að vikuna, sem við vor-
um á leiðinni til Hafnar, hafi Reyk-
víkingar verið alt af að dást að veður-
blíðunni, dag eftir dag — ávarpa hver
annan, er þeir hittust, með þeim orð-
um, að gott fengi forsetarnir veðrið,
ja, því lík blessuð blíða!
Við fengnm hægt veður út fyrir
Garðskaga, en úr því stórviðri austan-
landsunnan, því nær beint um hnýfil,
og stóð það tvo daga. Þá hægði
nokkuð, en hélzt þó við áttina eða
því sem næst, aldrei öðru vísi en á
móti. Og þegar kom undir Lfðandis-
nes, gerði á okkur kafaldsbyl, á aust-
an, og hélzt langt suður i Jótlands-
haf. Þá setti einn okkar upp græn-
lénzk selskinnsstígvél eða selskinns-
sokka, réttara sagt, með sólum undir,
tilbúin þó suður í Danmörku, að mér
er nær að halda, að minsta kosti fengin
að láni hjá dönskum kunningja hans,
en sá hafði hlotið þau að brúðargjöf,
er hann ætlaði til íslands, norður á
eyðihjarnið það úr sólsælum Sjólundi.
Skinnsokkar þeir hinir loðnu voru
mesta þing að vaða i snjókrapið á
þiljum uppi, einkar hlýir og voðfeldir.
Við sögðum svo kunningjum okk-
ar í Khöfn, að við værum komnir
sunnan frá íslandi norður á snævi
þakta og hjarni drifna mörkina þar
(Danmörk). Þar, í okkar landi, hefði
verið á þorranum einu sinni til dæmis
að taka io (tíu) stiga hiti á Seyðisfirði
sama dag sem var 14 st. frost í Ham-
borg og 12 í París. Hitamunurinn
með öðrum orðum 22—24 stig. Þeir
gláptu á okkur eins og tröll á heið-
ríkju. Sumir héldu að við værum að
ljúga að ganmi okkar. Fyrir öðrum,
þeim er betur voru að sér, rofaði eitt-
hvað inst og aftast í þeirra virðulega
heilabúi um, að til væri eitthvað ein-
hverstaðar »þar uppi«, sem héti Golf*
straumur.
Föstudagskvöld hafði stýrimaður
spáð Sterling í Khöfn. Það hefði verið
á 6. sóiarhring vatt hálfnuðum frá
því er við lögðum á stað frá Reykja-
vík. Skipstjóri (Em. Nielsen) lagði
þar fátt til að visu, en drjúgur var
hann sýnilega undir niðri, og heldur
íbygginn. Enda ekki vanur að tala
margt og sízt af sér. Við urðum
sólarhring seinni en það, stigum á
land í Khöfn um háttatíma laugardags-
kveldið (2,. marz). Og sagði skip-
stjóri svo, að þetta væri einhver hin
versta ferð, er hann hefði farið milli
landa, íslands og Danmerkur, en á
því ferðalagi hefir hann verið 16 ár
samfleytt.
Viðtökurnar Margt var mannaáToll-
í Khöjn. búðarbryggjunefinu að
taka á móti okkur, vinir
og vandamenn, — við áttum og eig-
um auk annars allir börn eða fóstur-
börn þar í Höfn, — og þar næst
nokkur hópur alþjóðagesta, er nefndir
eru jafnaðarlega blaðasnatar og safnast
eins og hrafnar i hestskrokk þangað
sem er ætis von, þ. e. eitthvað á ferð-
um, sem þykir tíðindum sæta eða þeir
vita að lesendum þeirra muni vera
forvitni að heyra frá sagt. En um
fyrirhugaða för vora á konungs fund
hafði verið allmikið ritað og rætt með
Dönum undanfaraar vikur, og það
fæst .gott. Margt manna þar i landi
var þess fulltrúa, að hér lægi beint
við uppreist og væri varlega ann-
að aðhafst í ræðu eða rili en að
níða og smána Dani á alla
lund. En fremstur í flokki allra
þeirra, er það gerðu að iðju, væri
þessi sem þeir nefndu þá þegar ráð-
gjafaefni (B. J.). Hann væri höfuð-
paurinn og var af honum gerð ófög-
ur lýsing í flestum dönskum blöðum.
En það er eins og blaðamönnum þeim,
er ruddust út í Sterling óðara en
bryggju var á land skotið, hafi orðið
furðubilt, er þeir litu ófreskju þá augliti
til auglitis. Að minsta kosti getur
hann (B. J.) ekki gert sér aðra grein
fyrir því en eigna það einhvers konar
óskiljanlegu viðbrigðafáti, er blaða-
menn þessir sögðu svo frá á prenli
morguninn eftir, að ráðgjafaefnið is-
lenzka væri ekki einungis mikið við-
feldinn maður og einkar-vingjarnlegur
og kurteis í viðbót, heldur maður
fríður sýnum! En það minnist hann
ekki hafa heyrt um sig mæit fyr á
æfinni, og kominn þó nokkuð á sjö-
tugs aldur.
Þeir fréttu okkur um margt, blaða-
mennirnir, eða reyndu það. En við
svöruðum allir á eiua lund, að á stjórn-
mál vor mintumst vér ekki við
nokkurn mann fyr en haft hefðum
tal af konungi, er okkur hefði kvadda
látið beint á sinn fund til skrafs og
ráðagerða um þau mál. Ekki komst
þó ráðgjafaefnið svo nefnt alveg und-
an þeim, þótt lítið græddu þeir á því
tali. Þeir höfðu sagt svo áður við
vini okkar og vandamenn þar niður
við skipið, að hann (B. J.) gæti með
engu móti látið það um mig spyrjast,
svo gamall blaðamaður sem eg væri,
að virða þá ekki viðtals, stéttarbræður
sina. En kurteisir voru þeir einstak-
lega og gerðu þá þegar það gagn í
blöðum sínum, að almenningur tók
til að líta á oss öðrum augum en
verið hafði.
A konungs Með því að sunnu-
Jund. dagur var að morgni,
bjuggumst við alls
ekki við að ná konungsfundi fyr en
á mánudag i fyrsta lagi. Þann dag,
mánud. í hverri viku, veitir konung-
ur almenningi viðtal í höll sinni, og
fer til þess all-langur tími. En um
miðjan dag á sunnudaginn fáum vér
þau orð frá konungi, að hann óski
vtðtals við okkur þá samdægurs stundu
fyrir nón. Þá var ekki nema einn
okkar heima þar sem við gistum
(Hotel Kongen af Danmark); í annan
náðist í talsíma, lengst út í bæ; en
hinn þriðji var ófinnanlegur. Úr þeim
vanda var þann veg leyst við hirðina,
að vér skyldum reyna að koma kl.
4x/2. Það tókst, nauðulega þó, með
þvi að við vorum ekki allir vel við-
búnir að klæðaburði; höfðum enga
rúmhelga stund í borginni dvalið ut-
an blánóttina.
Þess þarf ekki að geta við þá er
til konungs vors þekkja, að hann tók
okkur með hinni mestu ljúfmensku
og kurteisi. Hann þakkaði okkur
fyrir, að vér hefðum orðið við til-
mælunum um að koma á hans fund,
og ekki lagst þá löngu ferð undir
höfuð, á harðviðrasamasta tima árs
og svo örðug sem hann hefði frétt
að hún hefði orðið okkur. Hann lýsti
þessu næst ótakmörkuðu trausti sinu
á trúlyndi þeirra, bað þá muna eftir
nú, er umræður tækist um vanda
þann og örðugleika, er hér væri um
að eiga, hve torleyst væri þar úr mál-
um, og visaði þeim i bráð til yfir-
ráðgjafa síns til skrafs og ráðagerðar.
Að fullræddu máli á þeirri ráðstefnu
vildi hans hátign gjarna hafa tal af
þeim félögum aftur. Loks óskaði
hans hátign góðs árangurs af för þeirra.
Samtal við yfir- Það fór fram þriðju-
rdðgjajann. daginn eftir, 30. marz,
i embættishúsnæði
flotamálaráðgjafans; — yfirráðgjafinn,
N. Neergaard, er bæði flotamála ráð-
gjafi og hermála —, og stóð i1/^ stund.
Um þá ráðstefnu og árangur af
henni sömdu þeir sjálfir allir 4 i sam-
einingu svofelda skýrslu og létu birta
almenningi, til þess að verjast öllum
blaðamissögnum:
— Eftir að alþingisforsetarnir þrír
höfðu lýst fyrst stuttlega kröfum sín-
um, þ. e. kröfum meiri-hluta alþingis,
þeim er meginatriðið í er konungs-
samband við Danmörku, og yfirráð-
gjafinn hafði svarað þeim því, að
slíka tilhögun yrði stjórnin að telja
ófáanlega með öllu, þá var tekið
til nánari íhugunar um einstök
fyrirmæli nefndarfrumvarpsins (Upp-
kastsins). Þar báru stjórnmálamenn-
irnir íslenzku fram tormerki þau er
þeir töldu á þeim, svo framt að hugs-
að væri til að öðru leyti frekari samn-
inga á þeim stofni, þ. e. innan endi-
marka Uppkastsins. Það voru einkum
sameiginlegu málin, þau er til eru
tekin í Uppkastinu, sem ítarlega var
um rætt, og forsetar vildu vera láta
sem fæst og smæst.
Þegar þá kom í Ijós, að mjög fór
á tvenna leið um skoðanirnar, ekki
að eins um undirstöðu-atriði frum-
varpsins, heldur að Danir héldi sér
ekki fært að ganga að neinum eftiis-
breytingum í texta Uppkastsins, með
því að því var eindregið haldið fram,
að danskur meiri-hluti nefndarinnar
hefði farið svo langt, sem unt var
með nokkru móti, þá varð niðurstaðan
sú, að sem stæði væri engar horfur
á viðunanlegum framgangi þessa máls.
Hins vegar lýstu bæði alþingisfor-
setar og yfirráðgjafi beztu vonum sín-
um á því, að með tímanum tækist að
finna ráð til að samrýma skoðanirnar
þann veg með tilhliðrun af beggja
hálfu, að hagkvæmur árangur hlytist
af samningunum, sá er trygt gæti og
eflt gott samband milli landanna.
/ konungsboði. Þann dag hinn sama
Ráðgjaja- sátum vér forsetar í
skijtin. konungsboði i dýrleg-
um fagnaði, sem lög
gera ráð fyrir eða svo er kallað,
og þarf sízt að draga úr ljúfmensku
þeirri og alúð, er vér nutum af kon-
ungs hendi og drotniugar og fólks hans
alls.
Þá er borð voru upp tekin, átti
konungur allrækilegt viðtal við ráð-
gjafaefnið (B. J.) og tjáði honum það
skifti, að hann hefð ráðið með sér að
fela honum embætti það, er H. Haf-
stein hefði beðist lausnar frá, upp frá
þeim mánaðamótum. Fór jafnframt
um það mörgum fögrum orðum, að
hann treysti hinum nýja ráðgjafa til
alls hins bezta í þeirri stöðu.
Embættisskipunarbréfið var skráð
eða út gefið daginn eftir, 31. marz,
og ritaði hinn nýi ráðgjafi undir það
með konungi, en fráfarandi ráðgjafi
(H. H.) hafði ritað sjálfur nafn sitt
undir lausnina, er konungur setti sitt
nafn undir samdægurs (31. marz).
Rétt þar á undan höfðum vér verið
allir þrír boðaðir á konungsfund og
hjalaði hann þá við oss stundarkorn
daginn og veginn því líkast sem ekk-
ert væri erindið annað.
/ ríkisráði Daginn eftir, 1. apríl,
m. m. þurfti að fá staðfesting á
ýmsum lögum frá ríkis-
þinginu, þar á meðal fjáriögum Dana,
og var þá skotið á ríkisráðsfundi, þar
sem þau voru upp borin til konungs-
staðfestingar, svo og tvö mál íslenzk,
þau er fyr um getur. Þess vegna sat
íslandsráðgjafi þann ríkisráðsfund.
Um kveldið var hann aftur í kon-
ungsboði, ásamt hinum ráðgjöfunum
öllum, hálfu fjölmennara en hið fyrra
skifti.
Brottbúnaður Fátt gerðist tiðinda i
og heimjör. för vorri eftir þetta og
kvöddum vér konung
laugardaginn 3. þ. mán., en léttum
akkerum á Sterling sunnudagsmorg-
uninn eftir i fögru veðri, með allmörgu
föruneyti á skipsf jöl er komtil að kveðja
oss, þar á meðal Neergaard yfirráðgjafa.
Sumt vina vorra og vandamanna fylgdi
oss á leið til Helsingjaeyrar. Ferðin
gekk hið greiðasta, með fögru veðri
og blíðu yfirleitt, og komum vér við
í Skotlandi. Margt var farþega, karla
og kvenna, nær 30 í efra farrými,
flestir íslenzkir, en nokkrir danskir,
norskir eða enskir; og voru samvistir
þær mikið ánægjulegar.
Viðtalsgreinar Um þær mætti vel
blaðamanna. rita allangan kapítula í
ferðapistil þenna og
hann allfróðlegan, fyrir það þó eigi
sízt, hve þar kom fram íslenzkur
drengskapur í sinni dýrlegri mynd, er
»vinir« vorir í hinum herbúðunum
hér létu síma sér mjög dyggilega og
dreifðu frá sér af mikilli atorku úr
lagi færðar fréttir af því, er dönsk
blöð höfðu eftir hinum nýja ráðgjafa,
ef verða mætti til að auka honum
frægð og vinsældir á fósturjörð hans,
meðan eigi fengi borið hönd fyrir
höfuð sér. En því þykir eins vel
hlýða að vinda fram af sér að þ e s s u
sinni og láta duga hér að niðurlagi
mótmæli þau gegn blaðaranghermi, er
eg (B. J.) lét Ritzau birta frá mér
morguninn sem eg lagði af stað frá
Khöfn:
Viðtalsjrétta í sumar hinna mörgu
mótmœli. viðtalsfrétta, er hafðar
hafa verið af mér með-
an eg hefi staðið við hér í bænum,
hefir slæðst inn, svo sem ekki er að
furða, ýms ónákvæmni og misskiln-
ingur. í dag hefir t. d. verið vakin
athygli mín á viðtalsfréttum í Kriste-
ligt Dagblad frá 1. april, þar sem
mér er ætlað að hafa sagt: að það
hafi eingöngu verið tilgangur flokks-
blaða vorra í sumar að koma fyrv.
ráðgjafa H. Hafstein frá völdum, a ð
oss íslendinga skorti menningarþroska
til að gerast lýðveldi; enn fremur (í
öðrum viðtalsfréttum): að vér hefð-
um að eins barist móti nefndar-
frumvarpinu sakir ósamræmi textanna.
Þessi ummæli get eg alls ekki kann-
ast við.
Um það, sem mér er enn fremur
ætlað að hafa sagt, að líkt væri á
komið um afstöðu Danmerkur við
ísland eins og væri um herragarð og
þurrabúð, þ. e. Danir herramenn, ís-
lendingar þurrabúðarmenn, þá er þetta
vitanlega risið upp af algerðum mis-
skilningi, með því að eg hefi hagnýtt
mér samlíking milli höfuðbóls (ekki
herragarðs) og þurrabúðarheimilis ein-
göngu til þess að tákna s t æ r ð a r-
muninn á þjóðunum, enlagði
jafnframt áherzlu á, að búðsetufólkið
fyndi sig vera alveg jafn sjálfstætt og
óháð sem fóikið á höfuðbólinu.
Að lokum langar mig til — til þess
að bægja frá misskilningi — að lýsa
stefnuskrá minni í þessum fám orðum:
Markið sem eg og fylgismenn mínir
í stjórnmálum stefnum að, er það, að
ísland geti staðið í konungssambandi
við Danmörku svo sem sjálfstætt ríki.
Skilnað við Danmörku tel eg sem
stendur hugarburð. Eg vil styðja að
því, að sambandið milli Danmerkur
og íslands verði sem bezt að unt er,
og eg vona að smám saman muni
oss takast, íslendingum, að sannfæra
Dani um að kröfur vorar séu réttmætar
og að hvorir skilji þá aðra.
B.J.