Ísafold - 07.07.1909, Síða 2

167
ISAFOLD
kúga okkur til þess. Eg hygg, að
því tilboði mundi verða tekið með
fögnuði, og líklegast að með þeim
hætti yrðu skilnaðar-raddirnar þaggað-
ar niður. Greiði eg atkvæði gegn
skilnaði, þá er það í þeirri von, að
uppsagnarvald safnaðanna verði sam-
þykt.
Þessir ræðumenn töluðu skorinorð-
ast um málið. Og auðheyrt var á
fleirum, að þeir litu líkt á það. Þang-
að er sýnilega stefnt af prestunum,
þeim til mikils sóma. Ekki fór samt
prestastefnan lengra að þessu sinni
en að samþykkja með 25 samhl. at-
kvæðum eftirfarandi tillögu frá biskupi:
Prestastefnan telur nauðsynlegt, að
biskup beitist fyrir því að fá prest leyst-
an frá embætti, þar sem þorri safnað-
ar af réttmætum ástæðum vill losna við
hann og ítrekaðar tilraunir til að bæta
samkomulagið hafa reynst árangurs-
lausar.
Kirkjuþing þjóðkirkjunnar.
Síra Sig. P. Sívertsen flutti það mál
með ítarlegu erindi. Minti fyrst á
frv. kirkjumálanefndarinnar, að stjórn-
in hefði lagst á móti því og alþingi
1907 ekki sint því. Þeir sira Einar
Þórðarson hefðu svo tekið að sér að
gangast fyrir að vekja það upp aftur.
Við getum alls ekki látið okkur
nægja, að alþingi fjalli um kirkjunnar
mál. Kirkjan er lifandi stofnun, og
starfsaðferð hennar og ytri búningur
eru breytingum háð. Kyrstaða er ó-
hugsandi. Kirkjan hlýtur að krefjast
breytinga. En eigi líkur að vera til
þess, að breytingarnar verði annað en
skaðlegt kák, verður að vera einhver
trygging þess, að þeir menn fari rreð
kirkjunnar mál, sem hafa vit á þeim
og góðvild til kirkjunnar. Þann inæli-
kvarða getum vér ekki lagt á alþingi.
Þar geta setið sértrúarmenn, vantrúar-
menn og óvinveittir menn kirkjunni.
Á alþingi er líka um margt. annað að
hugsa, og kirkjumálin eru látin sitja
á hakanum. Enda fæstir ánægðir með
gjörðir alþingis í kirkjumálum. Yms
mál eru líka þess eðlis, að þau heyra
ekki undir aiþingi; en á kirkjuþingi
ættu þau heima (innri mál kirkjunnar).
Sumir halda, að ekki sé hægt að
koma á kirkjuþingi í þjóðkirkju. Ræðu-
maður tilfærði ýms dæmi þess frá
öðrum þjóðum, að sú viðbára væri
hugarburður einn.
Gagnið er auðvitað enn meira að
kirkjuþingi í fríkirkju, af því að þar
hefir það meira vald. En stórt spor
stigi þjóðkirkjan í sjálfstæðisáttina með
því, og því meiri þroska nær hvert
félag, sem sjálfstæðið er meira. Gagn-
ið taldist honum fernskonar: Kirkju-
leg löggjafarmál fengju betri undir-
búning en nú er kostur á. Ákvæði
um innri kirkjuleg mál yrðu hag-
kvæmari. Meiri samvinna og kynni
yrðu milli presta og annarra áhuga-
mestu manna kirkjunnar. Not þeirra
manna, sem mestan hafa áhugann yrðu
víðtækari.
Til þess að tefja ekki tímann vildi
hann ekki tala um fyrirkomulagið,
enda hefði kirkjumálanefndin lagt þar
svo góðan grundvöll. Að eins vildi
hann taka það fram, að leikmenn ættu
að eiga sæti á kirkjuþinginu. Sumir
væru því mótfallnir, og segðu, að
prestar hefðu mest vit og mestan á-
huga á kirkjumálum. En það væri
skakt. Hentugast hlyti að vera, að sem
bezt sé séð fyrir rétti beggja aðila,
presta og leikmanna.
En er þetta framkvæmanlegt ? Hvert
kirkjuþing er áætlað mundi kosta um
3000 kr., tæpa 4 aura á mann, 2 aura
á mann árlega, ef þingið yrði haldið
annaðhvort ár. Ekki gæti það farið
með landsmenn, hvort sem féð ætti
að taka úr landssjóði eða með frjáls-
um samskotum presta og leikmanna.
Ræðum. trúði því ekki, að á fénu
mundi standa, ef áhugi væri á mál-
inu á annað borð.
Nefnd kosin í málið : Haraldur Ní-
elsson, Kjartan Helgason, Kristinn
Danielsson, Valdemar Briem, Sig. P.
Sívertsen.
Eftirfarandi tilaga nefndarinnar var
samþykt með 26 samhljóða atkv.
Prestafundurinn álítur, að vor kirkju-
Jegu mein stafi ekki af því, að kirkjan
er í sambandi við ríkið, heldur af öðr
um orsökum, meðal annars af því, að
sambandi ríkis og kirkju er óhaganlega
fyrirkomið, og að kirkjan hefir ekki nægi-
legt frelsi til þess að ráða sínum eigin
málum. Fundurinn skorar því á alþingi,
að samþykkja lög um kirkjuþing fyrir
hina íslenzku þjóðkirkju, er komi sam-
an annaðhvort ár, só skipuð prestum og
leikmönnum, hafi fult samþyktarvald í
sínum eigin innri málum og tillögurótt
í öllum þeim almennum löggjafarmálum,
er snerta kirkjuna, og só kostað af land-
sjóði.
Undirbúriingsmentun presta.
Síra Gisli Skúlason flutti um það
mál byrjunarerindi. Eftir töluverðar
umræður voru samþyktar með öllum
atkvæðum eftirfarandi tillögur, 2 hinar
fyrri frá flutningsmanni, hin 3. frá
síra Kristni Daníelssyni.
I. Þar sem fundurinn lítur svo á, að
afnám grískukenslunnar sé til mikils
hnekkis fyrir guðfræðinámið, skorar hann
á landstjórnina að hlutast til um það,
að frjálsri grískukenslu yrði haldið uppi
að minsta kosti í efsta bekk menta-
skólans, þannig lagaðri, að nemendur
byrjuðu þegar á að lesa Nýja Testa-
mentið með málfræðinni.
II. Fundurinn skorar á Alþingi að
veita guðfræðiskandídötum ríflegan styrk
í eitt ár til dvalar erlendis, þeim til
fullkomnunar í ment sinni.
III. Prestastefnan telur það mjög
æskilegt, að komið yrði á við prestaskól-
ann í sumarleyfinu stuttu vísindalegu
námsskeiði fyrir presta með fyrirlestrum
og samræðum, og væntir fjárframlaga
til dvalarkostnaðar prestanna.
Forstöðumaður prestaskólans lýsti
yfir því, að kennararnir væru fúsir á
að flytja fyrirlestra, án nokkurrar borg-
unar, nokkurn tíma að sumrinu fyrir
prestum. Auðheyrt var, að fundar-
mönnum gazt fyrirtaksvel að tilhugs-
uninni til þeirrar nýbreytni.
Handbókarmálið.
Um það var samþykt þessi tillaga
frá biskupi:
Prestastefnan væntir þess, að hand-
bók presta verði fullbúin til prentunar
á næsta hausti. Prestastefnan heimilar
endurskoðunarnefndinni að bæta manni
við sig í stað Hallgríms biskups Sveins-
sonar, og álítur að una megi við tilvitn-
anirnar einar í pistla og guðspjöll, ef
þörf gerist vegna útgáfunnar.
Biskup tilkynti, að nefndin bætti við
sig síra Har. Níelssyni.
Kveðja
til kirkjufólags Vestur-lslendinga.
Þessi kveðja til kirkjuíélags Vestur-
íslendinga var samþykt með öllum
atkvæðum eftir tillögu biskups:
Prestastefnan á Þingvelli 1909 þakkar
sem bezt árnaðarÓBkina frá síðasthöldnu
kirkjuþingi Vestur-íslendinga, og sendir
löudum sínum og trúarbræðrum vestan
hafs bróðurkveðju og blessunaróskir.
Jafnframt minnist prestastefnan þess,
að næsta sumar, á Jónsmessudag, er
kirkjufélag Vestur-íslendinga 25 ára
gamalt, og felur prestastefnan biskupi,
ef minningardagurinn fer á undan næstu
prestastefnu íslands, að tjá kirkjuþing-
inu vestra heillaóskir sínar.
Kenningarfrelai presta.
Um það efni hélt lektor Jón Helga-
son einkar fróðlegt og snjalt erindi,
sem væntanlega verður prentað í Skírni.
Vér látum oss nægja til bráðabirgða
að geta þess, að ræðumaður taldi rangt
að binda presta með heiti við játning-
arritin,
af því að þau eru ekki samin í
þeim tilgangi að verða regla og mæli-
snúra fyrir trúarkenningunni;
af því að játningarritunum hefir verið
neytt upp á íslenzka kirkju, að henni
fornspurðri, af hinu veraldlega valdi;
af því að rit þessi eru ófullkomin
mannaverk, og bera með ýmsum hætti
á sér fingraför sinna tíma; og
af því að það er gagnstætt frum-
reglu hinnar ev. lútersku kirkju, sem
telur heilaga ritningu einu reglu og
mælisnúru kenningar og trúar.
Alt þetta rökstuddi ræðumaður af
miklum lærdómi.
Um þetta mál urðu fjörugar um-
ræður. Og hjá flestum ræðumönnum
kom fram sama skoðun eins og frum-
mælanda, að það væri rangt að binda
prestana með heiti við játningarrit.
Það drægi úr gildi þess, sein prestarn-
ir segðu, að almenningur héldi, að
þeir væru skyldtr til að segja einmitt
það sem þeir segðu, og sumir höfðu
fundið óþægilega til heitbandsins á
prédikunarstólnum. Mikla eftirtekt
vakti það, að biskup kvaðst hafa talað
við einn af beztu lögfræðingum lands-
ins um málið, og hann hafði sagt, að
hann gæti ekki hugsað sér þann dóm-
stól, sem dæmdi eftir trúarjátningum.
Er maður ekki að vega að dauðum?
sagði biskup. Játningaritin eru dauð
í samvizkum manna. En hitt er víst,
að prestaheitið, eins og það er nú, er
hér orðið í ósamræmi. Eins tóku
menn og vandlegu eftir því, að síra
Valdimar Briem taldi sig með öllu
mótfalinn prestaheiti. Lýst var yfir
því í umræðunum, að prestaheitið næði
alls ekki til prestaskólans, fræðslan
þar væri ekki lögbundin, að því er
til kenningar kæmi, kennurum þar
væri ekki ætlað að fara eftir neinu
öðru en þvi, sem þeir vissu sannast
og réttast. Þó að skoðanamunur væri
nokkur, kom öllum ræðumönnum sam-
an um það, að játningarritin væru
ófullkomin. Og mikill meiri hluti
ræðumanna var því gersamlega mót-
fallinn, að stofnað yrði til nýrra játn-
inga, enda tók frummælandi skarið af
í því efni, þær yrðu ekki annað en
ný höft á samvizkur manna og skiln-
ing á Kristi.
Þessi tillaga var að lokum samþykt
með öllum atkvæðum:
í tilefni af fyrirlestri lektors Jóns
Helgasonar (Prestarnir og játningarritin)
skorar prestastefnan á biskup í samráði
við handbókarnefndina að undirbúa breyt-
ingu á prestaheitinu og leggja fyrir næstu
prestastefnu.
Kristindómskensla ungmenna,
Slra Magnús Helgason, forstöðumað-
ur kennaraskólans, flutti um það mál
einkar rækilegt og ljóst erindi, gerði
grein fyrir þeim frumreglum, sem nú
væri farið eftir við alla unglingafræðslu,
þar sem menn eru ekki orðnir á eftir
í þeim efnum, og heimfærði þær regl-
ur til kristindómsfræðslunnar. Hann
lauk máli sínu með eftirfarandi aðal-
reglum, sem hann vildi að kept yrði
að:
1. í stað þess að hingað til hefir
kverið verið eina fastákveðna náms-
efnið í kristnum fræðum undir ferm-
ingu, þá verði það hér eftir biblíusög-
ur, trúarjátningin og nokkrir valdir
sálmar.
2. Námsefnið sé jafnan útlistað
fyrir börnunum áður en þeim er sett
fyrir að læra það. Orðrétt nám sé
að eins heimtað á trúarjátningunni,
völdum ritningarstöðum og ljóðum.
3. Að öðru leyti verði prestum
alveg frjálst, hvernig þeir haga undir-
búningi barna undir fermingu.
4. Ef kver er notað til kenslunn-
ar, séu yngri börn en 12 ára alls eigi
látin læra það.
Prestarnir voru mjög þakklátir ræðu-
manni. Sumir rosknir prestar létu
þess getið, að þó að þeir teldu þá kenslu-
aðferð í raun og veru bezta, sem hann
hafði haldið fram, þá treystu þeir sér
naumast til að hverfa frá þeirri að-
ferð, sem þeir hefðu farið eftir, sízt
alt í einu. Nokkur efi kom og fram
um það, að barnakennarar mundú reyn-
ast færir um að kenna kristindóm kver-
laust. Þessi tillaga var samþykt með
öllum atkvæðum:
Fundurinn lysir sig hlyntan stefnunni
í fyrirlestri síra Magnúsar Helgasonar,
og skorar á biskup aS annast um, að
út verði gefnar biblíusögur við hæfi
yngri barna, og síðar stærri biblíusögur,
ætlaðar þroskaðri börnum.
Presteknasjóður.
Um hann var samþykt í einu hljóði
þessi tillaga frá biskupi:
Prestastefnan minnir alla presta lands-
ins á það að greiða árstillög til prestekna-
sjóðsins.
Afengismálið.
Síra Magnús Bjarnarson og síra Sig.
P. Sívertsen fluttu tillögu um það. Hún
sætti nokkurum andmælum. Einn
prestur tjáði sig mótfallinn áfengis-
banni. Tveir aðrir töluðu á móti því,
að prestastefnan léti það mál til sín
taka, þar sem það væri ofið inn i
stjórnmáladeilurnar í landinu. En all-
ur þorrinn leit svo á, sem prestarnir
ættu að sjáifsögðu að láta uppi skoð-
un sína á máli, sem væri svo nátengt
siðferðishögum þjóðarinnar. Tillagan
var þessi:
Prestastefnan treystir áfram fylgi hinn-
ar íslenzku prestastóttar við bindindis-
málið og aðflutningsbannið.
Hún var borin upp í tveim liðum,
hinn fyrri: aftur að tveim síðustu orð-
unum, hinnsíðari: orðin »og aðflutn-
ingsbannið*. Fyrri liðurinn var sam-
þyktur með 20 samhljóða atkvæðum,
síðari liðurinn með 17 atkv. gegn 4.
Jafnrétti kreima.
Sira Haraldur Nielsson og sira Olajur
Olajsson fríkirkjuprestur fluttu þessa
tillögu um það mál:
Prestastefnan lýsir fylsta samhug með
jafnréttiskrötum kvenna.
Tillagan varð fyrir sams konar and-
mælum eins og tillagan um áfengis-
málið, og biskup lét greiða a'.kvæði
um, hvort hún skyldi borin upp.
Fundurinn samþykti það með öllum
þorra atkvæða, og því næst tillöguna
sjálfa með 18 samhljóða atkvæðum.
Sálmabókar-viftbœtir.
Nefnd var skipuð af biskupi eftir
till. síra Sig. P. Sívertsens, til þess að
hugleiða, hvort tiltækilegt væri að gefa
út viðbæti við sálmabókina: Gisli
Skúlason, Kristinn Daníelsson, Sig P.
Sívertsen.
Þakkir og kveftja.
Með fundarályktun var landstjórn-
inni þakkaði lán á húsnæði prestastefn-
unnar, Miklask., og jafnfr. látin uppi sú
ósk, að húsið mætti standa áfram á Þing-
velli til fundarhalda og mannfagnaðar.
Viðstöddum blaðamönnnm var þakkað
fyrir að hafa lagt á sig erfiði og kostn-
að við að sækja fundinn. Og Hall-
grími biskupi Sveinssyni var send al-
úðarkveðja.
Pyrirlestur um altarissakrame ntift.
Enn er ógetið tveggja fyrirlestra,
sem fluttir voru og engin ályktun
gerð í sambandi við þá.
Annan þeirra flutti sira Har. Niels-\
son um altarissakramentið. Hann benti
fyrst á það, að handbókin léti þess
sjálf getið, með athugasemd, að hún
hefði innsetningarorðin öðru visi en
nokkurt rita nýja testamentisins hefði
þau eftir Kristi. Þetta gæfi oss til-
efni til að spyrja: Hvað vitum vér
sannast um stofnun heil. kveldmál-
tiðar? Menn tala mikið um skoðun
kat. kirkju, Lúters, Calvins og Zwing-
lis á altarissakramentinu, en um hitt
er meira vert að vita, hvað nýja
testam. segir sjálft um þetta efni, og
hvernig Jesús sjálfur muni hafa ætlast
til, að innsetningarorðin yrðu skilin.
Ræðum. gerði nákvæma grein þess,
hvað biblíufræðin nýja hefir leitt í
ljós í þvi efni. Fjórar frásögur eru
um þetta í n. testam., og hver ann-
arri að einhverju leyti frábrugðnar,
svo að ekki verður einu sinni séð
með vissu, hvort brotning brauðsins
hefir farið fram á undan kaleiknum,
eða drukkið hefir verið af kaleiknum
áður en brauðsins var neytt. Við
samanburð þessara frásagna og með
hliðsjón á stórmerkilegu fornriti öðru
(íKenning þeirra 12 postula*) virðist
sannað mál, að tvær skoðanir hafi
verið i fornkirkjunni á altarissakra-
mentinu. Önnur setur vínið i sam-
band við fórnardauða Krists; hin gerir
það ekki. En sammála hafa báðar
stefnurnar verið um það, að altaris-
sakramentið væri til þess að efla sam-
Jélagið við drottin og með kristnum
mönnum. Ræðum. benti á, hve alt-
arisgöngum hafi hnignað, og eini veg-
urinn til viðreisnar væri sá, að ein-
skorða ekki skilninginn, eins og gert
hefði verið í vorri kirkju, og Ieggja
aðaláherzluna á samfélagið.
Menn hlustuðu hugfangnir á fyrir-
lesturinn. Umræður um hann fóru
fram í kirkjunni fyrir lokuðum dyr-
um.
Hinn fyririesturinn flutti cand. Sig-
urbjörn A. Gislason um sálgæzlu.
Fundarslit.
Um dagmál á sunnudaginn 4. júlí
sleit biskup prestastefnunni með nokkr-
um hlýjum kveðjuorðum. Hann lét
þess þá getið, að hann hefði hugsað
sér preslastefnu að ári að Hólum í
Hjaltadal, og að þá mundi frani fara
vígsla Hólabiskups.
Eftir tillögu síra Valdemars Briems
þakkaði prestastefnan að lokum biskupi
stjórn samkomunnar.
Á hádegi gengu prestarnir til tíða
í kirkjuna. Síra Bggert Pálsson var fyrir
altari, en síra Valdemar Briem prédik-
aði. Flestir prestarnir voru til altaris.
Að guðsþjónustunni lokinni lögðu
menn af stað heimleiðis.
Apelaiitl
heitir h.tnn, — en ekki Oppeland, —
og er efnabóndi og prédikari, — en
ekki prestur, — Norðmaðurinn, sem
Isafold getur um 3. júlí að talað hafi
um óregluna á Siglufirði. Hann er
starfsmaður heimatrúboðsins meðal
sjómanna í Noregi (»Den norske sö-
rnands indre mission«), en ekki neins
sérstaks félags í Haugasundi, enda
þótt jörðin, sem hann býr á, sé ekki
alllangt frá þeirn bæ. — Samverka-
maður hans á Siglufirði, sem kvartaði
um óreglu og ólöglega áfengissölu á
Siglufirði við iandsstjórn vora fyrir
tveimurárum, er prestur, heitir Scheen,
og er studdur af »trúboðinu meðal
Norðmanna í erlendum höfnum«.
S. G.
ÞýðingaK
Bjarni Jónsson frá Vogi hefir ný-
lokið við þýðing á einni frægustu
skáldsögu Björnsons: Paa Guds Veje
(A. guðs vegum), er kemur út með
haustinu, og Drykkju, skáldsögu eftir
Hall Cain. Hálfnaður er hann með
þýðing á ljóðsögunni: I Hellieimi,
eftir Garborg, framhald Huliðsheima.
Enn fremur byrjaður á Ingva hrajni,
sögu eftir Gustav Freytag, framhald
af Ingva konungi.
Mannslát.
Hinn 4. þ. m. andaðist hór í bænum
Ingunn Magnúsdóttir, tengda-
móðir GuSmundar Jakobssonar trósmiðs,
83 ára að aldri. Hún var ein eftir lífs
af 11 systkinum, er upp komust, börn-
um Magnúsar Audréssonar alþingism. á
Syðra-Langholti. Hún var ekkja eftir
Þórarinn Árnasou jarðyrkjumanu, syst-
urson síra Tómasar Sæmundssonar. Þau
hjón bjuggu fyrst í Götu í Hrunamanna-
hrepp og síðan á Stóra-Hrauni. Fyrir
42 árum misti hún mann sinn eftir 11
ára Bambúð; sat hún þá eftir með 8
börn, sitt á hverju árinu, fólaus að kalla
og heilsulítil. Hún fluttist þá til Reykja-
víkur í þeirri von, að þar mundi sór
helzt verða auðið að koma börnum sín-
um til manns. Sú von rættist. Að því
búnu dvaldi hún til skiftis hjá börnum
sínum 25 hin síðustu ár æfi sinnar.
Nú var hún nýkomin hingað til dóttur
sinnar og ætlaði sór að dvelja hór það
sem eftir væri; vildi hún helzt hvílast
hór að lokum, þar sem hún hafði mest
barist.
Ingunn sál. var afbragðs kona fyrir
margra hluta sakir. Hún var bráðgáfuð
og námfús þegar á unga aldri, en þá
var það eigi siður að setja stúlkur til
menta, sízt bændadætur; þó nam hún
þau fræði, er hún náði í, ættvísi og
ljóðmæli, og var stálminnug á þau efni.
Hún var stórhuga og metnaðargjörir,
en einkar viðkvæm og hjartagóð; mátti
vel segja um hana eins og Bjarni sagði
um Odd, að hún hafði konungshjarta
með kotungs efnum; var þar einatt
heilsulítilli einstæðings ekkju þungt að
etja við fátæktina; en hversu þröngt
sem var um hagi hennar, varð henni
aldrei ráðafátt, og hversu sárt sem hún
kendi til undan raunum sínum, bilaði
aldrei táp hennar og trú. Það er satt
að segja, að i þeim efnum kleif hún
margan hamarinn, er fár mundi eftir
leika.
Börn hennar voru 4 dáin á undan
henni, eitt nýfætt, hin 3 uppkomin:
Jórunn, veik frá barnæsku, en yndis-
lega góð stúlka, Magnús, trósmiður, og
Auna, kona Páls kaupmanns Eggerts.
Þessi lifa: Bjarni, prestur í Vestur-
heimi, Þuríður, kona Guðm. JakobBsonar
trósmiðs í Reykjavík, Ágúst, verzlunar-
maður í Stykkishólmi, Árni, prestur á
Stóra-Hrauni í Huappadalssýslu og Þóra,
kona Póturs verzlunarm. Þórðarsonar frá
Rauðkollsstöðum í Ölafsvík.
M.