Ísafold - 07.07.1909, Qupperneq 3

ISAFOLD
168
Smjörverzlunin
á Laugaveg 22 selur fyrst um sinn
Margarine (n tegundir) frá 38 a. pr. pund. Plöntufeiti frá 45 a.
íslenzkt smjör frá 80 a. pr. pund. Svínafeiti frá 42 a.
Egg útl. og innlend frá 6 a. st
HJörtur A. Fjeldsted. Talsími284.
Samkvæmislíf í París.
Georg Brandes ritar nýlega um það
skemtilega grein. Það er gaman að
taka eftir, hvað danskir samkvæmis-
siðir sumir eru miklu ólíkari frönsk-
um siðum heldur en slíkar venjur eru
hér á landi. T. d. veizludrykkja, titla-
togið alt og valdsmanna-lotningin,
hvað það er miklu meira í Danmörku
en bæði á Frakklandi og hér.
í Frakklandi, segir höf., hefir fólk
enn yndi af því að hittast til að
tala saman. Samræðan á þar enn
ráð til sálfræðilegrar auðgunar, og til
aukningar lifandi fróðleik, þekking,
sem gleymist síður en bókfræðslan.
Menn koma ekki saman til að eta og
drekka. . . . Víndrykkja í Parísar-sam-
kvæmum má heita að sé alveg lögð
niður. Sjálf veitingahjónin drekka oft-
ast vatn, eða fá sér þá tebolla; og
gestirnir drekka sem allra-minst af
megnum drykkjum. Matnum sjálfum,
hvað góður- sem er, er ekki mikið
gert úr. Þar er ekki hizt til að fá
sér vel að borða eins og í Flandern
eða á Englandi, heldur til að skiftast
á hugsunum og áhrifum, kynnast hver
öðrum og heiminum.
Þar sem dugandi fólk og íhugult
er saman komið, þar er ekki hætt við
að vanti umræðu-efni. Þar vex til-
hneiging til að gera heyrinkunnugt
það sem sagt er frá og hafa af því
einhvern ábata. Frægur geðveikis-
læknir sagði einu sinni í samkvæmi
sögur um glæpamenn, sem gera sér
upp vitfirring til þess að losna við refs-
ingu. Rummungsþjófur og fjárníð-
ingur hafði t. d. þann sið að ráfa
fram og aftur um brautarstöðvarnar
og tína þar saman alla þá brunna eld-
spítubúta sem hann fann. Arlega sendi
hann forseta lýðveldisins og yfirráð-
gjafa að gjöf fullan sekk af þessu.
Og tvær, þrjár slíkar brjálsemis-at-
hafnir framdi hann að jafnaði í viðbót.
Afleiðingin var sú, að jafnskjótt sem
lögregluþjónn kom drattandi með
hann sakaðan um eitthvert ódæðið,
var honum slept lausum jafnharðan í
skrifstofunni, með því að hann væri
ekki með öllum mjalla. Þessar smá-
sögur skemtu, en ósjálfrátt spunnust
út úr þeim frekari hugleiðingur; til-
rætt varð um takmörkin á milli geð-
veiklaðrar og heilbrigðrar hegðunar,
þar til samræðan varð að ihugun um
vitfirring Karls VI., í hverju hún væri
fólgin, af hverju sprottin, og hvern
viðurgerning hún átti.
í París er það siður eins og í Khöfn
að hver talar við sína dömu, og eins
litið eitt við dömuna á hina hlið; en
þar sem samræðan verður svo að kalla
aldrei almenn í Khöfn (af því að ekki
er hreyft við neinum almennum áhuga-
málum), þótt ekki sé við borð nema
um tuttugu manns, þá er slikt altitt í
París. Og venjan hefir það áreiðan-
lega verið þar fyr meir.
Fyrir tuttugu árum var tíðnefndur
salur einn i París, salur madame d’Au-
bernon. Hún var vön að segja við
gesti sína: Ef þið viljið skemta ykk-'
ur sérstaklega við dömuna ykkar,
getið þið gert það eftir borðun, eða
þá annarstaðar; eg vil hafa ánægju af
samkvæmis-gestum minum og ábata
af mælsku þeirra, og eg krefst þess
að samræðan sé almenn hér við borðið.
Hún hafði meira að segja hjá sér litla
bjöllu, sem hún hringdi eins og í
þingsal, ef einhver tók fram í mál
sem var á baugi, eða glapti þann sem
þá var að tala.
Svo vinsæl sem frúin var, skemtu
menn sér mikið í Paris að þessari
smásmygli kennar, og lengi var sögð
sagan um hana og Renan. Það var
einn dag í samkvæmi hennar, að
heimspekingurínn Carlo var að tala
og Renan gerði sig líklegan til að
gera einhverja athugasemd. Þá hringdi
hún bjöllunni og sagði: Það kemur
rétt bráðum að yður, hr. Renan I —
Það dróst þó úr lopanum hjá Carlo,
og þegar húsfrúin leyfði Renan loks
að tala, hafði hann sagt með gletnis-
legum vandræðasvip: Eg er hræddur
um það komi of seint, sem eg ætlaði
að leggja hér í belg. Mig langaði til
að biðja um grænar ertur; en nú er
kominn ísinn 1
Menn eru ekki grónir hver upp að
öðrum eins og í samkvæmum á Norð-
urlöndum, sex tima í röð. Það er
komið seint og snemma, eftir þvi sem
hver vill, verið hálfan tíma eða heil-
an eða hálfan annan, talað við þá, sem
maður lendir i samræðu við, án þess
að húsbóndi eða húsmóðir séu á vakki
eins og varpsjúkar hænur og finni til
ábyrgðar á að gestunum sé skemt.
Gestgjafar hafa engar áhyggjur út af
samvistunum. Það er jafnlítið tekið
eftir að einhver fari eins og að hann
sé kyr, og langi hann til, getur hann
komið í mörg hús á tveim, þrem tím-
um. —
Eitt hefir París í stærri stil en bæði
Berlin, London og Róm. Að i sam-
kvæmum þar hittast allir þjóðernis-
flokkar, og það mestu merkismenn
hverrar þjóðar. Norður- og Suður-
Ameríkumenn, Rússar, Pólverjar, Finn-
ar, Spánverjar, ítalir, Rúmenar —
öllum finst þeir eigi heima í París.
— Og það er ekki verið að skifta
um mál, þó erlendir menn séu við-
staddir. Þar er aðeins talað eitt mál,
með því allir útlendingar skilja frönsku.
Og alveg sama, þótt húsbóndinn kunni
flest Evrópumál, jafnvel rússnesku, og
við séu staddir menn frá öllum lönd-
um.-------
Eins og þjóðernismunurinn í frönsku
samkvæmislífi sundrar ekki, heldur
auðgar, eins gerir ekki stéttamunurinn
eða eignamunurinn. í frönskum sam-
kvæmum eru engir mannvirðinga-
flokkar.
Það vekur ekki minstu athygli öðru
fremur i borgara-samkvæmi, þótt þar
sé staddur prinz eða prinzessa. Slík
hefðarmær sem prinzessa Lucien Murat,
fædd hertogafrú af Roan, eða maður
eins og prinzinn af Brancooan, bróð-
ir skáldkonunnar frægu, Onnu af
Noailles greifafrúar, eru stöðugir gestir
í bogaralegum húsum. Eins er um
annað stórmenni, svo sem markgreif-
ann af Bretenil, hertogafrúna af Uzis,
greifafrúna af Clermont-Tonnerre.
Gesturinn er metinn þar eingöngu
eftir því sem hann leggur til samkvæm-
islífsins, eða hversu andlegt stórmenni
hann er, alt annað er svo lítilsvarð-
andi sem það væri ekki lil.
Eins og kunnugt er, er ekkert titla-
tog í Frakklandi. Þar sem tíðir eru
á Þýzkalandi og enn miklu tiðari í
Danmörku titlar, sem enginn starfi sam-
svarar, já, hrýtur stundum hlægilega
í bág við iðju mannsins, og þar sem
menn í germönskum löndum gera
samvizkusamlega stórskotahríð hver á
annan með þessum titlum, þá þekk-
jast titlar yfirleitt ekki á Frakklandi'.
Maðurinn er monsieur eða madame og
mademoiselle, hvað sem hann er ann-
að. Engir nema höfðingjaþjónar
ávarpa: greifi, greifaýrú. Keisarafrúr
eru meira að segja ekki ávarpaðar
öðru en madame. Franskur ráðherra
er aldrei titlaður excellence (hágöfgi),
á sér alls ekki þann titil. Jafnvel
undirmenn yfirráðgjafans ávarpa hann
ekki öðru daglega en blátt áfram:
vous (þér). Berið saman ávörpin á
smáráðherrunum okkar á Norðurlönd-
um, eða undirgefnina þegnlegu í
Þýzkalandi. Eg hefi séð frúr ráðu-
neytis-embættismanna í Berlín standa
upp í prívat samkvæmi, þegar ráð-
herra kom inn. Þær stóðu beinlínis
upp eins og hermenn, sem kveðja
ofursta sinn með virðingarmerki.
Aður var þó látið nægja í Dan-
mörku að segja titilinn og tala svo í
annari persónu. En með vaxandi
þýlyndi er það talin sjálfsögð skylda
að hafa ekki annað en þriðju persónu
í viðræðu við titlaða menn: Ætlar
konferensráðið að fara ? og þess konar.
— Hinn mikli jafnaðargustur bylting-
arinnar, sem straukst einu sinni yfir
Frakkland, finst eun og gerir ókleift
með öllu að slíkt verði tekið upp.
Það er ekki lifað alveg til einkis í
lýðveldi. Ekki þarf annað en fara
og horfa á slíkan leik sem Le Roi
eftir Robert de Flers og Gaston de
Caillavet til að verða var við, með
hve heilnæmri og djarfmannlegri glað-
værð þar er gengið í berhögg við
fordildina.
Maður veit ekki af stundum fyr en
hann er kominn eittkvöld í ágætasta
samkvæmi. Eg man eitt vetrarkvöld
1902, þegar sátu saman í einni dag-
stofu, stórri og mikilli, þeir Zola,
Clemenceau, Rodin, France, Hervieu,
Mirbeau, Hermant, Réjane, Marthe
Brandés, Guitry, SteinJen og ýmsir
nafnkunnir útlendingar. Mér varð að
orði við húsmóður: Það vill til, frú,
að húsið yðar er traust, því ef það
hryndi ofan yfir gesti yðar í kvöld,
mundi Frakkland ekki vera sama land-
ið á morgun, og öll Európa mundi
finna til tjónsins.
Leikfélag Reykjayikur.
Leikfélag Reykjavíkur hélt ársfund
sinn í Iðnaðarmannahúsinu þriðjudag-
inn 29. júní þ. á. kl. 9 síðdegis.
Félagsstjórnin lagði fram endurskoð-
aðan reikning félagsins fyrir síðastliðið
leikár (1908—09), sem var samþyktur
í einu hljóði.
Tekjurnar námu 11947 kr. 95 aur.
Þar af innkomið á leik-
kvöldum . . . . kr. 9912,00
Styrkur úr landssjóði . — 1000,00
— — bæjarsjóði. — 500,00;
Aðrar tekjur (þar með
talin tillög frá félags-
mönnum o. fl. o. fl.) — 53Si95
um þeim göllum á leikhúsinu sem
tilfinnanlegastir þykja, t. d. hvort
nokkur vegur væri að bæta ljósin og
áhorfendasætin, setja loftsvalir í salinn
með þægilegum sætum, gera aðgengi-
legri fatageymsluna o. s. frv. Gert
var auðvitað ráð fyrir, að félaginu
væri það um megn að koma þessum
umbótum á, ef elgendur leikhússins
(Iðnaðarmannafélagið) tækju eigi rífleg-
an þátt í kostnaðinum.
Stjórn og varastjórn endurkosin,
sömúleiðis launanefnd og endurskoð-
endur: formaður Árni Eiríksson verzl-
unarstjóri, gjaldkeri Kristján Þorgríms-
son konsúll, ritari Jens B, Waage
bankaritari, vara-form. Helgi Helgason
verzlunarmaður, vara-gjaldkeri Borgþór
Jósefsson bæjargjaldkeri, vara-ritari
Friðfinnur L. Guðjónsson prentari.
Endurskoðendur: Sigurður Jónsson
kennari og Indriði Einarsson skrif-
stofustjóri. Launanefnd: Einar Hjör-
leifsson ritstj. og Sigurður Jónsson
kennari.
Kr. 11947,95
Gjöldin voru:
Leiktjöld, húsbúnaður
og búningar . . . kr. 2669,93
Húsaleiga og bæjargjald,
ljós og hiti . . . — 1519,70
Borgun til 42 leikenda (hæsta borgun 10 kr.
á kvöldi .... — 454o,oo
Aðstoðarfólk .... — 2137,50
Borgun fyrir íslenzk leikrit, þýðingar og
hlutverkaskriftir . . — 339,30
Endurborguð lán og
vextir — iii,55
Auglýsingar og prentun — 360,17
Annar kostnaður . . — 562,25
í sjóði — 107,75
Kr. 11947,95
Yfirlit endurskoðendanna sýndi, að
aðsókn að leikunum hefir farið sívax-
andi þau 12 ár, sem félagið hefir starf-
að, en kostnaðurinn líka vaxið að
sama skapi. 1. leikárið (1897—98)
voru leikkvöldin 18, og tekjurnar að
meðaltali kr. 172,00 á kvöldi, en 12.
leikárið (1908—09) voru leikkvöldin
36, og tekjurnar kr. 275,00. Kröf-
urnar, sem gerðar eru til leikarina,
eru orðnar svo miklar, að þrátt fyrir
aukna aðsókn, veitir næsta örðugt að
láta tekjurnar vega á móti kostnaðin-
um, þótt við sé höfð hin mesta spar-
semi. Þó hefir hagur félagsins sjald-
an staðið betur en nú, þar sem allar
skuldir þess eru að eins 92 kr. 25
aurar, en á mikið af eignum, í bún-
ingum, leiktjöldum, bókum og hand-
ritum. Félagið skuldar Landsbankan-
um 200 kr., en á aftur í sjóði 107
kr. 75 aura.
Fundurinn fól stjórninni að ihuga,
hvort eigi væri unt að bæta úr ýms-
Veðreidar
verða haldnar á Melunum
Suniiudagiiiii 11. júli.
3 verðlaun fyrir skeið og 3 fyrir
stökk.
Þátttakendur gefi sig fram á skrif-
stofunni í
Thomsens Magasini.
Ljósgrár hestur
Frá Breiðholti hefir tapast Ijósgrár
hestur, dálítið dekkri á tagl og fax.
Hesturinn er lítill og þykkur og var
allur kliptur í vetur, sem máske sést
ennþá. í taglið á honum var fest lítið
blikkspjald merkt B. K., sem getur
verið farið. Eyrnamark lítið eða ekk-
ert. Aljárnaður. Sprunga í hófnum á
hægra framfæti Styggur. Vakur vel
og viljugur. Finnandi skili honum sem
fyrst til Arna Eirikssonar, Vesturgötu iS.
Stór barkur,
í Hafnarfirði,
uppskipunarpranimi,
mjög stór og sterkur og
mótorbátur
með ágætri vél eru til sölu.
Lysthafendur snúi sér til
H. Th. A. Thomsen.
172
176
169
úr sæti sínu, horfði burt og setti út
stútinn, eins og til að sýna mér lítis-
virðing. En þótt brosið væri kými-
legt, var það enn góðviljað og ástúð-
legt: eg sá að honum var ekkert sér-
Iega illa við mig út af því að hafa
gert þarna eitt eins vel og hann, —
og þá varð mér lítið eitt léttara.
Ríkisbylting-
Eftir Guy de Maupassant
París hafði nýborist ófarirnar við
Sedan. Lyðveldið var kunngert. Alt
Frakklana stoð á öndinni við byr-
jun þessarar flónBku, sem stóð fram
yfir Sameignar-bandalagið. Menn báru
sig að sem hermenn um þvert og
endilangt land.
Ruslasalar gerðust ofurstar og gengdu
hershöfðingja störfum; marghleypur og
rýtingar skörtuðu á stórum og mak-
ráðum maga, fólgnir í rauðum mittis-
lindum; smáborgarar, sem nú voru orðn-
ir tækifæris-hermenn, voru fyrir her-
fylkjum grenjandi sjálfboða og rögn-
uðu eins og ökumenn til að sýna á
sér tignina.
|>að eitt að hafa vopn, að fara skipu-
lega með byssur ærði þessa menn sem
Hr. Massarel reif það upp, fölnaði,
spratt upp skyndilega, lyfti höndum
til himins með fagnaðaræði, og tók
að hrópa af öllum mætti fyrir framan
sveitahjónin agndofa:
— Lifi Lýðveldið! Iifi Lýðveldið 1
lifi Lýðveldið!
f>á lét hann fallast niður í hæginda-
stólinn, máttvana af geðshræring.
Og þegar bóndinn tók til máls:
•þetta byrjaði eins og maurar væri
að skríða upp eftir fótunum á mér,«
æpti Massarel læknir:
— Látið mig f friði; eg hefi annað
að gera við tímann en að sinna vit-
leysunni úr ykkur. Lýðveldið er kunn-
gert, keisarinn er fangi, Frakklandi
er bjargað. Lifi Lýðveldið ! Og hann
hljóp út í dyrnar og öskraði: Margrét,
fljótt, Margrét!
Aumingja stúlkan hljóp dauðhrædd
inn; hann gleypti orðin, svo var hann
hraðmæltur.
— Skóna mína, sverðið mitt, skot-
færapunginn og rýtinginn sem liggur
á náttborðinu: flýtt-þórl
Bóndinn var þrálátur, not&ði scr
bíði mín niðri til að fara með mér
fram í garðinn sinu í útborginni.
í því kom faðir minn að, horfði á
kompuna mina alveg höggdofa, og af-
tók það eg færi út.
— f>&(5 er bezt hann lúki fyrst við
stílinn sinn, sagði hann; svo getur
hann fundið hana, á eftir.
Æ-æ! ... Og þetta var seinasti
dagurinn! . . . Yið tilhugsunina um
að verða af þessu færi, sem bauðst
ekki oft&r, að ganga kvöldtíma með
henni Jónu, i garðinum hennar stóra,
þótt drungalegur væri, fann eg mig
æstan og örvona.
Eg settist bálreiður við þennan stíl;
eg Betti inn vorblæ, fiðrildi, fagurrauð-
ar rósir og skarlatsrauð blóm. f>á
kom eg að lokasetningunni að heita
mátti: »Og hamstola dýrið . . .«
Brjótast um, í latnesku orðabók-
inni minni stóru var það: J a c t a r e
c 0 r p u s (kasta líkamanum af annari
hlið á hina). Orðatiltækið fanst mér
vera langt of stórkostlegt um býflugu,
bvo að við c 0 r p u s bætti eg snjalla
lýsingarorðinu: tenue (smágerva),
og, til þess að halda sögulega nafn-