Ísafold - 12.02.1910, Page 1

Kemtu út tvisvar l viku. Verö árg. (80
arkir minst) 4 kr., eriendn, 5 ki oDa l1/*
dollar; borgiat fyrir mibjan júli (erlendis
fyrir fram).
ISAFOLD
Upp«ðgn (akrifieg) bundin yib Aramót, ar
ógild nema komln aé til útgefanda fyrir
X. okt. etg aanpandi skoldlaaa vi6 bla6i6.
Afgrei6ala: Ansturstrœti 8.
XXXVII. árg.
Beykjavík laugardaginn 12. febr. 1910.
10. tðlublað
l. O. O. F. 912118V2
Forngripasafn opið sunnud., þrd. og fmd. 12—2
íslandsbanki opinn 10—21/* og B1/*—7.
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstðía frá 8 árd. til
10 siðd. Alm. fundir fsd. og sd. 8 V* siðdegis
Landakotskirkja. öuðsþj. 91/* og 6 á helgum
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 101/*—12 og 4—B
Landsbankinn 11-2 V*, öVí-61/*. Bankastj. við 12-2
Landsbókasaín 12—3 og 5—8. Útlán 1—B
Landsskjalasafnið á þrd. fmd. og ld. 12—1
Lækning ók. i læknask. þriðjd. og föstd. 11—12
Náttúrugripasafn opið 1 V*—2 */* á sunnudögum
Tannlækning ók. Pósth.str. 14, 1. og 3. md. 11—1
Isafoldar,
Austurstræti 8.
Alls konar band fljótt og vel af hendi
leyst. — Verð hvergi lægra.
Lárus Fjeldsted
yfirréttarmálafærslumaður
Lækjargata 2
Heima kl. n—12 og 4—5.
Framtíðarhorfur
um sambandsmáliB.
því mun varla uokkur rnaður hafa
búist við, er unninn var sigurinn
mikli í kosningunum 10. sept. 1908,
að landið fengi á sköm.mum fresti
lögleidda þá tilhögun á sambandinu
við Danmörku, er meirihlutinn taldi
eina viðunandi til frambúðar.
Sigurinn var sá aðallega, að rekið
var af höndum innlimunartilræði það,
er gert var með »Uppkastinu« írá
millilandanefndinni og stjórninni, sem
þá var, í samráði við Dani.
Hitt var sjálfsagt alt að einu, sem
þingið nýkjörna gerði, er það kom
saman, að gera ekki einungis að hafna
innlimunarfrumvarpinu, heldur og að
láta uppi skýrt og skorinort, hverja
tilhögun það vildi hafa á sambandinu,
hversu litla von sem meirihlutinn
gerði sér um, að Danir mundu að
því ganga þegar í stað. Meirihlutinn
taldi sér jafnskylt að gera það, sem
hann gerði, hvað sem því leið. Hann
lét það ekki aftra sér, þótt hann
byggist við, að una yrðum vér svo
árum skifti við það, sem er. Það
þótti honum fýsilegra miklu en að
láta á sig leggja þann Gleipni, er
»uppkastið< fal milli klæða sér.
Það hið sama ráð hafði alþingi
tekið í upphafi fyrri stjórnarskrárbar-
áttunnar eða aðallega þjóðfundurinn
1851, með forustu Jóns Sigurðssonar.
Því eigum vér það að þakka, að vér
urðum ekki þá sama sem hreppur í
Danmörku eða þvi sem næst. Einurð
vorri þá er það að þakka, að Danir
hurfu brátt frá svofddri innlimun.
Þeir komu með síðan ný »uppköst«
hvað eftir annað, stórum mun nýti-
legri vitaskuld; en þingið sat við sinn
keip og ávann að lokum stjórnar-
skrána frá 1874. Meira en tvo tugi
ára tók sá róður, og mun enginn sjá
nú eftir þeirri bið.
Vér höfðum engin ráð þá og höf-
um engin ráð enn til að komast hjá
allri bið eftir réttarbótum, er vér eig-
um undir öðrum en sjálfum oss, og
honum meiri máttar. Vér höfum
engin tök á að þröngva Dönum að
gera að vorum vilja.
Vilji þeir ekki lita við því, sem vér
förum fram á, ekki anza því einu orði
fremur en einhverri ódæma fparstæðu,
svo sem nú má heyra á þeim um
sambandsfrumvarp vort frá þinginu í
fyrra, þá er ekki á voru valdi að fá
þá ofan af því hátterni í skjótu
bragði.
Frumvarpinu því hefir stjórn vor
gert það, sem hún mátti við koma,
til að koma á framfæri. Ekki gat
hún lagt það fyrir þing Dana, ekki
fremur heldur en Danir geta lagt
frumvörp fyrir alþingi. Það er stjórn-
in danska og danskir þingmenn, sem
sambandsfrumvarp vort gátu og geta
lagt fyrir ríkisþingið. Aðrir ekki.
Ráðgjafi vor lét, eins og hann
skýrði frá á þingmálafundinum hér 8.
þ. mán., snara frumvarpinu á þeirra
mál, Dana, og fekk því útbýtt meðal
þingmanna. Og hann leitaði hófanna
bæði við stjórnina dönsku um, að hún
legði það fyrir og spurðist fyrir um,
hvort þingmenn fengist til þess. Þar
var þvert afhögg. Og það var rök-
stutt á þá lund, að þetta sem »upp-
kastið« fór með, væri sameiginleg
stefnuskrá allra danskra þingflokka í
því máli, sambandsmálinu. Þeim yrði
engum þokað feti lengra.
Þótt furðulegt sé, virðast sumir
stjórnarandstæðingar, þeir er um mál-
ið ræða eða rita, hafa enga hugmynd
um annað eins og þetta. Þeir mundu
að öðrum kosti ekki geta atyrt stjórn
vora (ráðgjafann) svo sem þeir gera
fyrir fjróplega vanrækslu um að koma
frumvarpinu á framfæri við Dani —
öðru vísi en mót betri vitund.
Simfregnin síðasta af ummælutn
yfirráðgjafans nýja (Zahle) er ekki
annað en staðfesting þessa, sem hér
er frá sagt. Við það getur því eng-
inn kunnugur látið sér bilt verða.
Hann stýrði sjálfur einum þingflokkn-
um, þeirra, er bornir eru fyrir áminstu
samkomulagi. Enda kemur það alveg
heim við samtal, er hann átti við ráð-
gjafa vorn í sumar.
Hitt er annað mál, að uppreistar-
fréttirnar héðan, svo úr garði gerðar,
sem minnihlutablöðunum er lagið, hafa
líklega ýtt nndir hann að kveða upp
úr um fyrirætlan sina.
Um fyrirsjáanleg forlög málsins
þarf ekki mörgum orðum að eyða að
svo stöddu.
Eina leiðin til að hrinda því áleiðis
v a r og e r að þjóð og þing skipi
þar fasta, óklofna fylking að baki og
láti engis ófreistað að koma Dönum
í skilning um, að oss sé full alvara,
og að það sé oss vel veitanda af
þeirra hálfu, er vér förum fram á.
Tíma má búast við að það taki nokk-
urn. En ekki hlýðir að leggja irar í
bát fyrir það.
Höldum vér hina leiðina, sem nú
er hafin, frá því á þinginu síðasta og
raunar fyrri, að mjög stór minnihluti,
hátt upp í þriðjung þings og þjóðar
gengur beint í lið með Dönum og
vinnur af enn meira kappi en þeir að
því að hnekkja sjálfstæði voru, en
smeygja á oss innlimunarhelsi því, er
»uppkastið« í sér fól, og það með ó-
vandaðri ráðum en dæmi eru til áður
í stjórnarbaráttu vorri, þá er oss ó-
farnaður vís og engrar viðreisnar von.
Eitt ráðið þess kyns er aukaþings-
farganið, sem minnihlutinn hefir hleypt
á stað og mótstöðumenn vorir sunn-
an hafs skilja mjög vel, hvert stefnir,
enda fagna heilhuga. Þ e i r skilja
vel, hvar þar liggur fiskur undir steini,
— að það er ekki að útkljá nokkrum
mánuðum fyr en ella, hvað eigi að
verða um 1—2 hjáverksbitlinga, held-
ur hitt, að kljúfa meirihlutann, sem
nú er, og ónýta eða afturkalla at-
kvæði síðasta þings í sambandsmálinu.
X—
nn:
Guðsþjónusta i dómkirkjunni 4 morg-
Á hádegi: sira Fr. Friðribsson, sjómanna-
prédikun.
Síðdegis: S. Á. OMslason kand.
Messað i frikirkjunni 4 h&degi & morgnn.
Kosningarnar á Bretlandi.
Framsóknarmenn sigra.
íhaldsmönnum vex fylgi.
---- Khöfn 81/i ’IO.
Þá er loks ensku kosningunum lok-
ið, eða sama sem, eftir hörðustu bar-
átta frá beggja hálfu, sem sögur fara
af. 7 kjördæmin eru að vísu eftir,
en eigi verður útkljáð um þau fyr
en í miðjum næsta mánuði. Það eru
sem sé kjördæmin á Orkneyjum og
Hjaltlandi — en um þau skiftir engu.
Menn vita nú með vissu, að stjórn-
in hefir sigrað, þó að mjög hafi
gengið saman lið hennar frá því er
síðustu kosningar fóru fram árið
1906, undir forustu Campbell-Banner-
manns. Stjórnin eða framsóknarmenn
hafa enn sem komið er hlotið 272
þingmenn, en fyrir kosningar höfðu
þeir 364. Verkflokksþingmenn eru
nú 40 en voru 53 fyrir kosniugar.
írskir þjóðflokksmenn eða heimastjórn-
armenn eru nú 80, en voru 83 fyrir
kosningar. íhaldsmenn eru nú 271,
en ekki nema 168 fyrir kosningar.
Þeir hafa unnið 127 kjördæmi, fram-
sóknarmenn 19 og verkflokksmenn 1
atkvæði. Búist er við að tala fram-
sóknarmanna og íhaidsmanna verði
nokkurnveginn jöfn í kjördæmum
skyldi, geta þær aðeins í hæsta lagi
orðið til þess, >að takmörkun efri mál-
stofunnar verði frestað um stundar-
sakir, því að hitt er algerlega óhugs-
anlegt, að lávarðar geti nokkurn tíma
unnið sigur.
Annars sker timinn úr því, hvað
nú verður aðhafst. Yfir roo atkvæði
er öflugur meiri hluti, en hann er
ósamstæður. írar eru beggja handa
járn. Þeir hugsa um sig eingöngu og
land sitt og láti stjórnin ekki að vilja
þeirraí þeim efnum, er ekki að vita hvað
þeir kunna að taka til bragðs. Efri
máístofuna hata þeir raunar, því að
hún hefir tvisvar felt lög um heima-
stjórn fyrir írland ))(home rule), sem
neðri málstofan hafði samþykt. Marg-
ir þeirra greiddu atkvæði gegn síð-
ustu íjárlögum vegna áfengisskattsins,
en nú ætla þeir að greiða þeim at-
kvæði til þess að klekkja á lávörðun-
um. En hitt er meira vafamál, hvort
stjórnin getur hafið harða baráttu gegn
efri málstofunni meðan svona stend-
ur á.
ý miðjum febrúarmánuði kemur
þingið saman. Það má ganga að því
vísu, að Asquith og neðri málstofan
heimti, að efri deild afgreiði fjárlögin
á stjórnskipulegan hátt. Geri efri
málstofan skyldu sína, þá er sú spurn-
Rœðustóll d*hjólum.
(íhaldsmennirnir brezkn keyptn, meðan 4 kogningaundirbáningnum stóð, stóreflis
vagn, er þeir létu aka um stræti Lundúnaborgar; voru & hann festar brennheitar ásbor-
anir og hvers konar æsinga-auglýsingar. En nppi 4 vögnunnm töluðu ræðugarpar til
lýðsins.)
þeim, sem eftir eru, svo að þing-
mannatala flokkanna verður hin sama
eða því sem næst. þegar öllu er á
botninn hvolft.
En gagnvart efri málstofunni fylgja
framsóknarmönnum verkaflokksmenn-
irnir 40 og sjálfsagt mikill meiri hluti
íra, svo að óhætt er að segja með
vissu, að stjórnin verði í 100—130
atkvæða meiri hluta í því máli.
Horjur.
Hvað tekur stjórnin til bragðs.
Kosningar þessar hafa að sjálfsögðu
komið framsóknarmönnum nokkuð áó-
vart og þeir eflaust búist við öflugri
meiri hluta þegar um slíkt stórmál
var að tefla sem takmörkun efri mál-
stofunnar. En eins og áður er getið,
mintust lávarðar naumast á fjárlögin i
kosningabaráttunni, heldur notuðu alt
önnur vopn, vemdartoll þar sem hann
átti við, ófrið við Þjóðverja o. s. frv.
Stjórn, sem setið hefir lengi að völd-
um, á og jafnan örðugt uppdráttar
við nýjar kosningar. Stjórn þessi
hefir verið skipuð hinum mestu stjórn-
málamönnum og framsóknarskörung-
um, en hinsvegar hafa þeir fæstu
komið fram af því, er þeir vildu,
vegna efri málstofunnar. Þjóðin eða
kjósendurnir líta á ávextina en gæta
ekki að því, að það eru lávarðarnir,
sem alstaðar eru Þrándar í Gölu —
og skuldina láta þeir bitna á stjórn-
inni.
Ekki hefir stjórnin látið neitt uppi j
um það núna, hvað hún ætli að gera. i
Þó að kosningarnar hafi farið ver en |
ing úr sögunni, en hin óleyst
eftir sem áður: hvað gera eigi
við efri málstofuna. Afstaða stjórn
arinnar verður auðvitað undir því
komin, hvað lávarðarnir gera nú við
fjárlögin og hvort þeir láta sér nú
lynda að leggja verndartollsfrumvörp
Chamberlains á hilluna. Felli þeir
fjárlögin í annað sinn, þá verður
annaðhvort að hrökkva eða stökkva,
Þá getur Asquiths stjórnin heimtað, að
konungur útnefni nægilega marga lá-
varða úr framsóknarflokki til þess að
samþykkja fjárlögin — eða þá lagt
niður völdin og neitað að taka við
þeim aftur, nema vald efri málstofunn-
ar verði takmarkað. Þá verður Bal-
four, foringi íhaldsmanna, að taka við
stjórnartaumunum. Hann getur ekki
stjórnað, þar sem hann er í minni-
hluta í neðri deild og verður þvi að
efna til nýrra kosninga aftur, en til
þess er engin von, að hann geti sigr-
að þá, frekara en nú. — Og yfireitt
mun nú svo sópað um kjördæmin,
að íhaldsmenn hafa ekkert eftir skilin
af sínum mönnum við þessar kosn-
ingar.
Fullnaðarúrslit. Flokkaskipunin.
Brezkt blað frá 6. febr. höfum vér
séð. Það hermir svo frá, að þá eigi
að eins eftir að kjósa 3 þingmenn —
og muni 2 verða íhaldsmenn, en 1
framsóknarmaður.
Flokkaskipunin í parlamentinu, sem
kemur saman þ. 15. febr., verður þá
þessi:
Framsóknarmenn...............274
Verkflokksmenn ...... 40
Þjóðflokksmenn (írar) ... 82
Stuðningsm. stjórnarinnar alls 396
íhaldsmenn..................271
Meirihluti stjórnarmanna " TT25
Stjórnarskiftin í Noregi.
Konow yfirráðgjafi.
Khöfn 31. janúar 1910.
Eins og menn mun reka minni til,
varð Gunnar Knudsens stjórnin í Noregi
í minni hluta við stórþingskosning-
arnar í haust. Sambræðingur hægri-
manna og miðlunarmanna, eða frjáls-
lyndra vinstrimanna, eins og þeir nefna
sig, unnu mikinn sigur yfir gerbóta-
og jafnaðarmönnum. Þrátt fyrir þetta
fór Knudsensráðuneytið eigi frá fyr en
núna um daginn, skömmu eftir að
þingið kom saman.
Konow yfirrdðgjafi.
K jSamkvæmt tillögum meirihlutaflokk-
anna fór konungur fram á það við
Michelsen, fyrverandi yfirráðgjafa, —
skilnaðarráðgjafann fræga — að hann
myndaði nýja ráðuneytið, en Michel-
sen varð að hafna því boði, sakir
heilsuleysis
Þá sneri konungur sér til Wollert
Konows stórþingisforseta og fól hon-
um myndun nýrrar stjórnar og er
hann að því þessa dagana.
Konow er 62 ára að aldri og hefir
verið forseti stórþingsins í rúm 30 ár.
Hann er íhaldsmaður (vinstrimaður) í
stjómmálum, en lærður er hann tal-
inn og sérstaklega vel að sér í utan-
ríkismálutn. Hefir hann oft verið
sendur af stjórn Noregs til annarra
landa — meðal annars á friðarþingið
í Haag. — Hann er dóttursonur
danska skáldsins AdamOehlenschlágers.
=®=
Ný halastjarna fundin.
Khöfú 30. jan. 1910.
17. janúar fundu stjörnufræðingarnir
Innes og Werssell í fohannisburg í
Oranjeríkinu í Suður-Afriku nýja hala-
stjörnu. Síðan sáu hana aðrir, og
hefir hún nú sést með berum augum
hér í Höfn. (Það var þessi stjarna,
sem sást hér i Rvík á dögunum).
Halleyhalastjarnan, sem von er á
bráðum, eins og áður er sagt frá hér
í blaðinu, fer að sjást með berum
augum með vorinu og verður það
óvenjuleg sýn þegar hún »stefnir beint
á sólina og kleppur mikill austur af«,
eins og stendur í Heljarslóðarorustu.
Stjörnufræðingar hafa sagt, að blá-
sýra mikil sé í halanum og muni hún
geta orðið hættuleg fyrir andrúms-
loft þegar stjarnan er næst jörðunni.
Úr hættunni hefii þó verið dregið
síðar. ______
Cook ófundinn,
Vasabókin einkis virði.
Khöfn 10. jan. 1910.
Cook gersamlega horfinn. Margar
sögur ganga um, hvar hann sé niður
kominn, en allar reynast þær ósannar.
Háskólanefndin hefir látið frá sér
heyra enn út af þessari vasabók, sem
Cook sendi, og varð niðurstaðan hin
sama, sem sé, að alt væri einkis virði.
Annars ganga sögur um, að nefndin
hafi fundið falsanir í bókinni, en vilji
ekki segja frá því strax, til þess að
það berist ekki til eyrna Cook. Það
er sem sé ekki loku fyrir skotið, að
Cook fari til Etah og segist sækja
þangað gögn sín, en láti í raun og
veru falsa útreikninga annarsstaðar,
og þá er gott að geta haft fölsunar-
gögnin í höndunum fyrir háskólann.