Ísafold - 22.06.1910, Blaðsíða 2

158
ISAFOLD
GæzlustjórafráYikningin enn.
Lögmæti hennar.
Kafli úr bréfi til ritstj. fsaf.
Eg þykist geta fært sönnur. á það
í sjálfum þingtiðindunum, að alpingi
hefir ekki dottið annað í hug, er nýju
bankalögin voru samþykt en að gæzlu-
stjórarnir eftir sem áður skyldu vtra
afsetjanlegii.
Frumvarp til laga um breyting á
lngutn um stofnun landsbanka 18.
sept. 1885 m. m. byrjaði þannig, er
það kom frá neðri deild:
I stjórn Landsbankans eru 2 banka-
stjórar, er ráðherra skipar, og einn
ráðunautur, sem skal vera lögfræðing-
ur, kosinn af sameinuðu alþingi til 4
ára í senn (sbr. þingskjal 652). Þessu
breytti efri deild þannig, að í stað
orðanna: »og einn ráðunautur . . . í
senn« kom með sex mánaða upp-
sagnarfresti *) og tveir gæzlustjórar, er
kosnir séu sinn af hvorri deild alþing-
is til 4 ára í senn, eftir peim reglum,
tr hingað til hafa gilt.2) Og í nefndar-
álitinu segir: »Að gjöra þá breytingu
frá núverandi fyrirkomulagi, að skipa
ráðunaut í stað gæzlustjóra, þykir
nefndinni eigi full ástæða til, og mælir
með, að engin breyting sé gjorð að pví,
er pað atriði snertir« (sbr. þingskjal 705).
Út af þessu hefir einn þingm. (V.Skfs.)
sagt í ræðu: Þá leggur nefndin til,
að gazlustjórar verði eins og peir hafa
verið.
Líklega hefði nefndin talið það breyt-
ingu frá fyrra fyrirkomulagi, ef
gæzlustjórarnir hefðu átt að vera óaf-
setjanlegir, og ekki hefði verið hægt
að sesja, að gæzlustjórar væru »eins
og þeir hefðu verið«, ef þeir væru
ekki afsetjanlegir enn, eins og áður.
Er þá ekki kominn tími til að hætta
að lala um valdrán ráðherra og ólög-
lega gæzlustjóra — og éta öll þau
orð ofan í sig i
Archinti, hinn ítalski
listatnaður heldur stöðugt áfram
myndagerð sinni. Auk þeirra, sem
áður eru taldir hér í blaðinu, hefir
hann nú gert tnyndir m. a. af Birni
Ólsen prófessor, Magnúsi Stephensen
fyrv. landshöfðingja, Jóni Þorkelssyni
skjalaverði og er að gera mynd af
Þorsteini Erlingssyni.
Archinti hugsar til ferðalags land-
veg norður um land f öndverðum
næsta mánuði.
Skipaferðir.
Sterling fór héðan til útlanda 19. þ.
mán. Farþegar: Magnús Blöndahl al-
þingismaður, Biering prestur, Thomsen
lýðháskóiastjóri, Kaaber umboðsmaður,
bróðir L. Kaabers, frú Kaaber og jung-
frú Thomsen (til Færeyja). Þá tóku sór
og far á kennarafundinn í Stokkhólmi,
jungfrúrnar: Ragna Stephensen, Svava
Þórhallsdóttir, Marta Stephensen, Soffía
Jónsdóttir, Þuríður Jóhannsdóttir og Mar-
grót Þorkelsdóttir.
Geir, björgunarskipið, kom frá Dan-
mörku á mánudaginn.
Vesta kom til Blönduóss í gær.
Kong Helge er væntanlegur hingað
í kvöld frá Hamborg.
Skipshöfnin & Vestra.
Skipstjórinn & Vestra á með sönnu skilið
það, sem nm hann er sagt i 31. tbl. Isa-
foldar þ- &. Skipstjórinn er gætið ljúf-
menni, er hefir sýnilega glögt auga fyrir
þvi, að uppfylla sem bezt flutningsþörf
landsmanna eftir staðháttnm og náttúrnaf-
stöðu hér á iandi.
Aftur á móti er i sama töluhlaði ísa-
foldar miður rétt skýrt frá brytanum á
Vestra og þjónustuliði hans. Stúlkur þær,
er framreiða kost handa farþegum á fyrsta
farrými eru kurteisar 0g snotrar, islenzkar,
en ekki danskar stúlkur, og sjálfur er bryt-
inn knrteis, lipur og viðfeldinn maður, er
lætnr gesti sína hafa nægilegan og góð-
an mat, án þess að athuga klæðabúnað
þeirra.
Þetta er sagt eftir eigin reynslu af
Kjartani Þorkelssyni
á Arnarstapa.
------- 1
Gltickstadt Lankastjóri
Landmandsbankans í Khöfn er ný-
látinn. Hann þótti einhver mesti og
mikilhæfasti fjármálasnillingur Dana.
Varð rúmlega sjötugur.
‘) Þau orð vorn feld burt síðar.
’) Leturbreytingarnar vitanlega ekki í
Þingtiðindunum.
' Stórsektir
fyrir óleyfilega vínsölu og tollsvik
á Seyðisfirði.
Símað var ísafold á mánudaginn af
Seyðisfirði, að brytinn á Thoreskipinu
Ingolf hafi verið sektaður um 500 kr.
á sunnudaginn fyrir óleyfilega vínsölu
þar á höfninni.
^Ennfremur var Jón skósmiður Lúð-
víksson á Seyðisfirði sektaður sama
dag fyrir óleyfilega vinsölu og tollsvik
um 125 krónur — og verður hann
að auki að borga tollfjárhæðina þre-
falda, en það nemur 500 krónum
alls.
f
Embættispróf í guðfræði
við prestaskólann fór fram 17. og
18. þ. mán. Tveir guðfræðingar út-
skrifuðust:
Þórður Oddgeirsson (frá Vestmann-
eyjum) með II. einkunn, 67 stig, og
Haraldur Jónasson (frá Sauðlauksdal)
með II. einkunn, 63 stig.
Verkefni í hinu skriflega prófi: í
skýring nr. ly. Matt. XX, 20—28.
í trúfraði: Að gera grein fyrir eðli
sakramentanna og áhrifum þeirra. í
siðfrœði: í hverju er hið siðferðislega
valfrelsi fólgið og hverjar eru þær
rangar skoðanir á valfrelsinu, sem
kristindómurinn verður að mótmæla?
1 kirkjusögu: Að gefnu yfirliti yfir á-
sigkomulag kirkjunnar á 14.—15. öld
að segja frá helztu siðbótamönnum á
undan siðbót. Prédikunartextar: Matt.
XII, 46—30. (H. J.). Lúk. XVI. 10—13
(Þ. O.)
Skarlatssóttin
hér í bænum er ákaflega væg, en
hefir stungið sér allvíða niður. Sam-
gönguvarúð er höfð við þau heimili,
sem sóttina geyma, en engin sótt-
kvíun.
Prestvígsla
fer fram í dómkirkjunni næstkom-
andi sunnudag. Herra Þórhallur vigir
þar kandídatana Bjarna Jónsson og
Brynjólf Magnússon. — Jón lektor
Helgason er búist við að lýsi vígsl-
unni, en Bjarni Jónsson prédikar.
Herskipiö Heimdallur,
foringjaskólaskipið, yfirmaður Brock-
meyer, kom hingað á sunnudagsmorg-
uninn, frá Færeyjum og sunnan um
land. Nemendur, sjóforingaefnin, eru
36, og yfirmenn 10 alls.
Lúðrasveit skipsins skemti bæjar-
mönnum á Austurvelli í fyrrakveld og
ætlar að gera aftur annað kveld á sama
stað og stundu (kl. 8—9), ef gott
verður veður, en suður við ráðherrabú-
staðinn á laugardagskvöldið kl. 8—9.
Limtudagskvöldið leikur lúðrasveitin
þessi lög:
1. Fralich: Ribeihns Marsch.
2. Leoncavallo: Potpourri af Op. Bajadser.
3. Fabian Rose: Fairy hill. Vals.
4. H. Helgason: Islandsk Sang.
5. Kalmann: 'Kys Rheinlánder af Oprt.
H^stmanavre.
6. H. C. Lumbye: Champagne Galop.
7. Drigo: Les Millions d’arlequin.
8. Nessler: Ung Werners Farvel.
9. R. Wagner: Matroschor af Op.: Den
flyvende Hollænder.
10. Sveinbjörnsson: Islandsk Lovsang.
Kong Kristian.
Yfirlýsing.
Landsyfirrétturinn taldi nokkur um-
mæli í aðsendri grein í 38. tbl. ísa-
foldar meiðandi fyrir sig og stefndi
ritstjóra ísafoldar fyrir, en sættir kom-
ust á þann veg, að ritstj. ísafoldar
gekk til sátta að þvi, að birta í
Isafold yfirlýsing þá, er hér fer á eftir:
Eftir kröfu dómendanna í yfirdóm-
inum lýsir ritstjórn ísafoldar því yfir,
að það sem i grein eftir »Ahorfanda«
í 38. tölublaði þessa árgangs, með
fyrirsögn »Löghlýðni. Lög eiga að
ganga jafnt yfir alla«, er sagt um
landsyfirréttinn: að hann berjist í
broddi embættisvaldsins til þess um-
fram alt að koma frá þeirri stjórn,
sem vilji að embættismenn landsins
séu jafnháðir landsins lögum og yfir-
stjórn einsog alþýðan, er eigi að rit-
stjórnarinnar vitund á neinum rökum
bygt, og vill hún því eigi, að ummæli
þessi standi ómótmælt á ábyrgð
blaðsins.
t
Loftskeytasamband álslandi.
Svar til símastjórans.
(Mjög margar aðsendar greinar hafa f
vetur orSið að bíða von úr viti vegna
hinnar hörðu flokkarimmu. Svo er og
um grein þá er hór fer á eftir. Hún
er svar við grein Forbergs símastjóra er
birtist í 57. tbl. ísafoldar síðastl. ár.)
R i t 8 t j.
Það gerist ekki á fáum dögum, að
andmæla, þegar vegarspottinn á milli
Chicago og Reykjavíkur er á milli
þeirra er samræðu eiga. Það er
vegna þessa — fjarlægðarinnar — að
þetta svar til símastjórans birtist ekki
fyr en nú.
Veldi lofskeytanna.
Símastjórinn byrjar mál sitt á því,
að hann kynni sér allar helztu fram-
farir loftskeytanna. Þetta er nú ekki
nema gott og blessað. En hafi hann
ekki lesið, eða heyrt getið um, að hér
í Ameríku, er viðstöðulaust talað
gegnum símlausan telefón, og það
yfir margfalt lengri lei$ en er á milli
Vestmanneyja og lands, þá hefir hann
tæplega kynt sér málið nægilega vel.
Eg gat þess i fyrri grein minni, að
viðstöðulaust væri firðtalað símalaust,
milli borganna Chicago og Milwaukee.
Vegalengdin er um 85 milur enskar.
Þetta verður ekki rengt með neinum
rökum. Eg hefi átt tal við menn, er
hafa talað þessa vegalengd, og segja
þeir, að samtalið hafi heyrst mjög
skýrt — hvert orð. Á mörgum fleiri
stöðum hefir verið firðtalað símalaust,
— og hvert orð heyrst skýrt og
glögt — hvaða vegalengd sem um
er að ræðaaltað 100 mílum (enskum).
Og svo margir sérfræðingar og merk-
ir menn hafa reynt samtal með þess-
ari aðferð, að eg vil ekki ætla það
neinurn heiðarlegum manni, að segja
opinberar skýrslur þeirra um þetta
ósannar.
Á þessum tímum er í óðaönn verið
að setja upp símlausar firðtalsstöðvar,
til almennrar notkunar — víðsvegar
um öll Bandaríkin. Félög með mil-
jón dollara höfuðstól gera ekkert ann-
að en smíða og setja upp þennan
símlausa firðtalsútbúnað.
Þegar Bandaríkjamenn, með alt sitt
simakerfi, þykjast eigi geta verið án
þess að hafa þetta símlausa talsamband,
þá mætti ætla, að ekki væri frágangs-
sök að nota það á íslandi yfir marg-
falt styttri vegalengd — 20—23 milur
enskar.
Ástæðulaus misskilningur.
Símastjórinn segir, að eg tali um,
að Vestmanneyjar geti haft firðsamtal
við Reykjavík »gegnum símlausa firð-
talsstöð, einhversstaðar í Landeyjum*.
Að Vestmanneyjar gæti haft bein-
línis óslitið samband við Reykjavík
eða aðrar símastöðvar, með þeirri að-
ferð, er eg benti á, — hefi eg aldrei
sagt eitt orð um. Eg veit vel, að ekki
er hægt að samtengja þráðlausa sim-
talstöð við síma beinlínis. Eg ætl-
aðist að sjálfsögðu til — áleit óþarft
að taka það fram — að samtalið væri
endurtekið á Landeyjastöðinni. Með
öðrum orðum: Báðar stöðvarnar væru
á einum og sama stað (lofskeytastöð-
in og simastöð landsímans). Þegar
búið væri að taka við skeytinu, sem
kæmi á loftskeytastöðina, þá væri það
samstundis símritað eða símtalað
gegnum landsimann, þangað sem það
ætti að fara. Eins farið að, þegar
skeyti kæmi með simanum, er ætti að
fara til eyjanna: firðtalað þangað und-
ir eins og búið væri að taka við því
á simastöðina. Það væri ekkert erfið-
ara að endurtaka skeyti á þessum stað
en viða annarsstaðar, þar sem verður
að gera það. Ef eg t. d. vil símrita
heim til íslands, þá verður að marg-
endurtaka skeyti mitt, áður en það
kemst alla leið. Það á að vera svo
þögult og heiðarlegt fólk á öllum
símastöðvum, að það þegi yfir öllum
skeytum, er það tekur við eða sendir,
hvort heldur þau eru almenn eða
leyndarskeyti.
Að þessu athuguðu, fæ eg ekki bet-
ur séð en Vestmanneyjar gætu kom-
ist i gott samband við meginlandið,
þótt það sé ekki alveg óslitið — með
þeirri aðferð, er eg benti á.
Kostnaðurinn.
Simastj. hefir ekki að því er séð
verður, leitað sér nokkurra upplýsinga
um, hvað kostaði að koma Vestmann-
eyjum í fréttasambandið með simlaus-
um firðtalsútbúnaði, og getur því lítið
um það sagt, hvort 13000 kr. yrði
of lágt áætlað eða ekki. Eg hygg
einmitt, að hægt sé að fá tilboð um
að koma þessu sambandi á, fyrir 15000
kr., jafnvel lægri fjárhæð. Og það
þótt önnur stöðin væri höfð tvöföld.
En hvað kostar símalína? Eg sé af
Lögréttu, að Hafsteinsstjórnin hefir
áætlað 34200 kr. til Vestmanneyja-
símans. Það er meira en tvöfalt fé,
við hina upphæðina. Einhver sem
vit hefir haft á símakostnaði, hefir
sjálfsagt áætlað þetta fyrir hana.
Reksturskostnaður mundi verða
mjög áþekkur, hvor aðferðin sem
brúkuð væri. Ef sími lægi út í Ey-
jarnar, þá yrði að sjálfsögðu að hafa
þar sérfræðing til að taka á móti sím-
rituðum skeytum. Ef þráðlaus firð-
ritunarstöb væri á landi, yrði að hafa
þar sérfræðing, til að taka á móti,
og senda skeyti til skipa o. s. frv.
Yuð-talað getur hver maður, eins og
eg gat um i fyrri grein minni.
Með og móti.
Það sem mælir með loftskeyta-að-
ferðinni, er að því er mér finst, eink-
um þetta tvent: 1, að hún yrði að
öllum líkum hálfu ódýrari (stofnkostn-
aðurinn) og 2, að með henni væri
tvent haft i sama högginu; nfl. að
koma Vestm.eyjum í sambandið, og,
um leið komið á sambandi við skip,
er loftskeytaútbúnað hefðu, og það
má búast við, að þeim fjölgi óðfluga
á næstu árum. *) Hver veit nema að
millilandaskipin íslenzku verði bráð-
um útbúin með þessu áhöldum. Það
hefir jafnvel komist til orða, að nauð-
synlegt væri að lögbjóða öllum rnann-
flutningaskipum, að hafa loftskeyta-
útbúnað. Smáskip, t. d. fiskiskip og
strandferðaskip, geta fengið loftskeyta-
útbúnað keyptan hér, fyrir 830 doll-
ara (3000 kr.). Hann nægir til að
senda skeyti á 150 sjómílna fjarlægð,
og taka á móti skeytum í 230 mílna
fjarlægð. En lítið gagn væri að því
fyrir skip að hafa þenna nauðsynlega
útbúnað, nema hægt væri, að hafa
samband við samskonar stöð á landi.
Og ein stöð — nálægt ágætum fiski- ‘
miðum, og mikilli skipaumferð —
væri stór ávinningur til að byrja með.
Það sem mælir á móti síma, á
umræddu svæði, er 1. að, stofnkostn-
aður yrði miklu meiri (þó línan væri
aðeins einföld) og 2. að eg hygg, að
sæsíma milli lands og Eyja, væri sí-
felt afarhætt að verða fyrir slitum
mjög oft, af völdum botnvörpunga.
Þeir hafa verið, og munu vera tíðir
gestir á þessu svæði, þó óleyfilegt
sé, og ef þeir »trolluðu« fram og aftur
og áfram yfir símann, með öllu sínu
afli, þá mundi langt frá þvi, að hann
stæðist átakið. Eg verð þvi enn að
halda því fram ■— hvort sem símastj.
álítur það misskilning eða ekki — að
þráðlausa sambandið við Vestmanna-
eyjar verði ódýrara, áhættuminn og
hagfeldara.
Neyðarúrræði ?
Annars held eg það dyljist engum,
sem les grein símastj., að þrátt fyrir
viðleitni hans til að kynnast loftskeyt-
um, í því skyni að geta komið fram
með tillögur o. fl. um þau s í ð a r
m e i r, — þá andar úr henni kuldi
til loftskeytanna. Að hans áliti eru
þau að heitá má engis nýt. Nei, ekki
alveg. Það má nota þau, þar sem
ómögulegt er að koma símum við, lík-
lega þá sem hálfgert neyðarúrræði.
Af því sem að framan er sagt um
símlausa firðtalið — um símlausu firð-
ntunina þarf ekki að ræða — má sjá
hvað mikil fjarstæða annað eins er.
Það væri líka í meira lagi ótrúlegt,
að menn og félög um þvera Amc-
ríku væru að verja stórfé árlega til að
stofnsetja símlaust firðtalskerfi — og
það einmitt á milli staða, er simalín-
ur liggja á milli — ef það væri ekki
*) Nú þykir ekki farandi með því skipi
yfir Atlanzhafið (milli Ameriku og Norð-
urálfunnar), sem ekki hefir loftskeytaútbúnað,
enda hefir hann þegar nokkrnm sinnum
heinlínis bjargað mörg hundruð manns frá
druknun. Vatnaskipln hér hafa og flest
lofskeytaúthúnað.
notandi nema sem nokkurs konar
neyðatúrræði.
Ferðamannaáhöldin.
Af hverju að ráð mitt viðvíkjandi
símaáhöldum fyrir ferðamenn er »van-
hugsað« fæ eg ekki skilið. Enda bendir
símastj. ekki á það með einu orði.
Eg veit ekki tii, að hér á landi hafi
nokkur einn flokkur manna nokkurs-
konar aukaleyfi til að nota jafnnauð-
synleg áhöld og þessi eru ferðamönn-
um. Þeir sem þurfa að nota þau, hafa
þau, þar á rneðal allar járnbrautarlest-
ir. Það væri líka dálítið undarlegt, ef
þessum áhöldum væri haldið föstum
fyrir þeim, er helzt þyrftu þeirra við.
Það væri ekki ólíkt því og að banna
fólki, sern afarlanga og erfiða leið ætti
til læknis, að hafa nauðsynleg læknis-
lyf í húsum sínum. Eða með öðrum
orðum banna fólki að bjarga sér. Á
íslandi (hinum löngu fjallvegum þar)
gæti vel kornið fyrir, að póstar t. d.
ættu líf sitt undir því, hvort þeir hefðu
þessi símatalsáhöld eða ekki. Væri þá
ekki varhugavert að neita þeim um
það ? Eg fæ ekki betur séð.
Alvöruorð.
Urn leið og eg lýk máli mínu sný
eg orðum minum til stjórnarinnar is-
lenzku, treystandi því, að hún Játi
rannsaka alt, sem mælir með og
móti hvorutveggja sambandinu
(áður en fé er veitt til að fram-
kvæma áðurnefnt fyrirtæki), r stað þess
að fara eingöngu eftir einhliða tillög-
um meðhaldsmanna símanna. Á móti
því að þetta væri rækilega rannsakað,
ætti enginn að geta haft, hverri að-
ferðinni sem menn eru fylgjandi.
Chicago í okt. 1909.
A. J. Johnson.
Iþróttamót við Þjórsárbrú.
Meðan á búnaðarnámsskeiðinu stend-
ur fyrir austan, á að efna til íþrótta-
móts fyrir austursýslurnar við Þjórs-
árbrú, þ. 9. júlí. Margs konar kapp-
leikar eiga að fara þar fram, glímur
og stökk. Ungmennafélögin eystra
gangast fyrir því.
Reykjavikur-annáll.
Aðkoifiumenn: Sira Jón próf. Sveinsson
Akranesi, sira Magnús próf. Andrésson frá
Gilshakka, síra Eggert Pálsson Breiðahóls-
stað, sira Ólafnr Finnsson Kálfholti, sira
Jóh. L. Jóhannesson Kvennabrekku og fleiri
prestar.
Aflabrögð : Undanfarið hefir aflast vel á
báta hér við flóann, en helzti fáir sem bát-
fiski stunda. Botnvörpungar eru að koma
inn við og við, en veiða lítið. Fyrir vest-
an mun nú vera farið að aftast betur eftir
að skipin þar fengu síid sendia til beitu.
Aage Meyer-Benedictsen, danski rithöfund-
urinn, ætlar að flytja alþýðlegt erindi í
Bárubúð & laugardagskvöldið wn Indland
undir valdi Breta. Hann hefir sjálfur
ferðast um Indland og kann frá býsna
mörgn að segja þaðan úr sveit. Honum
er og mjög sýnt um að segja vel og skemti-
lega írá. Skuggamyndir sýnir hann einnig
af landi og þjóð.
Dáin: Sigriður Bjarnadóttir, Grettisgötu
35 A, 77 ára. Dó f6. júní.
Fótgangandi til Þingvalla ætla kennarar
Kennaraskólans og piltar þeir, er nám stunda
á framhaldsnámsskeiðinu þar — núna ein-
hvern daginn.
Veðrátta: Nú er óðum farið að hlýna
hér um slóðir, en sólarlítið er ennþá. Tals-
verð væta seinnstu dagana.
Mannalát.
í mannskaðaveðrinu, nóttina 27.—28. febr.
síðastliðinn, druknaði af »mótor«-skútunni
Argó unglingspilturinn Benjamín Frank-
lín Eiríksson frá Sjónarhól 1 Hafnarfirði.
Benjamin heitinn var fæddur á Halldórs-
stöðum í Vatnsieysustrandarhreppi 12, marz
1892. Fluttist hann með foreldrum sínum
til Hafnarfjarðar vorið 1907, stundaði þar
nám á Flensborgarskóla tvö ár og fór það-
an með bezta vitnisburði. Var hann jafn-
vel látinn af öllum, er þektu hann, bæði
eldri og yngri, sakir frábærrar stillingar í
umgengni og hæfileika til hvers, er hann
tók sér fyrir hendur. — Námfús var hann
og mundi hafa gengið skólaveginn, ef efni
hefðu leyft; og til þess að afla sér fjár til
frekari mentunar, réðist hann í þessa för,
er fékk svo skjótan enda. Foreldrar hans
eiga mikils í að sakna og hér má land vort
enn harma einn unga og efnilega soninn,
Þ. B.