Ísafold - 17.08.1910, Blaðsíða 2

206
ISAFOLD
íslendingasund.
Stefán Ólafsson sundkonungur
íslands.
Islendingasund — það heiti hefir
Ungmennafélag Reykjavikur valið kapp-
sundi því, cr heyja skal á ári hverju
um silfurbikarinn mikla og fagra —
Sundbikar íslands — og virðingar-
nafnið: Sundkonungur íslands.
Islendingasund var að þessu sinni
háð síðastliðinn sunnudag, 14. ágúst.
Sundið átti að ‘hefjast stundu fyrir
hádegi. Á elleftu stundu gat því að
líta allfríða fylkingu líða út Melana,
gangandi, hjóiandi, akandi og ríðandi.
— Margt var samt fólkið, sem ekki
náði að komast út að Skerjafirði á
elhjtu stundu — það kom ekki fyr
en á tólftu stundu, en þó eigi um
seinan, með því að hin þjóðlega ís-
lenzka óstundvísi brá ekki út af vana
sínum þetta sinni fremur en ella.
Þegar öll kurl voru til grafar kom-
in, munu hafa verið þarna saman
komin ein 800 manns — en hefðu
átt að vera minsta kosti 2000. Er
það leiður vottur tómlætis hjá fólki,
að eigi skyldi betur sóttir sundleikar
þessir.
Ungmennafélögin hafa jafnan borið
fánann íslenzka á höndum sér. Enda
blöktu þarna 6 eða 7 íslenzkir fánar
auk nokkurra annarra Norðurlandafána.
— Og fríður er hann, fáninn okkar:
Munist hvar sem landinn lifir
Iitir þinir alla tið...
djnp sem blámi himinhæða
hrein sem jöknltindsins brún
en fáséður hér um slóðir — því
miður!
Pailur var reistur úti á Skerjafirði,
250 stikur undan landi og gein yfir
honum fálkinn ferlegur á blám feldi
— og skók sig allan framan í sund-
mennina og mun þeim hafa ógnað
najög, því að ekki hugsuðu þeir um
annað meira en að hafa sem styzta
dvöl at fálkanum á flekanum !
Keppendur voru 7 alls. — Summu
þeir í þrem flokkum — og voru þeir
kapparnir, Sigtryggur og Stefán í síð-
asta flokknum.
í fyrsta flokki voru þeir Einar
Guðjónsson og Guðmundur Kr. Guð-
mundsson. Var það mjög rómað hve
fögur væru sundtök Einars. Þeir
syntu skeiðið — 500 stikur — hinn
fyrnefndi i 11 min. og 4/ sek., hinn
síðarnefndi á 11 mín 77 4/5 sek. —
Mátti lengt eigi á milli sjá, en þar
kom að lokum, að Einar dróst lítið
eitt aftur úr.
Næstir syntu þeir Sigurður Sigurðs-
son (á 11 mín, /4 sek.) og Sigurjón
Sigurðsson (á n mln, 51 2/5 sek.).
Heita máttu allir þessir 4 sund-
menn því sem næst jafnokar — og
mun tilviljun ein geta ráðið, hver
þeirra verður hlutskarpastur í það og
það skiftið.
En nú runnu niður bryggjuna kapp-
arnir tveir: Sigtryggur Eiríksson og
Steján Olafsson og auk þeirra Guðm.
Kr. Sigurðsson.
Þeim var tekið með dynjandi lófa-
Hnuf Tíamsutt
fimlugur.
Norska skáldið Knut Hamsun varð
fimtugur síðastliðinn 4. ágúst. Norð-
Knut Hamsun.
menn hugðu að heiðra hann á þess-
um degi, en hann fór þá burt að
heiman og lét ekki sjá sig. Hann
vildi vera í friði.
klappi og mænandi augnráði. — Þeir
eru mjög ólikir Sigtryggur og Stefán
— hinn fyrri langur, grannvaxinn
og »rennilegur« — en Stefán fremur
lágvaxinn, en samanrekinn.
Merki er gefið.
Þeir stingast á kaf — og leggja út
á djúpið.
Lengi vel stenst á endum um þá.
Annað veifið virðist Sigtryggi miða
betur áfram, en hitt Stefáni.
Og nú heyrast hróp: Sigtryggur
ætlar að hafa það — — og önnur:
Nei, Stefán sígur á — hann verður á
undan ! — Viltu veðja? }á, við skul-
um bara veðja!
Þeir nálgast nú fálkann og flekann.
»Hinar forsjálu meyjarc, sem haft hafa
með sér kiki — bregða honum fyrir
augun — og njóta þess, að geta skor-
ið úr þvf, hver fyrstur nær fálkn-sker-
inu. »Stefán er kominn aðc — dryn-
ur frá einni kíkis-véfréttinni í nánd
við mig. — »Og Sigtryggur líka« —
tístir í annari 2 sekúndum seinna.
En Stefán er orðinn á undan —
og Stefán heldur áfram að vera á und-
an — feti framar eða svo, mestalla
leiðina til lands.
>Svona var það líka í fyrra, segir
fögur yngismær, en Sigtryggur dró
Stefán pá uppi á siðustu tökunumc
— og það er auðséð á stúlkunni, að
henni þætti ekkert að því, að svo gerði
hann líka nú.
En Sigtryggur brást vonum henn-
ar. — Stefán aftur á móti lék bragð-
ið Sigtryggs frá i fyrra — herti á í
síðustu lotunni og lauk svo, að hann
náði landi 16' 8/5 sek. á undan Sig-
tryggi.
Stefán synti skeiðið á 9 mín. 542/5
sek., en Sigtryggur á 10 mín og ;
sek. Þriðji sundmaðurinn í þessum
hóp Guðm. Kr. Sigurðsson var all-
mikið á eftir þeim: 11 mín. 2i2/b sek.
Auðvitað dundu við fagnaðarópin
og lófatakið móti sigurvegaranum, er
hann kom upp úr — og Sigtryggur
fekk og sinn skerf, sem og vera bar,
því að báðir báru þeir allmjög af hin-
um sundmönnunum — og eru hin
beztu sundmannaefni.
Formaður dómnefndarinnar, Þorkell
Þ. Clementz, lýsti leikslokum og bað
glimukonung íslands, Sigurjón Péturs-
son afhenda sundkonunginum silfur-
bikarinn. Varð glimukonungurinn við
þeirri beiðni — og laust þá upp fagn-
aðarópunum.
Og að lokum bar glímukóngurinn
sundkónginn á háhesti niður brygg-
juna. — Það var verkleg sjón !
Nýr lúðraflokkur var þarna og lék
hann nokkur lög — vissulega meir
af vilja en mætti — en byrjun öll til
bóta stendur — segir þar.
Sundkonungur íslands, Stefán Ólafs-
son er bráðungur maður, rúmlega
tvítugur, sonur Ólafs bónda á Kirkju-
bóli. Hann er uppalinn þar — rétt
við sundlaugarnar og hefir þvi vanist
vatni og sundi frá blautu barnsbeini.
Ekki var sundhraðinn að þessu sinai
nærri eins mikill og gerist erlendis.
Árið 1907 synti t. d. danskur maður
sama skeiðið, 500 stikur, á 9 mín og
15,8 sek.
Knut Hamsun er fremstur allra
núlifandi norskra skálda síðan þeir
létust fjórmenningamir Ibsen, Björn-
son, Kielland og Lie. En »enginn
verður óbarinn biskup«. Hamsun
varð að þola sitt af hverju fram eftir
æfinni. Fyrst var hann vinnupiltur í
Noregi, en fór síðar til Ameriku, og
varð þar bæði sporvagnastjóri og
bóndi. Síðar fór hann heim og rit-
aði þá bók þá, er hann varð þegar
frægur fyrir: Sultur. Siðar hefir hann
ritað eina eða fleiri bækur á hverju
ári.
En samlandar hans hneyksluðust á
bókum hans framan af og æptu að
honum. Árið 1897 sótti hann um
ferðastyrk úr ríkissjóði og hafði ein-
róma meðmæli frá norska rithöfunda-
félaginu. Honum var synjað um
styrk þenna fyrir þá sök, að bækur
hans væru siðspillandi. — Nú i sum-
ar kom frumvarp fram í stórþinginu
um að veita Hamsun föst skáldlaun
árlega, en þegar til kom, vildi hann
eigi þiggja. N ú þarf hann eigi að
vera kominn upp á náð fávísra manna.
Það skortir því enn mikið á, að
kappar vorir standi þeim á sporði, er
fræknastir eru í þessari list erlenáis.
En það kemur — það kemur með
æfingu og þolinmæði. — Huggum
oss við það.
Ego.
Isliimls banki.
Reikningur hans fyrir júlimánuð er
nýkominn.
Viðskiftavelta hans hefir verið alls
5288 þús. kr. (í júní 2,976,000 kr.).
Víxlalánin numið 2 miljónum 970
þús. og joo kr., sjálfsskuldarábyrgðar-
lán og reikningslán 1756 þúsundum,
fasteignarveðslán 882 þús., handveðs-
lán 186 þús., lán gegn ábyrgð sýslu-
og bæjarfélaga rúmum 160 þúsundum.
— í verðáréfum átti hann í mánaðar-
lok rúm 617 þúsund. — Útbúin þrjú
höfðu til sinna umráða hátt upp í 2
miljónir.
Bankinn skuldaði 3 milj. í hlutafé,
nærri 1984 þús. íinnstæðuá dálk ogmeð
innlánskjörum, erlendum bönkum og
öðrum skuldheimtumönnum 1394 þús.
kr. — Bankavaxtabréfin námu 970
þús. Seðlar í umferð voru í mánaðar-
lokin 1029^/2 þús., varasjóður nam
nærri 179 þúsund. Málmforði bank-
ans var í júlílok nærri 422,000 kr.,
og hefði bankinn mátt gefa nærri 96
þús. kr. meira út í seðlum með þeim
málmforða.
Vídalínssafnið.
Ekkjufrú Helga Matzen (áður gift
Jóni Vídalin) hefir nýverið ritað Matt-
híasi fornmenjaverði Þórðarsyni og
skýrt honum frá, að hún nú, eftir lát
manns síns, prófessors Matzen, ætli að
afhenda Forngripasafninu þegar muni
þá, er enn eru í hennar vörzlum úr
Vídalínssafninu, og hún samkvæmt
gjafabréfinu hafði heimild til að halda,
meðan hún lifði.
Munir þeir, sem hér er um að tefla
eru: 16 ýorn skírnarjöt, Ijósakrónur,
altarisstjakar, altaristöýlur, silýurbikarar
0. f., og eru þeir mikilsverð viðbót
við safn það, sem fyrir er.
Ví gsl ubiskupin n
sunnanlands, síra Valdimar prófast-
ur Briem, verður e k k i vígður í Skál-
holti, eins og fyrir var hugað, heldur
í Reykjavíkurdómkirkju. En vígslu-
dagurinn óbreyttur, 28. ágúst. Breyt-
ing þessi stafar af heimilisástæðum
herra Þórhalls biskups, langvinnum,
mjög þungum veikindum konu hans,
Valgerðar biskupsfrúr.
Koi*nforðabúr.
Bæjarhreppur í Strandasýslu hefir
orðið fyrstur til að fá löggilta sam-
þykt um kornforðabúr til skepnufóð-
urs. Er i ráði, að forðabúrið verði
stofnað í haust, og þegar fengið loforð
um lán til þess úr viðlagasjóði.
Sýslunefnd Eyjafjarðarsýslu hefir
samið reglugerð fyrir kornforðabúr í
Grímsey og samþykt, að sýslusjóður
ábyrgist viðlagasjóðslán til að stofna
það.
Hverir verða næstir?
Hér er hvorki timi né tækifæri til
þess að rita um skáldskap Knut Ham-
suns, en mönnum til gamans og fróð-
leiks þýði eg hér það, er hann hefir
sagt um nokkrar af bókum sinum, núna
nýlega i blaðinu »Verdens Gangc.
Um Sultur (Sult) segir hann: Fyrsta
bókin mín. Hún er frá þeim timum,
er mér fanst skáldbrautin vera sæmd-
mesti vegur í heimi.
Um Mentaliý Ameríku (Amerikas
Aandsliv): Æskuverk. Hún nær ekki
framar yfir skoðanir minar um Ameríku.
Um Ný jórð (Ny }ord); }eg veit
ekki framar hvað þar stendur skrifað,
en lengi fanst mér hún vera bezta
bókin min.
Um Siesta: Safn af smávegis, siesta,
ófrjósamt ár. I
Um Leyndardómar{ Mysterier): Ritaðirí
Sarpsborg,í Kristjanssand,í Kaupmanna-
höfn, á hlaupum, í ástum, i fátækt
— því eru atriðin svo losaraleg.
Um Viktoria: Rituð á hveitibrauðs-
dögunum.
Um Vendt munkur (Munken Vendt):
Fyrsti hluti þrileiks um hin þrjú
Málshöfðun Kr. J.
flegn
ráðherra.
Yfirréttur vísar frá máli, sem dóm-
stjóri réttarins höfðar og dæmir
hann í málskostnað.
Yfirdómur kvað upp síðastliðinn
mánudag all-eftirtektarverðan úrskurð
um frávísun á meiðyrðamáli þvi, er
Kristján Jónsson dómstjóri höfðaði í
vetur gegn ráðherra Birni fónssytii út
af orðalaginu á frávikningarskjalinu
22. nóv.
Vér birtum hér orðrétta útskrift úr
dómsmálabók yfirréttar:
Mánudaginn 15. ágúst Kristjdn Jónsson
Nr. 33/1910. gegn
Birni Jónssyni.
Dómur:
Mál þetta höfðaði áfrýjandinn, há-
yfirdómari Kristján fónsson,fyrir bæjar-
þingsrétti Reykjavíkur gegn stefnda,
Birni ráðherra Jónssyni, fyrir meið-
yrði, en að dómi nefnds réttar 19.
maí þ. á. var málinu vísað frá bæjar-
þingsréttinum og málskostnaður látinn
falla niður.
Téðum dómi hefir áfrýjandinn skot-
ið til yfirdómsins með stefnu dags.
23. maí þ. á. og krafist þess, að dóm-
urinn verði ómerktur og málinu vís-
að heim til dómsáleggingar í aðalefn-
inu, og að stefndi verði dæmdur til
að greiða málskostnað fyrir báðum
dómum. Stefndi hefir aftur á móti
krafist þess, að dómurinn verði stað-
festur og að áfrýjandi verði dæmdur
til að greiða sér málskostnað eftir mati
réttarins.
Áfrýjandinn átelur í máli þessu sem
meiðandi fyrir sig þau orð stefnda, að
hann (áfrýjandi) hafi gjörst sekur í
margvíslegri, megnri og óafsakanlegri
óreglu i starfsemi sinni (sem gæzlu-
stjóri) í stjórn Landsbankans og í
frámunalega lélegu eftirliti með hon-
um og eru orðin viðhöfð í bréfi
frá stjórnarráðinu 22. nóv. f. á. til
áfrýjandans, undirrituð af stefnda
og færð þar til sem ástæða fyrir frá-
vikningu áfrýjanda frá gæzlustjóra-
starfi hans við Landsbankann, og á
sama hátt voru ummælin viðhöfð í
auglýsingu frá stjórnarráðinu með
nafni stefnda undir, sem fest var upp
víðsvegar á almannafæri i Reykjavík,
eins og einnig áfrýjandi heldur fram,
að þau hafi að undirlagi stefnda verið
símuð til Danmerkur.
Eftir málsfærslunni í máli þessu
virðast báðir aðilar sammála um, að
frávikning áfrýjanda frá gæzlustjóra-
starfinu, sú er hin umstefndu ummæli
voru höfð til að rökstyðja, hafi verið
gerð af stefnda með löglegri heimild
samkvæmt lögum um stofnun lands-
banka 18. sept. 1885, 20. gr., er
veitti landshöfðingja vald, er síðar
kom i hendur ráðherra, til að víkja
gæzlustjórum landsbankans frá um
stundarsakir. Hér er því að ræða um
stjórnarathöfn, sem viðurkent er að lá
innan embættistakmarka stefnda, og
dómstólarnir eru þvi eigi bærir að
dæma um réttmæti hennar að öðru
leyti. Hin umstefndu ummæli eru,
eins og fyr er sagt, rökstuðning frá
stefnda hálfu á stjórnarathöfn þessari
eða skýrsla um tilefnið til hennar, og
getur enginn efi verið á þvi, að eins
og stefndi hafði vald til að framkvæma
sjálfa stjórnarathöfnina, frávikning á-
frýjanda frá gæzlustjórastarfinu, eins
var það og á hans valdi, án þess
nokkur lagafyrirmæli þó geti álitist
sjónarmið gagnvart guði: Uppreisn-
ina, uppgjöfina og hina lifandi trú.
Uppreisnin er úti; hún er ekki einu
sinni sjónarmið, til uppgjafarinnar er
eg ekki nógu kraftlaus ennþá og til
trúarinnar ekki nógu tannlaus. En
þetta kemur með árunum — eins og
hjá öllum (sbr. — en ef hár mín
grána | er hún að vona auminginn,
| að sér kunni að skána).
Um bókina Det vilde Kor sagði
hann þegar hún kom út: Eg er
þreyttur á sögunum og leikritin hefi
eg altaf fyrirlitið. Nú er eg farinn
að yrkja kvæði. Þau eru eini skáld-
skapurinn, sem ekki er bæði heimtu-
frekur og marklaus, heldur einungis
marklaus. Svipall.

skylda hann beint til þess, að láta
uppi, ef hann áleit það hagfelt eða
rétt, þær ástæður, er hann bygði ráð-
stöfunina á, eða lýsing á þeirri breytni
áfrýjanda, er hann taldi hafa knúð sig
til frávikningarin nar. En að meta þær
ástæður, eða þá rökstuðning frávikn-
ingarinnar, getur eigi legið undir úr-
skurð dómstólanna, með því að þeir
þá myndu þurfa að rannsaka og meta
verk, sem viðurkent er að lá innan
embættistakmarka stefnda, og það gerir
engan mun í þessu tilliti, hvort ástæð-
urnar voru birtar á fleiri eða færri
stöðum. Það verður af þessum ástæð-
um eigi álitið, að dómstólarnir séu
bærir að dæma um réttmæti hinna
umstefndu ummæla og felst því yfm
dónuirinn á það, að máli þessu var
visað frá bæjnrþingsréttinum, og ber
að staðfesta hann, bæði að því leyti
og að því er málskostnaðarákvæði hans
áhrærir.
Eftir þessum úrslitum málsins þykir
rétt að áfrýjandi greiði stefnda i máls-
kostnað fyrir yfirdómi 25 krónur.
Því dæmist rétt vera:
Bajarpingsdómurinn á að vera órask-
aður. I málskostnað ýyrir yfirdómi greiði
áýrýjandinn, háyfirdómari Kristján Jóns-
son, steýnda Birni ráðherra Jónssyni 2;
krónur, er lúkist innan 8 vikna ýrá lög-
legri birtingu dóms pessa að viðlagðri
aðýör að lögum.
Þetta eru eftirtektarverð dómsúrslil.
Æðsti dómari landsins, dómstjóri
yfirréttar, herra Kristján Jónsson, höfð-
ar meiðyrðamálmóti æðstu stjórnlands-
ins — og fær þá útreið, að hver dóm-
stóllinn á fætur öðrum vísar málinu
frá sem óviðkomandi dómstólunum, —•
telur málshöfðun háyfirdómarans þann-
ig vaxna, að henni v e r ð i að visa
frá og dæmir hann þar að auki til að
greiða málskostnað.
Hér er þá enn ein umbunin, sem
hr. Kr. J. hefir hlotið, enn einn sveig-
urinn, sem hann hefir fléttað um höf-
uð sér með framkomu sinni í banka-
farganinu í vetur.
En sjálfsagt eru þeir margir, sem
óskað hefðu þess, að hr. Kr. }. —
stöðu sinnar vegna — hefði sparað
sjálfum sér svo beiskan kaleik.
Benda má á það, að í forsendum
dómsins er kveðið svo að orði (letur-
breyt. vor): Hér er þvi að ræða um
stjórnarathöfn, sem viðurkent er, að lá
innan embœttistakmarka steýnda.
Af hverjum er það viðurkent? Af
landsyfirrétti sjálfum ? — Eða að eins
af málsaðilum? — Ef átt væri við
málsaðila, virðist orðalagið eiga að
vera: sem málsaðilar viðurkenna, en
ekki: sem viðurkent er.
Hér virðist því landsyfirréttur kom-
inn að annarri niðurstöðu en í vetur.
Því að þá taldi dómstóllinn frávikn-
inguna ekki liggja innan embættistak-
marka ráðherra.
Skipaferðir.
Sterling (Emil Nielsen) kom hing-
að frá útlöndum 13. þ. mán. Farþegar:
Jón Hjaltalín Sigurðsson læknir með frú
sinni, Ólafur Þorsteinssou læknir, Ólafur
Óskar Lárusson læknir, Trolle liðsforingi
frá Síam (sonur Trolle Hansafólagsstjóra),
frú Guðrún Nielsen, Magnús Stephensen
verzlunarm. o. fl. — Sterling fór vestur
í gær með allmargt farþega, m. a.:
Pótur Ólafsson kaupm. og frú hans frá
Patreksfirði, Magnús Blöndal sýslunefnd-
arm., Stykkishólmi, Ásgeir Torfason
efnafr., Lárus H. Bjarnason, Jón Jakobs-
son, Hallgr. Benediktsson o. fl. o. fl.
Flora fór hóðan í gær samkv. áætlun.
Farþegar m. a.: Síra Bjarni Jónsson
(til ísafjarðar), Markús kaupra. Snæ-
björnsson, frú Steinunn Jónsdóttir 0. fl.
Sitt af hverju.
Berlínar-háskólinn holdur 100 ára
afmæli sitt í október næstk.
í sjúkrahúsi einu í Alenoon í Frakk-
landi lá kona síðast í júlí, sem var búin
að sofa 30 sólarhringa. Hún var látin
nærast á vatni.
Johan Selmer, nafnkent norskt tón-
skáld, er dáinn.
Heimssýning verður haldin í Madrid
árið 1913.