Ísafold - 07.01.1911, Side 1

KeiEPii út tvisvar l viku. Verö árg. (80
aA*kir minst) 4 kr. erlendis 5 ki eí)a l1/*
dollar; borgist fyrir mibjan júli (orlendis
fyrir fram).
ISAFOLD
TJppsðgrn (sirifleR) bandin vib Aramðt, er
ógiid nema komln aé til útgefandn fyrir
1. okt. ttg apandi ekaldlann vib blabib
AfmreibBia: Áaeturatrœti 8.
XXXVIII. árg.
Keykjavík
7. janúar 1911.
I. O. O. F. 921139
Bókasafn Alþ. lestrarfél. Pósthússtr. 14 6—8.
Forngripasafn opib sd. þrd. og fmd. 12—2
íslandsbanki opinn 10—2.1/* og 61/*—7.
K.>F. U. M. Lestrar-og skrifstofa frá 8 árd. til
10 sM. Alm. fundir fsd. og sd. 81/* siðdegis.
Landakotskirkja. öubsþj. 91/* og 8 á helgum
Landakotsspltali f. sjúkravitj. 10V*—12 og 4 5
Landsbankinn 11-2 »/*, öVí-B1/*. Bankastj. vib 12-2
Landsbókasaín 12—8 og 6—8. Útlán 1 3
Landsbúnabarfólagsskrifstofan opin trá 12—2
Landsféhirbir 10—2 og 6—6.
Landsskjalasafnib á þrd. fmd. og ld. 12—1
Lækning ók. i læknask. þribjd. og föstd. 11—12
Náttúrugripasafn opib l1/*—21/* á sunnudögum
ókeypis eyrna-, nef- og hálslækning Pósthús-
stræti 14 2. og 4. fimtud. i hv. mánuöi. 2—8.
Tannlækning ók. Pósth.str.14, 1. og 8. md. 11 1
Taxafíóagufubáí. Ingóífur
fer til
Borgarness 12. 17. og 27. jan.
Garðs 9. jan.
Keflavíkur 20. og 24. jan.
Höfnin.
Skrið komið á hafnargerðarmálið.
“Sá viðburður varð á síðasta fundi
bæjarstjórnar Reykjavíkur, að ákveðnar
tillögur um hafnargerð í höjuðstað Is-
lands komu til umræðu.
Það var Jyrsta málið, sem bæjar-
stjórn vor fjallaði um á hinu nýbyr-
jaða ári.
Það er stœrsta málið, sem bæjar-
stjórnin hefir nokkurn tíma haft með
höndum.
Það er rnesta velferðarmál fyrir
framtíð þessa bæjar, því að hún velt-
ur mikið á því, hvernig um það
skipast.
Vér höfum, Reykjavíkurbúar, lengi
bölvað hafnleysinu, vér kunnum utan-
bókar mikið og margt bölið, sem af
því hefir stafað.
Skipin hefir rekið á land svo tug-
um skiftir.
Hverju var það að kenna?
Menn hafa týnt lífi fáa faðma und-
an landi, íbúar höfuðstaðarins hafa
orðið að horfa á vesalings sjómenn
hrynja hvern á fætur öðrum úr siglu-
toppnum í sævardjúpið, eftir ógurlegt
harmakvein og helstríð.
Hverju var það að kenna?
Hafnleysinu og engu öðru en hafn-
leysinu !
Þessa stórskaðlegu hörmungar-ann-
marka á hafnleysinn eygir hvert
barnið.
En við þessa almennu annmarka
bætast svo fjöldamargir aðrir sér-
staklegs eðlis, og munu sjómenn vorir,
kaupmenn, útgerðarmenn og gufu-
skipafélög geta um það vitnað.
Ef til peninga væri metið alt tjón-
ið, er af hafnleysinu í Reykjavík hefir
hlotist, mundi það dálagleg fúlga.
Þá er eitthvert slysið hefir borið
að höndum hér á »höfninni«, hefir
jafnan kveðið við: »Liðið hefði hann
hjá, þessi hinn beiski kaleikurinn, ef
höfnin hefði verið«. Og er skipin
hafa legið aðgerðarlaus á »höfninni«
dögum saman, hafa karlarnir stungið
saman nef]um: Bagalegt er nú að
tarna. Dýrt hlýtur nú þetta að vera
fyrir »reiðarann«. Betra að höfnin
væri komin.
Svo hefir legið í hugum manna og
einstöku sinnum hafa þessar hugarins
hræringar brotist út og orðið að
jlyktunum um að gera eitthvað til að
hrinda hafnargerð áfram.
Árið 1896 flutti ísajold ítarlega
hugvekju um hafskipakví í lleykjavík
í fyrstu blöðum ársins og mun það
hafa orðið til þess, að kaupmenn
skoruðu á bæjarstjórn í bréfi 7. febr.
að taka hafnargerðarmálið upp á sína
arma.
Sú málaleitun varð til þess, að
danskur .mannvirkjafræðingur kom
hingað til lands sumarið 1896 og
gerði áætlun um hafskipakví, er kosta
átti 4 miljónir og 600 þúsund. Þær
tölur blæddu öllum svo í augum, að
málið steinféll niður þá.
En það lifnaði aftur við — svo
gera öll góð mál — og 1905 var
málinu enn hreyft og þá fenginn
hingað norskur mannvirkjafræðingur,
sérfræðingur í hafnargerð, Gahriel
Smith, nú hafnarstjóri í Noregi. Hann
gerði 2 áætlanir um hafnargerð svo
sem itarlega var frá skýrt í ísafold í
fyrra (42 tbl.).
Hafnarnefnd bæjarins hefir undan-
farið setið á rökstólum og komist að
þeirri niðurstöðu að fylgja beri tillög-
um Smiths. Hefir hún samið ítarlegt
álit, sem frá er skýrt annarstaðar í
blaðinu, og var málið til 1. umræðu
á bæjarstjórnarfundi í fyrradag. Allir
sem á málið mintust, studdu tillögur
Smiths og voru þess mjög fýsandi að
ganga nú rösklega að verki, afgreiða
málið frá bæjarstjórn í öndverðum
næsta mánuði, áður þing kemur saman.
Sextán hundruð púsund krónur á
höfnin að kosta.
Helminginn af þeirri fúlgu treystir
hafnarnefnd bænum að standa straum
af. En með hinn helminginn á að
leita á náðir landssjóðs. Landssjóður
hefir jafnan áður verið látinn hlaupa
undir bagga, er um stór nytsemdar-
mannvirki hefir verið að tefla.
»Oft hefir verið þörf^ en nú er
nauðsyn« að hrinda þessari framtíðar-
innar lyftistöng höfuðstaðarins og
landsins til framkvæmda.
Því að ekki má sú villa ná tökum á
hugum landsbúa, að hér sé að eins um
að tefla hlunnindi fyrir Reykvikinga,
þeir einir njóti hafnarinnar. Höfnin
mundi ýta undir auknar fiskiveiðar
að miklum mun við allan Faxaflóa.
Hún mundi gera stórmikla aukning
á innlendri verzlun kleifa, vöruforða-
búr mundu bráðlega rísa upp hér í
bænum og mundu kaupmenn í kaup-
stöðum út um landið óefað komast
að betri verzlunarkjörum fyrir það.
Munum vér síðar víkja ítarlega að
þessu efni.
Fána-tillögur.
Þessar tillögur samþykti Landvarn-
arfélagið á miðvikudaginn, með öllum
atkvæðum:
1. Þar sem Islendingum verður eigi
á löglegan hátt meinað að sýna á
landi uppi lit sérstaks þjóðernis
og merki sjálfstæðisréttar með því
að draga íslenzkan Jána á stöng,
skorar fundurinn á fánaeigendur
alla að viðhafa þenna fána einan,
nema þeir komist ekki hjá öðru
sem umboðsmenn annara ríkja.
Ennfremur telur fundurinn það
sjálfsagt, að opinberar stojnanir
íslenzkar hætti að veifa dönskum
fána, þar sem þeim og ber engin
skylda til fánanotkunar yfirleitt.
2. Fundurinn telur það ótvíræða
skyldu allra þeirra, er landvarnar-
menn vilja heita og skilnaðar-
stefnuskrána viðurkenna, að nota
íslenzka fánann, þar sem því
verður við komið, og annan ekki,
ej þeir vilja fána veifa.
3. Fundurinn ætlast til þess, að þing
og stjórn íslenzku þjóðarinnar
vinni að því, að hinn íslenzki
fáni geti sem fyrst öðlast alþjóð-
aviðurkenningu sem siglingafáni
Islendinga, og nemi þau ákvæði
úr lögum landsins, er eigi eru
samrýmanleg þessu.
Ennfretnur kaus félagið 5 manna
nefnd til að vinna að framgangi fána-
málsins.
Nobel-verðlaunin.
Paul Heyse,
þýzka skáldið heimsfræga (f. 1830),
er bókmentaverðlaunin hlaut. Til er
eftir hann þýtt á íslenzku smásögur
nokkurar t. d. L’arrabiata í Iðunni.
Otto Wallach.
Hlaut efnafræðisverðlaunín.
Kossel læknir,
sá er hlaut læknisfræðisverðlaunin.

Nýárssundið.
Kalt var nýársmorgun, er sund-
kapparnir runnu niður bæjarbryggjuna
og steyptu sér í sjóinn: 3 stiga frost
í lofti og aðeins 2 stiga hiti í sjón-
um.
Stefán Ólafsson varð hlutskarpastur
eins og í fyrra. Hann hefir lært
sund af Páli Erlingssyni svo sem
margir aðrir beztu sundmenn vorir.
Kennir Páll nú bæði sumar og vetur;
jafnan er heitt í lauginni.
AUmikið fjölmenni var viðstatt ný-
árssundið og hlýddi eftir leikslok á
ræðu þá er Bjarni frá Vogi flutti og
hér fer á eftir:
R æ ð a
til sundmanna á nýársdag 1911.
»íslendingar viljum vér allir vera«,og
allir viljum vér vera góðir íslending-
ar. Og þótt vér séum eigi allir þess
megnugir, að vinna þjóð vorri frama-
verk, þá sýnum vér þó hug vorn og
vilja, er vér þökkum þeim, er stór-
virki virma eður skara fram úr um
einhverja ment eður íþrótt.
Nú erum vér hér saman komnir til
þess að þakka sundgörpum vorum á-
gætan nýársfagnað.
Vel má vera að sumum mönnum
dyljist, hversu góður sá fagnaður er,
en það er þó mála sannast að þeir
Grettismenn hafa gert viturlega, er
þeir lögðu fram til þess dýran bikar,
að ungir menn temdu sér sund. Hafa
þeir skilið það til hlítar, hver þrótt-
kveikja íþróttir eru hverri þjóð; hafa
þeir því strengt þess heit, að eigi skuli
kappsund þetta niður falla, meðan
nokkur þeirra megi heilum fótum í
haf stíga. Fer og harla vel á því, að
vér fáum í nýársgjöf þá gleði, að sjá
æskulýð vorn hlaupa í köpp á svo
beinni þjóðþroskabraut sem íþróttir
eru. Verði Grettismönnum vel fyrir
og gjafara bikarsins Guðjóni Sigurðs-
syni.
Það sagði eg fyr að sumum mönn-
um mundi eigi ljóst, að svo er um
nytsemd iþrótta, sem nú var hermt.
Því að engin önnur rök liggja til þess
að vér höfðum týnt þeim, þar til er
þær tóku að lifna við aftur fyrir rúm-
um tug ára, og hefir þó mestu munað
hin síðustu árin síðan ungmennafélög-
in tóku til starfa. En tími er nú til
kominn, að hver íslendingur læri það
og skilji.
Því að íþróttir auka mönnum vaxt-
arfegurð, treysta styrkleik þeirra, vekja
þeim áræði og kenna þeim snarræði.
Er það til marks hér um, að hinar
bezt mentu þjóðir hafa jafnan mest
metið íþróttir. Hjá Forngrikkjum
þóttu sigurvegarar í kappleikum þeirra
gera borg sinni svo mikinn heiður,
að þeir ólust eftir það við almannafé
til þakklætis. Önnur fræg menningar
þjóð taldi það hverjum manni mestu
prýði, að hann væri vel að íþróttum
búinn. Sú þjóð var hinir fornu ís-
lendingar.
Þeir tíðkuðu mjög sund, því að
þeir áttu oft yfir sjó að sækja. En
sjómönnum er engin iþrótt hallkvæm-
ari til bjargráða sjálfum sér og Öðrum.
Einn góðan veðurdag að haustlagi
fyrir rúmum 914 árum kom Kjartan
Ólafsson frá Hjarðarholti í Dölum þar
að, er menn þreyttu sund áánniNið.
Einn maður lék þar miklu bezt. Kjart-
an sp}?r Bolla fóstbróður sinn, hvort
hann vilji freista sunds við mann þenna,
en Bolli vildi eigi. Ræðst Kjartan þá
í móti honum og áttust við um hríð.
Þóttist hann aldrei hafa komið í jafn-
rakkan stað fyr. En er þeir voru á land
komnir, »þá mælti bæjarmaðrinn:
»Hverr er þessi maðr?« Kjartan sagði
nafn sitt. Bæjarmaðr mælti: »Þú er
sundfærr vel, eða ertu að öðrum íþrótt-
um jafnvel búinn sem at þessi ?«
Kjartan svarar ok heldr seint: »Þat
var orð á þá er ek var á Islandi, at
þar færi aðrar eftir; enn nú er lítils
um þessa vert«. Bæjarmaðr mælti:
»Þat skiftir nökkuru við hvern þú
hefir átt; eða hví spyr þú mik engis?«
Kjartan mælti: »Ekki hirði ek um
nafn þitt«. Bæjarmaðr segir: »Bæði
er at þú ert gervilegr maðr, enda lætr
þú allstórliga; en eigi þvi síður skaltu
vita nafn mitt, eða við hvern þú hefir
sundit þreytt. Hér er Ólafr konungr
Tryggvason*. Kjartan svarar engu ok
snýr þegar t brott . . . . «
Þóttist hann ekki mega una því, að
vera hóti minni sundmaður en sá, er
bezt var syndur um endilangan Noreg
þótt það væri sjálfur konungurinn.
Svo var íþróttakapp Islendinga mikið
2. tölublað
þá daga. Nú höfum vér fengið þá
nýársgjöf, að sjá kappgirni þeirra
vaknaða á ný.
Fyrir 880 árum sloknaði eldur fyrir
reim Gretti og Illuga úti í Drangey.
?i synti Grettir til lands og sótti eld.
Var það sund vika sjávar. Fimtán ár-
um áður synti hann og eftir eldi aust-
ur í Noregi. Var þá svo mikið frost
að hann sýlaði utan, er hann kom á
and. Þurfti til þessa bæði orku og
rarlmensku.
Karlmenskubragð hafa þeir og gert
jessir ungu menn, er þeir lögðust til
sunds í vetrarkuldanum. Því að nú
er þriggja stiga kuldi í lofti og eigi
nema tveggja stiga (C) hiti í sjónum.
Sundið þreyttu þeir Jón Tómasson,
er synti 50 stikurnar á 48 sekúndum,
Sigurjón Pétursson, tími 54 sek., Sig-
urjón Sigurðsson, tími 48 sek. og
Stefán Ólafsson, tími 42 sek.
Verði yður vel fyrir, röskir sveinar,
og taki nú sá sigurlaun, er unnið
hefir. •
Stefán Ólafsson, þér eruð sigurveg-
ari, og afhendi eg yður hér nýárs-
bikar Grettis að sigurlaunum.
Þér hafið unnið hann einu sinni
fyr og þér vitið að hann verður yðar
eigin eign, ef þér vinnið hann hið
þriðja sinn. En svo munu þér þá
mega fyrir búast, að fast verði eftir
sótt, því að ófúsir munu aðrir sund-
garpar að láta bikarinn verða eins
manns eign. En óska vil eg þess, að
yður aukist þroski og æfing að sama
skapi, svo að yður endist þá til sig-
urs.
Njótið nú vel sigurlaunanna og öf-
undlaust. Ættum vér íslendingar bæði
nú og endrarnær að leggja niður þann
ómenskuhátt að níða niður skóinn
hver af öðrum með öfund og illkvitni.
Því að sá er fuglinn verstur, sem í
sitt eigið hreiður drítur. Njótið vel.
Að lokum þökkum vér þessum
sundgörpum ágætan nýársfagnað;
gleði vora yfir því, að sjá þá þreyta
sundið, og vonir þær, sem vérbyggj-
um á því, að eftirdæmið hvetji aðratil
þess, að auka og efla íþróttir í landinu.
En íþróttir eru hverri þjóð þrótt
kveikja og aflvaki.
Eg trúi því, að nú sé runninn upp
nýársdagur íslenzkrar þjóðfrægðar. Læt
eg það um mælt, og mun verða að
áhrínsorðum, að þeim degi kvöldi al-
drei.
Bjarni Jónsson
frá Vogi.
Lán og landbúnaður.
Viðtal við Sigurð Sigurðsson alþingism.
Isafold fann Sigurð alþingismann
Sigurðsson, ráðunaut Landbúnaðarfé-
lagsins að máli á dögunum til þess
að fá að heyra álit hans á lánunum
til landbúnaðarins, er svo mjög hafa
orðið þrætuepli upp á síðkastið.
Hann tók erindi voru vel — og
fer hér á eftir hið helzta, er hann lét
uppi.
»Eg vil taka það fram fyrst, sagði
alþingismaðurinn, að mér alment er
dauðans illa við skuldir — vil helzt
komast hjá þeim eftir því sem hægt
er, hvort heldur einstaklingar eða þjóð-
félagsheildin eiga í hlut.
En svo að eg víki að landbúnaðar-
lánum sérstaklega virðist mér ekki
ástæða til, eins og nú standa sakir
að taka erlent lán: í Jyrsta iagi vegna
þess, að eg yfirleitt vil forðast lán, ef
hægt er. I öðru lagi er jarðræktin
hér á landi þannig löguð, smástíg
og takmörkuð af áburðinum, sem
fyrir hendi er, að langt er frá
því, að hún verði aukin í stórum
stökkum alt í einu, þótt nægt fé væri
fyrir hendi. Mest riður á í þessum
efnum að koma áburðarhirðingunni í
góða reglu, en til þess þarf að mínu