Ísafold - 22.03.1911, Qupperneq 1

Kemui tit tvisvar i viku. Ver!) árg. (80
arkir minst) 4 kr. erlondia E kr e»a 1 */«
dollar; horffist fyrir miöjan júli (erionrtis
fyrir fram)
ISAFOLD
Upphökii (skrifleg) bnndin vib Aramót, er
ógiid nema komln só til útgefanda fyrir
1. otrt. ng aaapandi sknldlans vib blabib
Afgrei^sls: Anstnrstrœti 8.
XXXVIII. árg.
Reykjavík 22. marz 1911.
18. tölublað
l. O. O. P. 923249
Ðók&safn Alþ. lestrarfól. Pósthússtr. 14 5—8.
Forngripasafn opib s i. þrd. og fmd. 12—2
íslandsbanki opinn 10—2 V* og 6l/t—7.
K. F. U. M. Lestrar-og skrifstofa frá 8 árd. til
10 sbd. Alm. fundir fsd. og sd. 81/* síTídegis.
Landakotskirkja. öubsþj. 91/* og 6 á helgum
Landakotsspltali f. sjúkravitj. 101/*—12 og 4—5
Landnbankinn 11-2 V*, b1/*-^1/*. Bankastj. vib 1^-2
Landsbókasafn 12—8 og 6—8. Útlftn 1—8
Landsbúnabarfélagsskrifstofan opin trá 12—2
Landsféhiröir 10—2 og 5— ö.
Landsskjalaaafni?) á þrd. fmd. og ld. 12—1
Landsiminn opinn virka daga 8 árd. — 9 síðd.
IJhelga daga 8—11 og 4—6.
Lsekning ók. i lœknask. þribjd. og föstd. 11—12
Náttúrugripasafn opib l1/*—21/* á sunnudögum
Ókeypis eyrna-, nef- og hálslækning Pósthús-
stræti 14 2. og 4. fimtud. i hv. mánuði. 2—8.
Tannlrokning ók. Pósth.str.14, 1. og 8. md. 11—1
TaxaflÖagufubát. Ingótfur
fer til
Borgarness 22. og 31. marz
Garös 25. og 29. marz.
Ritstjórn ísafoldar.
Sii breyting verður á ritstjórn ísa-
foldar með þessu blaði, að Björn
jónsson gerist aftur stjórnmálaritstjóri
blaðsins og ábyrgðarmaður — en
Ólafur Björnsson verður áfram útgef-
andi blaðsins og meðritstjóri.
—»-------r-
Minni-hluta-ráðherrann.
hngræðisbrotið.
Ekki dylst það stundu lengur, að
við Hafsteinsliðið styðst hann alveg,
bæði stjórnkjörið (konungkjörið) og
þjóðkjörið, hinn nýi íslands ráðherra,
þó að hann látist engin flokksmök
við það hafa, og það tjái sig því einu
hafa heitið honum, að »bregða ekki
fæti fyrir hann að ástæðulausu(l) á
þessu þingi.«
Þau ummæli eru sýnilega ekki til
annars gerð en að strá sandi í augu
almennings, sem þeir félagar gera að
vanda furðu-einfaldan.
Þeir, uppkastsmennirnir frá 1908,
öðru nafni innlimunarmenn, verða að
leyna því sína flokksmenn utan pings,
að nú hafi þeir gert bandalag við einn
ákveðinn andstæðing sinn. Eru hræddir
við, að þeir muni trúa honum ella,
vita ekki sinnaskifti hans eða treysta
þeim ekki, en muni verða rórra, er
svo lítið sé gert úr fylginu við hann,
sem áminst utnmæli benda til i fljótu
bragði eða ef þau eru ekki lesin nið-
ur í kjölinn.
Og hann, uppkasts-andstæðingurinn,
hinn þjóðlegi(i) sonur einhvers hins
þjóðlegasta manns, verður að reyna
að leyna þjóðina því, ekki sízt kjós-
endur sína, að hann hafi brugðist þeim
málstað svo sviplega og gagngert, að
gera bandalag við mestu og verstu
fjendur hans til þess eins, að hafa
upp úr því ráðherradæmi.
Þess vegna þarf að láta pjóðina í-
mynda sér, að ekkert bandalag hafi
hann við þá gert. Svona ádráttur sé
engis verður. Og þegar hann eigi
þar að auki að standa að eins til þessa
þings loka. Þau orð ætlast til að fólkinu
finnist draga meira en lítið úr fylg-
inu. Það eigi ekki að endast nema
örfáar vikur. En það er raunar sama
sem að heita fullri trygð og hollustu
ekki skemur en alt að 2 árum, þ. e.
allan timann til þess er þing kemur
saman 1913. Því ekki ræður þing-
flokkur niðurlögum stjórnar milli
þinga. Hún ræður þann tíma eins
og henni líkar, og hirðir ekki hvort
þingflokknum líkar betur eða ver, nema
svo sé, að hún viti sér engis fylgis von
af öðrum, og vilji hún halda völdum á-
fram. Þá er hún flokknum þræl-
bundin þann tíma allan.
Eða hvaða þingflokkur mundi fara
að auglýsa fyrirfram, að hann ætlaði
sér að bregða fæti fyrir stjórn og
fella hana að ástœðulausu, þ. e. nema
honum finnist ástæða til?
Hitt væri sama sem að auglýsa sig
þá bófa, að þeir væri einráðnir að fella
hana hvort sem ástæða væri til eða
ekki.
Þetta er auglýst að samningsaðilum
hafi í milli farið, til þess að eyða allri
tortrygni út í frá á báðar hliðar.
En bak við hlýtur að felast sá
leynisáttmáli, er rígbindur þá til að
veita honum örugt og óbrigðult fylgi,
og hann til að sitja og standa alveg
eins og þeim þóknast, svo sem hann
gerir nú þegar sýnilega.
Eða hvað óvitlaus stjórn mundi
fara að gera sér að góðu annað eins
fyrirheit og það af þingflokks hálfu,
að ekki yrði brugðið fæti fyrir hana
að ástaðulausu?
Það er þingflokkurinn, sem ástæð-
urnar metur. Hann gœti þvi felt
stjórnina hvenær sem honum lízt, ef
þetta væri alvara.
Hins vegar væri stjórnin skyld til
að sitja og standa eins og þingflokk-
urinn vill. EUa finst honum auðvitað
»ástæða« til að veita henni ekki fylgi
framar.
Frá meiri hlutanum sem var hefir
hinn nýi ráðherra engan stuðning
fyrirheitinn. Það stendur ekki til,
með því að hann nefndi það aldrei á
nafn. Hann tekur við völdunum að
honum alveg fornspurðum, sínum eig-
in flokk, sem verið hafði alt til þeirrar
stundar. Hann bindur lag sitt við
mótstöðuflokkinn og gerir samning
við hann. Hann svíkur hinn flokk-
inn orðalaust til að ná í völdin og
sver sig undan hans stefnuskrá. Með
því einu móti fær hann ádrátt hjá
Hafsteinsliðinu. Við pað styðst hann
og hefir œtlað sér við það að styðjast
frá upphafi, með þeirri viðbót at-
kvæða örfárra liðhlaupa frá hinum
flokknum, auk sjálfs sín, sem þarf til
að komast líklega fast upp undir
helming.
Fleiri atkvæði var engin leið að
eigna Kr. J., ef satt skyldi segja. Því
að um hin öll er fullsannað, að þau
voru á bandi með Skúla Thoroddsen,
svo framarlega sem ekki hefir verið
einhver með báðum, svo sem ekki er
trútt um að grunur sé á, líkt og seg-
ir í vísunni:
Báðum fylgdi á sóknarsvið
séra Einar hálfur.
Hafi þessi eini verið talinn með
báðum í skeytum til konungs, hlutu
atkvæðin að verða of mörg saman
lögð (41 í stað 40), og hefði átt að
koma athugasemd út af því. Og hefði
sá eða annar þvílikur vafningur átt
að geta orðið til þess, að svo hefði
verið litið á, að enn væri ófenginn
meiri hluti á þingi með nokkurum
manni til ráðherradæmis.
Þó sýnist ekki vel hægt að bera á
móti því, að taka beri til fullra greina
það sem flokksforingi meiri hlutans
og forseti í sameinuðu þingi bera
samhljóða, og hefði einhver þingmað-
ur verið talinn í báðum skeytum, þá
að taka hann gildan í þeirra skeyti,
en ekki hinu, hver sem sent hefir.
En hvað sem þessu öllu líður, þá
má ekki gleyma því, að ábyrgðin öl
á úrslitunum er á hinum nýja ráð-
herra. Það var hans skilyrðislaus
skylda að fara eftir því einu í ráð-
herraskipunartillögum sínum við kon-
ung, sem hann vissi sannast og rétt-
ast um afstöðu flokkanna í ráðherra-
tilnefningunni. Hafi hann ekki það
gert, er hann stórvítaverður fyrir að
ögum.
Og annað er hann ajarvíta-verður
fyrir og engin bót mælandi á nokk-
urn hátt, og það er, að hann lítur
ekkert á það, hvorum ráðherraefnun-
um af tveimur fylgi rneiri hluti pjóð-
kjörinna pingmanna. Þeir voru i öðr-
um flokknum annaðhvort 20 eða 21,
en í hinum aðeins 14 eða 15 í hæsta
lagi — enn færri, ef svo hefir verið,
sem ekki er grunlaust um, að einhver
eða einhverir hafi verið með hvorug-
um, jafnvel á pappírnum, — þeir voru
það margir hins vegar. Því þó að
jafngildir séu þeir að lögum, hinir
stjórnkjörnu þingmenn, og ætlast væri
til að upphafi, að þeir væru þjóðar-
innar talsmenn og fulltrúar jafnt sem
hinir, og meira að segja öllu og öll-
um mönnum óháðari en þjóðkjörnir
þingmenn, — öllu nema sannfæringu
sinni, — þá hefir reynslan farið í alt
aðra átt, þótt aldrei hafi svo freklega
tólfunum kastað sem á siðari og síð-
ustu árin, er þeir virðast hafa talið
sér skylt að fylgja gjörsamlega og
nær undantekningarlaust valdsmanni
þeim, er þá hefir látið skipa í þing-
sætin, og hann virðist farið hafa í
því kjöri helzti oft aðallega eftir
reyndri eða væntanlegri fylgispekt
þeirra. Fyrir því er það, að sé sá
sem þá hefir skipað, meðal þjóðkjör-
inna þingmanna, svo sem nú er, þá
er honum raunar veitt sjöfalt atkvæði.
Og sé sá hinn sami þjóðarviljanum
andstæður i hennar helztu málum, þá
er raunar mjög á hann hallað.
Vér höfum i einu orði fengið 14.
þ. m. nýjan ráðherra, sem er minni-
hluta-ráðherra hceði vegna þess, að
minnihlutann hefir hann stuðst við
til valdanna, tekið við þeim að meiri
hlutanum fornspurðum og virðandi
vettugi hans stefnuskrá, o g vegna
þess, að hann fremur þingræðis brot
og þjóðræðis um leið og sezt í em-
bættið. Hann — og hann einn —
hefir ábyrgð á hvorutveggja.
En tilefnið er hið hrapallega glap-
ræði »afkleyfinganna«, sem létu það
ganga fyrir, að hrinda hinum fyrri
ráðherra, — ganga fyrir hinu, að ná
samkomulagi um nýjan.
Þar með stefndu þeir að þeim voða,
sem nú er fram kominn, að völdin
lenda í klóm minnihlutans, uppkasts-
mannanna frá 1908, — lenda í inn-
limunargreipum.
Landar erlendis.
Pétur Jónsson söngvari er nýlega
ráðinn næstu 3 ár frá 1. nóvember
þ. á. til að syngja viS nýtt tónleikhús
í Berlín, Kurfursten-Opera. Launin eru
há og fara hækkandi, þannig aS þriSja
áriS fær hann þriSjungi meira en fyrsta
áriS.
Prófessorsembættið í norrænn viS
háskólann í Khöfn er nú veitt Dahlerup
docent. En jafnframt hefir Appel kenslu-
málaráSgjafi lagt þaS til viS 3. umræSu
dönsku fjárlaganna, aS Finnur Jóns
s o n verSi geröur aS reglulegum pró-
fessor frá 1. apríl meS aldursrótti frá
1. apríl 1898 aS telja.
Dr. Kn. Berlin leggur ráSgjafinn sömu-
leiSis til aS gerSur verSi aS aukaprófess-
or í almennum rétti og íslenzkum rétti,
en kennarastóllinn í ísl. rótti jafnframt
lagSur niSur.
Wathnesfélagið endurreist.
Seint i febrúar var Wathnes-gufu-
skipafélag endurreist i Stafangri. Hið
nýja félag — er hlutafélag, og nefnist
»Den norske Islandsrute«.
Tönnes Wathne er framkvæmdar-
stjóri.
Seilsuhælið á Vífilsstöðum.
I. Húsverð og húsbunaður.
Sparnaður er lofsverð dygð, en get-
ur þó orðið að lesti. Við íslendingar
röfum oft stórskaðast á sparnaðinum.
fiér var einu sinni ausið út fé til
)jóðvega, sem reyndust alls ónýtir,
af þvi sparað hafði verið að ráða kunn-
andi verkstjóra útlenda, en hér kunni
)á enginn til vegagerðar.
Landsíminn var lagður um öræfi,
angan veg norðan lands, í sparnaðar-
skyni, i stað þess að fara sveitaleiðina.
Geðveikishælið átti fyrst að rúma
25 sjúklinga; — því var komið upp
yfir 50 sjúklinga — fyrir þrábeiðni
mina. Nú vita allir, að það er samt
of litið.
I upphafi var talað um berklahæli
handa 50 sjúklingum. En stjórn
Heilsuhælisfélagsins sá fram á, að það
mundi alls ekki nægja, og réð því af
að hafa hælið fullum þriðjungi stærra
og svo vandað og endingargott, að
það jafnaðist á við beztu heilsuhæli
erlendis.
Vífilsstaðahælið er vandaðra og
traustara en flest önnur heilsuhæli á
Norðurlöndum. Innan skamms verð-
ur gefin út nákvæm lýsing á því með
mörgum myndum.
Húsið með ölium útbúnaði og hús-
gögnum hefir kostað um 292,000
kr. Þar af til áhalda 25,398 kr.
Dómkvaddir menn hafa metið húsið,
án alls húsbúnaðar, og teíja þeir að
sannvirði þess sé 287,900 kr. Má af
því ráða, að vel hafi verið haldið á
byggingarfénu. Ymislegt er enn ógert,
sem gera þarf, og er því rétt að áætla
að húsið með öllum útbúnaði og hús-
gögnum kosti 300,000 krónur.
Nú rúmar Heilsuhælið 76 sjúklinga.
Er stofnkostnaðurinn þá 3947 kr. á
hvert rúm.
Heilsuhælisfélagið danska hefir reist
mörg heilsuhæli og gætt alls sparnað-
ar. Stjórn þess félags sagði mér í
sumar, sem leið, að þeir gætu ekki
nú eða framvegis komið upp heilsu-
hæli fyrir minna en 5000 kr. á rúm.
En ekkert af hælum þess félags er
eins vandað og okkar. Húsameistar-
inn, Rögnvaldur Ólafsson, og margir
ágætir verkamenn, sem að hælinu
unnu, eiga lofið skilið fyrir það, að
okkar hæli hefir orðið svona fjarska-
ódýrt i hlutfalli við gæðin og í sam-
anburði við útlend hæli, því að yfir-
leitt eru hús dýrari hér á landi en í
útlöndum.
Hjá Þórshöfn i Færeyjum er ný-
reist hæli, sem eg hefi séð. Það er
timburhús, ekki járnvarið, og þakið
næfrum, alt berþiljað að innan og
ber trégólfin. Þetta hæli rúmar 32
sjúklinga og hefir kostað með útbún-
aði um 150,000 kr.; það er miklu
óvandaðra og þó miklu dýrara en
okkar hæli, að tiltölu við rúmafjölda.
II. Aðsóknin að Vífilsstöðum.
Hælið var fullgert að áliðnu sumri
1910 og tók til starfa 1. sept. Þá
var þegar kominn einn sjúklingur.
Við vorum við þvi búnir, að aðsókn-
in yrði ekki mikil fyrst í stað, af því
að vetur fór í hönd og strandferðum
fækkaði. En reyndin hefir orðið önn-
ur. Frá 1. sept. 1910 til 15. marz
1911 hafa komið í hælið 69 sjúklingar.
16 eru farnir, svo að þar eru nú (15.
marz) 53 sjúklingar. Þeim hefirfjölg-
að jafnt og þétt. Af þeim 16 sjúk-
lingum, sem farnir eru, komu 7 dauð-
vona og dóu í hælinu; einn kom
með veikina á versta stígi og fór
aftur innan skamms. Einn er farinn
með mikinn bata og 7 eru farnir
með fullan bata.
Hælið verður vafalaust fullskipað
áður en langt líður.
III. Vistin ódýrari fyrir sjúklinga í
Heilsuhælinu en i nokkru öðru
sjúkrahúsi hér á landi.
Fyrir skömmu barst yfirstjórn
Heilsuhælisfélagsins svolátandi bréf:
Vegna þess að meðlimir Heilsu-
hælisfélagsdeildarinnar í ...
hreppi álíta að samkvæmt reglu-
gerð fyrir Heilsuhælið geti ekki
aðrir en efnamenn notið hælisvistar,
sjáum vér ekki ástæðu til að halda
deildinni við í sambandi við Heilsu-
hælisfélagið framvegis og sendum
vér þvi ekki það, sem inn er kom-
ið af gjöldum deildarinnar, nema
því að eins að vér fánm vitneskju
um, að reglugerðinni sé breytt og
daggjöld fyrir sjúkravist íærð niður.
Þetta bréf kom okkur á óvart; en
nú er mér farið að berast til eyrna
úr ýmsum öðrum áttum, að vistin í
hælinu þyki of dýr og muni sumir
halda að Heilsuhælisfélagið ætli að
gera hælið að gróðafyrirtæki.
Þess vildi eg óska, það veit ham-
ingjan, að unt væri að veita efnalitlu
sjúkingunum vistina með vægari kjör-
um og þeim ókeypis, sem engan hafa
borgunareyrinn.
En hér sitjum við, sem eigum að
sjá um hælið, í sífeldum áhyggjum
út af þvi, að meðlag sjúklinga ásamt
öðrum tekjum félagsins muni ekki
hrökkva fyrir þeim útgjöldum, sem
við eigum í vændum. Við höfum
sett meðlagið svo lágt, sem frekast
þótti fært.
Sjúklingar í sambýlisstofum greiða
1 kr. 50 aur. á dag fyrstu 6 mánuð-
ina, síðan 1 kr. 25 aura á dag. Gegn
þessu meðlagi fá sjúklingarnir alt það,
sem þeir þarfnast, hús, ljós og hita,
fæði, þjónustu og hjúkrun, lyf og
læknishjálp. I almennum íslenzkum
sjúkrahúsum og sjúkraskýlum greiða
sjúklingar 1 kr. 25 aura til 1 kr.
75 aura á dag fyrir vistina, en verða
þar að auki að borga læknishjálp, lyf
og umbúðir, oft líka vökukonu, ef
vaka þarf yfir þeim. í þessum sjúkra-
húsum verður vistin venjulega alt í
alt 2 til 3 kr. á dag, og sést það
bezt á þeim sjúkrahúsreikningum, sem
landstjórninni berast, samkvæmt 77.
grein fátækralaganna.
Vistin í Heilsuhœlinu er pví mun
ódýrari en í öðrum sjúkrahúsum jyrir
algenga sjúkdóma.
IV. Útgjöld Hælisins.
í heilsuhælum er sjúklingahaldið
yfirleitt dýrara en í öðrum sjúkrahús-
um, af því að þar, i hælunum, er
meira borið i fæði sjúklinganna og
allur aðbúnaður vandaður sem bezt
má verða.
Og það er orðið dýrt að lifa hér
á landi, fult eins dýrt og annarsstaðar
á Norðurlöndum.
í hælum danska Heilsuhælisfélags-
ins er gætt hins mesta sparnaðar, sem
unt er. Þar fylgist að ráðdeild og
mikil reynsla. Eg set nú hér til sam-
anburðar útgjöldin í 3 dönskum heilsu-
hælum og áætluð útgjöld á Vífilstöð-
um.
Nöfn hælanna Sjúkra- sængur Sá kostnaður sem hver sjúkl. bakar hælinu á dag
Bein útgjöld Ef með er talið atborgun og vextir af bygg- ingarlánum.
Silkiborg 173 2 kr. )6 2 kr. 85
Skörping 128 2 — 24 3-16
Nakkebölle 122 2—90 4—18
Yifilsstaðir 76 2-29 2 — 77
Allar lífsnauðsynjar munu upp og
niður engu ódýrari hér en í Dan-
mörku, ef ekki dýrari; og sjúklinga-
haldið er yfirleitt dýrara í litlum hæl-
um en stórum. Þessi útgjaldaáætlun
fyrir Vífilsstaði, 2 kr. 77 aura á dag,
er því vaíalaust í lægsta lagi, enda
gert ráð fyrir að þá séu til uppjafn-
aðar 70 sjúklingar í hælinu.
Þetta ættu menn vel að muna, að
sjúklingarnir í Heilsuhœlinu á Vifils-
stöðum - geýa með sér 1 kr. /o aura á
dag, en kosta halið 2 kr. 77 aura á
dag í allra minsta lagi.
V. Hvernig fer Heilsuhælisfélagið að
standast þenna mikla tekjuhalla?
Stjórn Heilsuhælisfélagsins hefir far-
ið fram á 25000 kr. ársstyrk úr lands-
sjóði og gerir sér von um að sá
styrkur fáist. Henni þykir ekki drengi-
legt að fara fram á hærra tillag úr
þeirri átt; hún vonar að það, sem þá
á vantar, verði ekki meira en svo, að
nægja muni tillög félagsmanna, gjafir,
áheit og minningargjafir.