Ísafold - 27.05.1911, Page 2

134
ISAFOLD
Haríar og konurí
Verðið samferða upp í
Verzí. Dagsbrún
og kaupið þar íií Jivííasunnunar.
Ilskór (Sandaler)
og margt annað nýtt og fallegt kom nú með »Hólum«.
Kaupið niðursetta skófatnaðinn fyrir hvítasuununa.
Hjá mér er úrvalið stærst, gæðin mest og verðið lægst.
Lárus G. Lúðvigsson
Þingholtsstræti 2.
Gísít Sveinsson og
Vigfús Einarsson
yfirdómslögmenn.
Skrifstofutfmi II1/,—Ii og 5—6.
Þingholtsstræti 19. Talsimi 263
í 29,917. Á þessum skipum mun
vera líkt um afla á hvern skipverja —
nál. 10 skpd.
Botnvörpungarnir
i Reykjavík höfðu aflað til vertíðar-
lokanna, svo sem hér greinir:
Jón forseti (Magn. Magn. o.fl.) 202,000
Leigubotnvörpungur Thor-
steinssona (Jón Jóh.) . . . 190,000
Leigubotnvörpungur Thor-
steinssona (Kolb. Þorst.) . 178,000
Lord Nelson (Hjalti o. fl.) . 177,000
Snorri goði (Miljónarfél.) . . 160,000
Marz (Hjalti o. fl.)......158,000
íslendingur (Elías Stef. o. fl.) 111,000
Freyr ...................c. 75,000
Valurinn.................c. 45,000
Samtals 1,296,000
Þessir 9 botnvörpungar hafa með
öðrum orðum aflað nærri 275,000
meira en öll 54 þilskipin. Meðaltalið
á hvern botnvörpung verður 144,000
eða nál. 1200 skpd. Séu 3 þeir
minstu reiknaðir frá, verður meðaltalið
á hina 6 177,500 eða nál. 1480 skpd.
Sé gert ráð fyrir 60—70 kr. verði á
skpd., hafa þessir 6 stærstu botnvörp-
ungar aflað í beinhörðum peningum,
hver um sig 90—100,000 kr.
Allur aflinn, bceði á þilskip og botn-
vörpunga hér í Rvík á vorvertiðinni,
er eftir þessum bókum 2,317,000 eða
nál. 19,300 skpd. Með 60—70 kr.
verði á skpd. verður þá vorvertíðar-
aflinn í Rvík metinn til peninga þetta
1150—1350,000 kr. virði.
Leikhúsið.
Hjalmar Berqström: Lynggaard & Co.
Þetta leikrit er eftir danskan rithöf-
und, sem getið hefir sér bezta orðstír
fyrir leikritaskáldskap. Þrjú leikrit,
sem hann hefir samið síðasta áratuginn
hafa vakið hvert öðru meiri eftirtekt.
Hið fyrsta iMöntergade 39« — lýs-
ingar úr Kaupmannahafnarlifinu, var
leikið í Khöfn 1904. Næsta leikritið
er svo Lynggaard & Go. (1905) og
hið síðasta þessarra þriggja og kunn-
asta er Karen Bornemann (1907). Um
það varð þytnr mikill í Danmörku
sökum þess, að bannað var að leika
það af yfirvöldunum, er fundu sér það
til, að leikritið væri siðspillandi. En
yfirvöld nágrannaþjóðanna voru á öðru
máli og var Karen Bornemann leikin
bæði í Svíþjóð og Noregi við mikla
aðsókn. Kom þarað fyrir x—2 árum,
að bannið var numið úr gildi í Dan-
mörku.
Þetta leikrit, sem hér var sýnt af
hinum dönsku leikurum fyrsta skifti
á miðvikudaginn, er ljómandi vel sam-
ið. Auðséð að höf. er óvenju-næmur
fyrir því er vel fer á leiksviði. Efnið
er eigi neitt sérstaklega þróttmikið,
en einstaklega sniðuglega með það
farið.
í raun og veru mætti hafa að eink-
unnarorðum leikritsins: Góðmenskan
gildir ekki — í verzlunarsökum. — í
leiknum standa hver andspænis öðr-
um: gyðingurinn Heymann — ímynd
skapfestunnar og kaupmanna-hörkunn-
ar, er lítur ekki á annað en eigin hag,
sér alt frá vinnuveitandans sjónarmiði,
en er eigi sérlega tilfinninganæmur
fyrir öðru óviðkomandi(l), — en and-
stæða hans er sonur verksmiðju-
eiganda Jakob, ímynd vaknandi tiifinn-
ingar fyrir bótum á hag verkmann-
anna. Hann dreymir um nýja tíma
er beri í skauti sínu nána samvinnu-
starfsemi vinnuveitenda og verkmanna
— í friði og bróðerni.
Honum við hlið stendur móðir hans,
særð í hjartastað af atviki, sem fyrir hana
hefirkomið, sjálfsmorð eins af verka-
mönnum mannsins hennar, sem hún
kennir misbrestum á vinnufyrirkomu-
laginu.
Milli þessarra tveggja aðila hrekst
svo verksmiðjueigandin,n Lynggaard.
Öðru megin er tillitið til fjölskyld-
unnar og heimilisins — hinumegin
tillitið til verksmiðjufyrirtækisins. Kona
hans og sonur bera í svip hærra hlut.
Lynggaard rekur Heyman frá sér —
þá nýlofaðan dóttur hans, án hans vit-
undar þó — og Jakob á að taka við
stjórn verksmiðjunnar. En alt fer út
um þúfur hjá honum. Fyrsta sinni,
sem hann reynir að tala við verkmenn-
ina — hrópa þeir hann niður. »Góð-
ur vilji« hans megnar ekkert. Hann
kemur heim úrvindaaf vonbrigðunum
— og að því kemur að öll fjölskyld-
an sér eigi annað vænna en að kalla
Heyman til hjálpar. Hann lætur eigi
á sér standa — og tjaldið fellur um
leið og hann sýnir sig aftur á leik-
sviðinu.
Dönsku leikendurnir sýndu það
jafnvel enn betur í þessum leik en í
»et Dukkehjem«, að hér er um æfðan
og list-elskan leikflokk að tefla. Það
var óblandin ánægja að sjá hve »sam-
stiltir voru strengir«. Auðvitað er
misjafn sauður i mörgu fé — hér
sem ella, — en til þess er eigi tak-
andi.
Heyman er leikinn af Fritz Boesen
af miklum myndugleika og festu.
Einkum fórst honum sérlega vel að
»gera upp reikningana« við húsbónda
sinn í 3. þætti. Maður fær mjög
ákveðið hugboð um, að hr. Boesen
geri aldrei neina vitleysu á leiksvið-
inu — eins og hver smáhreyfing sé
vandlega hugsuð og ákveðin, svo að
aldrei bregði þar út af.
Tengdaföður Lynggaards, Mikkelsen
yfirkennara, þurr hæðinn, rólegan karl,
sem veit hvað hann syngur, leikur
hr. Carl Groth, og gerir það með af-
brigðum vel. Vitaskuld er hlutverkið
þetta þakklátt, en hr. Groth gerir
meira en halda sér við »hið þakkláta«
— hann kemur hverjum manni í gott
skap.
Kyndugar persónur tvær í leiknum
eru madama Olsen og sonur hennar
Edvard. Var mikið hlegið að þeim,
enda laglega leikin bæði hlutverkin
af frk. Önnu Kjcergaard og hr. Martin
Söderberg.
Lynggaard leikur hr. Lakjer og
konu hans jrú ^Anna Boesen. Mér
fanst eigi hr. Lakjer láta bera nógu
rækilega á hégómagirni Lynggaards,
en yfirleitt var leikur hans allgóður.
Frú Boesen sýndi vel i þessu hlut-
verki, að hún kann það sem hún er
að gera. En hlutverk hennar í þess-
um leik, er eigi þann veg, að hægt
sé að ljóma neitt í því.
Börn þeirra leika Jrk. Anna Alger
og hr. St0ckel. Sonurinn Jakob Lyng-
gaard, fullur af ómeltum jafnaðar-
menskuhugsjónum, dreymandi sál, en
karlmenni lítið, er af höf. hendi til
þess kjörinn að vera leiðinlegasta per-
sónan í leiknum — og satt að segja
ekkert ánægju starf að vera til þess
settur að leika hann. Hr. Stöckellék
hann hvorki betur né ver en hægt
var að krefjast. Estrid Lynggaard,
sólgeisli heimilisins, fjörkálfurinn og
»sú hin hvergi smeika«, hefði mátt
vera dálitið myndarlegri en frk. Alger
hafði tök á.
Haldi leikflokkurinn fram stefnunni
svo sem hafin er hún, leiki hann áfram
jafnvel og hingað til hefir hann gert,
þá mun ánægjan mikil á báða bóga,
bæði vor áhorfenda og hans.
Ego.
Samskot til minnisvarða
Jóns Sigurðssonar. Tekið á
móti af ísajold. M. M. M. kr. 6,00
N. N. — x,5°
Hannes Davíðsson Hofi — 1,00
H. S. — 1,00
Þ. N. — 0,50
N. N. — 0,50
G. Zoéga — 10,00
Páll Sveinsson — 5,oo
Kristín Sigurðardóttir — 2,00
Jósef H. Jónsson — 2,00
N. N. — 1,00
E. K. Schram — 5,00
Guðm. Magnússon læknir — 15,00
Samtals kr. 50,50
Myndamótun.
Svo sem getið var i síðasta blaði
kom hingað á Sterling Ólajur Jónsson
myndamótari.
Hann hefir dvalið erlendis síðustu
árin og lært að móta myndir (Cliché-
fabrikation) bæði i Danmörku og
Þýzkalandi.
Ólafur sótti um lán til þingsins til
að setja hér á stofn myndamótunar-
smiðju, en þingið daufheyrðist við —
líklega mest fyrir það að þingmönnum
hefir eigi verið Ijóst, hve mikilsvert
það væri fyrir bókagerð og blaðafyrir-
tæki að þessháttar stofnun kæmist
hér á.
Það er býsna leitt að þurfa einnig
að fara i erlendar smiðjur í þessu
efni.
Fyrir bragðið er aldrei hægt að
flytja myndir af viðburðum hér á
landi fyrr en löngu eftir á.
Ólafur sjálfur er maður efnalaus,
en hefir drifið sig áfram til að læra
þessa iðn af miklum dugnaði, og væri
það illa farið, ef honum tækist nú
eigi að láta landa sína njóta góðs af
ment sinni, heldur yrði að fara utan
aftur og leita sér atvinnu erlendis.
En viðbúið er það, ef eigi verður
honum rétt hjálparhönd einhvern veg,
t. d. með því að stofna hlutafélag.
Þvi að af eigin rammleik getur hann
eigi komið myndamótunarsmiðju á
laggirnar. Svo eru verkfærin dýr, en
eigi líklegt, að borga mundi sig fyr
en eftir nokkur ár.
Fullkomið sjálfstæði.
Á Færeyjum er alveg eins ástatt og
hjá oss — um stjórnmálaflokkana.
Annar flokkurinn heldureinarðlegafram
sjaljstceði eyjanna og heldur kröfum
sínum fram í skjóli eðlilegs réttar
þjóðarinnar, þar sem hún talar sér-
staka tungu, byggir sérstakt land, fjarri
Danmörku, á sérkennilegar bókment-
ir, þótt eigi séu enn fjölskrúðugar,
lifir lífi sinu út af fyrir sig við alda-
grónar venjur og siðu og er alt þetta
Úarskyltdönskum háttum. Hinn flokk-
urinn hallar sér allur að Dönum, tel-
ur réttast að vera bara góðu börnin
— til þess að njóta sem mestrar
verndar »stóra bróður* og hafa sem
mest gott af honum — skeytir engu
sjálfstæðishugsjóninni o. s. frv. Þessi
flokkurinn gefur út blaðið Dimmalætt-
ing, sem er alveg í sama sniði og
Heimastjórnarblöðin okkar — innblás-
ið ómenguðum innlimunaranda. Hinn
flokkurinn heldur út blaðinu Tinga-
krossur. Sá flokkurinn er enn fámenn-
ari og á minna undir sér en hinn,
því að innlimunarflokkinn skipa í Fær-
eyjum — rétt eins og hjá oss —
embættismannalýður eyjanna mestallur
og kaupmenn flestir.
Þegar minst er á íslandsmál í Dimma-
lætting er það oftastnær i því skyni
gert að gera lítið úr sjálfstæðisflokkn-
um hjá oss og baráttu hans fyrir fullu
sjálfstæði þessa lands. Biflía blaðsins
um islenzk mál er Lögr. og hennar
stallsystkini. Við annan tón kveður
í Tingakrossur, þegar þar er minst á
íslandsmál. Til dæmis um það er
grein í því blaði 3. mai. Þar segir
m. a. svo:
Eigi orkar það lengur tvímælis, að
íslendingum er um það full alvara að
leysa sig úr öllum böndum, sem enn
reyra landið við danska ríkið. Full-
komið óskorað sjálfstæði vilja þeir —
hvorki meira né minna .... Ef litið
er hlutdrægnislaust á það mál, verður
eigi annað sagt en að íslendinga skorti
þó eigi djörfung, er þeir setja sér að
marki, sem eigi verði frá vikið:
ísland sjáljstcett ríki, lýðveldi eða kon-
ungsríki.
Annað mál er það hvort landið
græðir á því eða ekki. Ekki er það
ósennilegt, að íslendingar græði á því
efnalega, svo hefir fjárhagur landsins
hingað til blessast vel. Og velmeg-
unar virðist landið áreiðanlega mega
vænta sér í framtíðinni, svo eru auð'
æfin mikil þar við land — minsta
kosti borin saman við Færeyjar. Að
því verða eigi getur leiddar, hvílíkum
auðæfafirnum landið getur ausið úr
sjónum kringum strendurnar. Eða þá
búnaðarframfarirnar, sem búast má við,
er plógnum verður beitt við Suður-
landsundirlendið, þessa margra mílna
víðfeðma landfláka. Þá eru og allarlikur
til þess, að í fjöllunum íslenzku felist
í verunni mikil auðæfi. Og eigi má
gleyma auðæfunum, sem bundin eru
nú í fossunum ísler.zku, þessi hundr-
uð þúsunda hestöfl. Loks er enn eitt:
ísland er tilvalið ferðamannaland.
Alt þetta vita íslendingar vitaskuld
sjálfir og líklega er það meðvitundin
um hin ágætu framtíðarskilyrði lands-
ins, sem nú hefir safnað saman þjóð-
inni undir merkið: Fullkomið stjórn-
málasjálfstæði.......
Þessi eru orð færeyska blaðsins.
Svona er litið á sjálfstæðisbaráttu vora
af mönnum, sem standa fyrir utan
deilurnar, en vilja líta hlutdrægnislaus-
um augum á mál vor.
Sumt er þó eigi rétt hjá blað-
inu t. d. síðustu orðin, að þjóðin sé
nú orðin samhuga um sjálfstæðistak-
markið. Hún er eigi orðin það enn,
en hitt er og víst, að hún verður
það, er tímar liða.
Innlimunar-gerillinn, er svo mjög
sýkti út frá sér Uppkastsárið fræga
1908 er — því miður — enn eigi út
rekinn. En Sjálfstæðisflokkurinn hefir
unnið mikið verk og þarft til að eitra
fyrir hann — og hann mun halda því
áfram sleitulaust — og sigra mun hann
á endanum, því hið sanna og rétta
sigrar ætíð um síðir — og safna allri
þjóðinni undir hið eina sjálfsagðamerki:
jullkomið sjáljstaði landsins.
Þá er markinu náð, því er sjálf-
stæðisflokkurinn hefir sett sér, er vér
erum allir orðnir sammála og sam-
huga um, að sjáljstceði landsins skuli
vera æðsta og fyrsta boðorð allra ís-
lendinga.
Sú er köllun sjálfstæðisflokksins að
vinna að þessu. Þá stenzt ekkert
fyrir: dreijðir föllum vér, en sam-
huga stöndum vér. Karl í koti.
Hafísinn.
í fyrra kvöld barst hingað simskeyti
um að Yestri lægi á Steingrímsfirði
inniluktur af ísogkæmist hvergi. En
í morgun átti afgreiðslumaður Thore-
félagsins hér tal við Hólmavík og fekk
að vita, að Vestri hefði pegar i gcer-
morgun komist út og haldið leiðar sinn-
ar til Skagastrandar. Það sem tept
hafði hann í fyrra dag var frekara þoka
en ísrek.
Afgreiðslumaðurinn á Hólmavik taldi
ugglaust, að skipið mundi komast leið
sína klaklaust af ís.
f bróðerni vildi eg mega segja ráð-
herraskjaldsveininum í stjórnar- og bann-
fjendablaðinu — alias bróður Jónatan!
1) Að ráðherra vor »hæstvirtur« 1/sti
yfir því í neðri deild, daginn sem van-
traustsyfirl/singin til hans var til um-
ræðu, að sór dytti ekki í hug að taka
tillit til þess þótt samþykt yrði van-
traustsályktun í neðri deild. Hann færi
því aðeins, að hún einnig yrði samþykt
a f lávörðunum — þ. e. konung-
kjörnu sveitinni. Hann komst að upp á
hennar náð, hann ætlaði líka að s i t j a
af hennar náð, samkvæmt sjálfs hans
yfirl/singu, þ ó 11 þ j ó ð fulltrúadeildin
vildi ekkert hafa með hann að gera.
2) Að dásamlegri kenningu en þá,
að ráðherra beri ábyrgð á því, sem
embættismennirnir í stjórnarráðinu skrifa
1 blöð með nafni, ef eigi er berum orðum
sagt, að só fyrir hönd ráðherra, eða
eftir umboði — hefi eg aldrei
heyrt.
En nú vitið það piltar — að Kristján
Jónsson ber ábyrgð á þv/, ef Vigfússon
Magnús vinur minn eða aðrir embættis-
menn stjórnarráðsins færi að skrifa
eitthvað í blöðin með nafni — þótt eigi
stæði þar undir f. h. r. eða e. u.
3) Eg hefi aldrei varið Keflavíkur-
samþyktina og ekkert orðið var við í þá
átt í ísafold, nema grein eina frá fund-
a r m a n n i þar, út af öfgum og ósann-
indum í Lögróttu um fund Keflvíkinga.
— Hór heldur bróðir Jónatan fram hjá
sannleikanum í — ja, eg man ekki hvað
framhjátökukróarnir eru margir, — því
að enn hefir hann eigi hreinsað sig af hin-
um margföldu, sannanlegu ósannindum
sínum um
a ð Björn Jónsson hafi ætlað að stytta
kjörtímabil hinna konungkjörnu,
a ð ísafold hafi sagt að Kr. J. hafj
stöðvað launamálið.
Líkur voru fyrir því færðar, að hór
ritaði bíóðir Jónatan mót betri vit-
und, og meðan hann ekki færir sór máls-
bætur hl/tur það að standa óhrakið.
Skjaldsveinninn sæmir herranum —
herrann skjaldsveininum.
í friðarins einingu blessist þeirra sam-
vinna til ráðherrans endaloka — mense
octobris anno 1911.
Karl i koti.