Ísafold - 16.09.1911, Page 2

222
I S’A F O L D
ssxss
Verzíunin Edinborg
í Reykjavík.
Útsalan mikla hefst 25. sept.
JJuQttamið okkar
er, að sú sala verði hin áhrifamesta sem við hingað til
höfum haldið.
Munið eftfr:
1. Að það verður þá yðar hagnaður að skifta sem mest
við okkur;
2. það verður okkar hagnaður að þau viðskifti verði yður
sem hagkvæmust;
3. og að það verður sameiginlegur hagnaður fyrir báða
að hvorttveggja takist.
ÍDD03!
Vióvörun.
Þar eð e% undirritaður hefi heyrt, að nienn hér i
bæ láti hina og aðra leggja gasœðar og áhöld inn i hús
sín, þd aðvarast menn mn að gasstöðin tekur ekki gild
verk annara en hinna lögfiltu gasmeistara, sem eru:
Þorkell Þ. Clementz,
Helgi Magnússon & Co. og
Gasstöðin.
Gasstöðin tekur þegar burtu mœla úr þeim húsum,
þar sem ólöggiltir innlagningarmenn hafa fjallað um
innlagninguna.
16. seþt. igii'
0. Radtke,
gasstöðvarstjóri.
Gisti Sveinsson og
Vigfús Einarsson
yfi rdómslögmenn.
Skrifstofutfm! II1/,—I og 5—6.
Þingholtsstrœti 19. Talsimi 263
Margan hneykslar það, að þarna
skuli ekki vera færri en 7 skáld
komin á landssjóð. Minna má nú
gagn gera, segja þeir. Og eru þetta
nú alt þjóðskáld og þjóðlauna verð
eða þjóðarverðlauna? spyrja þeir.
Um það má lengi metast.
Það er ilt þar í milli að gera, úr
því að út á þann rekspöl er komið
á annað borð.
Hugsunin er sú, að embættislaus
skáld og mentamenn vinni þjóðinni
bæði sæmd og gagn — vinni gagn
andlegu lifi hennar — og séu launa
fyrir verðir að einhverju leyti, eigi
síður en þeir, er henni þjóna í em-
bættum, úr því að eða meðan þeim
sé ekki lífvænt af sölu skáldrita þeirra.
— Norðmenn skáldlaunuðu stórskáld
sín (H. Ibsen, Bj. Björnsson o. fl.)
jafnt eftir sem áður að þeir þörfnuð-
ust þess, jafnvel eftir að þeir voru
orðnir stórauðugir af ritum sínum.
Annaðhvort sé að gera, að láta
þann andlega gróður kulna út hálf-
sprottinn og þjóðina fara á mis við
öll þau not, alla þá gagnsemd, og alla
þá ánægju, er af honum má henni
hlotnast fullsprotnum, eða þá að
hjúkra honum og hlynna að honum
á þessa lund.
Sama máli er þá að gegna um aðr-
ar listir, svo sem myndagerð, söng-
list m. m.
Stundum eru skáldlaunin orðin að
heiðurslaunum, sé skáldið t. d. hætt
að yrkja. Þau vilja þá sumir telja
eftir. En þeir einir gera það, er
kunna eigi að meta slíkar gersemar,
sem mörg kvæði hinna landssjóðs-
styrktu skálda eru.
Stundum styðja bitlingarnir þjóð-
inni þarflegar vísindalegar rannsóknir
eða henni mikilsverða fræðslu, er hún
yrði líklegast án að vera að öðrum
kosti.
En til eru hins vegar bitlingar, sem
eru ekki annað en yfirhylming reglu-
legra gripdeilda úr landssjóðsjötunni,
veitir engisverðum sultargoggum og
alls ólíklegum til að efla eða prýða
mentalíf þjóðarinnar, jafnvel herjaðir
út tneð hrossakaupum eða eru ekki
annað en flokksfylgisumbun eða end-
urgjald fyrir flokkssvik — þeim er t.
d. rutt í liðhlaupa.
Þá er engin furða, þótt bitlingar
fái óorð á sig. Þá eru þeir þjóðar-
smán og svívirðing, og handhafar
þeirra óaiandi og óferjandi og óráð-
andi öllum bjargráðum, ekki sízt á
kjörfundum. Enginn kjósandi í land-
inu ætti að líta við slíkum óþokkum.
Það ætti annars að vera órjúfanleg
regla, að pinqmenn veittu aldrei sjdlý-
um sér bitling eða að réttara sagt:
þingmenskan ein væri látin vera ærin
ástæða til að fyrirmuna manni þess
kyns glaðning úr landssjóði.
Hortensius.
Nýr konsúll
Finnur Thordarson kaupm. erorð-
inn sænskur vísikonsúll á ísafirði.
Ösvffin aðferð.
Þrátt fyrir það, þótt hr. Kr. Jónsson
(núverandi ráðherra) hafi fyrir sér eigin
frásögn mina, að því er Frakklands-
för mína snertir, sbr. 30.—31. nr.
»Þjóðv.« þ. á., hefir hann þó gerst
swodjarfur, eðaréttara sagt óskamm-
feilinn að hefja á bak við mig —
þ. e. án þess að inna mig eftir einu
eða neinu, eða tala við mig eitt auka-
tekið orð — eftirgrenslanir suður á
Frakklandi, því líkast, sem eg væri
lygari og glæpamaður, og hefir hann
á þann hátt eigi svifist að hnekkja á-
liti mínu á allra ófyrirleitnasta hátt.
Hvenær hefir hr. Kr. Jónson reynt
mig að nokkrum ósannindum?
En því dirfist hann þá að ganga að
því sem gefnu, eða þá líklegu, að eg
fari með lygi i opinberu blaði ?
Hann hefir — það lítið sem við
höfum átt saman að sælda — fremur
reynt af mér gott en ilt, nema hvað
eg auðvitað eigi hefi getað komist hjá
því, að segja satt frá um aðfarir hans
á síðastl. þingi, er hann — í skjóli
lyga og blekkinga — varð ráðherra,
og hefi eg þó lítt, eður eigi, beinst
að honum sjálfum fyrir það, að fyr-
greindu var beitt, þar sem mér og
var ókunnugt um, hvort eða hvern hlut
hann átti sjálfur í peim hluta leiksins.
Hvort eg tek þessum aðförum hans
með þökkum, eða tala við piltinn við
dómstólana, hefi eg eigi ráðið með
sjálfum mér enn.
En grunur minn er sá, að póli-
tíski ávinningurinn, sem hann — og
góðvinir hans, »heimastjórnarmenn-
irnir« — hafa búist við, verði öllu
minni en ætlað var.
P. t. ísafirði 7. sept. 1911.
Skúli Thoroddsen.
f Schierbeck fyrver. land-
læknir er látinn. Hann dó 8.
þ. mán. í Khöfn. Schierbeck var
landlæknir hér á landi í nál. 12 ár.
Hann lét sig og miklu skifta garðrakt,
vann mikið gagn vor á meðal í því
efni.
Frakkneski prófensorinn.
Ekki vonlaust um að svo rætist úr
því máli, að frakkneskur prófessor
prýði hópinn við háskóla vorn, þótt
enn sé það óráðið.
Um Suðurmúlasýslu
sækja sýslumennirnirBjörn Bjarnar-
son, Guðm. Eggerz og Halldór Júlí-
usson, Ari Jónsson alþm., Magnús
Guðmundsson cand. juris, BjarniÞ.John-
son, Guðm. Hannesson, Bogi Bryn-
jólfsson.
Heiðursgjöf
úr sjóði Chr. IX. hafa hlotið þetta
árið Guðm. Erlendsson bóndi í Skip-
holti og Bjarni Pémrsson bóndi á
Grund í Skorradal, 140 kr. hvor.
Um ull og ullarverkun.
Skýrsla til Stjórnarráðs íslands
frá Sigurgeir Einarssyni.
Hérmeð leyfi eg mér virðingarfylst
að senda hinu háa stjórnarráði íslands
skýrslu um för mína til útlanda, til
þess samkv. 16. gr. 30, 1. fjárlaga ís-
lands fyrir árin 1912 —1913 »að kynna
mér verkun og flokkun á íslenzkri
ull undir markaðinn*.
Héðan frá Reykjavík fór eg beina
leið til Hull. Að loknu starfi þar
fór eg til London. Hafði Messrs.
Berry Barcarday & Co. í Leith sent
mér þangað meðmælisbréf til verzl-
unarhússins þar; því næst fór eg til
Bradford, (Leeds, HalifaxogDewsbury)
og gerði þar ullarhúsið Messrs. Tatters-
field & Co. alt til þess að greiða fyrir
erindi mínu eftir að eg kyntist hon-
um sjálfum (Tatersfield) og syni hans
(Victor Tattersfield). Þeir Tattersfi-
eld & Co. hafa skrifstofu bæði í
Brndford og Philadelphiu og hafa í
15 ár keypt mikið af íslenzkri ull.
í borgum þessum er, eins og kunn-
ugt er, mikill ullariðnaður, og stórir
ullsalar.
Fekk eg þar ýmsar upplýsingar við-
vikjandi ull og meðferð hennar, en
ábótavant var þeim svo, að eg gat
ekki við þær unað, og bygt skýrslu
mína á þeim.
Eg taldi því óhjákvæmilegt að fara
til Ameríku til þess að fá frekari og
nákvæmari upplýsingar, enda af ýms-
um orsökum eigi hægt að byggja á
enskum upplýsingum. Fór eg þvi til
Liverpool og tók mér far þaðan með
»Mauritania« til Ameriku.
í Bandaríkjunum fór eg um borg-
irnar New York, Boston, Philadelphia
og Bristol.
í borgum þessum er mestur og
stærstur ullariðnaður rekinn. Sem
dæmi þess hversu stórir ullariðnrek-
endur eru þar, má geta þéss, að ein-
hver stærsta ullarverksmiðjan í Boston
hafði notað 512000 pund af ull síð-
ustu þrjá daga áður en eg kom þang-
að, og sagði forstöðumaðurinn mér,
að stundum notuðu þeir 2 milj. ullar-
punda á viku. Árið 1908 voru flutt
út héðan af landi 1,377,958 pund af
ull eða 1—H/2 vikuforði handa verk-
smiðju þessari.
Alstaðar þar vestra var mér vel
tekið, og fekk þar góðar og ítarlegar
upplýsingar, meðal annars hjá Messrs.
Carl Gurbnau & Sons, er munu að
góðu kunnir hér á landi.
Frá Bandaríkjunum fór eg á heim-
leið um Belgiu og Danmörk.
í Belgíu var ætlun mín að kynna
mér hvort íslenzk ull væri notuð þar.
Aðalullariðnaður þar er í Verviers, og
fekk eg þær upplýsingar, að íslenzk
ull væri ekki notuð þar.
í Danmörku var það tilgangur
minn að fá ljósa grein um meðferð
Donskebúa og Syriabúa á ull sinni,
en þaðan kemur bezt verkuð og flokk-
uð ull, að frásögn Ameríkumanna, á
heimsmarkaðinn. En ull þessi er
verkuð og flokkuð eftir vissum regl-
um og undir eftirliti. í tilefni af
þessu hitti eg að máli konsúla þeirra,
og eftir samkomulagi eða tilvísun
þeirra sneri eg mér til utanríkisráðu-
neytisins danska og bað það um að
reyna að útvega fyrnefndar verkun-
ar- og flokkunarreglur og annað er að
ullarverkun fyr nefndra landa lýtur.
Utanríkisráðuneytið varð mjög vel
við þessum tilmælum, og lofaði að
rita konsúlum sínum um málið.
Vona eg að upplýsingar þessar
komi, því eg tel mjög líklegt að á
þeim megi talsvert græða.
Hvert fer íslenzka ullinl Arið 1908
voru flutt út héðan af landi 1,377,958
pund af ull er var mest flutt héðan
til Danmerkur og Englands, en auk
þessnokkuð til Noregs, og árið 1909
alls 1,962,600 pund af ull.
Þótt ull þessi sé flutt héðan til
þessara landa, þá er hún flutt þangað
til sölu, og seld þaðan til annarra
landa.
Mest af ullinni fer til Ameríku, og
því brýnust þörfin að kynna sér hið
rækilegasta hversu kaupendur þar óska
að breytt sé.
Samkvæmt skýrslum þeim er eg
fekk í Boston hefir verið flutt þangað
íslenzk ull svo sem hér segir:
1908 212,139 l*38- (ensk pund)
1909 1,626,589 »
1910 260,463 »
En til New York var flutt árið
1910 alls 418,311 lbs. þar af komu
frá Danmörku 189,397 lbs.
-- Englandi 222,854 *
-- Þýzkalandi 6,060 »
Frá Philadelphiu á eg von á skýrslu
um innflutta ull.
Eins og sjá má með því að bera
saman tölur þessar við útflutta ull
héðan, þá sést skjótt, að mest af ís-
lenzku ullinni er notað í Bandaríkj-
unum.
Til hvers er ullin notuð? Heyrst
hefir hér að íslenzk ull væri að eins
notuð í gólfábreiður og annað gróf-
ara, en í önnur efni væri ekki hægt
að nota hana, vegna þess að hún
væri svo grófgerð.
Eg aflaði mér upplýsinga um téð
efni, því það var auðséð, að ef íslenzk
ull væri að eins notuð i hin óvand-
ari efni, þá mætti aldrei vænta þess
að fá hátt verð fyrir hana, og þvi
minna eyðandi til þess að bæta verk-
un hennar, en þá frekar ástæða til
þess að reyna að bæta sauðfjárkynið
með tilliti til ullargæðanna.
En þetta álit er ekki rétt, alment
er hún notuð í fataefni, en hið lak-
asta í grófari efni.
í Ameríku er margskonar ullartoll-
ur. Undir hinar lægri tollskyldur
heyrir grófari ullin, er Ameríkumenn
nefna »carpet wool«, og undir því
nafni gengur ull vor þar vestra og
kemst þar inn á markaðinn. Þetta
mun vera orsök þess, að sumir hafa
dregið af nafninu að hún væri notuð
svo sem fyr getur. En það er mis-
skilningur.
Annars er ull vor talin jöfn »Lin-
coln«-ull að gæðum.
Öhrein ull. Því hefir verið hreyft
hér, hvort ekki væri heppilegt, að
hætta ullarþvotti, og senda héðan alla
ull óþvegna.
Eg rannsakaði þetta efni svo vel,
sem eg hafði föng á, og svöruðu allir
er eg spurði þar um, bæði ullsalar
og ulliðnrekendur, því á einn veg, að
sjálfsagt væri að þvo hana sem bezt.
Þær ástæður, er þeir töldu fram
með þvottinum voru:
1 að ullin skemdist ekki. I ullinni
væri mikið af sauðfitu og sandi, er
gæti eyðilagt ullina meir eða minna,
ef hún væri geymd lengi og ekki
þvegin, og gæti það gert ullina ónot-
andi og óseljandi.
2 að tollur aj ullinni yrði minni,
þvi að þá þyrfti ekki að greiða toll
af þeim óhreinindum, er burtu hefðu
verið þvegin. Einkum lögðu Amer-
íkumenn áherzlu á þetta atriði, enda
er tollurinn þar mjög hár.
3. að ullin seldist ver, ej kún vceri
ópvegin, bæði að því er fyrnefndan toll
snertir, en lika vegna þess, að ullar-
salarnir yrðu, er þeir keyptu ullina,
að áætla hversu mikið af óhreinind-
um væri í henni, og tækju þá eðli-
lega sem hæst óhreinindahlutföll, svo
að þeir töpuðu ekki
Þetta virðist mér vera engum efa
undirorpið, einkum og sérstaklega, ef
takast má að þvo ullina vel, og vil
eg því mæla móti því, að nokkur ull
sé send utan óþvegin, hvort sem það
er haustull eða vorull. Framh.
111. . ~ 1 - -.
Tekinn botnvorpungur.
í hinni vikunni náði sýslumaður
Snæfellinga i botnvörpung, sem verið
hafði að ólöglegum veiðum fyrir fram-
an Ólafsvík. Sýslumaður fór við 30.
mann á mótorbátum út að skipinu;
en er sást til bátanna hjó botnvörp-
ungur á festar sínar og stakk af —
inn á Grundarfjörð. Þar náði sýslu-
maður i hann morguninn eftir, og sekt-
aði um 1800 kr. auk afla, sem lítill
var, og veiðarfæra. Botnvörpungur-
inn hélt svo inn á PatreksfjÖrð til
þess að fá sektina samþykta heima
hjá sér.
Fáninn út um land.
Því er miður að íslenzki fáninn er
enn eigi búinn að ná öndvegi út um
landið, fremur en í höfuðstaðnum. —
Ritstjóri ísafoldar var nýverið að veita
útbreiðslu fánans eftirtekt á ferð kring-
um landið. Hvergi var hann í meiri
hluta, nema á Sauðárkróki; þar voru
4 ísl. fánar dregnir á stöng, en að-
eins 2 dannebrogsfánar.
Enginn efi er á því, að íslenzki
fáninn á miklu mest óðal í hjörtum
landsmanna.
En því á þá ekki að kannast við
það með því að draga hann á stöng?
Hví víla fánastangareigendur það fyrir
sér ?
Prófastur
er skipaður í Suður-Múlasýslu sira
Jón Guðmundsson á Nesi í Norðfirði
í stað J. L. Sveinbjarnarsonar, er feng-
ið hefir lausn frá því starfi.
Samsæti
var Einati Jónssyni myndhöggvara
og unnustu hans haldið á þriðjudags-
kvöldið í Iðnaðarmannahúsinu. Sátu
það um 100 manns. Þórhallur biskup
mælti fyrir minni Einars, en Þorsteinn
Erlingsson fyrir minni unnustu hans.
Enn voru drukkin minni Jóns Sig-
urðssonar og minni íslands. — Sam-
sætið var hið fjörngasta.
Bjðrn Jónsson
fyrv. ráðherra kom heim þ. 13. þ.
mán. á Sterling eftir 4 mánaða dvöl
erlendis. Hefir hann með hvíld þeirri,
er hann hefir unt sér undanfarið, náð
fullri heilsu aftur. B. J. hugsar aftur
til þingmensku fyrir Barðastrandar-
sýslu, og fer hann vestur í þessum
mánuði til að tala við kjósendur,
GufusiúPasainband við Sví-
þjóð. Dönsk blöð hafa það eftir,
að sænsku konsúlarnir hér á landi hafí
ekki yfirleitt mikla trú á gufuskipasam-
bandi milli Svíþjóðar og íslands. Kon-
súllinn á Akureyri (Otto Tuliníus)
telur hentugast að veita nokkur þús-
und kr. til þess að fá millilandaskip-
in, sem nú eru, til að kom við í Sví-
þjóð. Konsúllinn á ísafirði (Pétur
Bjarnason) telur allmikinn styrk úr
ríkissjóði óhjákvæmilegan, en konsúll-
inn i Rvík (Kristján Þorgrímsson) tel-
ur alt undir því komið að skipin fari
reglubundnar ferðir og taki farþega.
Forsetaminnisvarðann ættu bæjar-
búar og aðrir að gera sór far um að
vernda vel og skemma hvergi; gæta
þess að klifra ekki upp um iiann og
snerta eigi upphleyptu myndina framan
á honum. Þessarri beiðni bað Einar
Jónsson ísafold að beina til mantia.