Ísafold - 02.12.1911, Síða 1

Kemm út tvÍBynr i viku. Vorð Aik. (Wi
arkir minst) 4 kr. orieuttia 5 ki. eða t>/»
dollar; borjfiat. fyrir mibian iúlt (erien'tia
fyrir t'T«vmV
ISAFOLD
Vvvnögn tajrrifleg) bandin við Aramót, oi
ógiid nem»í. komia sé til útgef&nda liytij
1. oírt.. &&stpnndi akuldlaas hl»7)iT>
A fgireiMla r Attsrfcnrnfr.r^tJ 9.
Frá Marokkó.
Mynd þessi er tekin í grend við borgina Fes í Marokkó, þessu mikla og
sífelda þrætuepli stórveldanna. Marokkó er ákaflega auðugt land. Þvi er nú
eftirsóknin 1 Málmar ers þar miklir í jörðu. Viða mjög frjósöm akur-
lönd og viðáttumikil beitilönd, þar sem nautahjarðir hafast við alt árið. Jurta-
gróður er framúrskarandi sumstaðar, einkum við hina fornu rómversku vegi.
Fjallahlíðarnar eru þaktar eldgömlum frumskógum.
XXXVIII. árg.
I. O. O. F. 938129
Bókasafn Alþ. lestrarfél. PóBthússtr. U 5-9-
I»jóómenjasafnió opih A sdM þrd. og fmd. lií 2
íslandsbanki opinn 10—21/* og 51/*—
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa frA 8 Ard. til
10 shd. Alm. fundir fid. og sd. 8 V* sihdegis.
Landakotskirkja. öuösþj. 9*/a og 8 A helgum
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 10»/i—12 og é—5
Landflbankinn 11-2x/a, B1/*-^1/*. Bankastj. vib 12-2
Landsbókasafn 12—8 og 5—8. Útlán 1—8
Landsbúnaöarfélagsskrifstofan opin trA 12—2
Landsféhiröir 10—2 og 5—6.
Ijandsskjalasafnib A þrd. fmd. og ld. 12—1
Landsiminn opinn virka daga 8 árd. — 9 sihd.
helga daga 8—11 og 4—8.
Lœkning ók. i í»ingholtsstrœti 28 þribjd. og
föstd. 12-1
Náttúrngripasafn opib 1 »/a—2 »/* A sunnudögum
Ókoypis eyrna-, nef- og hálslœkning Pósthús-
strœti UA fimtud. 2—3.
Ókeypis augnlœkning í Lækjargötu 2 miöviku-
daga 2—3.
StjórnarrAösskrifstofurnar opnar 10—4 daglega.
Sýning gripa Jóns Sigurössonar i Safnahúsiuu
opin kl. 12—2 hvern dag.
Tannlækning ók. Pósth.str. 14B mánud. 11—12
Vifilsstabahælib. Heimsóknartimi 12—1.
raxafíóagufubdt. tngólfur
fer til
Borgarness og Akraness
7. og 15. des.
Garðs 2. og i/S. des.
Keflavíkur ió. des.
r.
Borgarness «ukaferð
21. desetfiher.
f ■—
Stórmálin tvö
og næsta þing.
ii.-)
1
Hvað verður um sjálfstœðismálið á
nasta pinqi ? V: *
Hvað verður Íim stjórnarskrána á
nxsta pingi? ■
Þessar spurnjngar munu liggja
mörgum mannifium hér í landi þungt
á hjarta um þessar mundir.
Úrslit kosninganna hafa orðið þau,
að um þessi mál.er alt í óvissu.
Ef sjálfstæðismenn hefðu sigrað,
hefði verið öðru máli að gegna.
Þeir gengu til kosninga með skýr
orð á skildi sjnum um þessi mál sem
önnur: að halda fast við gerðir þings-
ins 1909 í sambandsmálinu, að sam-
þykkja stjórnarskrána óbreytta.
En hvernig höguðu heima(n)stjórnar-
mennirnir sér?
Tvískinnungur og áttavilla — hálf-
yrði og yfirdrepskapur — þetta voru
— því miður —- mörkin á þeim.
Vér bentum á þetta margsinnis
fyrir kosningarnar, — og þetta er nú
fram komið deginum Ijósara eftir
þær.
Heima(n)stjórnar - miðstjórnin lýsti
hátíðlega yfir því, fyrir hönd flokks-
ins, í sumar, að sambandsmálið mundu
heima(n)stj.menn láta alveg liggja á
milli hiuta, þott þeir kæmust í meiri
hluta vi§ kosningarnar •— þeir ætluð-
ust alls.iekki til þess, að kosningar
snerust um pað.
Nokkuru síðar kemur svo eitt blað
þessarra berra (Þjóðólfur) með hvít-
glóandi stáðhæfingar um, að um sam-
bandsmálið eigi kosningarnar vitaskuld
3ð snúast I I
Svona kom tvískinnungur þegar i
ljós.
Og hvernig horfir nú málum ejtir
kostjúi^arnar. Jú .— nú hampa ýms
blöow/ieima(n)stj.manna því mjög svo
ákveðið, að kosningarnar hafi nú í
raun og veru einmitt-snúist um sam-
bandsmálið — og að auðséð sé á
þeim, að þjóðin sé að rata úr vill-
unni og svímanum frá 19081 !
í Akureyrar-Lögréttunni —. eða hvað
Það nú heitir »nýju strauma. mál-
gagnið nyrðra, kvað blygðunarleysið
ekki vera gert endasleppara en það,
að par kvað vera beinlínis sagt, að
pingmenn hins nýja meiri hluta muni
pess nú albúnir að taka sambandsmálið
fyrir á næsta pingi, ej pjóðin vilji pað
og hagt sé að Já Dani til samninga
ajtur á peim grundvelli, sem meiri hluti
nefndarinnar lúgði 1908 x).
Hvernig væri unt að hlunnfara kjós-
endur þessa lands og litilsvirða eigin
orð hremmilegar — en þenna veg, sem
Akureyrarblaðið kveður heima(n)stjórn-
armenn stefna að?
Dánumaður dánumannanna sagði
vitaskuld í barnaskólagarðinum, að
hann vildi leggja alt í sölurnar Jyrir
uppkastið — um leið og hann lýsti
yfir, að hann vildi eigi, að því yrði
hreyft á næsta þingi.
Afsökunar-herópið á því líklega að
verða: alt í sölurnar jyrir uppkastið.
»Þessvegna bregðum við loforðum
okkar! Þess vegna svíkjum við kjós-
endur!
Alt í sölurnar! Er það ekki næg
afsökun fyrir framferði voru!«
Að þjóðin láti uppkastsmönn-
um haldast uppi ósvinnu þessa, því
má naumast gera ráð fyrir.
En þessi goluþytur norðan að, kenn-
ir oss sjálfstæðismönnum, að and-
varalausir megum vér sízt vera —
i sjálfstæðismálinu — og, að trúa
megum vér ekki heima(n)stjórnarmönn-
í því máli fyr en vér sjáum nagla-
förin!
Hvort hægt verður að sporna við
því, að sjálfstæðismálið verði tekið
fyrir á uppkastsgrundvelli á næsta
þingi — úr því verður tíminn að
skera.
Um stjórnarskrármálið hefir áður
verið bent á hér í blaðinu, að óefað
munu heima(n)stjórnarmenn vilja breyta
frumvarpi síðasta þings. Þeim þótti
það alt of frjálslegt á margan hátt,
þeim heima(n)stjórnarmönnnm er þá
sátu á þingi, þótt þeir greiddu því
atkvæði, sjálfsagt mest til þess að fá
nýjar kosningar.
Yfirlýsingar þeirra flestra Jyrir kosn-
ingar um þaö mál v®ru mjög á huldu
og tvíveðrungslegar. Þeir yildu breyta
stjórnarskránni, ef meiri hlutinn vildi
breyta. En enginn þeirra vildi kann-
ast við það pá, að stjórnarskrárbreyt-
ingarhjalið hefði verið alvörulaust
fláttskaparhjal.
En nú ejtir kosningar þýtur einnig
í Akureyrar-skjánum þeirra félaga, að
annað hvort verði að breyta stjórnar-
skránni mikið eða tella hana,
(eftir þvi sem Norðurland segir).
Hvað margar þær eru, heima(n)-
stjórnarsálimar, sem þessa ósk ala í
brjósti, skal ósagt látið. Líklega eru
þær ekki svo fáar, þótt enn séu ósk-
irnar ekki komnar fram á varir þeirra
margra.
í stjórnarskrármálinu er því eigi sið-
ur vanþötf á góðri og vasklegri fram-
göngu sjálfstæðismanna en í sambands-
málinu.
Það væri nærri meiri ósvífni, en
heima(n)stj.m. er til trúandi,ef þeir fella
nú stjórnarskrána — eftir öll óp þeirra
um breytingar! Þeim ósóma verður
að reyna að afstýra í lengstu lög.
Ofl að breyta stjórnarskrárfrumvarpi
siðasta þings nokkurn skapaðan hlut, er
mjög varhugavert — ekki sfzt, þegar
þess er gætt, sem nýlega hefir komið
fram og getið var í ísafold 18. nóv.
— sem sé: að likur séu til pess, að
‘) Þessi fr&sögn af ummælum blaösins er
tekin eftir Norðurlandi frá 25. nóv. Þetta
skilyröi: >ef þjóöin vilji þa&« — þykir
þeim sjálfaagt vera uppfylt rneð kosning-
unum, þótt þær %afi einmitt Býmt hiö
gagnstæöa!!
Reykjavík 2. des.. 1911.
konungsvaldinu og Dónum búi pað í
skapi, að krejjast pess, að orðin »i rík-
isráði« verði látin standa.
Fullyrðingum danska stjórnarblaðs-
ins »Riget« um, að konungur muni
hafa tjáð íslandsráðherra, að hann gæti
ekki staðfest stjórnarskrána án þessara
orða — og, að hann og hin danska
stjórn væru þar á einu máli — þeim
hefir hvorki ráðherra vor, né hin
danska stjórn andmælt einu orði enn.
En ef svo er, að þessar fullyrðing-
ar séu sannar, er oss lífsnauðsyn að
hvika i engu frá stjórnarskrá síðasta
þings. Nýjar breytingar gætu gefið
Dönum átyllu til að bera fyrir, að
þingið væri svo á reiki um hvaða
breytingar ætti að gera, úr því eitt
þingið samþykti þetta og annað hitt,
að bezt væri að slá öllum breytingum
á frest — og neita staðfestingu af
þeim ástæðum.
En hitt er trauðla hugsanlegt, að
Danir leyfi sér að taka af oss ráðin á
hreinu sérmálasviði voru, ef þingið
samþykkir stjórnarskrána aftur óbreytta
og einbeittur þjóðarvilji sýnir sig þar
á bak við.
Það væri rússnesk aðferð.
Yetrariðnaður fyrir Islendinga.
í fyrrahaust átti Ísajold tal við
brezkan fjármálamann, hr. Rawson,
um framtíðarhorfur Islands í atvinnu-
málum. Meðal annars barst talið að
því, að íslendingar hefðu of lítið að
starfa á vetrum og hvernig bót
mætti ráða á því. Rawson stakk þvi
þá fram, hvort eigi myndi hægt að
auka prjónles-iðnað hér í landinu. Það
mætti nota vetrartímann til þess að
vinna að prjónlesi og markað mundi
auðvelt að fá mikið góðan fyrir það
les t. d. á Bretlandi.
Ungur og áhugasamur íslenzkur
verzlunarmaður í Khöfn, hr. Olafur
Friðriksson Möller hefir nýlega hreyft
þessu sama máli í tímariti kaupfé-
laganna. Hann getur þess, að hingað
til hafi verið flutt út af prjónlesi héðan
úr landi fyrir rúm 20,000 kr. árl., en
það hafi aðallega verið úr 2 sýslum
(Eyjafj. og Þingeyjars.) og verðið ver-
ið tiltölulega lágt. — Um ástæðurnar
til þess fer höf. þessum orðum:
Etnugos.
Þessi mynd sýnir eitt hinna mörgu
Etnugosa, sem borið hafa að í sumar
og haust og af sér gert hinn mesta
usla á Sikiley — gereytt mörgum
jörðum og gert óskaplegt tjón. Nú
eru gosin mikið í rénun.
»Hið lága verð á prjónlesi er lands-
mönnum sjálfum að kenna. Og því
fer nú betur, því þá er það einnig á
74. tölublað
Asquitb og Redmond.
Svona líta íhaldsmennirnir brezku
á stjórnmálaástandið þar í landi. Red-
mond (kerlingin) foringi íra hlammar
áfram með hund í bandi (Asquith), er
gerir alt að vilja húsbónda síns.
þeirra valdi, að koma lagi á verðið,
og eg hygg svo góðu lagi, að það
geti verið allgóð atvinna að prjóna í
tómstundum, einkum á vetrin. Þvíá
sumrin verður landbúnaður og sjávar-
útvegur eðlilegasti atvinnuvegur lands-
manna — að líkindum, að minsta
kosti fyrstu aldirnar.
Auk aðalorsakarinnar til hins lága
verðs á prjónlesi, sem er hvað það
yfirleitt er óvandað og haldlítið, eru
þessar orsakir:
I hverri sendingu til útlanda er
konurnar. Hann reyndi af öllum
mætti að telja þeim hugnvarf.
Og að lokum tókst honum það.
Hálfri klukkustund áður en Ceres
lagði af stað, voru dömurnar orðnar
svo hugrakkar, að þær tilkyntu hon-
um að þær ætluðu að verða honum
samferða til íslands.
Þeim þótti sjóferðin ill. En lifandi
komust þær á land í Reykjavik.
Eftir nokkurra daga viðdvöl í Hótel
Reykjavík lögðu þau af stað með
fylgdarmanni, en matarlaus, til Þing-
valla, Geysis og Gullfoss.
Til Þingvalla komu þau í kulda og
hrakviðri. Þar var þeim úthýst —
ojl rútn full. En einhverir ferða-
menn gengu úr rúmi fyrir konurnar.
Illviðrinu var ekki af létt daginn
eftir. Samt héldu þau austur í Laug-
ardal. Settust að undir kvöldið á
einhverjutn bæ þar í dalnum. Pró-
fessorinn vissi ekki nafnið á bænum,
en sagði, að hann hefði verið nokk-
uð frá þjóðveginum. Þau voru þá
allhrakin, köld og hundvot.
Þau báðu að lofa sér að vera.
Bóndinn var ekki viðstaddur, og þau
urðu ekki neinnar húsfreyju vör, sáu
ekki í fyrstu annað en vinnukonur.
Þær sögðust ekki vita, hvort þau gætu
fengið gistingu; húsbóndinn yrði að
svara því, þegar hann kæmi heim.
Þeim var ekki boðið inn. Þau
stóðu úti á hlaði og biðu húsbóndans.
Regnið dundi úr loftinu og stormur-
Amerískur ferðamaður.
Hingað kom i sumar prófessor frá
Chicago, að nafni Raymond. Með
honum var kona hans og vinkona
hennar.
Eg átti langt tal við tnanninn, rétt áður
en hann lagði af stað aftur heimleiðis.
og eg hefi fyrir löngu ætlað mér að
segja lesendum ísafoldar part aí því
samtali, þó að ekki hafi orðið af því
fyr en nú.
Hann sagði mér ágrip af ferðasögu
sinni
Fyrst var það, að þegar hann fór
að hugsa um að fara til íslands, þá
gat hann hvergi fengið vitneskju um
það, hvernig hann ætti að komast
hingað.
»Hvernig stendur á því, að þið
auglýsið hvergi? sagði hann. »Viljið
þið ekki fá útlendinga til þess að eyða
peningum hér? Norðmenn auglýsa.
Svisslendingar auglýsa. Allir auglýsa,
sem vilja ná í eitthvað af ferðamanna-
straumnum. Auglýsingarnar eru í
helztu blöðum okkar og tímaritum og
hér og þar. Þær eru svo víða, að
við getum ekki hjá þvi komist að taka
eftir þeim. Hvers vegna auglýsið þið
ekki ykkar land eins og aðrir?«
Mér hugkvæmdist ekki annað svar
en það — sem ekki var neitt svar —
að við Islendingar værum ekki enn
farnir að vinna að því með sama
hætti eins og aðrir að fá hingað ferða-
menn.
Svo varð hann að leggja af stað
frá Bandaríkjunum, að hann hafði enga
hugmynd um, hvernig hann ætti að
komast til íslands. Þá vitneskju fekk
hann ekki fyr en í Lundúnum. Þar
var honum sagt, að hann yrði að
fara norður til Leith, til þess að kom-
ast hingað. Hann fer þangað. Þar
fréttir hann að skip, sem heiti »Cer-
es«, sé þar statt og sé á leið til ís-
lands. Hann heldur út í skipið með
dömum sinum.
Þau skoða skipið.
Og dömurnar neita að fara lengra.
Þær segjast hafa iagt af stað til þess
að skemta sér, en ekki til þess að
leggja út í neinn lifsháska. Og að
minsta kosti geti það ekki verið nein
skemtun að fara í slikum bolla norð-
ur að íshafi. . . . Og eiga þar að
auki að liggja niðri í kilinum, þar
sem ekki sést nokkur dagsljósglæta
— langt niðri í sjónum. Þar hljóti
þær að kafna . . . ef dallurinn farist
þá ekki með öllu saman.
Og dömurnar héldu upp i Edin-
borg, glaðar og hróðugur út af því,
að hafa reynst sjálfstæðari en svo, að
þær létu teyma sig út í nokkurn
skrælingjahátt, glæfraför og vitleysu.
Nú þótti manninum málið fara að
vandast. Fil íslands ætlaði hann; og
ekki kunni hann vel við það að skilja við