Ísafold - 27.03.1912, Blaðsíða 2

70
ISAFOLD
Jarðræktarféíag Regkjavíkur
Aðalfundur Jarðræktarfélagsins verður haldinn föstudag 29. þ. m.
kl. 5 síðdegis í Iðnaðarmannahúsinu.
Reykjavík 26. marz 1912.
Eitiar Jfeígason.
Lagagildið.
Ekki þekki eg landslög þau, er veitt
gætu reglugjörð slikri lagagildi, nema
lög 8/i 1890 um lögreglusamþ., og
lög 10/ u 1905 um heilbrigðissamþ.
Efni reglugjörðarinnar og sektarákvæð-
ið (að 200 kr.) bendir til síðarnefndu
laganna.
Hvað leyfa þá lög þessi?
Þau leyfa bæjarstjórn og landlækni
að gera samþykt jyrir kaupstaðina
einimgis. Þó lögin séu hroðalega af
hendi leyst og ónákvæm (vanti t. d.
ákvæði um kostnað, er af framkvæmd
samþyktar leiðir, takmörk gegn gjör-
ræði samþyktar o. fl.), þá leyfa þau
þó ekki bæjarstjórninni né landlækni
að fara með viðskifti bænda við bæ-
ina og erfiðisframleiðslu þeirra eftir
eigin geðþótta. Heilbrigðisnefndir
kaupstaðanna hafa ekki fremur rétt né
vald til þess að hefta frjálsa verzlun
sveitabænda, meðan hún er heiðarleg
og svikalaus. Ekki kannast eg heldur
við vald þeirra til að baka okkur
óþarft erfiði og auka kostnað. Eða
skipa til verka á heimilum okkar
(jafn hlægilega og það t. d., hvernig
við eigum að láta lokin á brúsana).
í heilbrigðissamþykt Rvk. er sagt
að hún hafi »fult gildi á kaupstaðar-
lóðinnic. Utar í lögsagnarunidceminu
»eftir því sem við verður komiðc o.
s. frv. Þarna eru takmörkin fyrir
ráðríki bæjarstjórnar — en ekki alt
til fjalla og út á sjó, milli Esju og
Hafnarfjarðar.
Landsstjórnin (nei, stjórnarráÚzÚ)
segja menn, hefir staðfest reglugerð-
ina. Hún má þó ekkert staðfesta gegn
landslögunum. Og sjálfsagt vill hún
muna eftir 50 gr. stjórnarskrárinnar:
»eignarrétturinn er friðhelgur«, fyrir
öllu nema »almennings þörf« . . .
»þarf til þess lagaboð, og komi fult
verð fyrirc.
Er það friðhelgi eignarréttar (í reglu-
gerðinni, 10. gr.), að leyfa manni að
taka, án endurgjalds, af eign bænda,
það er honum sýnist ? Þvert er það ofan í
ákvæði heilbrigðissamþ. Rvk. (29. gr.):
»Nefndinni skal vera frjálst að taka í
búðum og á öðrum sölustöðum fyrir
gangverð sýnishorn af hverri matvöru,
þeirri er hún telur líkur til að skemd
séc.
Hve langt verður reynt að fara næst?
Hyggindin.
Er hyggilegt að beita þvingun, kostn-
aði og- sekturh, þar sem helzt vantar
fræðslu, viðurkenning og betri efnahag ?
Nú sýnist vera meiri þörf á öðru
en nýjum vöndum, til að sópa bænd-
um — með verkafólkinu — frá land-
búnaðarframleiðslu til kaupstaða at-
vinnu. Frá hollustu atvinnunni að
ýmsu öðru. Oftast niðureftir, og alt
niður að því, sem þjóðinni er hættu-
legast (frá sjálfstæði til undirgefni, —
sjálfsafneitunar-uppeldi til sjálfræðis-
ódugnaðar — drenglyndi til pretta).
Vilji nefndirnar fræða okkur og
leiðbeina, munum við taka því þakk-
látlega, en valdboð þeirra viljum við
ekki þiggja. 2% ’12
Vigjús Guðmundsson.
----*»=**=,--
Búaaðarsamband Kjalarnessþings.
(Fundargerð).
Eftir fundarboði nokkurra bænda á
Seltjarnarnesi og í Mosfellssveit, var
fundur haldinn í Reykjavík 18. marz
1912. Á fundinum mættu:
a. Kjörnir fulltrúar búnaðarfólaga:
1. Garðahrepps: Sigurgeir Gíslason,
verkstjóri, Hafnarfirði.
2. Seltjarnarneshr. : Guðm. Olafsson
bóndi, N/jabæ, Páll Stefánsson
bóndi, Elliðavatni, Vigfús Guð-
mundsson bóndi, Engey.
3. Mosfellshrepps: Björn Bjarnarson
hreppstj., Grafarholti, Guðmund-
ur Magnússon bóndi, Geithálsi,
Þ. Magnús Þorláksson bóndi, Blika-
stöðum.
4. Kjalarneshr.: Kristján Þorkelsson
hreppstj., Álfsnesi.
b. Ókjörnir: Þórarinn Arnórsson bóndi,
Þormóðsstöðum, Seltjn., Björn Þór-
hallsson bústjóri, Laufási, Gísli Þor-
bjarnarson búfr. og Einar Helgason
garðyrkjum.; þeir 3 úr Jarðræktarfél.
Reykjavíkur.
Fundarstjóri var kosinn Björn Bjarn-
arson, og skrifari Einar Helgason.
Fundarstjóri gerði þá grein fyrir hugs-
un fundarboðendanna, að efni fundarins
væri að ræða og ráðgast um búnaðar-
félagsskaparsamvinnu í Kjalarnessþingl
(Gullbr,- og Kjósarsýslu ásamt kaup-
stöðunum Hafnarfirði og Reykjavík),
hvort hórað þetta aðhyltist hluttöku í
Búnaðarsambandi Suðurlands, Búnaðar-
sambandi Borgarfjarðar eða stofnun bún-
aðareambands fyrir Kjalarnesþing út af
fyrir sig.
Umræður urðu fjörugar og almennar,
og hnigu eindregið að því, að fyrir þetta
hórað væri torveldi á því að vera í bún
aðarsambandi með öðrum landshlutum,
staðhátta vegna, en að æskilegast væri,
að stofnað yrði sórstakt samband fyrir
þetta svæði, forna Kjalarnesþing. Upp-
lýst var að tilkynning hefði komið frá
mönnum í tveim sveitum, er ekki sendu
fulltrúa, um að þeir væru slíkri sam-
bandsstofnun hlyntir. Að loknum um-
ræðum var tillaga um sambandsstofnun-
ina borin upp og samþ. með 10 samhlj.
atkv.
Einnig með sömu atkv. samþ. að kjósa
3 menn í bráðabirgðastjórn og hlutu
kosningu:
Björn Bjarnarson með 10 atkv.
Guðm. Ólafsson með 5 atkv.
Vigfús Guðm.son með 5 atkv.
og sem varamaður í sjórnarnefndina:
Sigurgeir Gíslason.
Tillaga frá Sig. G. um að skora á
bráðabirgðastjórnina, meðal annars að
leita fyrir sór um fjárframlag nokkurt
til búnaðarsambandsins hjá sýslufélögun-
um báðum og Reykjavíkurbæ var samþ.
í einu hljóði.
Enn var talsvert rætt um ýms atriði
viðvíkjandi fyrirkomulagi sambandsfél-
agsskaparins og væntanl. starfsemi.
Nafnið: »Búnaðarsamband Kjalarness-
þings« var samþ. f e. hlj.
Fundarstjóri þakkaði mönnum fyrir
góða og rækilega, þátttöku í fundinum,
og var svo fundi slitið.
Björn Bjarnarson. Einar Helgason.
-----------------------
Grænlandsförin nýja.
Hann heitir J. P. Koch, foringi
Grænlandsíararinnar nýju, sem vikið
hefir verið á hér í blaðinu, og er höf-
uðsmaður í landher Dana, maður rúm-
lega fertugui, og hefir verið i landa-
leitarferðalagi áður um landnorður-
strendur Grænlands með Mylius-Erich-
sen heitnum o. s. frv. Hann var áður
hér við landmælingar fyrir 8 árum
um Skeiðarársand og Vatnajökul sunn-
anverðan. Þá var með honum Sig-
urður Símonarson ferðamannaförunaut-
ur á sumrum, kynjaður úr Landeyjum,
þessi sem hann vildi ráða með sér i
þessa Grænlandsför, vaskur maður og
vel um sig, ráðsettur og þrautgóður,
og vill nú fá annan honum jafnsnjall-
an, er Sigurður á ekki heimangengt.
Hann vill kaupa 15 hesta íslenzka í
ferðina og ætlar að taka upp þá ný-
lundu, að beita þeim fyrir sleða i stað
grænlenzkra hunda. En til flutnings-
sparnaðar vill hann ekki þurfa að hafa
með sér hey handa þeim, heldur ala
þá við korn og mjöl úr rúgbrauðs-
skorpum; og þarf að kenna þeim það
át áður en lagt er á stað í ferðina.
Hans er von hingað í maímánuði og
ætlar þá norður til Akureyrar 1. júní,
en leggur upp þaðan með hestana
suður í Kverkfjöll og suður um Vatna-
jökul til að kenna þeirn sleðadrátt um
jökla-firnindi. Alfarinn leggur hann
síðan á stað frá Akureyri á litlu gufu-
skipi 1. júlí landnorður i haf eigi
skemur en móts við Spitzbergen sunn-
an til, kringum 200 vikur sjávar eða
danskar mílur, siglir þá inn í Græn-
landshafísinn og gerir sér von um að
komast að landi þar sem heitir Dan-
merkurhöfn á 77. stigi norðurbreiddar
eða nær 150 milum norðar betur en við
heimskautshvarfbaug. Þar liggur 150
rastir frá sjó jökuley, er nefnist Lovísu-
drotningar-land og er heitið í höfuð
á Lovísu Danadrotning. Það leit
Mylius-Erichsen fyrstur manna og þótti
furðulegt mjög. Það stendur upp úr
jökulbreiðunni og er hæst 2000 stik-
ur eða alt að því á við Vatnajökul.
Það hafast við ýms allstór spendýr,
hérar, melrakkar og moskusnaut. Land
þetta er á stærð við Sjáland og hefir
Koch i hyggju að kanna það til hlít-
ar. Koch býst við að vera kominn
til Danmerkurhafnar 1. ágúst og ætlar
að flytja farangur sinn þaðan 150
rastir á land upp á hestunum íslenzku
eða réttara sagt á sleðum, sem þeim
er beitt fyrir. Farangurinn er 30,000
pund.
Þar, í Lovísu-drotningar-landi miðju,
ætlar hann að reisa sér hús og hafa
þar vetursetu til 1. marz 1913. Kanna
þar land og mæla. Halda síðan á-
leiðis vestur af jökulbreiðunni um þvert
Grænland. Byrja þá ferð 1. maí að
vori, býst við að koma fram nærri
Upernivik, nyrztu bygðinni á vestur-
strönd Grænlands, 42 stig 46 mín.
norður frá miðjarðarbaug eða meira
en 6 stigum norðar en Melrakka-
slétta.
Af hestunum íslenzku er áformað
að slá 9 af undir eins og kemur í
vetrarvistina í Lovísu-drotningar-landi,
með því að þá er lokið aðalerfiðis-
vinnu þeirra, flutningunum á efni-
viðnum í húsið og vetrarvistabirgð-
unum. Þeim 6, sem þá eru eftir, er
ætlað að draga sleðana vestur eftir
jökulbreiðunni miklu, vestur undir
Upernivík. En sleðarnir eru hlaðnir
vistum manna og skepna. Það er
allmikil vegarlengd og býst Koch við,
að í þá ferð fari 2 mánuðir. Eg vona
að hestarnir endist það, segir hann,
eða þá að minsta kosti að eitthvað
verði uppistandandi af þeim, er vest-
ur kemur.
Þetta er fjórða skifti, sem stofnað
er til ferðalags þvert yfir Grænlands-
óbygðir.
Fyrstu ferðina fór dr. Friðþjófur
Nansen, en miklu sunnar, á 65. breidd-
arstigi. Það var 1888. Síðan fór
Peary hinn ameríski 2 ferðir um þvert
land, miklu, miklu norðar, á 78.
—81. breiddarstigi. Það var árin
1891—92 og 1893—95. í þærferð-
ir allar þrjár voru hafðir sleðar, sem
menn drógu eftir sér, en hvorki hund-
ar né hestar.
Koch hefir 2 förunauta í þessa ferð,
auk íslendingsins: þýzkan vísinda-
mann, dr. A. Wegener, prófessor við
háskólann í Marburg á Þýzkalandi, og
danskan grasafræðing, cand. phil. And-
reas A. Lundager.
Það, sem íslendingnum er aðallega
ætlað að gera, er að hirða hestana,
gefa þeim m. fl.
Þetta er svaðilför, en framaför um
leið, og mun trauðlega a 11 a unga
menn hér á landi skorta hug og dug
til að ráðast í hana.
Fyr en haustið 1913 kemur hann
ekki aftur né þeir félagar.
Frézt getur af þeim á áliðnu sumri
það ár. Búist við að geta þá skrifað
frá Upernivik, þótt eigi verði haldið
heimleiðis þaðan fyr en um eða undir
veturnætur.
Enn er maður að búa sig í viðlíka
för eins og Koch höfuðsmaður: um
þverar Grænlandsóbygðir 10 stigum
sunnar, á 67. mælistigi.
Það er Svissi og heitir de Guervain.
Hefirðu heyrt það fyr?
„Uppkastið“.
Eftir norðlenzkan hagyrðing,
og hann óslakan.
Kveðið sumarið 1908.
Kom með hlaðinn knör að Gámm
Konungsmaður, fastur i rásum,
Veigum glaður sem einn af ásum,
Akspikaður af dtinskum krásum.
Vér eigum fiskisœlust sviðin,
Síngirnis er óöld liðin.
Komið fiið, brœður, með á miðin,
Mettum „samlede danskeli kviðinn.
Þig á að verja danski dátinn,
Drattaðu niður i eftirbátinnl
Þjóðarormur, þaggaðu grátinn!
Þú verður ekki af hendi látinn.
Ykkur þótti úr ánauð vœður
ÁUinn kaldi, feður og mœður!
En okkur lízt hann ekki stoeður
Ættlerunum, systur og brœðurt
Aths. Orðin samlede danske kviðinn
Júta auðvitað að þeirri tillögu »uppkasts-
manna<, að Danaveldi, þ. e. ísland og
Danmörk m. m., skyldi heita eftirleiðis:
Det samlede danske Rige.
-----ees-----
Samskotin.
Fyrstu gjafirnar til mannskaðasam-
skotanna bárust ísafold á laugardag
m. a. 50 kr. gjöf frá ónefndum manni.
Sýslum. í Hafnarfirði hafa borist 1000
kr. nafnlaust. Samskotalisti í næsta bl.
Kolaverkfallið.
Öálitlegar horfur.
Símfregn frá Khöfn 26/8 ’ 12.
Horjur um verkjallið óbreyttar.
Lögin um lágmarkið á verkkaupi
óajgreidd.
Daglegt tjón aj verkfallinu metið 10
miljónir pd. st, (180 milj. kr). firjár
miljónir verkmanna atvinnulausir.
Hungursneyð vojir yfir.
---—----------------
Bankamálið nýja. Ýmsar
greinar út af því, athugasemdir við
Lögréttufirnin o. fl., bíða næsta blaðs
— á laugardaginn.
Reykjavikur-annáll.
Aukakjörskrá til alþingis eiga þeir að
semja: Páll Einarsson borgarstj., Lárus H.
Bjarnason og Jón Jenssou.
Húsagerð. ísafotd átti nýverið kost á
að sjá stórhýsi mikið, sem Guðm. Egilsson
trésmiðnr er að láta gera við Laugaveg.
Hús það mun verða eitthvert vandaðasta
og mesta íbúðarhús bæjarins. Það er 26
X17 álnir sjálft húsið, tvær álmur út úr
þvi að auki og ennfr. brauðgerðarhús 12X
18 álnir. Alt er húsið úr steinsteypu, með
miðstöðvarhita og W. C., 0. s. frv. I þessu
húsi verða 5 ibúðir og sölubúðir að auki.
Herbergi eru í því alls og alls 45.
Það er ánægja að sjá hversu mjög er
að fara fram húsagerð meðal vor á síðari
árum. Steinsteypuhúsin gera algerða end-
urbóta-byltingu.
Landsdómur. 1 hann voru á siðasta bæj-
arstjórnarfundi kosnir 6 varamenn með hlut-
fallkosningu. Komu fram 2 listar. A. og
B. listi. A.-listi hlaut 6 atkv., B.-listinn 8.
Kosnir voru: Sighv. Bjarnason bankastj. (B),
Jón Gunnarsson samábyrgðarstj. (A), Sig.
Briem póstm. (B), Guðm. Magnússon pró-
fessor (Á), Þorl. H. Bjarnason aðjunkt. (B)
og Þorl. JónsBon póstafgreiðslum. (A).
Nfu mattadórar i L’hombre er afarfágsett
atvik i því spili. Það kom fyrir ný-
iega í stúku Oddfellowa, að Hjörtur
Hjartarson snikkari fekk 9 mattadóra.
Samsöng til ágóða fyrir þá, sem mist
hafa sína í sjóinn af fiskiskipinu Geir ætlar
Söngfélagið 17. júní að halda á morgun
(fimtudag) i Bárubúð. Hefir söngfélagið
safnað á söngskrána öllum beztn lögum
sinum. — Sæti verða seld bæði með núm-
erum (á 2 kr.) og án þeirra — í bókverzl-
nnum Isafoldar og Sigf. Eymundssonar.
Það má ekki minna vera en að bæjar-
búar troðfylli Bárusalinn!
Sjálfstæðisfélagið bélt fjölsóttan fund á
Bunnudaginn. Sig. Hjörleifsson talaði þar
um kolaeinkasöluna.
Á laugardaginn verður svo umræðufund-
ur i Sjálfstæðisfélaginn um sama mál.
Ýmsum utanfélagsmönnum (kaupm. 0. s. frv.)
verður boðið á fundinn, svo að vænta má,
að þar verði fjörugar umræðnr.
Skipafregn. Vesta kom með fjölda far-
þega, á mánudag. M. a. kom Sighvatur
Bjarnason úr eftirlitsferð kringum landið.
Vesta fór aftur i gær til útlanda. Schou
bankastjóri með frú sinni, Arent Claessen
verzlm. 0. fl. tóku sér fari.
Botnía fór utan á sunnudag. Meðal far-
þega: Frú Þórunn Jónassen, Eggert Claes-
sen með frú sinni 0. s. frv.
Æjög mifiié úrvaí
af alls konar fataefnum og tilleggi
til fata nýkomið.
Lúðvíg TJndersett.
Brúkað karlmannsreiðhjól, sterkt og
gott, er til sölu ódýrt. Afgr. ávísar.
Nautgripir
og kálíar
eru keyptir hæsta verði í
Kjötbúðinni Austurstræti 7
Karlmannsnærföt, sokkar og
sjóvetlingar, til sölu í Laugarnesi.
Korrespondance.
En ung dannet Mand i Danmark
önsker for at veksle Prospektkort, Fri-
mærker, Mineralia, raa Ædelstene o.
s. v. at korrespondere med islandsk
Herre eller Dame. Önsker ogsaa at
korrespondere for Fornöjelse og gen-
sidig Belæring. Ethvert Brev besvares.
Billet, mrk. Danmark, indlægges paa
dette Blads kontor.
Umboðsmaöur
óskast, gjaldtraust firma, einkaréttur
um alt Island. Tilboð með meðmæl-
um o. s. frv. sendist til
Náhmaschinen-Fabrik
í Luzern (Schweiz).
Áðalfundur
í hlutafélaginu P. J. Thorsteinsson &
Co. verður haldinn á skrifstofu fé-
lagsins í Kaupmannahöfn, Dronningens
Tværgade 5, fimtudaginn 18. april þ.
á. kl. 7 síðd.
Á fundinum verða tekin fyrir þessi
mál:
1. Skýrsla um framkvæmdir félags-
ins á liðnu starfsári.
2. Lagður fram til úrskurðar endur-
skoðaður reikningur fyrir hið um-
liðna ár, ásamt yfirliti yfir hag
félagsins.
3. Kosinn einn maður í stjórn fé-
lagsins.
4. Kosnir endurskoðendur.
Aðgöngumiðar til fundarins og at-
kvæðamiðar verða afhentir á skrifstofu
félagsins, og þar liggur endurskoðað-
ur reikningur félagsins til sýnis sam-
kvæmt félagslögunum.
Fólag-sstjórnin.
Kvennaskölinn.
6 vikna námsskeið í hús-
stjórnardeild skólans hefst fyrstu dag-
ana í júní n. k. Fyrirkomulag líkt
og var síðastl. sumar. Stúlkur utan
Reykjavíkur gata átt heima í skólan-
um meðan á námsskeiðinu stendur.
Borgun fyrir allan tímann 30 krónur,
en 3 3 krónur greiði þær stúlkur, er
hafa fulla vist í skólanum þennan 6
vikna tíma. Umsóknirséusendar sem
fyrst forstöðukonu skólans.
Reykjavfk 27. marz 1912.
Ingibjörg H. Bjarnason.
Gasstöðin.
Verkfræðingur Th. Krabbe hefir
fyrst um sinn á hendi yfirstjórn gas-
stöðvarinnar. Skrifstofa gasstöðvar-
innar er opin 11—1 og 4—6 virka
daga. Þess á milli má leita til verk-
fræðings Krabbe á heimili hans Tjarn-
argötu 40 (talsími 196).
Borgarstjóri Reykjavíkur í8/3 T2.
cPall Cinarsson.
I fjarveru minni
á ferð til útlanda þangað til i byrjun
næstkomandi maímánaðar gegnir hr.
yfirréttarmálaflutningsmaður Kr. Linnet
öllum málfærslumannsstörfum minum.
Hann verður að hitta á skrifsrofu minni
kl. 11—2 og 5—7.
lleykjavík 24. marz 1912.
Eggert Claessen.
Við Reykjavík
er til sölu með sanngjörnu verði og
góðum borgunarskilmálum timbur-
hÚS með áföstum skúr. Ennfremur
heyskúr, fiskiskúr og fiskgeymsluhús.
Tún, sem gefur af sér 50 hesta af
töðu, og kálgarður, sem gefur af sér
16 tunnur af jarðarávexti, stórt fisk-
verkunarpláss. Eignin er við sjó, góð
lending. — Ritstjóri vísar á.
Jarðarför Elínar Jónsdóttur, er dó I Landa-
kotsspítala 20. þ. m., fer fram föstudaglnn
29. marz frá heimili okkar, Aðalstræti 6, og
byrjar með huskveðju kl. II lj,.
Guðfinna Sæmundsdóttir. Sigurður Jónsson.
R i t s t j ó r i:
Ólafur Björnsson.
tialoldarprsnUmi&ja.