Ísafold - 20.09.1913, Blaðsíða 2

296
I SAFOLD
Tlýkomið!
Rússneskar kvenskóhlífar. Karlm.skóhlífar
«Franklin». Leikfimisskór, Cromleðursólar, ný teg. frá
0.90—3.25. Kvenstígvél falleg kr, 4.50—6.00, sérlega
fín 7.25—10.00. Karlm.stigvél afar-sterk kr. 6.50—8.50
finni 8.50—10.00. Flókaskór margar teg. Legghlifar
kr. 5.00—8.30.
Hafið það fyrir fasta reglu að skifta við
Lárus 6. Lúðvígsson
Skóverzíun, t>ingf)OÍ(sstr. 2.
□
□
□
□
□
□
inn. Fyrra heftið eru bernskuminn-
ingar sjálfs hans. Sögunum i síðara
heftinu hefir hann safnað úr ýmsum
áttum. Eru þær flestar mjög ve
sagðar, sumar ágætlega, og ósjaldan
bregður fyrir hreinni list í meðferð-
inni, þó að efnið sé lítið. Vil eg
sérstaklega nefna »Viltu ekki verma
þig«, »Tunglið«, »Sumardagurinn
fyrsti«, »Rjúpan«, »Brknhljóð« og
»Týndi drengurinn*.
í sögunum ber mest á fjöri og
kátínu og stundum bregður fyrir
fyndni, en þess í milli kveður við
blíðróma alvara, er slær á viðkvæm-
ustu strengi barnssálarinnar.
Það er kostur við þær, hve stutt-
ar þær eru, aldrei of langar fyrir
litlu börnin. Flestar eru þær tekn-
ar úr sveitalífinu og auðga því kaup-
staðarbörnin bæði að máli og hug-
myndum. Sveitabörnin fagna því
hins vegar að sjá þar lýst sínu lífi.
Aðal-list Sigurbjarnar Sveinssonar
er fólgin í því, að hann er nóqu
barnalequr. Hugsunarhætti barnanna
er alstaðar haldið; fyrir bragðið verð-
ur og málið svo mjög við hæfi lít-
illa barna. Einstaka setningar minna
á H. C. Andersen.
Alt of fáir kunna vel að lesa —
lesa eðlilega, með sama hljómblæ og
sams konar hækkun og lækkun á
rómnum og þegar talað er.
Alt of margir hafa vanist á þul-
baldalegt tilbreytingaleysi í öllum
lestri eða á »hátíðlegan« húslestrar-
tóu.
Ætli bókunum, sem börnin voru
látin lesa, sé þar ekki nokkuð um
að kenna? Efnið lá fjarri öllum
hugsunarhætti barnsins; það gat ekki
haft þetta yfir eins og orðin, sem
það talaði daglega. Það gat ekki
lifað sig inn í efnið.
En í »Bernskunni« finnur barnið
sinar hugsanir og sitt mál. Svo að
segja ósjálfrátt gerir það því tilbreyt-
ingar á röddinni eftir efninu, og það
þvi betur, því sterkari tökum sem
sagan nær á huga þess. Það fer að
lesa eins og það talar. Þetta er ekki
minsti kosturinn á góðri barnabók.
Að lesa vel er einhver hin feg-
ursta list, sem börn geta iðkað.
Það er meiri vandi en margur
hyggur að búa til sögur handa börn-
um. Það, sem þá ríður mest á, er
að muna eftir þessu, sem Páll post-
uli orðaði svo vel: »Þegar eg var
barn, talaði eg eins og barn, hugs-
aði eins og barn og ályktaði eins
og barn«.
Því hefir Sigurbjörn Sveinsson
munað eftir, og fyrir því verður
bókin hans góður vinur allra íslenzkra
barna.
Það er ekki alt af unt að sam-
eina hagnaðarvon sjálfs sín og góð-
vildina til barnanna. En það getur
hvert foreldri, sem kaupa vill »Bernsk-
una« handa barni sínu. Hún verð-
ur barninu áreiðanlega til mikillar
gleði, en hún léttir líka lestrarnámið
og minkar fyrirhöfnina, svo að hag-
urinn er auðsær.
Har. Níelsson.
Rektor mentaskólans
er settur Geir yfirkennari T. Zoeqa
en Pálmi Pálsson er settur yfirkenn-
ari. Hinir kennararnir hækka allir
um eitt sæti og Böðvar Krisjánsson
er settur 5. kennari.
Ráðherra
fer utan með frumvörp alþingis á
Botníu þ. 25. þ, mán.
Eimskipafél.-undirtektir
Vestur-Islendinga.
Drengilega hefir verið tekið í af
löndum vorum vestan hafs að styðja
Eimskipafélag íslands, það sem af er,
sbr. rausnarhluttöku Arna Eggerts-
sonar, Asmundar Jóhannssonar og
Jóns Tryggva Bergmanns.
Og enginn mun vafi á þvi, að í
fótspor þeirra feti margir Vestur-ís-
lendingar. A það bendir m. a. grein
í Heimskringlu þ. 7. ág., sem Isajold,
leyfir sér að prenta úr nokkurn kafla:
»En þessi hlutakaup þeirra félag-
anna (þ. e. ofangreindra manna) eru
um leið tilkynning til vor Vestur-
íslendinga um að hefjast handa og
kaupa hluti í Eimskipafélaginu. Þess-
um mönnum var falið að kynnast
málavöxtum öllum, og leggja síðan
tillögur sínar fyrir landa vora hér.
Með því að kaupa sjálfirsvonamyndar-
lega, gefa þeir það ótviræðlega til
kynna, að tillögur þeirra til vor séu:
Kaupið hluti i Eimskipafélagi íslans.
Það er óhætt, og bezti vegurinn til
að greiða götu þessa velferðarmáls
íslenzku þjóðarinnar. — A annan
hátt er ekki hægt að ráða gerðir
þeirra.
Það má ganga út frá því sem
gefnu, að alþingi muni leggja fram
drjúgan skerf til fyrirtækisins. En
hvað mikill landssjóðsstyrkurinn verð-
ur, er ennþá óvist. En ætla mætti,
eins og nú horfir, að stærri upp-
hæðin, 385 þús. kr., fáist, og þar
með tvö fyrsta flokks skip trygð.
Lægri upphæðin, 230 þús. kr., sem
vér héldum kannske að fengin væri,
eftir dönsku fréttinni, og það hefði
farið milli mála, sú stærri sett fyrir
þá lægri — felur í sér að eins eitt
skip, og sjá allir að það er ónóg
byrjun. Hærri upphæðin og tvö skip
er það minsta, sem Eimskipafélag ís-
lands getur verið þekt fyrir að byrja
með.
En þó nú að hærri upphæðin fá-
ist, sem vér erum vissir um að verð-
ur, taki Vestur-íslendingar nokkra
almenna hlutdeild í hlutakaupunum,
þá er langt frá að alt sé eins og
vera bæri, þó að slarkfært sé það.
Vér verðum að hafa það hugfast, að
skipin tvö, sem ráðgert er að byrja
fyrirtækið með, eiga að kosta sam-
tals 825 þús kr. Er það því auð-
sæilegt, að rúmur helmingur skipa-
verðsins verður í skuldum. Vér er-
um þeirrar skoðunar, að svona milil
skuld muni standa félaginu fyrir þrif-
um, og að við tvö skip geti félagið
ekki sætt sig lengi.
Þess vegna eru það tilmæli Heims-
kringlu, að Vestur-íslendingar feti í
fótspor þrímenninganna, sem áður
eru nefndir, og kaupi hluti, og helzt
að þeir geri það sem almennast. Vér
erum þeirrar skoðunar, að þeim pen-
ingum sé vel varið, sem ganga til
hlutakaupa í þessu félagi, og að vér
verðum íslenzku þjóðinni að allmiklu
liði, tækjum vér góðan þátt í þessu
fyrirtæki.
Nú virðist og kominn tími til fyrir
nefnd þá, sem hér var kosin, til að
íalda málinu vakandi og bíða eftir
boðskap að heiman, að fara að láta
bæra á sér. Henni ætti simfregnin
að heiman að vera nóg hvöt til þess.
í þessari nefnd eru margir af atorku-
sömustu og hygnustu mönnum þjóð-
flokks vors vestan hafs, og gerðu
Deir gangskör að því að hrinda mál-
inu áleiðis, mundi árangurinn verða
mikill og góður.
Mikill fjöldi landa hér ætti afar-
auðvelt með að kaupa hlutaupphæð
i’yrir 1000 krónur, en sú upphæð er
mng á metunum heima á Fróni.
Hver vestur-íslenzkur unglingurinn
gæti sem hægast keypt 100 kr. hlut,
og yrði sú hluttaka almenn, gæti
það orðið drjúgur skerfur. Margir
landar hér gætu og hæglega fetað í
í fótspor þrímenninganna áðurnefndu
og keypt hluti fyrir 10 þús. kr. En
bezt væri að þátt-takan yrði sem al-
mennust, og 1000 kr. hlutaupphæð
er mjög sómasamleg og þó oss nuð-
veld.
Menn verða ve' að muna, að aldr-
ei getur safnast of mikið fé. Því
betur sem fyrirtækið er fjáð, þvi ör-
uggara er það«.
Barnaskólinu. Bæjarstjórn kaus í
des. í fyrra nefnd til að »íhuga skóla-
mál bæjarins, sórstaklega hina fjárhags-
legu hlið, og koma fram með tillögur
til breytinga á fyrirkomulagi barna-
skólans«. í nefndina voru kosnir bæ-
jarfulltrúarnir: Guðrún Lárusdóttir, Jón
Þorláksson og Sveinn Björnsson. ítar-
legt nefndarálit er nú komið frá nefnd-
inni og eru tillögur hennar þessar :
1. Að framvegis verði eigi tekin í
barnaskólaun yngri börn en 8 ára, og
eigi svo mörg sem orðin eru 14 ára
eða eldri, að fjölga þurfi bekkjum.
2. Að 8 og 9 ára börnum só eigi
kent nema 2 stundir á dag.
3. Að 8 og 9 ára börnum só kent í
sórstökum bekkjum, I. og II., en ekki
með börnuin á skólaskyldualdri.
4. Að ef 8 og 9 ára börn í ein-
stökum tilfellum eru tekin í hærri
bekki, þá greiðist fyrir þau fult skóla-
gjald.
5. Að fækkað só stundum til bók-
legs náms, byrjað með mjög litlu og
látið aukast smátt og smátt eftir því
sem börnin hækka f bekkjunum og
þeim fer fram.
6. Að aðgreining só gerð í bekk milli
barna á Ifku reki eftir hæfileikum.
Þessar tillögur verða til umræðu á
aukafundi í bæjarstjórninni í kvöld.
Fisksala hér í bæ var mjög rædd
í bæjarstjórn á fimtudag og enduðu
umræður á því, að málinu var af nyju
vísað til nefndar til frekari íhugunar.
Messað f dómkirkjunni á morgun :
kl. 12 síra Jóhann Þorkelsson.
— 5 — Friðrik Friðriksson.
Messaðí fríkirkjunn kl. 12 síra Ól. Ól.
------------------------
Framsókn 1 íslenzkri fram-
leiðslu.
Nýjasta viðleitnin á að notfæra
sér hér á landi kunnáttu annara þjóða
í framleiðslu — gera þá kunnáttu
að voru eigin óðali, er reykhús það,
sem hr. Th. Thorsteinsson hefir ný-
lega gert úr garði hér í bænum til
þess að fullkomna reykingaraðferð á
matvælum.
Hingað til hefir matvælareyking
verið allmjög ábótavant hjá oss.
Harla fjarri því, að vér höfum getað
framleitt jafngóðar reyktar afurðir
hjá oss, eins og þær gerast yfirleitt
erlendis. Þeim miður skemtilegum
búsiíjum höfum vér t. d. átt að sæta
— að láta veiða við strendur vorar
ógrynni af síld, flytja hana út og
láta reykja hana erlendis, og kaupa
hana síðan aftur hingað flutta —
reykta. Og svona er um fleiri fisk-
tegundir.
Nú hefir hr. Sigurjón Pétursson
kynt sér nýjustu reykingaraðferðir á
Bretlandi, samkv. ráðstöfun hr. Th.
Th., og um þessar mundir er verið
að gera fyrstu reykingartilraunir eftir
nýtízku aðferðum, hér í bæ, undir
umsjón Sigurjóns.
Reykt ýsa, reykt heilagfiski, reykt-
ur lax o. fl. er nú að koma á búð-
armarkaðinn og á það að vera minsta
kosti jafngott og samskonar vörur
gerast erlend's, en miklu ódýrari.
Seinna i haust er í ráði að taka
einnig kjöt til reykingar.
Þessi og þvílík fyrirtæki ættu að
eiga samúð vora og stuðning — og
er vonandi, að fólk hér muni eftir
lessum nýju íslenzku afurðum, reyni
iær, og kaupi, ef vel líkar.
Tveir kærkomnir gestir eru ný
verið komnir á bókamarkaðinn, gamal-
kunnir og góðkunnir. Það eru
Svanhvít þeirra Matthíasar og Stein-
gríms og Jónasar-ljóðmœli — fyrra
hefti. Báðar voru bækur þessar
uppseldar. Útgefandi beggja er Jó-
hann Jöhannesson kaupm. og á hann
þakkir skildar fyrir — þakkir allra
þeirra, er íslenzkum góð-bókment-
um unna. — Um útgáfu Jónasar-
ljóðmæla hafa þeir séð Jón Olafsson
rithöf. og íón Sigurðsson cand. phil.
frá Kallaðarnesi. I þessari útgáfu er
talsvert af nýjum kvæðum, sem Jón
Sig. hefir grafið upp í Arna Magnús-
sonar safni, — í handritasafni því,
er Konráð Gíslason gaf safninu. For-
mála hefir J. Ól. ritað fyrir fyrsta
hefti. Segir hann þar: »Yfir höf-
uð er honum (þ. e. Jóni frá Kallað-
arnesi) nær alt það að þakka, er
þessi útgáfa hefir sér til ágætis fram
yfir fyrri útgáfuna. En mér má
kenna um prentvillur, þær er vera
kunna og annað, er miður þykir fara.
Ytra frágangi hefir kostnaðarmaður
ráðið einn«.
Að þessu sinni skal eigi frekara
af hinni nýju jónasar útgáfu sagt,—
nema það um ytra fráganginn, að
fjólubláu strikin utan um prentmál-
ið hefðu gjarna mátt missa sig.
Jónasar-vinir er margir í landi hér.
Nú er færið að fá Jónas heim tilsín!
--- ■■ .. ■»» <» II 'I 'IM ’ -
Frá alþingi.
Járnbrautarmálið. Meiri
hlutinn í járnbrautarmálinu (L. H. B.,
Jón M., Eggert, Magn. Kr., Sig. Sig.,
og Valtýr) hefir sent frá sér þetta
álit:
Nefndin hefir rætt þetta mál á
allmörgum fundum, og er meiri
hluti hennar þeirrar skoðunar, að
járnbraut mundi hafa líka þýðingu
fyrir þetta land sem önnur lönd,
og að það eigi að byrja á járnbraut-
arlagningu við fyrstu hentugleika,
og þá fyrst leggja járnbraut úr Reykja-
vik austur að Þjórsárbrú — enda
þótt járnbrautarlagning til Norður-
lands gæti komið til mála. — Telur
meirihl., að járnbraut þangað austur
mundi borga sig með tímanum
óbeint, ef ekki beint. Virðist mega
búast við því, að járnbrautinni fylgi
hér eins og annarsstaðar verðhækk-
un á eignum, framleiðsluaukning
sökum kraftmeiii og betri atvinnu-
reksturs en ella, aukin vellíðan og
þægindi hjá mönnum, sem búa á
því svæði, þar er járnbrautin liggur
um, og svo aukið þol til skattgjalda.
Hér virðist haga vel til. Við annan
brautarendann er Reykjavik, nú með
um 12,500 íbúum og miklum vaxta-
möguleikum, atvinnuvegir bæjarins
eru aðallega fiskiveiðarnar og verzl-
un, en nærsveitirnar svo hrjóstrugar,
að þær geta ekki framleitt nánda
nærri nógu mikið af landbúnaðaraf-
urðum handa bænum. En járnbraut-
in lægi um beztu landbúnaðarhéruð
andsins, sem eru þéttbygðustu héruð
landsins, en gætu framfleytt margfalt
fleira fólki, en nú er þar. Engar
verulegar torfærur eru á leiðinni,
ekkert, er geri járnbrautarlagning
sérlega erfiða.
Það varð samt ofan á í nefndinni,
að ekki væri rétt að ráðast í fyrir-
tækið á þessu þingi. Sumir nefnd-
armenn hölluðust að þeirri skoðun,
að réttast mundi að landið eða lands-
sjóður legði sjálfur járnbrautina fyrir
lánsfé, en töldu, að þá þyrfti að
undirbúa málið betur á ýmsan hátt,
svo sem láta vanan járnbrautarverk-
fræðing athuga hið fyrirhugaða verk,
aðrir nefndarmenn voru þeirrar skoð-
unar, að málið væri svo undirbúið,
að gera megi sér nokkurn veginn
grein fyrir kostnaðinum við fyrirtæk-
ið. Þá þótti meirihl. rétt, að það'
væri athugað nánar, hvort ekki mætti
nota rafmagn við brautina. Enn
þótti meirihl. rétt, að haldið væri
áfram rannsóknum um snjóþyngsli
og um umferð og flutning. Óg þótt
svo færi, að réttara þætti, að farin
væri lík leið og sú, er járnbrautar-
frumvarp það fer, er lagt var fyrir
þingið, þá taldi nefndin, að ekki
ætti að ráða málinu til lykta fyr en
stjórnin hefði leitað víðar fyrir sér
um fé til brautarlagningar eða til-
boða um lagning og rekstur, enda
málið svo vaxið, að rétt þykir að
gefa kjósendum kost á, að átta sig
á því, áður en því er ráðið til lykta.
Það varð þá og að samkomulagi
í meirihl., að leggja það til, að tek-
in verði upp í fjárlögin 18,000 kr.
fjárveiting handa stjórninni til enn
frekari rannsóknar og undirbúnings
á málinu. Meiri hl. nefndarinnar
hefir ekki þótt ástæða til að fara
nánar út í málið né taka fyrir ein-
stök atriði úr frv. þeim, er vísað var
til hennar, með því það kom brátt
í ljós, að engin líkindi voru til þess,
að neitt verulegt yrði gert við málið
á þessu þingi.
í næstu blöðum mun ítarlega skýrt
frá nefndaráliti minni hlutans.
Slysfaranefnd. Svolátandi
þingsályktunartillögu samþykti Efri
deild um daginn:
Alþingi ályktar að skora á lands-
stjórnina að skipa 3 manna nefnd
milli þinga, til að rannsaka orsakir
slysfara hér á landi, einkum drukn-
ana, og koma fram með ákveðnar
tillögur um:
1. Ráðstafanir til að afstýra slys-
förum.
2. Frumvarp til laga um slysa-
tryggingu, einkum slysatrygg-
ingu sjómanna.
í Neðri deild var þessu máli vís-
að til aðgerða stjórnarráðsins með
rökstuddri dagskrá frá Matth. Ólafs-
syni.
Bannlaga-breytingin um
»konsúla brennivínið« fekk þær lyktir
þinglokadaginn, að samþykt var í
Sam. þingi að leyfa sendiræðismönn-
um að flytja árlega inn alt að 800
lítrum af áfengi til heimilisþarfa.
Framkvæmdarstjóri Söfn-
unarsjóðsins næstu 6 ár var kjörinn
í Sam. þingi á laugardag. Eiríkur
Briem prófessor var endurkosinn i
einu hljóði.