Ísafold - 27.06.1914, Page 1

mnminmintn
Kemur út tvisvar
í viku. Verðárg.
4 kr., erlendis 5 kr.
eða 1| dollar; borg-
iet fyrir rciðjan júlí
exlendis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
ISAFOLD
ísafoldarprentsmiðja.
Ritstjóri: Ólafur Björnsson.
Talsími 48.
XLI. árg.
Reykjavík, laugardaginn 27 júní 1914.
49. tölubiað
Alþýdufél.bókasafn Templaras. 8 kl. 7—9
BorgarstjórHskrifstofan opin virka daga 1 > -8
Bœjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og i —7
Bæjargjaldkerinn Lauíásv. 5 kl. 12—8 og ) -7
íslandsbanki opinn 10—21/* og B1/*—7.
K.P.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8árd,—10 död.
Alm. fundir fid. og sd. 8>/* sibd.
Landakotskirkja. Gnbsþj. 9 og 6 á hel> < m
Landakotsspitali f. sjúkr&vitj. 11—1.
Landsbankinn 11-21/*, B1/*—0'/*. Bankastj. 12-2
Landsbókasafn 12—8 og 6—8. Útlán 1—8
Landsbúnabarfélagsskrifstofan opin frá aí 2
Landsféhirbir 10—2 og B—0.
LandsskjalasafniB hvern virkan dag kl. 12-2
Landssiminn opinn daglangt (8—9) virka duga
helga daga 10—12 og 4—7.
Náttúrugripasafnib opib l1/*—2*/• á sunnn l.
Pósthúsið opiö virka d. 9—7» sunnud. 9—1.
Samábyrgb Islunds 10—12 og 4—0
Stjórnarrábsskrifstofurnar opnar 10—4 dagl.
Talsimi Reykjaviknr Pósth.8 opinn daglangt
8—10 virka daga, helga daga 10—9.
VifilstabahæliB. Heimsóknartimi 12—1
Þjóðmenjasafnib opib sd., þd. fmd. 12—2,
Skrifstofa
Eimskipafélags íslands.
Austurstræti 7.
Opin daglega kl. 5—7.
Talsírni 409.
Eindrægni—út á við
í gær var, af prédikunarstóli dóm-
kirkjunnar, farið með dæmisögu um
mann, sem bitið hafði sig fastan í
það, að öll blóm ættu að vera dökk-
rauð, en alt, sem annan lit hefði,
væri illgresi. Hann hélt ósköpin öll
upp á dökkrauðu blómin, en hin
upprætti hann úr garði sínum jafn-
harðan og þau spruttu. En þau
sóttu á hann, og til þess að verjast
þeim greip hann til úrræðis,
sem varð eigi einungis til þess að
uppræta það, sem hann nefndi ill-
gresi, heldur drap og dökkrauðu
blómin, sem hann elskaði.
Þessi dæmisaga mætti mönnum
til varnaðar vera i hinu stór-viðkvæma
máli, sem nú er á dagskrá hjá oss,
fánamálinu.
Það eru til menn, sem álíta, að
alt annað sé illqresi en gamla fána-
gerðin okkar, ekkert sé fáni, nema
hún ein, og þeir vilja sumir þeirra
haga sér á þá leið, að svo gæti far-
ið, að alt fánamáiið yrði upprætt og
tortímdist — vegna þess að litur-
inn er gerður að aðalatriði, að »dökk-
rauðu blómunum*.
Þingið kemur saman í miðri næstu
viku, og mun þá að því koma, að
sleginn verði botninn í gerðar-deiluna.
ísafold gerir sér þær vonir, að
þingmenn yfirleitt séu eigi næmir
fyrir æsinga-sóttkveikju þeirri, sem
gert hefir einstaka menn í Reykja-
vik »fánasjúka« þann veg, að alblindir
hafa orðið á aðalatriði fánamálsins,
en starblínt á aukaatriði.
Það væri hörmulegra en með orð-
um veri lýst, ef meiri hluti þings
tefldi fánamálinu í voða með sam-
komulagsleysi um gerðina. Það má
eigi fyrir koma — og vonandi held-
ur ekki nein hætta á þvi.
í slíku máli ætti það að þykja
heilög skylda hverjum þingmanni að
beygja sig með Ijúfu geði f aukaatr-
iðunum, ef samhugur er eindreginn
um kjarnann, svo að alt þingið geti
komið fram út á við sem einn maður.
Og betur að sá tími, sá »nýi stíll*
sé nú í upprás, er það tekst að koma
fram i fullkominni íslenzkri eining i
öllum efnum út á við.
Þar mættum vér, eins og i mörgu
öðru, læra af frændum vorum á Bret-
landi. Aldrei verða flokkadrættir þar
í landi svo skæðir, að bitni á utan-
rikismálum. í þeim stendur parla-
mentið jafnan sem einn maður, og
talar sem minst urn þau í heyranda
hljóði.
Temjum oss hið sama. Fáni vor,
hinn algildi, íslenzki þjóðfáni, á að
vera einingarmerki vor íslendinga.
Látum þá og fánamálit verða fyrsta
málið, sem vér fylkjumst utan um —
í eindragni út á við!
Úr fánabókinni.
Farfloti íslendinga.
(Útdráttur úr þeim kafla i ritgerð G. B.)
Farfloti (D. Handelsflaade; E. Mercantile marine; F. Marine mar-
chande) hverrar þjóðar er skipastóll hennar allur, annar en herskip (her-
floti); eru öll friðskip talin í farflotanum, flutningaskip, fiskiskip, skemti-
skip o. s. frv. En farflotaskýrslur eru með ýmsu móti, ekki eins i öll-
um löndum. Er það einkum athugavert, að lágmarkið á stærð framtal-
inna skipa er býsna misjafnt; Frakkar telja fram öll sín skip, sem eiu
yfir 2 lestir réttendis, Danir öll sín skip, sem eru yfir 4 lestir réttendis.
Norðmenn öll eimskip yfir 25 lestir allsendis (brúttó) og seglskip yfir
50 lestir allsendis. Bifskip eru víðast talin með gufuskipum, ekki sér í
lagi. Ymsar allsherjar árbækur skýra nú frá skipaframtalinu eins og það
kemur úr hverju ríki (t. d. A. G. og I. Wh.); er auðsætt að þær tölur
henta ekki i náinn samanburð, bæði af þessu, að lágmarkið á stærð fram-
talinna skipa er mismunandi, og líka af því, að sumstaðar er enn gefið
upp allsendislestatal, en ekki réttendis, og ekki ávalt unt að sjá hvort
heldur er.
Hér á landi hafa skipaskýrslur verið f óréiðú, landshagsskýrslurnar
þar mjög lítils virði. En fánaþörfin fer eftir skipastól. Hefir það kostað
mikla erfiðismuni að afla sér, svona í einni svipan, ljósrar vitneskju um
skipakost landsmanna í öllum landsfjórðungnm. Hefir hagstojustjórinn,
Þorsteinn Þorsteinsson, átt mestan og beztan þátt f því, og kann höf. hon-
um miklar þakkir fyrir. Talnaraðirnar hér á eftir eru hans verk. Búast
má við að smáskipin islenzku séu nokkru fleiri en til hefir spurst á
þessum stutta fresti.
A 1. Islenzk pilskip yfir j lestir alls. (4 lestir rétt.).
Guýuskip: Lestatal allsendis (brutto)
Yfir 100 lestir 23 skip 5081 lestir
O O »—1 1 O 11 — 952 —
34 skip 6043 lestir
Biýskip; l
50—100 lestir 1 skip 93 lestir
20— 50 — 17 — 486 —
12— 20 — 20 — 296 —
S— 12 — 266 — 1914 —
304 skip 2789 lestir
Seglskip:
50—100 lestir 38 skip 3867 lestir
O l/~N 1 O cs 05 — 1896 —
12— 20 — 26 — 408 —
Undir 12 — # 6 — 65 —
135 skip 6236 lestir
íslenzk þilskip yfir 5 lestir allsendis (brútto) eru þá samtals 473 og
allsendislestatal þeirra samtals r 5068.
A. 2. Islenzk pilskip yflr 4 lestir rétt. (j lestir allsendis).
Guýuskip: Lestatal réttendis (netto)
Yfir 100 lestir 13 skip 1560 lestir
1 O O ►H 1 O 8 — 590 —
20— 50 — 10 — 288 —
12— 20 — 3 — 5i —
34 skip 2489 lestir
Biýskip:
50—100 lestir 1 skip 73 lestir
O 1 O 1 7 — 167 —
12— 20 — 13 — 136 —
4— 12 — 283 — 1688 —
304 — 2064 lestir
Seglskip:
50—100 lestir 32 lestir 2436 lestir
1 O o CS 52 — 1632 —
12— 20 — 34 — 608 —
4— 12 — 17 ?— 151 —
135 skip 4827 lestir
Þingmálafimcfr
fyrir alþingiskjósendur í Reykjavík verður haldinn að forfallalausu i
barmskólagarðinum sunnudag 28. þ. m. og byrjar kl. 5 síðdegis.
Reykjavik 23. júní 1914.
*3én cfltagnússon. Svainn cftjornsson.
Farfloti Islands er pá í ársbyrjun 1914: 338 eimskip (gufuskip og
biýskip), samtals 4/yy lestir réttendis, og 13 j seglskip samtals 4827 lestir
réttendis.
Því var áður lýst (sjá bls. 53) að af öllum sextíu »ríkjum veraldar*
eiga 18 engan farflota (12 af þeim ná ekki að sjó) og önnur 16 ekki
stærri skipastól en ísland, flest miklu minni. Þar var farið eftir Almanach
de Gotha 1914; er þar ýmist talað um »réttendislestir«, eða blátt áfram
»lestir«, og verður að ætla að þá sé átt við allsendislestir«. Þar er nú
að vísu ekki nefnt lágmarkið, en auðsætt að samvizkusamlega er tiltínt
alt sem fram er talið í hverju ríki.
Þá eru eftir 26 höfuðríki, sem eiga stærri farflota en Island. En
sé á það að líta, hverjar þjóðir leggi mesta stund á sjávarútveg og sjó-
ferðir, þá verður að miða skipakostinn við ýólksjjólda, og skal nú víkja
að því.
B. Farfloti Dana (i árslok 1912) og Jslendinga (i ársb. 1914),
miðað við mannýjólda.
Gufuskip á Bifskip á Seglskip á
10.000 manns 10.000 manns 10.000 manns
skip lestir skip lestir skip lestir
Danmörk . , ■ • 2,3 1484 3-1 55 7,3 326
ísland . . . • 3,9 284 34)7 23 6 1 S,4 552
I Danmörku koma pví 12,7 skip og 186j lestir á hver 10,000 manns,
en á Islandi j4 skiþ og 1072 lestir á hver 10.000 manns. Þessi saman-
burður er réttur; í báðum löndum eru hér talin öll skip, sem eru yfir
4 réttendislestir. Má nú hér sjá að íslendingar eiga að tiltölu ferfalt
fleiri skip á sjó en Danir. Lestatalið miðað við fólkstal er miklum mun
meira í Danmörku, af því að hér eru ekki enn til nein stór skip (mörg
þúsund lestir); en ýarfánapörfin ýer ekki eýtir lestatali, heldur eýtir ýjölda
hafarra skipa.
Nú er að gá að því, að Danir eru ein af mestu útvegsþjóðum
heimsins, ef miðað er við mannfjölda. Fer hér á eftir samanburður í þá
átt, og eru þar tekin þau höfuðríki Norðurálfunnar, sem eiga stærri far-
flota en ísland, öll nema Tyrkland, og eru þau 15, eða með Tyrklandi
16 — af 26 (sbr. 1. viðauka og bls. 53); hér er Austurríki og Ungarn
talið hvert um sig.
C. Farfloti mestu siglingapjóða Norðurálfunnar, miðað við mannfjölda.
Skip yfir 50 lestir réttendis (netto).
Skipaf jöldi Lestatal Jafnaðarlestir
á 10.000 m. á 10.000 m. á 10.000 m.
Noregur . 12,9 6824 17470
lsland. . 6,2 S32 1170
Grikkland 4,2 1881 54io
Svíþjóð . 3,5 1136 3480
Danmörk 3,4 1730 SS7°
Bretl. og Irland 2,7 2592 8510
Holland . L3 852 2890
Frakkland 0,5 497 940
Ítalía . . 0,5 292 800
Portúgal . • 0,5 141 330
Þýzkaland 0,5 4S7 1460
Spánn. . 0,4 256 860
Rússland . 0,2 33 90
Belgia. . 0,1 190 660
Austurriki 0,1 128 460
Ungarn . 0,06 63 230
Rúmenía . 0,05 2 S 80
Það er nú harla glögt og greinilegt, að Norðurálfuþjóðirnar falla hér
i tvo flokka, þannig að 7 af þeim stunda sjávarútveginn miklu meir en
hinar; það eru norrænu þjóðirnar fjórar og Bretar, Grikkir og Hollend-
ingar. Langflest eru sjóskipin í Noregi að tiltölu við fólksfölda, og þar
næstir koma íslendingar — sverja sig í ættina. Engar Norðurálfuþjóðir
eiga eins margt manna úti á sjó (miðað við fólkstal) eins og Norðmenn
ög íslendingar, og hinar flestar ekki neitt því líkt, miðað við sinn mann-
fjölda. Þess vegna var fánamálið svo mikils vert í Noregi, hlaut að verða
að heitu áhugamáli allrar þjóðarinnar. Og þess vegna hlýtur að fara á
sömu leið hér á landi. »Det rene Norske Flag« var auðskilin þjóðar-
nauðsyn i Noregi, og auðsætt að »alíslenzkur farfáni* er sama þjóðar-
nauðsynin hér á landi.