Ísafold - 27.06.1914, Qupperneq 3

I S A F 0 L D
193
fól forstjóra að kæra í tima, ef lagt
yrði framvegis á félagfð hærra út-
svar en hæfilega á jasta verzlun þess
i bænum, í hlutfalli við aðrar verzl-
anir með svipaðri viðskiftaveltu og
arði; og ef til þarf að taka, hleypa
málinu til dómsúrskurðar.
12. Með þvi að kunnugt er, að
mörgum þykir bagaleg fjærvist dýra-
læknisins frá Reykjavik um slátur-
timann, var samþykt að taka tilboði
Þórðar læknis Pálssonar í Borgarnesi
um að framkvæma kjötskoðun þar,
með þeim skilmálum, sem nánar hafa
verið framteknar við hann.
13. Fyrirspurnir um kaup á fé til
útflutnings lifandi, lágu fyrir frá tveim
verzlunarhúsum, og frá einu um
fryst kjöt. Eftir allmiklar umræður
var þeim málaleitunum vísað til for-
stjóra til fullnaðarsvara með hliðsjón
af framkomnum tillögum við um-
ræðurnar.
Gömlu og nýju illærin.
Nl.
Eg set hér skrá yfir veðurfar 10
alda. Um þessa skrá er það að
segja að hún er ófullkomin. Hér
koma ekki öll kurl til grafar, eink-
um fyrstu aldirnar. Eg hefi heldur
ekki þau rit með höndum, sem fá
mætti úr frekari upplýsingar. En
ef þessi skrá, sem eg hefi hér sam-
ið af veikum mætti, yrði til þess að
aðrir gerðu betur, væri fyrirhöfn mín
eigi til ónýtis. — Það kalla eg frem-
ur harða vetra, sem ekki eru meðal-
vetrar. En einum finst það fremur
harður vetur sem öðrum máske þykir
meðalvetur. Slíkt getur verið álita
mál. Fjárfellir tel eg ekki nema
víðtææur sé. í raun og veru var
14. Málaleitun frá G. Gislasyni
nm endurbætur á bryggju hans og
félagsins var rædd. Falið framkv.-
nefnd til athugunar, og undirbúnings
ef tiltækilegt sýnist.
15. Málaleitun frá J. Björnsson
& Co. í Borgarnesi um hluttöku fiá
Sf. SI. í viðgerð á bryggju og vegi
þar, falin forstjóra til úrlausnar* inn-
an takmarka, sem fram voru tekin
við umræðurnar.
fjárfellir að einhverju leiti nál. hvert
vor fyr á öldum.
<jOWtdMOg^^a!
Cö “S 00 JB O- 50 20- 3 O!
5- S srtr-j < » ;>B or
a
B
cy or & —
s sr

OK
00
pj.
16. Borqarneshúsið. í fiamhaldi
af 2. máli frá aukafundi í vetur var
fallist á undiibúoingsstarf framkvæmd-
arnefndar í því, og að gera umbæt-
ur þær á húsinu, sem ráðgerðar hafa
verið, og áætlað er að kosta muni
kr. 4.5 50.00.
17. Akveðið að framvegis skuli
nota skot við liflát fénaðar í slátur-
húsum félagsins.
18. Ut af bréfi prestsins á Borg,
hr. Einars Friðgeirssonar, þar sem
hann enn á ný minnir á, »að ósam-
ið sé við sig« um lóðina undir
sláturhúsið í Borgarnesi, var ákveðið,
að senda honum afrit af samningum
þeim, sem gerðir hafa verið og að
þessu máli lúta.
19. Út af erindi deildarstjóra
Holtad. er við rök þótti hafa að
styðjast, var samþykt að veita þeirri
deild uppbót að upphæð kr. 136,26,
með því að sú deild hafði sýnt sér-
staka tilhliðrunarsemi og hlýðni í
öngþveitinu siðastl. haust.
20. Deildarstjóri Ásad. flutti er-
indi eins bónda þar um uppbót fyrir
fé, er haun hafði sent óurnsamið til
sláturhússins 7. sept. síðastl. sumar.
Að ræddum og athuguðum mála-
vöxtum var till. um uppbót feld með
öllum atkv. gegn 1.
21. Ráðstöfun arðs sem verða
kynni af sölu vöruleifa Jrá jyrra ári.
Tillaga: Veiði hagnaður af sölu
vöruleifa frá f. á. umfiam uppbætur,
sem þegar eru ákveðnar til þeirra,
sem lengst biðu með rekstra síðast-
liðið haust, deilist hann á viðskifta-
upphæð félagsmanna (sauðfé) það ár,
þó ekki með hærra broti en i°/0.
Samþykt.
22. Samþykt að ráða Helga Bergs
sem deildarstjóra í útsöludeild fé-
lagsins. Laun 130 kr. um mánuð-
inn. Uppsagnarfrestur 3 mán. á
báðar síður (frá hans og fél. hálfu).
23. Út af þeirri tillögu Borgar-
nessfundarins, að annar endursk. væri
úr vesturhluta félagssvæðisins urðu
nokkrar umr. Þótti liklegt að þeir,
er hlut eiga þar að máli, sætti sig
við, að gert var ráð fyrir því á fund-
inum, að Pétur í Hjörsey yrði við
yfirskoðunina i júli, og að tekið
muni verða tillit til þessarar till. við
kosning endurskoðara að ári.
24. Kosningar: form. Á. H. með
7. atkv., varaform. H. Sn. 4 atkv.,
frkv.nefnd: B. B., V. G. í e. hlj.,
endúrsk.: Eggert Bened. e. hlj.,
dómstjóri Eggert Briem skrifst.stj.
og til vara Sv. Björnsson í e. hlj.
25. Rekstrarkaup Skaftf. samþ.
eins og að undanförnu.
26. Útbúnir víxlar f. 150.000 kr.
til rekstursfjár þ. á.
27. Skorað á deildarstjóra að
brýna alvarlega fyrir mönnum að
8^ta betur reglna fél. en síðastliðið
haust.
Fundi slitið kl. 4 e. h. hinn 25.
Cn to 03 03 to s ©
to 00 to o* 03 0: (-* (—*
CD - 05 ~4 03 0; p- I—‘ to
h-L 03 1—* to co 00 0: p- 13.
ts 1—‘ (—‘ 16 to to 00 0 ‘ Oi Ci 0: K 14.
- H-* <Ji to to d to 0: PU »—* p
to to 10 >—l tc to H-1 03 1-* to 0: p
03 14 <Ji S 03 to l—l 0 H-4 cc <0 —4 0: £ (-* j-4
00 (-* 1—‘ 03 16 03 H-‘ -4 12 14 <Ji 0: <-*■ 00
10 03 93 03 12 to 03 *-4 0: p^ (-‘ ZD
to 03 O 16 128 to 74 39 cc 96 42 tals m ÍO B
Koma hðrðu árin eftir föst-
inn reglum?
Er það af hendingu að flest hörðu
árin koma á vissum tíma hverrar
aldar nær undantekningarlaust? Um
8 aldir hefir hver öld byrjað með
hafís og harðindum. Einnig 20. öld-
in. Muna menn ekki útmánaðafrost-
in og hvfisinn 1902? Sá vetur hefði
áður kallast »fellisveturinn mikli«, eða
eitthvað þvíumlikt. — Ef 20. öldin
hagar sér eftir 8 systrum sínum, þá
má segja fyrir um 8 hörð ár, að
minsta kosti hvenær þau komi, svo
ekki muni meiru en einu ári af eða
á, eftir þvi hvenær harðindin byrja
á árinu. Eg ætla að reyna að benda
á orsakir til þess, að veðráttan er
oft háð föstum lögum. En fyrst
verð eg að taka mér dálitinn útúr-
dúr, svo grundvöllurinn, sem þetta
er bygt á, verði skiljanlegri.
Ef horft er í sólina í sjónauka,
sjást á henni dökkir dílar eða blettir.
Þar er yfiiborð sólarinnar kaldara en
annarsstaðar. Blettirnir koma oft
skyndilega og hverfa einnig fljótt.
Fls^tir hafa lengri viðdvöl og taka
oft margvíslegum myndbreytingum.
Sumir eru afarstórir, mörgumsinn-
um stærri en alt yfirborð jarðar, —
jafnvel 4000 km. í þvermál (= 30
þús. mílur). Sólblettirnir vaxa eða
fjölga og fækka á hverju 11 ára
tímabili, eða því sem næst. Þegar
þeir eru orðnir flestir, hafa náð há-
marki, fækkar þeim stöðugt um ý1/^
ár. Þá er lágmark þeirra. Þeim
fjölgar svo aftur um ÝU ár. Þá er
aftur komið hámarkið, og svo fækk-
ar þeim, og svo koll af kolli.
En sólblettirnir hafa einnig áhrif á
segulnálina. Daglegar hreyfingar
hinnar svo kölluðu »skekkjanálar«
(Deklinationj minka um 7x/a ár, á
sama tíma og sólblettunum fækkar.
En hreyfingar nálarinnar vaxa einnig
um 3^/2, þegar sólblettunum fjölgar.
Svo virðist einnig að sólin (sól-
blettirnir?) hafi þau áhrif á segul-
skaut jarðar, að það færist árlega lít-
ið eitt. Það færist eina hringferð
austurfyrir jarðarskautið og vestur-
fyrir það á rúmlega 600 árum. Seg-
ulnálin stefnir því hér ekki i há
norður, nema tvisvar á 600 árum.
Stefna segulnálarinnar er því ýmist
vestlæg eða austlæg. Það kallast
skekkja, hornið, sem myndast milli
siefnu lágréttrar segulnálar, þegar
hún er sjálfráð um hreyfingu sina
og hádegisbaugs hvers staðar.
Vel getur verið, að þessi færsla
segulskauts jarðar, hafi einhver áhrif
á veðurfai alda. Úr því verða veður-
farsvísindin og framtiðin að skera.
Vísindamaður einn, Vilh. Meinar-
dus að nafði, hefir gert ýmsar veður-
farsrannsóknir. Hann hefir þá skoð-
un, að isrekið við ísland hafi á 19.
öldinni farið eftir 11 ára timabili
sólblettanna, eins og segulnálin og
norðurljósin (katöðugeislar). Þegar
kalt er á Grænlandi og þurkar og
hitar á fastalandandi Norðurálfurmar
er mikill is við ísland. En þegar
hér er islsust er heitt á Grænlandi,
en kalt og vætusamt í Norðurálf-
unni.
Rannsóknirnar benda til þess, að
mestur sé hafísinn hér við land þeg-
ar hámark sólblettanna er rétt kom-
ið, eða hérumbil einu ári áður, eða
þá þegar lágmark þeirra er. Það er
þvi eigi hægt að vita — sé þetta
rétt — hvert hafís kemur á lámarki
sólbletta eða hámarki þeirra, eða
bæði á hámarki og lágmarki.
Mér til gamans hefi eg litið aftur
í aldirnar, 4 aldir og talið saman,
hve_ vel þetta kemur heim við það,
sem við vitum um hafís og harð-
indi þeirra alda. Þá kemur hámark
og lágmark sólblettanna heim við
þessi harðinda- og hafisár. Það eru
flestu vondu árin.
Á 16. öld: 1508, 1518, 1525,
1552, 1562, 1579 og 1595.
Á 17. öld: 1601, 1607, 1615,
1618, 1625, 1628, 1634, 1639, 1648,
1661, 1674, 1680. 1692 og 1695.
Á 18. öld: 1701, 1705, 1717,
1728, 1739, 1746, 1752, 1757, 1772,
1779, ^784 og 1700.
Á 19. öld: 1802, 1811, 1817,
1827, 1834. 1837,1856, 1859, 1869,
1881 og 1892.
Nú koma 2—3 hafísár hvert eft-
ir annað, þá má ætla að 1. árið sé
i sambandi við sólblettamagnið og
hin af sama toga spunnin, áfram-
hald hins fyrsta. En svo koma þess
milli stundum hörð ár. Frostavetr-
ar geta komið og einnig snjóvetrar
þótt hafis sé eigi, en sjaldan er það.
En harðir eru þeir. Sama er að
segja um ófreða og umhleypinga-
vetra. Þá eru oft jarðbönn mikil.
Venjulega eru þeir undan hafisvor-
inu, en tæplega þó alt af. Stundum
er hafíshroði við land um tíma þótt,
ekki hámark eða lágmark sólbletta.
Virðist hann þá vera einskonar eftir-
legukindur frá höfuðisárunum.
Hvað sem annars má segjí um
þetta, þá er þó víst að hafísárin og
harðindavetrar kom á vissum árum
hverrar aldar, nálega undantekning-
arlaust. Þannig, að * þeir timar eða
þau árin, koma altaf heim við 11
ára tímabil sólblettanna. Þetta er
naumast tilviljun. Eg býst við að
20. öldin hlýði sömu lögum.
Grasbreztur og óþurkar.
Flest grasleysisárin og óþurkasumr-
tn, eru samfara hafís. Vond óþurka-
sumur eru eitt mesta mein landbún-
aðarins, verri en grasleysissumrin og
hörðu vetrarnir. Svo virðist sem
allir hafi ekki athugað þetta, en fár-
ist mest yfir hörðum vetrum. fafn
vel hörðu hafísvorin eru verri og
hættumeiri en einfaldir fosta- og
snjóavetrar, með allri sinni ilsku. í
óþurkasumrum er venjulega hej'feng-
ui manna með minna móti eða stund-
um lítill. Þ.i eru heyin skemd,
kjarnlítil, oft litlu betu en sinurusl
ið sem skepnurnar bita úti. Heyin
oft þar að auk brend og mygluð.
Er því frágangssök að setja skyn-
samlega á þesskonar heybirgðir.
Skemdirnar á heyjunum koma líka
mest fram, þegar farið er að gefa
þau. Heyvöxturinn dregur menn á
tálar.
En grasleysissumrin eru eins og
óvinirnir sem ganga beint framan nð
manni, en koma ekki til dyratina i
dularklæðum, eða læðast að baki
manna. Þá eru heyin litil að vöxt-
um. Þá setja menn betur á. En
þau eru það sem þau sýnast, hafi
nýtingin verið góð, eru þau hér um
bil V3 kjarnbetri en í grasárum.
Hafísárið mesta 1695 var óvenju
mikill grasbrestur um land alt. Sum-
staðar á Lnnganesi ekki borinn ljár
á gras á útjörð. Á Vetur og Suð
urlaudi víða svo salla smá taða að
hana var ekki hægt að binda í reipi
en flutt í ábreiðum og pokum heim.
Útjörð svo illa sprottin, að 5 — 15
hestar fengust víða, þar sem í með-
sumrum fengust 80 hestar.
Mér telst svo að af þeim óþurka-
sumrum, sem getið er um séu 23
verulega vond, hafi að meira eða
minna leyti náð yfir flectar eða allar
sveitir landsins. Fyrsta þess konar
sumar er 1226. Þá kom sjaldan
þur dagur ait sumarið. Þetta auð-
vitað nokkuð ýkjur, því fyr má vera
1312 hefir ekki verið betra. Þi var
óar óvíða nokkuð hey að mun kom
ið i gar fyrir 7. september. Eftir
þessi sumur komu vondir vetrar.
Það skiftir mestu. hvernig vetrarfar
er eftir vond óþurkasumur.
Eftir 11 óþurkasumur hafa komið
meinlitlir vetrar. Eftir 4 óþurkasum-
ur harðir vetrar, og eftir 3 sumur
stirðir umhleypingavetrar. En eftir
y óþurkasumur góðir vetrar; þar af
tveir mjög góðir.
Hvenær koma næstu harðindin ?
Síðustu harðindin voru auðvitað 1907.
Flestir fundu lítið til þeirra, allra
sízt kaupstaðarbúarnir. En Norð-
lendingar fundu þau, þótt ekki félli
fé. Fjmrum hefði það ár þótt ann-
álsvert. Hófust ekki »næstu harð-
indinc á Suður- og Norðurlandi í
sumar? Og standa þau ekki yfir?
Það finst okkur sveitakörlunum. Og
við erum nú vondaufir. Og óvenju
harða drauma hafa nú allir drama-
menn. Þeir eru áreiðanlega annáls-
verðir. Nú er allra veðra að von
þessi misseri. —
En þolum við, sem nú byggjum
ísland, eins vel hörð ár og fyrri
tiðar menn ? Því er erfitt nð svara.
Tímarnir er svo ólikir; menningin
ólík og skilyrðin einnig önnur nú
en áður til þess að verjast áföllum.
En lífsþarfirnar nú margbreyttari og
langt um meiri. Fæstir okkar munu
geta lifað við svo lítinn kost, sem
t. d. Sigurður nokkur bóndi í Deild-
artungu varð að sætta sig við i haið-
indunum eftir 1694. Hann lifði
með 7 manns í heimili heilan vetur
á mjólk úr einni kú og kvígu. Eru
mörg dæmi þessu lík frá 17. og 18.
öld. Sonur hans, Páll bóndi i
Deildartungu (f 1760) varð einjn
mesti auðmaður sinnar tíðar. Auð
sinn og gæfu þakkaði hann á gam-
als aldri sultinum og kuldanum i
æsku. — Sum blóm anga bezt þeg-
ar þau eru kreist. Gott að reyna
muninn á skini og skugga. Harkan
og erfiðleikarnir stæla vöðvana og
sálarlífið. En eintómt sólskin og
hitamalla veikir og sljófgar. Þarf
þrek og karlmensku til þess að þola
harða vetur. En sigurvonin eða
vissan veitir ómengaðan unað. Hetju-
andinn lifnar, sem við enn eigum.
Það er geymdur arfur en eigi glat-
aður. Hann kemur í góðar þarfir
þegar Heimdallur blæs í gjallarhorn-
ið og boðar okkur til bardaga á
»Vigriðarvöll* því »fimbulvetur« sé
í nánd.
Sigurður Þóróljsson.
■ --------------------
Peningar fnnduir á götum
bæjarins.
Eigandi vitji á Frakkastíg 12.
ísafold.
Nú er færið
að gerast kaupandi Isafoldar
frá 1. júlí.
Nýir kaupendur að síðari helming
þessa árgangs ísafoldar (1914) fá t
kaupbæti, um leið og þeir greiða
andvirði V2 árgangs (2 kr.) 2 af
neðantöldum 3 bókum eftir frjálsu.
vali:
1. Fórn Abrahams (600 bls.)
eftir Gustaf fansson.
2. Fólkið við hafið eftir
Harry Söiberg.
3. Mýrakotsstelpuna og
Guðsfriðinn eftir Selmu Lagerlöf
í þýðingu Björns heit. fónssonar.
Nýir kaupendur utan Reykjavíkur,.
er óska sér sendan kaupbætirinn —
verða að greiða í burðargjald 30 au.
Ella eru menn vinsamlega beðnir
vitja kaupbætisins í afgreiðslunni.
A 11 i r viðurkenna, jafnt stjórn-
mála-andstæðingar sem aðrir, að
ísafold sé fjölbreyttasta og efnismes‘a
blað landsins, pað blaðið, sem eigi er
hcegt án að vera — það blað, sem
hver íslendingur verður að halda, er
fylgjast vill með i því, er gerist utan
lands og innan í stjórnmálum, at-
vinnumálum, bókmentum og iistum..
Talsími 48.
fSÍ&r* Til hægðarauka geta menn
út um land sent andvirðið i fri-
merkjum.
ÍSAFOLD er blaða bezt.
ÍSAFOLD er fréttaflest.
ÍSAFOLD er lesin mest.
Hárböð og andlitsböð.
Stórt úrval af hármeðulum
og ilmvötnum bezt og ódýrast
i Þingholtsstræti 26.
Kristín Meinholt.
Umboð og birgðir.
Við viljum fá aðalumbeðsmann á
íslandi til að selja okkar alþekta
rafmagnslækningaáhald
„Reform-beItið“.
í Norvegi hefir það selst í þús-
undum og höfum við mörg með-
mælabréf þaðan frá okkar læknuðu
skiftavinum.
Þeir, sem hafa i hyggju að eign-
ast belti, geta fengið prentaða skýrslu
um það í skrifstofu ísafoldar.
Duglegur maður getur búist við
að fá i ársþóknun fyrir beltasölu
4 til 5000 krónur.
Umboðsmaðurinn verður að setja
250 kr. tryggingu fyrir birgðum.
Skriflegar umsóknir ber að senda
ásamt meðmælum.
Reform-Bureanet,
Kristiania. Norge.
Kopar og eir kaupir hærra
verði en aðrir
G. Gíslason Lindargötu 36.