Ísafold - 05.09.1914, Blaðsíða 1

Ul rniiiniiimiiiiiiiniiiniiimiiiniiniiiimiiiiMÍTiTi QJ
Kemur út tvisvar |
í viku. Yerð árg. |
4 kr., erlendis 5 kr. |
eöa 1 f do'.lar; borg- |
istfyrirmiSjan júlí |
erlendis fyrirfram. |
Lausasala 5 a. eint. I
JU imnm)imiimiimiimiimiiiiiiiniiiniiimiimi j£J
i s
1 Uppsögn (skrlfl.) |
I bundin við áramót, |
1 er óglld nema kom- |
I In só til útgefanda I
I fyrir 1. oktbr. og |
| só kaupandi skuld- |
| laus við blaðið.
XLI. árg.
Alþýftufél.bókasafn Templaras. B kl. 7—9
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 1 )—3
Bæjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og A—7
Bæjargjaldkerinn Laufásv. 5 kl. 12—3 og 5—7
íslandsbanki opinn 10—21/* og 51/*—7.
K.P.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8árd.—10 fjiðd.
Alm. fundir fid. og sd. 81/* síbd.
Landakotskirkja. Gubsþj. 9 og 6 á helgum
Landakotsspítali f. sjúkravitj. 11—1.
Landsbankinn 11-21/*, 5*/«—6'/a. Bankastj. 12 2
Landsbókasafn 12—B og 5—8. Útlán 1—3
Landsbúnabarfélagsskrifstofan opin frá 12—2
Landsféhirbir 10—2 og 5—6.
Landsskjalasafnib hvern virkan dag kl. 12—2
Landssíminn opinn daglangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
Náttúrugripasafnib opib l1/*—21/* á sunnud.
Pósthúsib opib virka d. 9—7, sunnud. 9—1.
Samábyrgb Islands 10—12 og 4—6
Stjórnarrábsskrifstofurnar opnar 10—4 dagl.
Talsími Reykjavíkur Pósth.8 opinn daglangt
8—10 virka daga, helga daga 10—9.
Vifilstabahælib. Heimsóknartimi 12—1
l>jóbmenjasafnib opib sd., þd. fmd. 12—2,
Skrifstofa
Eimskipafélags íslauds.
Landsbankanum (uppi).
Opin daglega kl. 5—7.
Talsimi 409.
Hjörtur Hjartarson yfirdóms-
lögmaður, Bókhl.stig 10. Sími 28.
Venjul. heima 12Y2—2 og 4—51/a.
Styrjöldin mikla.
1.
Daglega berast simfregnir um ófrið-
ar-atburðina. En svo erum vér settir,
íslendingar, að sími vor er með
brezk gleraugu. Ekkert það, er hinir
brezku konunglegu símskeyta-eftirlits-
menn óska ófrétt i augum heims-
ins nær til vitundar vorrar. Og ef
það er satt, sem einn þingmaður í
brezka parlamentinu varpaði frarn á
þingfundi um daginn, þá eru fréttir
þær, sem vér fáum af ófriðnum
helzti fyrndar. Hann spurði yfirráð-
herrann brezka, Mr. Asquith, hvort
það væri satt, að hinar raunverulegu
ófriðarfréttir birtust viku fyr í þýzk-
um blöðum og belgiskum en í ensk-
um blöðum, að fréttaskrifstofurnar
ensku lægju svo lengi á fréttunum;
kvað hann þetta í almæli og var
orðutn hans goldið húrrahróp og
lófatak. Asquith svaraði, að hann
vissi eigi til þess, að svo væri, en
svo virtist sem orðum hans væri eigi
meira en svo trúað.
En hvað sem þessu líður, þá er
eitt víst, að eigi má skoða alt það,
sem síminn frá Bretlandi flytur oss
heilagan og ómengaðan sannleika.
Því einu má að fullu treysta, sem
hermir um framsókn þeirra, sem nú
eru í óvinahóp Breta. Því má ugg-
laust treysta, að Þjóðverjar sækja
fram í Frakklandi af hinni mestu
sigursæld enn sem kcmið er. En á
alla sigurvinninga »hinna sameinuðu*
er bezt að festa eigi fastan trúnað
enn sem komið er.
Þá fyrst, er bornar verða saman
frásagnir brezkra og þýzkra blaða
verður hægt að gera sér grein fyrir
hinni sönnu viðburðanna rás, sjálf-
um styrjaldar-annálnum með einhverri
"vissu, og þó vafalaust af helzti skorn-
skamti, svo mjög er viðburða-
Sagan lituð á báða bóga.
En til þess að átta sig á ófriðar-
s°gunni er rétt að gera- sér grein

Reykjavík, laugardaginn 5. september 1914.
68. tölublað
fyrir stjórnmálahorfum Norðurálfu-
ríkja, áður en kviknaði í.
Stórveldi Norðurálfunnar hafa ver-
ið skift undanfarið í tvo hluti. Ann-
arsvegar hefir verið príveldasambatid
(Triple-aliiancen) svonefnt: Austurríki-
Ungverjaland, Ítalía og Þýzkaland,
en hins vegar príveldabandalaqið
(Triple-entente): Rússland, Frakkland
og Bretland hið mikla. Þríveldasam-
bandið hefir verið á þeim grundvelli
reist, að slórveldin, er það skipa,
hafa lofað hvert öðru stuðningi, ef
á væri ráðist utan að. Undir þetta
aðalákvæði hefir Ítalía skotið sér og
neitað að styðja Þjóðverja og Aust-
urríkismenn í ófriðnum vegna þess,
að eigi væri á þá ráðið, heldur réð-
ust þeir á aðra. Um sáttmálann
milli þjóðanna í þríveldabandalaginu
er miður kunnugt, en sagan hefir
þó sýnt, að eigi hafa trygðaböndin
verið ótraustari þar.
Um hinar einstöku þjóðir eða ríki
er það að segja, að Rússar hafa
jafnan, allar götur frá Pétri mikla,
talið það skyldu sína að halda vernd-
arhendi yfir öllum hinum slafnesku
þjóðum í Norðurálfu, Balkanþjóðun-
nm fyrst og fremst, en líka slafnesku
þjóðunum í Austurríki-Ungverjalandi,
Pólverjum o. s. frv. Að sjálfsögðn
munu brigður á það bornar, að af-
skifti Rússa í þessum ófriði eigi rót
sína að rekja til þeirrar hugsjónar,
en handhæg er hún minsta kosti
sem yfirvarpsafsökun á hátterni
þeirra. En margt annað mun til
fundið til skýringar á tiltektum Rússa
og þá eigi sízt alkunnur hugur þeirra
á að ná á yfirráðum Konstantinopel
borgar og þar með koma litlafingrin-
um að Miðjarðarhafi. Og það er
lýðum ljóst, að leiðin til Konstan-
tinopel hlýtur að liggja um Vínar'
borg og Berlín.
Þýzkaland hefir alla tíð frá sigri
sínum 1870—71 haft allan hugann
á að tryggja veldi sitt og lítt sést
fyrir í þeim efnum, sbr. stjórnar-
háttu þess á Suður-Jótlandi og f
Elsass-Lothringen.
Aftur á móti hafa Frakkar aldrei
hætt að hugsa á hefndir við Þjóð
verja fyrir ófarirnar 1870, en jafnan
beðið tækifæris og þótt það bjóðast
nú.
Afstaða Breta í þessum efnum er
aftur eigi eins skýr. Lega landsins
virðist í fljótu bragði á þá lund,
að gera mætti ráð fyrir Bretum »ut-
an flokka«, að þeim stæði á sama
um væringar allar á meginlandi álf-
unnar. En þá kemur til greina
ótti þeirra við Þjóðverja, að þeir
verði þeim ofjarlar á sjó, svo að
hinu mikla nýlenduveidi þeirra og
óhemjuviðskiftum hinum megin hafs-
ins væri af því hætta búifi, auk þess
sem Þjóðverjar hafa sótt sig meira
í allri samkepni við Breta um iðnað
verzlun, vísindi o. s. frv.
Austurríki-Ungverjajand innlimaði
Bosniu og Herzegovinu árið 1908
með aðstoð Berlínarstjórnarinnar. En
í þeim löndum eru nær eingöngu
Serbar. Jafnan hafði verið grunt
því góða milli Austurrikismanna og
Serba, en þessar aðfarir bættu eigi
um. Siðan hafa verið sifeldar smá-
skærur milli þjóðanna, er kynt hafa
undir þjóðahatrinu. En loks komst
alt í bál og brand i sumar eftir ríkis-
erfingjamorðið — það notað, sem
kunnugt er, sem ófriðar-tilefni af
Austurríkismanna hálfu seint í júli.
lak síðan hver viðburðurinn annan(og
skulu stuttlega rifjaðir upp viðburð-
irnir í öndverðum ófriðnum.
Þ. 31. jtílí berst stjórninni í Berlín
frá sendiherra sínum i Pétursborg
vitneskja um, að komin væri keisara-
skipun um vígbúnað alls rússneska
hersins og flotans. Lét Vilhjálmur
>á þegar boð út ganga um alt hið
jýzka ríki, að gera ráð fyrir vígbún-
aði þá og þegar.
Þetta varð tilefni til vígbúnaðar í
flestum ríkjum Norðurálfu.
Þ. 1. áqúst sögðu Þjóðverjar Rúss-
um stríð á hendur og settu Frökkum
úrslitakosti, er þeir áttu að ganga
að á 18 kl.st. fresti.
Þ. 2. dgúst réðust rússneskar her-
sveitir að ausían inn yfir landamæri
Þýzkalands og þýzkar hersveitir inn
Frakkland. Þann dag fór og
rýzk hersveit inn í hlutleysisríkið
Luxemburg og stefndi til Frakklands.
Jafnframt settu Þjóðverjar Belgíu
úrslitakosti.
Þ. 3. ágúsi stofnuðu Bretar til
vígbúnaðar alls flotans.
Þ. 4. ágúst iáðast Þjóðverjar inn
Belgíu og heimta þá Bretar þegar
af þeim, að þeir virði hlutleysi
Belgíu og hverfi úr landinu, ella sé
sér að mæta.
Þ. 3. ágúst hefst blóðbaðið, svo
um munar í Belgíu. Þjóðverjar
ráðast þá á Liége.
Bretar segja Þjóðverjum stríð á
hendur.
Þ. 6. ágúst segja Austurríkismenn
Rússum stríð á hendur.
Þ. 7. ágúst stendur orustan við
Liége sem hæst. Þar berjast 40.000
Belgir móti 120.000 Þjóðverjum.
Þ. S. ágiíst byrja Bretar að setja
her á land á norðurströnd Frakk-
lands til liðveizlu við Frakka.
Sama dag komast Frakkar inn i
Elsass og Serbar inn i Bosníu.
Þ. 8. ágúst vígbúast Japanar og
Portúgalsmenn ^lýsa yfir, að ef til
komi muni þeir styðja Breta.
Geysar nú ófriðurinn aðallega á fjór-
um stöðum, á landi: Austurlandamær-
um Þýzkalands, þar sem Rússar sækja
á í Galizíu, þar sem Rússar ráðast á
Austurríkismenn, á landamærum
Austurrikis og Serbíu milli þeirra
þjóða beggja og loks norðan til í
Frakklandi, þar sem Þjóðverjar sækja
móti sameinuðum herum Breta og
Frakka og áttu, er síðasta skeyti
barst hingað, að eins ófarnar 50
brezkar mílur til Parísar, eða tæp-
lega j,jafn langa leið og austur á
Þingvöll.
S/leS því nú er orðin næg þörf ti! innanlandsvið-
skifta fyrir seðla þá, sem landssjóður hefir gefið út handa
Landsbankanum og hægur nærri fyrir menn að senda fjárhæðir
til útlanda á annan hátt, þá verða þessir seðlar ekki eftirleiðis
innleystir eriendis fyrir reikning Landsbankans.
Reykjavík 3. septbr. 1914.
Bankastjórnin.
E y r ar b akkaliér að
er veitt Gísla lækni Péturssyni á
Húsavík.
Fráfall páfans.
Píus páfi X lézt, eins og símaS hefir veriö, þ. 20. ágúst síðastliSinn.
HafSi hann kent lasleika nokkurs nndanfarið, lungnakvefs, en þó eigi svo
mikils, aS hræðslu vekti um líf hans.
Er mælt, að páfinn hafi tekið sér akaflega nærri fregnirnar um NorSur-
urálfuófriðinn og harmurinn y'fir styrjöldinni flýtt fyrir dauða hans. Páfinn
á að hafa sagt viS vini sína skömmu áSur en hann dó: »Fyr á tímum hefði
páfinn getað stöðvaS þessa mannaslátrun með einu orði. Nú er eg svo van-
máttugur, að eg fæ engu ráSið«.
Kardinálasamkundan, sem velja á eftirmann Píusar X, settist á rökstóla
í fyrradag, 3. sept. Sitja hana um 70 kardinálar víðsvegar að úr kaþólskum
löndum. Hittast þar m. a. austurrískir og frakkueskir kardínálar og mun
þeirn eigi þykja samvistir sætar, eins og á stendur.
Svo er páfakosningu hagað, aS kardínálarnir eru lokaðir inni í stórum
sal í páfahöllinni meðan á páfakjörinu stendur, svo að ekkert geti ónáðað
þá og þeir engin mök haft við aðra úti í frá. Þar er þeim gerður sinn klef-
inn hverjum með ritara og herbergisþjóni. Fundi eiga þeir með sér tvisvar
á dag, kvölds og morgna, í Síxtusar kapellu, sem áföst er við vistarverur
þeirra.
Tvo þriSju atkvæða þarf til þess aS páfakjör só gilt.
Helzt eru tilnefnd páfaefni Merry de Val, kardínáli í Rómaborg, hálf
enskur og hálf spánskur að ætt og Bourne erkibiskup í Westminster á
Bretlandi.
Sennilega kemur fregnin um páfavalið í dag eða á morgun.
Landssímimi.
Nýjar stöðvar eru opnaðar að
Holti undir Eyjafjöllum og í Vík í
Mýrdal.
Píus X. hinn látni páfi var kjörinn til hinnar postullegu tignar þ. 4.
apríl 1903 — þá öllum óvænt. Hann var áður erkibiskup í Feneyjum. I
gamalli spádómsbók latneskri, þar sem lýst er mörg hundruð páfum fyrir
fram, segir um eftirmann Leó XIII., aS hann muni verSa »ignis ardens«
(logandi eldur). En naumast munu þaS sannmæli talin um Píus páfa X.
Hitt kemur aftur öllum saman um, að haun hafi verið réttlátt og hógvært
valmenni. Píus páfi varð 79 ára. Á myndinni sést Píus páfi til vinstri
haudar. í baksýn er Péturskirkja.