Ísafold - 24.02.1915, Blaðsíða 2

2
IS AFOLD
Mannalát.
Hinn 5. þ. m. andaðist hér í
bænum frú Steinunn Járnverður Thór-
arensen, ekkja merkisprestsins og
sálmaskéldsins Stefáns sál. Thórar-
ensen á Kálfatjörn.
Frú Steinunn sál. var fædd hér í
Reykjavík ié. jan. 1836 og var f>ví
nýkomin á 80. árið, er hún lézt.
Foreldrar hennar voru þau Sigurður
kaupm. Sívertsen (sonúr Bjarna ridd-
ara) og kona hans Guðrún Guð-
mundsdóttir (betrunaihússvarðar og
síðar verzlunarstjóra í Hafnarfirð;
Þórðarsonar f 1803), alsystir Helga
G. Thordersen biskups. Bræður
frú Steiríunnar sái. voru þeir Hans
sál. Sívertsen, verzlunarstjóri hér í
bænum, faðir frú Rannveigar Egils-
son í Hafnarfirði, og Pétur sál.
Sivertsen bóndi í Höfn, faðir Sig-
urðar háskóladócents og þeirra syst-
kyna. Frú Steinunn ólst upp í
foreldrahusum unz hún 22 ára var
gefin sira Stefáni Thórarensen, er
áður hafði átt eldri systur hennar,
Rannveigu Júiíönu Margréti, en mist
hana eftir stutta sambúð. Bjuggu
þau hjón á Kálfatjörn unz maður
hennar lét af prestskap vegna heilsu-
bilunar vorið 1886 og fluttust þá
hingað til bæjarins.
Vorið 1892 misti frú Steinunn
mann sinn og varð hann henni
mjög harmdauði, enda getur ekki
hugsast ástríkari hjónasambúð en
þeirra hjóna. Má segja, að frú
Steinunn sái. hafi aldrei til fulls náð
áér aftur eftir fráfail manns síns,
svo þungt lagðist söknuðurinn á*
sálu hennar,
Frú Steinunn sál. var prýðilega
gáfuð kona og sérlega vel mentuð,
glaðlynd og góðhjörtuð og mátti
ekki aumt sjá. Heimili þeirra hjóna
á Kálfatjörn var á þeim árum eitt
hið prýðilegasta prestheimili hér á
landi, orðiagt fyrir rausn og myndar-
skap f öllum greinum, enda voru
efnin jafnan í bezta lagi. Átti frú
Steinunn sál. ekki hvað minstan þátt
í að móta heimilið, slík ágætis hús-
móðir sem hún var og fyrirmyndar-
eiginkona, samhent manni sínum
til allra góðra hiuta. Hún naut því
líka elsku og virðingar allra þeirra,
er kyntust henni, vegna mikilla
mannkosta sinna. Barna varð þeim
hjónum ekki auðið, en þrjú börn
ólu þau upp að öllu leyti og er eitt
eru þjónar hennar í sama skilningi
og mikilmenni heimsins hafa verið
þjónar mannkynsins í heild sinni,
siðameistarar, vísindamenn, stjórn-
vitringar, hugvitsmenn og listamenn,
þótt annars sé ójafnt á komið. Þeir
eru ekki þjónar í þeim skilningi,
að þjóðin geti sagt þeim að gera
þetta i dag og hitt á morgun, eftir
eigin geðþótta og af handahófi, ekki
að hún geti boðið þeim hvað sem
er, ekki að hún geti svelt þá og
misboðið þeim eftir vild, ekki áð
hún geti rekið þá úr vistinni, þegar
henni sýnist, og látið hætta að vinna
þau verk, er þeir unnu. Þeir eru
þjónar í alt öðrum skilningi, á líkan
hátt og foreldrar eru þjónar barna
sinna, fjárráðamenn þjónar skjól-
stæðinga sinna, kennarar þjónar
skólabarnanna, skipstjórar þjónar
skipshafna, björgunarmaður þjónn
þess, er hann bjargar. Andlegu
starfsmennirnir ala þjóðina upp,
varna henni þess að vera eða verða
skrælingjaþjóð, halda þjóðfélaginu í
réttu horfi, halda við líkamsheilsu
hennar að nokkru leyti og opna
henni andlega fjársjóðu, nýja og áð-
ur fundna. Allir embættismenn eru
þeirra Steinn Knúdsen útvegsbóndi
suður í Garði.
Jarðarför frú Steinunnar fór fram
16. þ. m. og töluðu þeir síra Sig.
P. Sivertsen, bróðursonur hennar, á
heimilinu, en síra Jóh. Þorkelsson
dómkirkjuprestur í kirkjunni, að nær-
stöddum fjölda manns. /.
Látin er hér í bænum 12. þ. m.
Anna Þorvarðsdóttir, ekkja Sighvats
alþingismanns Árnasonar, á 62. ald-
urs ári. Anna var dóttir síra Þor-
varðs Jónssonar, er síðast var prestur
að Kirkjubæjarklaustri, og andaðist
27. sept. 1869, einn hinn bezti
söngmaður á sinni tíð. En móðir
Onnu og miðkonu Þorvarðs prests
var Sigríður Pálsdóttir prófasts í
Hörgsdal. Sigríður lézt 30. okt.
1854, 35 ára að aldri (f. 8. júlí
1819), mesta atgjörvis og ágætis-
kona. Annað barn þeirra Sigríðar
og Þorvarðs prests var Kristófer
bóndi á Breiðabólsstað á Síðu, gift-
ur 1878 Rannveigu dóttur Jóns
Bjarnasonar í Mörk á Síðu. Kristófer
druknaði i Eldvatni hjá Svínadal
1893. Anna var fædd í Holti undir
Eyjafjöllum 31. maí 1853. Þá var
síra Þorvarður faðir hennar prestur
þar. Olst hún upp með föður sín-
um og stjúpu, Valgerði Bjarnadóttur,
síðustu konu Þorvarðs prests. Hinn
5. apríl 1885 giftist Anna Sighvati
alþingimanni Arnasyni, og var síð-
ari kona hans. Bjuggu þau í Ey-
vindarholti til vorsins 1901. Þá
fluttust þau til Reykjavíkur. Hafði
Sighvatur þá búið í Eyvindarholti
óslitið í 58 ár. Sighvatur lézt 20
júlí 1911, þá nær 88 ára gamall.
Börn þeirra hjóna Sighvats og Önnu
eru Si^ríður kona Tómasar kaup-
manns Jónssonar i Reykjavík og
Arni kaupmaður í Hafnarfirði. Anna
var mikilhæf og góð kona. D.
Þ. 13. þ. mán., lézt hér í bænum
Siqríður Jajetsdóttir, ekkja Sigurðar
Einarssonar á Seli (f 1905) en dótt-
ir, Jafets Einarssonar gullsmiðs, bróð-
ur síra Ólafs á Stað, sira Guðm. í
Arnarbæli, frú Ingihjargar konu Jóns
forseta og þeirra systkina, er voru
aftur bræðrabörn Jóns forseta. Sig-
ríður heitin giftist Sigurði 1872. Þau
bjuggu fyrst í Bollagörðum á Sel-
tjarnarnesi, en síðar i Pálsbæ og loks
á Litla-Seli. Áttu þau mörg börn
og mannvænleg. Meðal þeirra eru:
andiegir starfsmenn, þótt ekki séu
allir andlegir starfsmenn embættis-
menn. Þetta á því við hér. Hér
er að ræða um andleg efni, en með
þessu er ekki sagt, að lítt mentaðir
menn ekki geti verið snjallráðir, þá
er um arðvænleg fyrirtæki er að
ræða, til dæmis að taka.
Menningin er mesta vald heims-
ins, og andlegu starísmennirnir eru
fulltrúar hennar. En til þess þarf
meira en að vera vel gefinn frá
náttúrunnar hendi. Það þarf að æfa
heilann og venja hann við andleg
störf; til þess þarf vinnu og æfingu,
eins og til þess að efla líkama sinn
og auka þol hans til líkamlegrar
áreynslu. Þessi andlega æfing fæst
ekki á skemri tíma en mörgum ái
um. Þetta atriði gengur þeim verst
að gkilja, sera ekki hafa reynt, þeir
skilja við mentun fyrst og fremst
þann fróðleik, sem safnað er í sarp-
inn. En fróðleikurinn er hitt atrið-
ið, hann er annað en andlega starfs-
þrekið og andlega verklægnin. Yfir-
burðir mentamannsins eru þá þessir .
fróðleikur og efling andans. En
einn flokkur andlegra starfsmanna á
sér það einkenni, að náttúrugáfur
frú Þorbjörg kona Sigf. Bergmanns
kaupm. í Hafnarfirði, Anna gift síra
Guðbr. í Viðvík, Nikólina giftGuðm.
Guðnasyni veggfóðrara, Guðlaugkona
Sigurj. Óiafssonar skipstjóra, Einar
prentari, Jafet skipstjóri.
Sigríður var hin mesta fríðleiks-
og myndarkona, eins og titt er í
ætt þessari. Hún varð 6 5 ára.
Látinn er 10. þ. mán. í Lanaa-
kotsspítala Siqurður Þorláksson söðla-
smiður, bróðir Þórarinns málara og
þeirra mörgu bræðra (frá Undirfelli)
54 ára að aldri.
-----------------------
Launakjör — Eí’tirlaun.
í dag hefst hér í blaðinu ítarleg
ritgerð um launakjör andlegra starfs-
manna hinnar íslenzku þjóðar og
eftirlaun, eftir Ketil Flatnef. Þótt
ísafold sé að sumu leyti eigi alls
kostar sammála höf., þykir henni eigi
nema sjálfsagt að flytja jafn vel
samda og hóflega grein um þetta
mikla deilumál þjóðarinnar, sem nú
er að verða einna efst á baugi í þjóð-
málum vorum (sbr. nýiega skipun
milliþinganefndar til að íhuga það).
Mun ísafold hleypa að, eftir þvi
sem rúm leyfir, rökstuddum greinum
beggja aðila nú um hrið, svo sem
til undirbúnings starfi milliþinga-
nefndarinnar. Teljum vér harla
ákjósanlegt, að þjóðin kynni sér ítar-
lega allar greinar um þetta efni, því
að til hennar kasta kemur, sennilega
bráðlega, að ráða úrslitum þessa mik-
ilvæga máls.
-----------------------
ReykjaYto-annálI.
Skipafregn:
B o t n í a hrepti versta veður á leið-
inni hóSan til Seyðisfjarðar.
S t e r 1 i n g fór til Breiðafjarðar í
gær. Meðal farþega: Konráð Stefáns-
son bóndi í Bjarnarhöfn.
Flóra er ókomin enn.
Föstuguðsþjónustur í kvöld kl. 6:
í dómkirkjunni síra Jóhann Þorkelsson.
í fríkirkjunni síra Ólafur Ólafsson.
Landssjóðskolin. Nýlega hefir
stjórnarráðið ákveðið, að enginn skuli
eru aðalatriðið. Það eru hugvits-
menn og listamenn; hjá þeim er
innblásturinn, sköpunarmátturinn að-
aiatriðið. En það er þetta þrent:
þekking, hugvit og starfsþrek andans,
sem er i hæstu verði í heiminum;
án þessa eru þjóðir ekki menningar-
þjóðir. Mannkostirnir verða að fara
saman við þetta, en þeir eru ekki
einhlitir; skrælingjar geta verið vel
innrættir. .
En »hver maður hefir bæði lík-
ama og sál«, og hér er atriði, sem
verður að gera sér fyliilega ljóst.
Þá er andinn er er kominn á
hærra stig, verður líkaminn að vera
samferða, því að andanum getur
ekki liðið vel, ef líkamanum iíður
illa. Andlegir starfsmenn verða að
lifa við þau kjör, sem þeim er þol-
andi, annars glatast starfsþrekið og
andinn stirðnar. Viðurværi hans,
húsakynni, klæðnaður, yfirleitt ailar
ástæður verða að vera þannig, að
ekki komi í bága við reglur heilsu-
fræðinnar og séu í samræmi við
sálarlíf mannsins. Það er af þessum
ástæðum, að andlegur starfsmaður
getur ekki lifað við sult og illa að-
búð, við það sem nokkur hluti al-
fá meira selt í senn af kolum en 3
skp. í stað 5 áður. Er þetta gert til
þess að reyna að girða fyrir það að
einstakir menn birgi sig upp óþarf-
lega mikið og birgðirnar þess vegna
gangi of fljótt til burðar.
Erl. sfmfregnir
frá fréttarit. ísafoldar og Morgunbl.
Kaupm.höfn 20. febr.
Hásetar á útflutningaskipum Sam-
einaða gufuskipafélagsins neita því
að sigla til Englands.
Óvild Bandaríkjanna til Þýzkalands
fer dagvaxandi.
Norskt gufuskip rakst á tundur-
dufl í Eystrasalti og sökk. Skipverj-
ar fórust allir.
Hvidberg landþingmaður er dáinn.
Kaupmannahöfn 21. febr.
Brezkur kafbátur hefir sézt i
Eystrasalti.
Þjóðverjar hafa tekið 64 þúsund
rússneska hermenn höndum í Aust-
ur-Prússlandi og 3000 hjá Plock.
Kaupmannahöfn 22. febrúar.
Karlsruhe hefir sökt 4
gufuskipum í Atlantzhafi.
í*ýzkur kafhátur skaut
tundurskeyti á b r e z k t
kolaskip í írlandshafi og
sökti því.
Gjaflr og áheit til Heilsuhælisfél'
afhentar undirrituðnni.
1. G j a f i r: Skólafélag unglinga-
skólans i Vik í Mýrdal 20 kr., ís-
lendingur i Ameríku 10 kr., Sv.
Hallgrímsson 3 kr., O. Gislason 5
kr., Bjarni prófastur Símonarson 10
kr., Skúli Gísiason skipstjóri 25 kr.,
Solodenk (G. Sig.) kr. 1,35.
2. Áheit: E. S. 25 kr., S. S.
Bræðraborgarstíg 10 kr., X (Þ. Bj.)
50 kr.
Reykjavik, 19. febr. 1915.
Sifjhvatur Bjarnason.
þýðu býður sér og verður að bjóða.
Að setja hann við slik kjör, er sama
sem að segja: »Héðan af verður
þú að breyta um vinnu eða hætta*,
og það verður, því verður ekki breytt
fremur en náttúrulögmáli. Menn-
ingarþjóðir heimsins hafa séð þenna
sannleika, og kjör andlegra starfs-
manna þeirra fara eftir því. Það
er líka afleiðing af hinu, er eg nefndi,
af þvi, að andleg störf og andlegir
starfshæfileikar eru keyptir við hærra
verði en hin líkamlegu. Islenzka
þjóðin hefir líka séð þetta, og hefir
sömu reglu verið fylgt í aðalatrið-
unum, þá er um embættismenn var
að ræða. En aðrir andlegir starfs-
menn hennar hafa notið sin miklu
miður en bræður þeirra annarsstaðar.
3. Islenzkir embœttismenn.
Það er farið að bera á því, að ís-
lenzka þjóðin ber ekki fult traust
til embættismanna sinna, hún treystir
því ekki, að þeir vinni verk köllunar
sinnar, eins og vera ætti, þau er eg
gat um. Á það bendir, að þjóðin
treystir þeim ekki til þess að hafa
á hendi löggjöf landsins og ráða
fram úr vandamálum þjóðarinnar;
ErL simfregnir.
Opinber tilkynning
frá brezku utanríkisstjórninni
í London.
London 19. febr.
þjóðverjar byrja.
Þýzkur kafbátur skaut tundurskeyti
á norska oliuflutningaskipið »Bel-
ridge« í nánd við Folkestone í dag.
»Belr:dgec er hlutlaust skip og
var á leið frá New Orleans til Am-
sterdam.
London 20. febr.
Tilkynningar Rússa frá 16.—19. þ. m.
í héruðum Austur-Prússlands láta
Rússar smátt og smátt undan siga í
góðri reglu. í Augustovwohéraði
stóð hörð orusta og hörfa Rússar
þaðan í áttina tii Ossowiec. Grimm
orusta varð einntg á veginum um-
hverfis Sierpc-Plock. Fremstu her-
sveitir óvinanna eru komnar til
Plock og Racionz.
í Mið-Póllandi er viðureignin enn
hæg. Áhlaupum óvinanna á Zylin
hjá Bzura var hrundið.
í Galizíu hafa Rússar unnið mikils-
verða sigra. Á vinstri bakka San sóttu
Rússar fram og tóku þar rúmlega
600 óvini höndum.
Áhlaupum óvinanna á Koziowa
og Wyszhow-skarðið var hrundið og
biðu óvinirnir feikna manntjón.
Ovinirnir gerðu árásir á stöðvar
Rússa í Rubne og Studenne, en
biðu ósigur. Rússar tóku þar rúm-
lega 1400 menn höndum og 3 vél-
byssur tóku þeir herfangi.
Framsókn Austurríkismanna á víg-
vellinum hjá Dunajec var hnekt og
þeir hraktir aftur.
Rússar náðu einnig litlu vigi aust-
an við Uzok-skarðið. Þjóðverjar
gerðu gagnánlaup í þéttum fylking-
um en biðu ósigur og mistu fjölda
manna.
í Wyszhow-héraði er stöðugt bar-
ist þótt hægt fari. Þar tóku Rússar
rúmlega 2000 menn höndum á tveirn
dögum, 17. og 18. þ. m., og 6 vél-
byssur að herfangi.
Opinber tilkynning i Petrograd
mótmælir tilkynningum þeim, sem
Austurríkismenn hafa birt um viður-
eignina í Bukowina undanfarna daga.
Rússar höfðu þar miklu minna lið
og urðu að hörfa undan fyrir hand-
an Pruth, en staðhæfingar Austur-
ríkismanna um það, að þeir hafi
tekið 12 þúsund menn höndum, eru
algerlega ósannar. Rússar höfðu
ekki einu sinni svo mörgum mönn-
um á að skipa á þessu svæði. Alt
manntjón Rússa þarna, að meðtöld-
um særðum mönnum og horfnum,
voru 7 fyrirliðar og 1007 hermenn.
það hefir komið fram við undirbún-
ing undir þingkosningar og á sjálfu
alþingi. Ennfremur má benda ár
orðin: »að vernda alþýðu gegn em-
bættismönnum« og á stefnuskrá
bændaflokksmanna (birt i Ingólfi 42.
bl. 1914). Loks heyrist oft hnýtt
í embættismenn i viðræðum manna.
Það er öllum ljóst, er skyn bera á
það mál, að listamenn og hugvits-
menn vinna mjög þarft verk, og að
þeir eru menningarfrömuðir. Þess
hefir einnig orðið vart um skáld og
aðra listamenn íslenzka, að eigi meta
allir starf þeirra jafnvel, og að brytt
hefir á úrtölum, er um það hefir
verið rætt á alþingi, að veita þeim
styrk af opinberu fé. En landið er
of fáment til þess að ala listamenn
á verkum þeirra. En hér er ekki
rúm til þess að fara frekar út í þessi
atriði, sem þó fyllilega eru athyglis
verð, hvert þeirra, er eg hefi drepið
á í þessari grein. Aðeins skal vikið
að spurningunni, hvort íslenzkir em-
battismenn eru verri en embattismenn
ajinara pjóða, þar sem er frelsi og
menning. Hér er komið að mjög
merku atriði, og það verður að gera
sér ljóst. Annaðhvort er það satt