Ísafold - 17.04.1915, Blaðsíða 4

4
ISAFOLD
undan Noregskonungi, ef hann ekki
hélt skuldbindingar sinar eftir samn-
ingnum. Nú bendir danski háskóla-
kennarinn meðal annars á lög frá 2.
jan. 1871, sem ákveða, að ísland sé
óaðskiljanlegur hluti af ninu danska
ríki. Og þar á eftir er rökfærsla
hans þessi: Á sama hátt og grund-
vallarlög Noregs, sem urðu til án
nokkurrar formlegrar heimildar í
eldra rétti, sköpuðu nýjan rétt, þann-
ig hljóta og hin dönsku lög frá 1871
að gera hið sama.
En hér skilur mikið á milli. Eiðs-
vallarstarfið skapaði þegar í stað hjá
þjóðinni þá sannfæringu og skyldu-
kend, sem nauðsynleg var til þess
að gera rétt þann, er með grund-
vallarlögunum var settur, að lifandi
rétti. En i því efni, sem hér ríður
alt á, sköpuðu þar á móti dönsku
lögin enga tilsvarandi sannfæring eða
skyldukend hjá íslenzku þjóðinni.
Enda hafði Alþingi þegar í stað mót-
mæli i frammi. Sjá E. A. Réttar-
staða íslands (1913) bls. 338—39.
íslendingar halda áfram að vitna i
gamla sáttmála, og segja, að hann
sé sá réttargrundvöllur, er þeir hafi
ætið staðið á. Fyrst ísland aldrei
varð hluti af Noregi, gat það held-
ur ekki 1814 orðið hluti af Dan-
mörku, og dönsk lög geta ekki gert
neina breyting á þessu. Þetta er
sú réttarsannfæring, sem lifir á ís-
landi, eftir því sem mér skilst; svo
að garala skinnblaðið »framan úr
myrkum miðöldum« er ekki »mel-
étið« á ís.landi. Þá almennu megin-
reglu, sem ræður þegar líkt á stend-
ur, nefnir Jellinek svo i bók sinni
(Das Recht des modernen Staates,
bls. 313—14): »Þau umskifti, er
verða þá er ríkisvaldsviðurskifti
breytist í réttarviðurskifti, greina sig
á margan hátt í hinum einstöku at-
vikum. Hvað langur eða skammur
timi verður að líða áður stjórnarfars-
leg staðhöfn getur hlotið réttarviður-
kenningu, það fer eftir snerpu eða
deyfð þjóðarlundernisins, eftir sljó-
leik eða gagnrýniskarpleik þjóðar-
andans, eftir hæfileikum valdhafans
til að samlaga sér almenning, eða
hverjar aðrar sem þær kunna að vera
hinar óteljandi sögulegu ástæður,
sem framrás sögunnar ákvarðast af
í hverju einstöku atviki.
íslendingar eru þjóð með mikilli
andlegri menningu. Framar öllu
hafa þeir gott sögulegt minni. Það
var þess vegna ekki auðgert að rétt-
arbrot og yfirgangur gæti skapað
réttarsannfæring, er færi i bága við
hinn gamla sáttmála. Og eins og
Jellinek segir á bls. 311: Þar sem
þessi sannfæring (það er sú sann-
færing, að stjórnarástand, sem frammi
er haft, hljóti réttarviðurkenning)
lætur sig vanta, þar verður að við-
halda skipulagi þvi, sem á er komið,
aðeins með ytri valdboðsráðum, en
það er ómögulegt til lengdar - -
annaðhvort festist það þó á endan-
um af venju eða þetta einvörðungu
ytra skipulag fer sjilft i mola.
Annað af þessu tvennu mun og
verða á íslandi, nema Danmörk og
ísland verði ásátt um nýjan sám-
bandssamning, sem haldi uppi sjálf-
stæði íslands á sama hátt og gert
var í hinum gamla sáttmála«.
Eg hefi ekki getað stilt mig um,
að þýða þessi ummæli hins merka
höfundar, sem verðskulda að þeim
sé gaumur gefinn af oss íslending-
um á þessum tímum, er vér berj-
umst fyrir, að láta sambandsþjóð
vora skilja réttarkröfur vorar og að
þeir geta ekki barið inn í oss rétt-
arsannfæringu, sem fer í bága jafnt
við skaplyndi vort sem við öll sögu-
leg rök. Og iðrun hlytum vér sjálf-
ir fyrir að taka, ef vér létum undan
siga fyrir hinu ytra afli og hröpuð-
um að samningi, sem ekki fullnægði
þessu.
Margt fleira er í bókinni, sem
gæti verið vert að draga fram til
umhugsunar í sambandi við mál vor,
en nú verð eg að láta staðar numið,
enda get vænt, að aðrir, sem betri
skilyrði hafa til þess, minnist ræki-
legar á hana.
Kr. D.
Eftirmæli.
Þann 6. dag nóvembermánaðar f. á.
andaðist i hárri elli (84 ára) merkis-
konan Ingibjörg Jónsdóttir,
Árnasonar, Eyjólfssonar klausturhald-
ara á Reynistað, Einarssonar (f 1695)
lögsagnara í Árnesþingi, Eyjólfssonar
(t 1672) prests á Lundi í Lunda-
reykjadal, Jónssonar úr Grímsey, Halls-
sonar. Amma Jóns Arasonar, móðir
Ara, var Björg, sem miklar sagnir hafa
frá gengið, Aradóttir frá Sökku í
Svarfaðardal, Jónssonar (f 1673) pró
fasts í Vatnsfirði, Arasonar stóra
(f 1652), sýslumanns í Ogri, Maguús-
sonar (t 1591) syslumanns hins prúða,
Jónssonar hins ríka á Svalbarði,
Magnússonar s/slumanns í Skriðu,
Þorkelssonar (t 1483) officialis í Lauf-
ási, Guðbjartssonar prests Flóka, Ás-
grímssonar. Kona Ara stóra í Ogri var
Kristín dóttir Guðbrands biskups á
Hólum og Halldóru, dóttur Ara sýslu
manns á Hlíðarenda, Gíslasonar, en
móðir Ara í Ogri var Ragnheiður
Eggertsdóttir hirðstjóra, Hannessonar
hirðstjóra, Eggertasonar lögmanns í
Víkinni í Noregi.
Móðir Ingibjargar var Ingveldur
Gísladóttir frá Hörgsdal, Jónssonar ; en
móðir Ingveldar var Sigríður dóttir
Lýðs sýslumanns Guðmundssonar í
Skaftárþingi.
Foreldrar Ingibjargar bjuggu í Eystra.
Hrauni í Landbroti, og þar munu þau
systkini vera fædd. Voru þau 5, er
upp komust: J ó n , bóndi á Hvoli í
Fljótshverfi, G f s 1 i, bóndi í Oræfum,
Gróa, fyrri kona Sverris Magnússon-
ar, síðast bónda í Skálmárbæjarhraun-
um í Álftaveri, Ingibjörg og Sig-
ríður, síðari kona Sverris. Eru þau
systkini nú öll látin, nema Sigríður,
sem nú er ekkjaog á heima í Reykja-
vlk. Jón Arason faðir þeirra mun hafa
dáið f Ytri-Tungu í Landbroti (1846?).
Var hann, sem sjá má, stórættaöur
maður og hefir f þeirri ætt verið
margt gervilegt fríðleiksfólk. Voru þeir
synir hans, en bræður Ingibjargar,
Jón og Gfsli, manna mestir á velli og
karlmannlegir, einkum þó Gísli. Var
og alment nefndur Stóri Gísli.
Ingibjörg var gift Þ o r v a r ð i
G í s 1 a s y n i, sem er enn á lífi, 75
ára gamall. Bjuggu þau hjón lengst-
um á Fagurhólsmýri f Oræfum og
þótti heimili þeirra fyrirmynd í um-
gengni allri og híbýlaprýði, enda Þor-
varður talinn með hinum fremri bænd-
þar í sveit. Var Inngibjörg orðlögð
snyrtikona og umsýslusöm. Munu
Oræfingar lengi minnast þessara sæmd-
arhjóna með vinarþeli og barna þeirra,
sem öll eru hin mannvænlegustu. Eru
nú allmörg ár, síðan þau Þorvarður
brugðu búi, og hafa síðan dvalist með
börnum sínum, Gísla og Stefáni; 2—3
síðustu árin hjá Stefaníu.
Börn þelrra hjóna eru þessi:
G í s 1 i, óðalsbóndi í Papey við Djúpa-
vog; kvæntur Margróti (f 1910)
Gunnarsdóttur frá Flögu í Skaftár-,
tungu, síðar Jóhönnu systur Mar-
grétar.
Stefanía, gift Ólafi verzlunar-
stjóra Davíðssyni, nú á ísaflrði,
J ó r u n n , gift Magnúsi Jónssyni,
áður bónda í Hofsnesi í Öræfum, nú f
Vestúrheimi.
J ó h a n n a Gróa, ógift.
Matthildur, gift Bjarna Sveins-
syni frá Hofi í Öræfum, nú í Vestur-
heimi. P.
Um síðastliðin áramót dóu á Löngu-
mýri á Skeiðum bóndinn þar, Þ ó r ð u r
Pálsson og gömul kona, G u ð r ú n
Ólafsdóttir.
Þórður var fæddur á Löngumýri 2.
nóv. 1884. Faðir hans var Páll bóndi
Þórðarson, er lengi bjó þar, og lézt
þar árið 1910, merkisbóndi á sinni tíð.
Arið 1907 brá hann búi og tók Þórð-
ur heitinn þá við búsforráðum af hon-
um og kvæntist Stefaníu Stefánsdóttur,
er lifir har,n. Eignuðust þau 3 börn,
er öll lifa föður sinn. Þórður heitinn
andaðist úr brjóstveiki 3. jan. síðastl.
þrítugur að aldri. Þau fáu ár, er hann
bjó, bætti hann og prýddi jörð sína,
er hann hafði tekið að erfðum eftir
föður sinn; meðal annars bygði hann
þar laglegt timburhús. Hann var sér-
legur snyrtimaður, myndarbóndi og
dugnaðarmaður; og drengur var hann
hinn bezti. Nýlega hafði hann verið
kosinn í sóknarnefnd. Yfirleitt var
hann mjög vel metinn af sveitungum
sínum. Að honum er því mikill mann-
skaði.
Guðrún var ættuð frá Hvammi á
Landi, en fór þaðan á barnsaldri, fyrst
að Vindási og síðan að Austvarðsholti,
sem hvorttveggja er einnig í Landsveit,
en síðan var hún nokkur ár í Odda og
Oddból á Rangárvöllum. Þaðan fór
hún að Löngumýri til Páls bónda, sem
fyr var nefndur, og var hún þá komin
yfir fimtugt. Var hún síðan bústýra
hjá honum meðan hann bjó, og leysti
það ágætlega af hendi. En síðan var
hún þar áfram hjá Þórði sál. þar til
hún lézt 22. des. síðastl., 84 ára gömul.
Var hún þannig með honum alla æfi
hans og reyndist honum sem bezta
móðir. Hún giftist aldrei, né eignað-
ist börn. Hún þótti í hvívetna ein-
hver hin mesta sæmdar- og gæðakona.
Simskeyti
frá Central News.
London 14. apríl 1915 kl. 10.
París: Rólegt á mestum hluta
herlínunnar. Allar unnar stöðvar
styrktar. Franskir flugmenn skutu á
herskýli við Vigneultes, Woewre.
Petroqrad: Rússar hafa sótt fram
við Ondava ána, fyrir sunnan Stropka;
hafa telcið fleiri hæðir í Karpatafjöll-
um. Tóku 2700 manns höndum
við Uszok. Áhlaupum Austurríkis-
manna í Bukowina hrundið.
Kaupmannahöjn: Flugmenn banda-
manna hafa kastað sprengikúlum á
Hamborg. Kom upp eldur í her-
mannaskálunum.
London, 15. april.
Zeppelinsloftfar flaug yfir Blyth,
nálægt Newcastle í nótt. Varpaði
sprengikúlum á nokkur þorp, en
urðu engum að bana. Skaði litill.
Bardagar hafa byrjað aftur við
Kurna hjá Efratfljóti. 18000 Tyrkir
og Arabar voru reknir til baka. 300
Tyrkir og 18 foringjar voru teknir
höndum.
P a r i s: Framsókn nokkur í Mont-
martre-skógi; öllum áhlaupum Þjóð-
verja hrundið.
Petrograd: Enn nokkur fram-
sókn í Uszokhéraðinu. Áhlaupum
Austurríkismanna í Bukovina hrund-
ið. Annarsstaðar alt kyrt.
í»orst. Þorsteinsson
yfirdómslögm. Austuntrati j.
Heima kl. 2—3. Sími 435.
Lítið brúkuð skilvinda
er til sölu með góðu verði á
Frakkastíg 9 í Reykjavík.
Fræsölu gegnir, eins og að
undanförnu, Raqnheiður Jensdóttir,
Laufásvegi 13.
Fermingarfðt,
Stcersta og ódýrasta mvalið, vel sniðin, ftd-
pangur vandaður, efnið framúrskarandi!
áífþ Verð frá kr. 15 00 upp í kr. 27.00.
BRAUNS VERZLUN,
Aðalstræti 9.
(JtMtRáL PÚHPOSE
VARNISH
wtw
0
OíASOOl
Distempe
Sissons'
ENEPALplJRPOSE
\Arnish
Þetta lakk (gljá-
j kvoða) er með lágn
1 verði en að haldi og
útliti er það frekast
sem lakk getar orð-
ið. Það springur
j ekki í sterkasta
sólarhita né í harð-
asta frosti, og
i jafn gljáandi i rign-
i ingn sem í þnrrn
veðri. Það er hald-
gott og fljótlegt að
þvo og jafn hentngt
utanhúss sem innan.
HaH’s' Disfemper & General Purpose Varnish að (eins
búiðitil hjá: SISSONS BROTHERS & Co. LTD., Hull & London. Um-
boðsmann okkar, hr. Kr. 0. Skagfjörð, verður væntanlega að hitta i
Reykjavik i lok april, dvelur þar um stund, fer svo umhverfis landið og
verður síðarmeir á Patreksfirði, hann lætur i té fnllar upplýsingar.

BER SEM GULL AF EIR AF
ÖLLUM VEGGJAFÖRFUM. —
Að fegurð - af þvi að hús-
gögn og myndir koma evo greini-
lega fram við hið hreinlega &
hlýlega útlit hans.
Að hnldi - af þvi að hann
setur grjóti-harða húð á vegg-
ina og þá má hreinsa með þvi
að þvo léttilega úr volgu vatni.
Að hreinlæti - af þvi að
hann drepnr allar bakterinr og
skaðieg skordýr. Borinn á með
breiðum pensli, sérstaklega þar
til gerðum. — Sparar 40°/0 af
vinnukostn., miðað við oHufarfa.
TJímanak Í915
ftjrir tsíenzha fiskitnenn
fsesf fjjá bóksöíum.
Sfafsefninqar- orðbók
Björns Jónssonar er viðurkend langbezta leiðbeiningarbók um ísl.
stafsetning.
Fæst hjá öllum bóksölum og kostar að eins 1 krónu.
•
Koirungl. hirð-verksmiðja
Bræðurnir Cloétta
mæla með sínum viðurkendu Sjokólade-tegundum,
sem eingöngu eru búnar til úr
fínasta Kakaó, Sykri ogr Vanllle.
Ennfremur Kakaópúlver af beztu tegund.
Ágætir vitnisburðir frá efnarannsóknarstofum.