Ísafold - 04.12.1915, Blaðsíða 1

' '*T •'
■ff'yr
Kemnr út tvisvar
1 vikn. Yerð árg.
4 kr., erlendis & kr.
eða l'/i dollar; borg-
ist fyrir miðjan júli
erlendis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
XLII. árg.
ísafoldarpremsmiðja
RHstjúrl: ÚlHfur Björnssan.
Talsimi nr. 455
Reykjavík, laugardaginn 4. desember 1915.
Uppsðgn (skrifL)
bondin við áramót,
er ógild nema kom-
in sé til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
bé kanpandi skuid-
laus við blaðið.
93. tölublað
Vit og strit.
III. Nl.
Eyjafjörður og Siglufjörður hafa
hin síðustu ár verið miðstöð síld-
veiðanna. Þar hafa risið upp marg-
ar sildarstöðvar. Er það að vonum.
Þar eru hafnir góðar og menn hafa
hingað til haldið, að þaðan væri hæg-
ast að ná síldinni og þess vegna
ætti og yrði miðstöðin að vera þar.
Með þessa óbifanlegu trú að akkeri
hafa menn unnið til, að sigla vest-
an frá Horni og alla leið inn á
Eyjafjarðarbotn — Akureyri — með
sildina til þess að koma henni í salt.
Þetta geta auðvitað hin allra hrað-
skreiðustu sk:p t. d. botnvörpuskip-
in, hin ekki. En þegar síldin stend-
ur vestarlega, eins og hún gerir oft
(t. d. í sumar sem leið), sjá allir,
hvílík fásinna þetta er, ef annað er
hægra. Sama er að segja um aðrar
stqðvar inn með Eyjafirði og jafn-
vel Hjalteyri lika. Nokkru munar
aftur á móti á Hrísey, og gengur
hún sjálfsagt þeirri höfn næst, sem
kalla mætti miðdepilinn, nefnil. Siglu-
firði. — Ekki verður deilt um það,
að Siglufjörður liggur ágætisvel við
þessari veiði, enda hefir hann sýnt
það siðustu árin. En fjörðurinn og
höfnin er lítil, og er vafasamt, hvort
mikið fleiri en þeir, sem þegar hafa
numið þar land, komast fyrir, svo
vel sé. — Næstu firðirnir, Ólafs-
fjörður og Héðinsfjörður, koma víst
varla til mála vegna hafnleysis.
Skagafjörður tæpast heldur. Þá er
víst eigi um hafnir að tala eða lík-
legar síldarstöðvar vestur að Horni.
Vist hefir verið bent á Reykjarfjörð,
en svo hafa margir skipstjórar sagt,
einkum norskir, að hann væri mjög
vafasöm sildarhöfn vegna óhreinnar
innsigiingar.
— Þegar nú svo er ástatt, sem
bent hefir verið á, og þar við bæt-
ist, að einmitt þessir firðir qeta orð-
ið vandgæfir vegna íss, en hins veg-
ar mikið í húfi, væri eigi undarlegt,
þó menn hefðu athugað, hvort eigi
væri unt að sigla vestur fyrir Horn-
ið og færa út kvíarnar þar. — En
þetta hefir gengið svona árum sam-
an. Það er gamla sagan: Svona er
það og getur ekki verið öðruvísi.
En sú staðhæfing þolir eigi nú, held-
ur en áður, ljósið, fremur en uglan.
IV.
Það hefir verið gamalla manna
mál, að fiskur meðfram ströndum
íslands gengi með sól, að vestan og
austur með. Rannsóknir síðari tima
hafa styrkt þessa gömlu skoðun, sem
vitanlega hefir verið bygð á lang
varandi reynslu.
Á þennan hátt mundu því síldar-
göngur haga sér, enda er það nokk-
urnveginn víst að svo er. En sé
þetta svo, þá gefur að skilja, að hægt
mundi vera að veiða síldina fyr á
sumrin að vestan til á Vestfjörðum
en á Siglufirði. Sjómenn staðhæfa
það, að þeir hafi oft séð ógnar haf-
síldartorfur vaða úti fyrir Vestfjörð-
um i júnimánuði, og hvalveiðarnir
norsku höfðu það fyrir satt, að fyrst
á vorin væri helzt hvalavon þar, en
hvalir eru þar helzt fyrir sem síldin
er. Urðu því Vestfirðir miðstöð hval-
veiðanna, einkum Önundarfjörður.
Nú er það svo, að síldveiðar við
Norðurland byrja eigi fyr en um og
eftir 20 júlí. Fyr kemur eigi sildin
þangað, og er þó allajafna sótt vest-
ur i Húnaflóa fyrst i stað. Það tetti
pví að vera hœgt að byrja síldveiðar
alt að mánuði fyr á Vestfjorðum en
við Norðurland, og sild hefir stund-
um verið veidd í lagnet og lásnætur
við Djúp og t. d. á Önundarfirði
lengi frameftir hausti. (Haustið 1913
um miðjan september, sigldi mótor-
bátur fullan klukkutima gegnum ó-
slitna sildartorfu undir Stigahliðinni,
9 : 2 sjómílur undan landi).
Það er þvi að vonum, að ísfirð-
ingar Sfttu á stofn hjá sér síldar-
stöð síðastliðið sumar. Veiddu síld-
inu 3 stórir vélbátar í 2 hringnæt-
ur, og hepnuðust þær veiðar svo
vel, að þessir bátar hafa liklega ver-
ið veiði hæstir allra sildarskipa i ár
— að tiltölu. Og þó fuliyrða menn
að oft hafi áður verið meiri sild hér
úti fyrir. Nú mundu menn álita
að nógu langt vestur væri komið,
og vestan við ísafjörð kæmi eigi
sildarstcð til mála, en einnig pað
var sýnt i sumar. Kristján kaupm.
Torfason að Sólbakka í Önundar-
firði hafði tvo vélbáta, er veiða áttu
síld og selja ísfirðingum. Um miðj-
án veiðitimann flutti hann stöðina
til Önundarfjarðar og lét bátana
veiða þaðan. Sýndi það sig þá alt
í einu að einnig paðan var hægt til
þessara veiða, og hepnaðist tilraunin
mjög vel. En þegar s v o langt er
komið, þ á sáu menn fyrsthve þetta
var altsaman eðlilegt og — sjálfsagt.
Vestfirzka síldin fekk og ágætis-
vitnisburð þegar á markaðinn kom.
Hefi eg í höndum vottorð frá kaup-
manni þeim i Bergen, er sildina
keypti, og hælir hann henni á hvert
reipi og hyggur gott til síldarkaupa
á Vestfjörðum framvegis. Má því
með sanni segja, að þessi vestfirzka
veiðitilraun hafi alls ekki brugðist
vonum manna, þegar öllu er á botn-
inn hvolft. Er það þvi eðlilegt að
menn hugsi gott til framtíðarinnar
hvað þetta snertir og séu nú farnir
að skimast um eftir stöðvum. Og
þær verða nógar, því ekki vanta
hafnirnar á Veslfjörðum. Er það
satt að segja bæði synd og skömm
hve litið vér höfum notfært oss
þessar sjálfgerðu ágætishafnir, en lagt
aftur á móti offjár i að búa til hafn-
ir þar, sem engar eru eða geta ver-
ið. Er það sorglegur vottur þess,
hve stirðir og staðbundmr vér erum
og þó nýungagjarnir. En snúum
aftur að síldarstöðvunum, og skal
þá sérstaklega nefnd hin síðasta, en
ekki hin sízta, sem sé Önundarfjörð-
ur. —
Frá Horni mun vera nál. 39 kvart-
milur inn á ísafjarðarpoli; sama
vegarlengd er frá Horni að Sauða-
nesi við Önundarfjörð. Munar þó
á vegalengd þeirri aðeins um lengd
Önundarfjarðar sjálfs, en hún er
rúmar 5 kvartmílur, eða nál. 1 klt.
ferð á vélbát. Sá munnr er því svo
HjpýOufél.bókasafn Templaras. 3 kl. 7—9
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 11—8
Bæjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 1 —7
Bæjargjaldkerinn Laufásv. 6 kl. 12—8 og o-
íslandsbanki opinn 10—4.
K.F.U.M. Lestrar- og skrifstofa 8 árd.—10 aibO.
Alm. fundir fid. og sd. 81/* sibd.
Landakotskirkja. öuðsþj. 9 og 6 á helguxn
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 11—1.
Landsbankinn 10—8. Bankastj. 10—12.
Landsbókasafn 12—8 og B—8. Útlán 1—3
Landsbúnabarfélagsskrifstofan opin frá 32—2
Landsféhirbir 10—2 og B—6.
Landsskjalasafnib hvern virkan dag kl. 12—2
Landssíminn opinn dagiangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
CíáttúrugripasafniS opib l1/*—2*/a á sunnud.
Pósthúsið opib virka d. 9—7, sunnud. 9—1.
Samábyrgö Islands 12—2 og 4—6
Stjórnarrábsskrifstofurnar oprtar 10—4 dagl.
Talsimi Reykjavíkur Pósth.8 opinn daglangt
8—10 virka daga, helga daga 10—9.
7ifilstaóahæliB. Heimsóknartimi 12—1
Þjóómenja8afnið opib sd., þd. fmd. 12—2.
iiiTrrnxmanmrmn
H. Andersen & Sön
klæðaverzlun,
Aðalstræti 16. Sími 82.
Stofnsett 1888.
ÞAR ERU FÖTIN SAUMUÐ
FLEST,
ÞAR ERU FATAEFNIN BEZT.
ftmrimTmrm tvrrrr
Kristján Ó. Skagfjörð
umboðsmaður brezkra verksmiðja
dvelur til febrúarloka
32 Margaret Street,
Hull, England.
litill, að segja má að Önundarfjörð-
ur og ísafjörður standi þar svo að
kalla jafnt að vígi. Sé sildin aftur
á móti veidd djúpt, vestan við Horn,
verður leiðin vitanlega styttri til Ön-
undarfjarðar, og þvi styttri sem lengra
dregur vestur. ísafjörður stendur þvi
að eins betur að vígi að síldin sé
veidd i Djúpinu sjálfu. Innsiglingin
til Önundarfjarðar er aftur á móti
mjög góð, stutt og hrein, sem hvort-
tveggja er stór kostur, og ágæti
hafnarinnar þegar inn er komið, er
alkunna, enda nota botnvörpungarnir
hana sjálfsagt allra vestfirzkra hafna
mest á vetrum. —- Mannvirki eru
og nú talsverð fyrir hendi á Önund-
arfirði, Sólbakka, 2 bryggjur, allstórt
»plan« og gnótt geymsluhúsa. Mætti
án efa með tiltölulega lítilli aukinni
byggingu salta þar síld af io—20
bátum, t. d. að sumri, og strand-
lengja sú, sem byggja mætti á bryggju
við bryggju og pall við pall, er lik-
lega nálægt 2 km. að lengd. Þar er
einnig fiskimjölsverksmiðja, sem Þjóð-
verjar áttu, en hafa nú selt Krist-
jáni Torfasyni o. fl., sem með til-
tölulega litilli breytingu gæti orðið
að íf/dflrmjölsverksmiðju. Það eitt,
að þarna er svo að segja tilbúin
verksmiðja tii að vinna verðmæti úr
skemdri sild? er afarmikill kostur,
sem hlýtur, ásamt fleiru töldu og ó-
töldu, að gera Önundarfjörð einna
álitlegustu sildarstöðina á Vestfjörð-
um. — Og það hafði Ellefsen gamli
sagt, hvalakongurinn mikli, sem þar
átti hvalveiðastöð í mörg ár, er gerði
hann að miljónamæring, að Önund-
arfjörður biði aðeins eftir viti og
getu mannanna, því möguleikana til
svo að segja hverskonar driftar legði
hann upp í hendurnar á þeim.
Sn. S. (f. T.)
....... ■■■OOQ
J. H. og Jónsvikingar.
Það var í sumar, að Tón bóndi
Hannesson á Undirfelli tók að sér
að skýra(l) skólamál okkar Vatnsdæl-
inga í Lögréttu, og í sambandi við
það þykist hann þurfa að skýra, hvað
valdið hafi, að felt var að byggja
skólahús undir Undiríellskirkju.
Svo birtist löng grein um sama
efni i ísafold, 69. og 70. tölublaði.
Undir þeirri grein standa nöfn 14
Jónsvíkinga*.
Greinarsemjendur þykjast hvoru-
tveggu vera að leiðrétta — hrekja(?)
frásögn um fundahöld út af þessu
máli, sem staðið hafði í ísafold, og
aðra stutta grein í Skólablaðinu. Með
sonnu hafa þeir ekkert getað hrakið
af því, sem þar var sagt, — sem ekki
var heldur von —, en þeir snúa
hernaði sínum á hendur mér, einkum
J. H., með »iubbalegum« árásum ■—
svo eg viðhafi einu sinni hans upp
áhalds orð.
Eg á þó engan staf i hvorugri
greininni.
Ekki nenni eg að svara J. H. og
Jónsvikingum í tvennu lagi, þó grein-
ar þeirra séu 2 og i 2 blöðum. Efn-
isatriðin eru hin sömu í báðom
greinunum. Þau eru þessi:
1. Að eg hafi 1913 haldið fram
fræðslufyrirkomulagi, sem ekkert vit
hafi verið í og að eins til kostnað-
arauka. Sjálfsagt alóþektu fyrirkomu-
lagí, sbr. orð J. H.: »Þetta kom eins
og skrugga úr heiðskíru loftif.
2. Að eg hafi 1913 jundið pað
upp, að Undirfells-prestssetrið gamla
væri hentugur skólastaður fyrir þessa
sveit, — áður hafi víst engum dott-
ið það í hug —, og að eg hafi gert
það til þess að spilla fytir sölu á
jörðinni og í hagsmunaskyni fyrir
mig eða mina.
3. Kostnaðargrýlan fyrir sveitar-
sjóðinn og þann hluta safnaðarins,
sem er í Sveinsstaðahreppi.
Utanum þessi atriði er svo ofinn
margþættur vefur af blekkingum, sem
á að gera þau sennileg. Drep eg
á sumt af þvi siðar, en get ekki ver-
ið að eltast við allar þær málaleng-
ingar og hégóma,
Skal þá rætt um þessa 3 liði, hvern
fyrir sig.
Rétt er það hjá J. H., að þegar
fræðslulögin gengu i gildi, var þeim
tekið betur hér en í mörgum öðrum
hreppum sýslunnar, en sízt var það
að þakka stuðningi sumrahans manna,
því úr þeim hóp kom einmitt sterk
mótspyrna, þótt ekki fengi hún svo
mikið fylgi i það skifti, að hún megn-
aði að hefta allar framkvæmdir. —
Frá byrjun hafa verið haldnir heim-
angenguskólar á tveim stöðum i
hreppnum, 3 mánuði í hverjum stað.
— Eins og oft gengur í fyrstu, varð
að þreifa sig áfram og læra af reynsl-
*) J. H. nefmr okkui, sem vorum
með þessari bygging undir kirkjunni
— »Kjallaramennc, og læt eg mér
það vel líka. Hinir, sem réðust á
móti þeirri byggingu, voru stundum
kallaðir »Jónsvikingar*. Hér verða
bæði nöfnin notuð fyrir stuttleika
sakir. B, S.
unni. Snmir gerðu sér vist litla
grein fyrir árangrinum af barnafræðsl-
unni, en kennararnir og þeir, sem
heizt hugsuðu málið, fundu fijótt
verulega galla á þessu fyrirkomulagi.
Var það einkum tvent: að jarskólann
vantaði viðunandi húsnceðí, og svo
hitt, að börnin reyndust fljótt á svo
mismunandi proskastigi, að þau áttu
ekki samleið í kenslutimunum. Þrátt
fyrir góða viðleitni kennaranna, held-
ur þetta beztu börnunum aftur, þau
taka ekki eðlilegri framför, þegar
ekki er hægt að skifta þeim í deild-
ir. Þetta finna allir kennarar um
land alt, og aðrir, er bera skyn á
málið. Þess vegna hefir svo mikið
verið um það ritað, bæði í Skóla-
blaðið og annarstaðar, þó að J. H.
og Jónsv. viti ekkert um það; yfir
þá kemur »það eins og skrugga úr
heiðskírn lofti«. — Svo bætist enn
eitt við: Þegar börnin hafa staðist
fullnaðarpróf það, sem fræðslulögin
áskilja, er ekkert hirt um það af
mörgum, að þau haldi við þessu
litla sem þau hafa lært, því síður að
bætt sé við. Það gleymist því, og
hinn góði árangur af barnafræðslunni
verður að engu.
Mig langaði til að í þessari sveit,
sem hafði gengið á undan í byrjun-
inni, yrði einnig gengið á undan
með endurbæturnar, og það því frem-
ur, sem hér eru svo óvanalega góð
skiiyrði Eg átti tal um málið við
marga, einkum reynda kennara. Flest-
ir svöruðu á einn veg, og frá einum
góðum og skýrum kennara hefi eg í
höndum skriflegt svar. Það er svo
ljóst og kveður svo skýrt á um það
fyrirkomulag, sem fyrir mér vakti,
og eg vissi að aðrir höfðu reynt, að
eg leyfi mér að birta það hér:
»Þér hafið, herra fræðslunefndar-
formaður, fariðjj þess áj leit að fá
álit mitt um:
1. unglingaskólakenslu í sambandi
við barnaskóla i sveit;
2. hvað hæfilegt sé að ætla einum
kennara marga nemendur.
Timans vegna verð eg einungis
að láta mér nægja fáein orð.
Eins og yður mun kunnugt vera,
hefi eg sjálfur ekkert fengist við
kenslu í unglingaskóla og get því
ekki dæmt þá eftir eigin reynslu, en
eg_hefi allmikið hugsað um það mál,
síðan eg varð kennari, og leitað mér
upplýsinga um fyrirkomulag þeirra,
þar sem þeir eru þegar komnir á á
landi hér.
Eg komst fljótlega að þeirri nið-
urstöðu, að takmarkið, sem við ætt-
um.að keppa að, væri að koma upp
unglingadeildum í sambandi við barna-
skólana, ekki eingöngu i kaupstöð-
um, heldur og í sveitum.
Það er mjög margt, sem mælir
með þessu. Barnaskólarnir, fastir
skólar, fullnægja ekki mentunarlöng-
un mjög mikils hluta unglinga vorra,
en efnum og öðrum ástæðum fjöl-
margra þeirra er þannig farið, að
þeim er örðugt eða ómögulegt að
sækja hinar almennu mentastofnanir
vorar.
Þörfin er þvi mjög mikil.
Unglingaskólarnir eru nú þegar
komnir 4 fót í nokkrum sveitum,
og hafa reynst ágætlega. Fyrirkomu-