Ísafold - 08.12.1915, Page 1

...

Kemur út tvisvar
í viku. "Verð árg.
4 kr., erlendis 5 kr.
eða l1/, dollar, borg-
ist fyrir miðjan júlí
erlendis fyrirfram.
Lansasala 5 a. eint.
, Lansi
iWV ■WNl
ISAFOLD
ísafoldarprentsmiðja
Ritstjóri: Úlafur Björnsson.
Talsimi jsi. 455
Uppsðgn (skrifl.)
bundin við áramót,
er ógild nema kom-
in sé til útgefanda
fyrir L oktbr, og
sé kaupandi skuld-
laus við biaðið.
XLII. árg.
Reykjavik, miðvikudaginn 8. desember 1915.
95. tölublað.
J. H. og Jónsvíkingar.
Nl.
Til frekari skýringar vil eg einnig
setja hér eftirfarandi vottorð:
Veturinn 1906 sagði Hjörleifur
prófastur Einarsson á Undirfelli i
Vatnsdal af sér prestskap, og fluttist
vorið 1907 hingað til Reykjavíkur.
Þegar það vitnaðist, að hann ætlaði
að standa upp af jörðinni, vaknaði
mikill áhugi þá þegar á, að jörðin,
Uodirfell, yrði gerð að skólajörð.
Var rætt um þetta mái á sveitarfundi,
sem haldinn var í dalnum, og heyrði
eg sagt frá því, að sá sem þar hefði
mælt mest fram með að gera jörð-
ina að skólajörð, hefði verið Þor-
steinn bóndi Konráðsson á Eyólfs-
stöðum, Sömuleiðis áttu þeir tal
nm þetta, síra Hjörleifur heitinn á
Undirfelli og Þorsteinn, og heyrði
eg þá Þorstein mæla fast með, að
]jöiðin yrði gerð að skólajörð.
Þetta vottast hér með samkvæmt
•beiðni.
Reykjavík, 21. ágúst 19x5.
Tryggvi Hjörleifsson.
Fleira þarf þá væntanlega ekki —
þó nóg sé til — til að sanna, að
meðan fónsv. voru ekki afvega leidd-
ir í þessu máli, dæma þeir, — alveg
eins og Kjallaramenn —, jörðina
>UndirfeIl í Vatnsdal heppilegastan
stað fyrir skólann*, sem þeir vildu
»stofnsetja« fyrir þessa sveit, Eg
og aðrir Kjallaram. standa fast við
þá skoðun sína enn í dag, en það
eru hinir, sem hafa hringsniiist. Á
þeirri hringrás verða þeir svo ringl-
aðir, að þeir eru, með f. H. i broddi
fylkingar, að leitast við aðteljafólki
trú um: að eg hafi 1913 fundið þessi
ósköp upp — að Undirfell væri hent-
ug skólajörð, og að eg hafi gert þetta
i eiginhagsmunaskyni, sbr. orð f. H.:
»Inna" skams komst sú ráðning gát-
unna> i loft, að »til þess væru ref-
irnir skornir*, að koma upp dálítið
álitlegri kennarastöðu, væntandi þess,
að skólajörðin yrði losuð til umráða
fyrir kennarann o. s. frv.« — fú —
eg kannast við þennan rógfráigi^,
og faðernið var auðrakið. Fljótt
datt þetta niður að vísu. Allir kunn-
ugir fnndu hvað það var lygilegt.
En úr þvi draugurinn er vakinn upp
aftur af J. H. og fónsv., nota eg
tækifærið til að lýsa þessar aðdrótt-
aöir gersamlega tilhæfulausa lygi.
Engan hag gat eg haft af þvi, þó
Undirfell yrði skólajörð, og hið eina
af börnum mínum, sem gerir kenslu
að lifsstarfi sínu, hafði þá 4 árum
áður fengið fasta stöðu sem kennari,
með miklu hærri launum en hér gat
nokknrn tima komið til mála að
veita.
Lesendum er nú væntanlega orð-
ið það ljóst, að alt sem fært var
undir 2. lið, er gersamlega hrunið,
eins og léleg spilaborg.
Það er æfinlega sorglegt að reka
sig á, að sumir menn geta ómögu-
lega skilið, að aðrir haldi fram nokkru
máli vegna almenningsheilla; þeir
fara strax að reikna og spá, hvað sá
sem það gerir, ætli að hafa upp úr
því fyrir sjálfan sig. Annað kemst
ekki að i þeirra höfði. Af hverju?
— JJklega af því, að þeir finna ekki
göfugri hvatir hjá sjálfum sér. —
Af þeim sökum eiga beztu málin
oft svo örðugt uppdráttar.
Þá er 3. liðurinn (kostnaðargrýl-
an). Ekki er minni blekkingarvefur
ofinn um hann. Fyrir sveitarfund-
inn (úrslitafundinn) lögðum við
Guðm. alþm. Ólafsson nákvæma á-
ætlun um kostnað við undirbygging
þá, sem um var rætt undir Undir-
fellskirkju, skóla og fundahús; sömu-
leiðis teikning, er sýndi fyrirkomu-
lagið. Hafði hvorttveggja verið gert
með leiðbeining byggingafróðs
manns. Áætlunin varð um 1500 kr.,
þegar tillit var tekið til þess, að það
gerði ekki kirkjuna dýrari en ella.
Lögðum við G. Ó. einnig fram
skriflega ábyrqð fyrir 400 kri frá
einstökum mönnum, ljz byggingar-
kostnaðar af opinberu fé, og hvött-
um að ganga að tilboði templara, a.
m. k. 200 kr. = 1,100 kr. Voru
þá að eins 400 kr. sem sveitarsjóð-
ur þurfti að leggja fram, enda átti
húsið að vera hans eign. Það skyldi
nota fyrir farskóla hreppsins (norður-
hlutann), samkomu eðu fundahús
templara og annara sveitarmanna.
Með öðrum orðum: Þetta hús gat
sveitin eignast fyrir 400 kr.l — Það
þýðir ekkert að þvæla um það, að
það hefði þurft að verða sveitarsjóði
dýrara né auka kostnað á öðrum,
því hægt var að fá húsið gert fyrir
þessa upphæð, með »akkorði«, ef
ekki þótti trygt öðruvisi. Ekki var
því pá haldið fram, að við G. Ó.
værum ekki gildir ábyrgðarmenn.
Hver einasti maður með heilbrigðu
viti ætti að geta séð, að sveitinni
gat ekki verið gert gagn með því
að ueita þessu. Allt masið um að
kjallararúmið hefði notast illa vegna
turnbyggingar og »dregjara«, veggja
o. fl., eru tómar skynvillur. »Að
erfitt var með aðflutning á möl og
sandi á kirkjustaðinn«, segir J. H. á
einum stað. Ojæja — það eru um
80 faðmar og ágæt leið, ef kirkjan
hefði fengið að standa þar sem Kjall-
aramenn vildu, en helmingi lengri
leið þangað sem hún er nú, og J.
H. og fónsv. réðu. Ekki sér á að
þeim hafi þótt erfiður flutningur
lengri leiðina, þvi miklu meira efni
var flutt en þurfti. Að vísu hefir
það komið sér vel, fyrir ábúandann
á Undirfelli, þvi nú er búið að nota
það til ofaniburðar í veg um túnið
hans, en sparnaður er það ekki fyrir
kirkjubyggendur.
í þessu kostnaðarhjali greinarsmið-
anna er sú stórmerkilega kenning,
að dýrara sé að byggja kjallara und-
ir húsi, en sérstætt hús, af því að
veggir þess megi vera þynnril Hér
er vist um alveg nýja uppgötvun að
ræða í byggingarlistinni. Húsagerð-
armenn hafa sjálfsagt aldrei athugað
þetta. Eins og menn vita, gera nær-
felt allir kjallara undir húsum sín-
um, af því þeir eru svo heimskir(l)
að halda að það sé sparnaður. Ame-
ríkumenn eru ekki lengra komnir en
það, að þeir gera skóla og fundahús
undir kirkjum sínum — í sparnaðar-
skyni.
Glæsilega gera þeir félagar tillögu
sína um sérstakt fundahús á hentug-
um stað fyir hreppinn, og takið eft-
ir! Þeir segjast ætla að gefa þakið
á það. Sá galli er reyndar á, að
þeir benda ekki á stað fyrir húsið,
— eiga líklega ekki völ á honum.
Þakið verður því að hanga í lausu
lofti um óákveðinn tíma. Hús fyrir
skóla vilja þeir ekkert tala um, —
eru jafnvel farnir að halda fram, að
bezt sé að hann sé á hrakhólum.
Þeir ættu nú samt að virða okkur
til vorkunnar, sem berum skólann
fyrir brjósti, þó við hikum við að
hlaða undir þakið þeirra, meðan
grundvöllinn vantar, og það má ó-
mögulega vera skólahús. Það er
annars varla hægt að tala um tillögu
þessa i alvöru — tillögu, sem allir
vita að var búin til, að eins i þeim
tilgangi, að spilla fyrir undirbygging
kirkjunnar. Þeir lögðu enga áætlun
fram um slíkt hús, og enga teikning,
en lögðu kapp á að gera okkar á-
ætlun tortryggilega. Meðal annars
segja Jónsv. á einum stað: »Fleiri
höfðu athugað kostnaðarhlið við
byggingu þessa, og komu fram ólik-
ar tölur«. Vandalitið að kasta slíku
fram og sýna engin rök fyrir. Og
enn segja þeir: »Eftir skýringum,
sem gefnar voru á fundinum, kom
það í ljós, að kostnar-misfellan hlaut
að að lenda á kirkjunni*. Hér er
faiið algerlega rangt með; engar
slíkar skýringar komu fram.
Enn verður að drepa á eitt, sem
sýnir hvaða hégómi það er, að þeir
eru að fjölyrða um kostnaðinn. —
Þeir sem best þekkja málið, vita að
J. H. og Jónsv. voru orðnir hrædd-
ir um að þeir sem mest vildu á sig
leggja fyrir skóla og samkomukúss-
byggingu, mundu gera hana alger-
lega á sinn kostnað, þegar búið var
að neita um sveitarfé með 3 atkv.
mun. Þess vegna varð að gera alt
sem unt var, til þess að banna slíkt.
Daginn eftir hreppsfundinn fræga,
10. febr., var safnaðarfundur að Ási,
eins og löngu áður var auglýst. —
Þann fund sóttu fáir Kjallaramenn.
Gerðu ekki ráð fyir, að þetta bygg-
ingarmál yrði rætt þar frekar, enda
þeir menn úr sókninni, sem eiga
heima í Sveinsstaðahr., búnir að gefa
byggingarleyfið fyrir sitt leyti á fundi
áður.
Málinu var þrengt inn á fundinn
samt, eins og eftirfarandi útdráttur
úr gerðabók sóknarnefndarinnarsýnir:
5. í fundarboðinu stóð, að leita
skyldi álits um, hvort byggja skyldi
kjallara undir kirkjunni, en fundar-
stjóri tók það fram, að því að eins
hefði þetta verið tekið upp í fundar-
boðið, að hreppsfundur hefði verið
ófáanlegur um þetta málefni, en nú
hefði hreppsfundur verið haldinn um
mál þetta, og taldi hann því enga
þörf að ræða hér málið, enda nokkr-
ir af fundi gengið.
Engu að síður kom þó tiliaga fram
í málinu, og samþykt með 28 atkv,
gegn 2, að söfnuðurinn leyfði als
eigi að kjallari væri bygður undir
kirkjunni. Það skal takast fram, að
þeir 2 menn, sem greiddu mótat-
kvæöin, voru sóknarnefnarmenn.
Fundi slitið.
Guðm. Ólafsson Bjarni Pálsson
(fundarstjóri). (fundarskrifari).
Þetta var það, sem greinarhöf. í
ísafold í vetur kallaði, »að bíta höf-
uðið af skömminni*, og mun eng-
um öðrum en J. H. og Jónsv., þykja
of mælt. Það sýnir svo áþreifanlega
kappið blinda, að fyrirmuna eftir-
komendum afnot þessa margumrædda
húss, »þó það hefði verið gefið*.
Það sýnir lika jafn áþreifanlega, að
alt kostnaðarhjalið er einungis ráða-
leysis fyrirsláttur.
Læt eg svo lokið að ræða um þá
3 liði, sem nefndir eru i byrjun
þessarar greinar.
Að vísu er margt fleira villandi í
þessum skrifum, sem eg nenni ekki
að fást við. Lesendur eru vonandi
farnir að renna grun í, að ekki sé
meira að marka það.
Sumt af því skal þó getið um.
J. H. nefnir dæmi um atkvæða-
smölun Kjallaram., en öll eru þau
tómur heilaspuni, nema ef vera
skyldi að ein kona hafi mjólkað kýr
sinar seinna en vant var. En —
var hún ekki sjálfráð um það? Slikt
er þó sannarlega ómerkilegt blaða-
mál. Það hefði verið töluvert merki-
legra að skýra frá, hvernig landset-
um, húsfólki og öðrum, sem hon-
um og hans liðum var háð, — þar
á meðal kerlinga-aumingjum —, var
sópað á fundina. Það hefði þó sýnt
dugnað víkinganna hans, sem höfðu
vel til þeirrar viðurkenningar unnið.
Þá gera þeir félagar meira úr at-
kvæðum bœnda en annara. Þvi eru
þeir að sletta þessu framan í fólkið,
sem var að hjálpaþeim; Meiri hluti
þess var þó búlaus. Og hvernig
stendur á þvi, að Jónsv. hafa ekki
fengið meira en 10, eða öllu heldur
9 búendanöfn undir skjal sitt? Bú-
endur eru þó 24 í hreppnum.
Þeir félagar staðhæfa, að fundir
séu illa settir á Undirfelli, og kann-
ast nú hvergi við að þar sé hentug-
ur skólastaður. Um hvorttveggja
talar reynslan á móti þeim. í tíð
síra Hjörleifs — og oftar — voru
langflestir fjölmennir fuudir haldnir
þar, aðrir en þing og hreppaskil, og
hefi eg aldrei heyrt talað um örðug-
leika að sækja þá. í 6 ár hefir
barnaskóli verið haldinn þar. Mundi
það hafa verið gert, ef staðurinn
væri óhentugur ? Þangað hafa geng-
ið börn af 11 bæjum.
Jónsv. vilja ekki kannast við, að
þeir hafi upphaflega verið með und-
irbyggingunni — i alvöru. Þeir um
það. En — þeir gæta þess ekki,
að það er sama sem að minna á,
að ekki megi taka mark á orðum
þeirra. Sumir þeirra þóttust lengi
vel vera með málinu, og töldu bæði
mig og aðra á að fylgja þvi; um
það má fá hér marga vitnisburði.
Vilja þeir það?
Þó eg hafi i þessari grein orðið
að snúa máli mínu til allra þeirra,
sem nöfn eiga undir hinum umræddu
greinum (hvernig sem þau eru feng-
in), býst eg við að gteinat-sniiðurinn
sé að eins einn. Þess völundur
hefi að siðustu gert Jónsv. þann
óleik, að láta þá Iýsa yfir að þeir
sjái ékkert á móti því að selja ábú-
andanum UndirfelL Já — þarna
kom kjarna-atriðið i öllum þessum
gauragangi. En þetta er aftur sama
sem yfirlýsing um það, að þeir sjái
ekkert á móti því, þó drýgt sé laga-
brot. — Eg hefi aldrei farið dult
með þá skoðun mína, að þessi jörð
heyri tvímælalaust undir 2. gr. kirkju-
jarðasölulaganna, og þvi heimildar-
laust að selja. — Þeir litu eins á
1906 og oftar. En hvernig sem
þeir hringsnúast — þori eg, jafnt
sem áður, að standa fast við skoð-
un mína.
Komsá, i októberm. 1905.
Björn Sigfússon.
--------«»»----------
Börn vor hinumegin.
(Eftir »Light«).
Fyrir nokkrum árum síðan fór eg,
eins og fleiri, að leggja hug á
spiritismann, og átti lestur Ljóssins
(«Light«) mestan þátt í þvi. Fékst
eg lengi við iorú tilraunir og þess
konar/en gat þó ekki fundið botn
í þvi, eða svo mikið samhengi, að
mér nægði, enda vantaði ekki, að
fólk mitt réði mér frá því braski
ög fullyrti, að allar slíkar bendingar
kæmu frá slæmum stöðum, liklega
frá djöflinum sjálfum. (Nú hefi það
fengið alt aðra skoðun!) Og eg
hélt áfram, aleinn míns liðs. Fór
eg þá að taka eftir þvi, að eg væri
miðill og gæti skrifað ósjálfrátt ann-
að veifið. En þar eð enginn hjálp-
aði mér né leiðbeindi, dugðu mér
samt enganvegin þær tilraunir svo
eg yrðitrúaður: mér þótti alla vizku,
allan helgiblæ vanta, svo og vissu
um, að þeir sem rituðu og sögðu
til nafns síns, segðu mér satt. Sumt
fanst mér hreinn hégómi. Loks
ritar faðir minn með hendi minni
— faðir minn, sem andaður var
fyrir mörgum árum, sem eg ávalt
hefi tregað. Þá fór eg að trúa.
Hann sagði mér hluti, sem eg fann
að voru alveg sannir eða áreiðanlegir.
Og meðal annars lét hann mig
skrifa, að barn mitt, sem dó fimm
dögum eftir faðinguna, væri með
sér, og væri nú skinandi fögur vera,
er hefði verið alin upp af englum.
Faðir minn lýsti honum fyrir mér
á ýmsan hátt, og það fylgdi með,
að hann legði stund á listir og als
konar hagleik. Hann bar kveðju
frá honum og þá spurning, hvers
vegna eg bæri ekki á mér »hárið
af honum«. Eg fékk nóg um að
hugsa, enda mundi þá eftir, að ljós-
móðirin, sem tók við houum, er hann
fæddist, tók af höfði hans tvo ofur-
smáa lokka, sem eg geymdi i brjóst-
eski (kapsel), en hafði fyrir nokkru
sett eskið ásamt öðrum dýrgripum
i. skrín, og afhent skrinið banka
einum, sem geymdi það sem veðfé.
Og nú hafði eg nálega gleymt esk-
inu. Eg spurði föður minn, hvort
sonur minn mundi geta skrifað eins
og hann með hendi minni. Það
tókst óðara, og hefir hann svo skrif-
að nálega daglega ávalt siðan. Hann
er nú 47 ára gamall; og eg veit af
honum, þekki hann og elska eins
vel, eða fremur, og hin börnin, sem
eg eignaðist eftir hans dag. Gegn-
um hann hefi eg komist í kynni