Ísafold - 18.12.1915, Blaðsíða 3

IS AFOLD
3
að

I
V
V. B K.
i
V
Vefnaðarvörur,
Pappír og ritföng,
Sótaíeður og skósmiðavörur.
Vandaðar vörurf
Ódýrar vörurt
| Verzt. Björn Kristjánsson. |
IE

Sjál fstæðisfélagið
heldur fund í Good-Templarahiisinu, laugardaginn 18. þ. mán.
kl. 8'/2 siðdegis.
Riistjóri Ólafur Björnssou flytur erindi um
skattastefnur.
Til jólanna:
Urval af Kvenskyrtum, Millipilsum, Náttkjólum,
Karlmanna-, Unglinga- og Drengjafötum,
Yfirfrakkar á drengi og fullorðna. — Borðdúkar.
og margt fleira nytsamt til jólagjafa.
Áreióanlega bezt kaup á ofantöldum vörum
í Austurstræti 1.
cflsg. S. tSunnlaucjsson & @o.
Danskar
kartöflur.
Gœði og verð óviðjafn-
anlegt í verzl.
B. H. Biarnason.
Og þar af á að taka dýrtíðarhallann.
Ætli þá verði mikill gróði eftir i
Eða er hægt að kalla það $róða,
þó húsbændur hefðu þetta árið
nokkra tugi króna í kaup fyrir sjálfa
sig? Nógu mörg verða kauplausu
árin fyrir því.
Smjörpeningar munu ekki hafa orð-
ið meiri i sumar en í meðal ári, þó
verðið væri dálítið hærra, og vafa-
iaust mikið minni hjá sumum. Og
svo mun vera um fleira smávegis,
er eg hef slept.
Vafalaust tel eg, að sauðfé og
hross sé að mun færra í landinu
núna, en um þetta leyti árs 1913,
og var þó miklu meira selt af sauð-
fé haustið 1913 en nokkru sinni
áður.
Verið getur að verðmæti þessa
fénaðar framvegis bæti úr fækkun-
inni.
Hitt er augljóst, að það sem menn
selja af bústofni sínum, er ekki
fremur »stórgróði«, en þó útvegs-
menn selji hluta i skipum sínum eða
veiðarfærum.
Viqfús Guðmundsson.
Gullfoss
kom til Khafnar 17. þ. m. og
fer þaðan aftur 24. þ. m. áleiðis
hingað.
Goöatoss
fór frá Khöfn i gær.
Stjarnan í austri.
Fulltrúi þess félags héi á landi,
hr. Guðm. Guðmundsson skáld hefir
beðið ísafold geta þess, að það fé-
lag eigi ekkert skylt við guðspekis-
félagið — enda margir prestar brezkir
og annara þjóða, sem eigi aðhyllast
guðspekiskenning, í þessu félagi.
Niðurjötnun á Akureyri.
Aukaútsvör Akureyrarkaupstaðar
nema þetta ár alls kr. 24.965. Gjald-
endur eru alls 916. Meðalútsvar þvi
um 27 kr. Hæst útsvar er 2500
kr. hjá kaupfélagsverzlun Eyfirðinga,
en næstir eru Höepfners verzlun
með 1400, Snorri fónsson með 900,
Ragnar Ólafsson 825, Jóh. Þorsteins-
son 810, Ottó Tuliníus 700, Hinar
sameinuðu isl. verzlanir H.f. 650,
Ásgeir Pétursson 600, J. V. Havsteen
525 og Chr. Havsteen 500.
Frá Akureyri
er oss ritað, að í stað Steingr.
Matthíassonar læknis sé settur héraðsl.
Sigurjón fónsson í Dalvik, en gengið
fram hjá aðstoðarlækni héraðsins
Valdimar Steffensen. Hefir þessi ráð-
breytni vakið mikla furðu þar á
staðnum, ekki sízt fyrir það, að hinn
setti héraðslæknir situr eftir sem áð-
ur í Dalvik.
Snotur jólabók handa börn-
um er lítið kver með barna-
sögum í eftir hina góðkunnu skáld-
konu Torfhildi Þ. Holm. Hefir hún
verið gefin út nú af þeim fóni Helga-
syni (ritstj. Heimilisbl.) og Jóni
Þórðarsyni prentara. Þessar sögur
hafa eigi verið gefnar út í 25 ár, og
því mjög torgætar orðnar. Munu
mörgum börnum aufúsugestur. Verð-
ið að eins 50 aurar.
Niðurjöfnun á Eyrarbakka
0{J Stokkseyri. Á Eyrar-
bakka nema aukaútsvörin 10.600 kr.,
en á Stokkseyri um 9000 kr.
Hæsti gjaldandi Eyrarbakka er
verzlunin Einarshöfn með 2500 kr.,
en næst kaupfélagið Hekla með
1900 kr.
A Stokkseyri er lang hæsti gjald-
andi kaupfél. Ingólfur með 1750 kr.
Slysför.
Á miðvikudaginn var druknuðu 3
menn á fiskiróðri frá Sandi á Snæ-
fellsnesi. Alda kom á bát með 6
mönnum á, svo hann fylti þegar.
Aðrir bátar, sem sáu atburðinn
hröðuðu sér að bjarga mönnunum.
Tókst að bjarga 3 þenra, lífs. En
3 biðu bana, einn Illugi Sigurðsson,
áður en hann náðist, en tveir á leið-
inni i land. Þeir hétu: Guðmundur
Dagsson og Guðmundur Pétursson.
Rödd úr sveit.
Nú má heita hvild á öllu stjórn-
málaþrasi. Það minnist varla nokkur
á stjórnmál, siðan Einar Arnórsson
leiddi stjórnarskrána til staðfestingar
í vor. Það sést vel á því að þjóð-
in þráir frið og þarf frið í þeim
málum, til þess að geta hugleitt
betur, hvernig hún geti bezt stund-
að atvinnuvegi sina, svo að þeir
verði henni til sóma og eflingar.
Stjórnarfyrirkomulag vort, eins og
það er nú í aðalatriðunum, er ekki
svo þvingandi, að þjóðin geti ekki
stundað atvinnuvegi sína, eins og
henni bezt þykir. Þess vegna verð-
um við að Játa alla samninga í
sambandsmálinu bíða þangað til við
erum búnir að taka glögga stefnu í
þvi máli, — þangað til öll þjóðin
sem einn krefst þess, sem henni
ber. En hún verður að byggja
kröfur sínar á þroska og þreki sínu,
að sníða sér stakk eftir vexti — þá
mun hún ni því marki, sem hún á
að setja sér, að verða sjálfstæð i
orði og á borði, þ. e. efnalega og
andlega, — og síðan stjórnarfarslega.
En hvernig getur hún í næði náð
þeim þroska?
Og hverir eiga að vera leiðtogar
hennar og löggjafar I þeirri baráttu?
Að efnalegu sjálfstæði eiga auð-
vitað atvinnurekendur að vinna,
bændur til lands og sjávar, og aðr-
ir atvinnurekendur. Þeim mun vera
kunnugast, hvað ábótavant er hjá
þeim, og þeim er helzt trúandi til
að ráða bætur á því. Það er ekki
eðlilegt að embættismenn verði eins
úrræðagóðir í þeim efnum; þeir hafa
lítið við þeirra vinnu fengist og bera
því álíka skyn á hana og bændur á
embættisveik og embættisfærslu. Sér-
staklega á það við embættismenn í
bæjum. Sveita embættismenn má
telja bændur. Yfir höfuð ættu lög-
fræðingai ekki að vera jafn fjölmenn-
ir á þingi og verið hefir. Það sést
bezt á málum þeim, sem síðustu
þing hafa haft til meðferðar, að þeir
eru ekki heppilegir. í staðinn fyrir
að bera málin einfalt og ljóst fram,
hafa þau verið borin fram með svo
mikilli lagavizku og krókaleiðum, að
alþýða manna er ekki fær um að
fylgjast með. Þetta getur hver heil-
vita maður séð að er ekki heppilegf.
Hugur þjóðarinnar verður leiður á
að fylgjast með því sem hún skilur
ekki. Hún getur þar af leiðandi
ekki lagt neitt til málanna. Það eru
bví aðallega atvinnurekendur, sem
eiga að vera á þingi.
Eg held að nóg sé til af hæfum
mönnum úr þeirra flokki, til
skipa þingbekkina að mestu leyti.
Að minsta kosti hafa bændurnir
okkar ekki orðið stétt sinni eða þjóð
til mikiliar minkunar hingað til á
þingi, fremur en þeir, sem meiri
skólalærdóm hafa, þó þeir hafi ef
til vill verið nokkuð íhaldssamir á
landsfé. Þeir þekkja svitann, sem
peningarnir kosta þá, og er eðlilegt
að þeir vilji ekki kasta þeim í neina
óvissu.
Það er ef til vill engu síður vanda-
samt að finna heppilega leið til að
þroska menningu þjóðarinnar en til
að efla atvinnuvegi hennar. Ment-
un og menning ðll, á réttum grund-
velli, er undirrót vel stundaðra at-
vinnugreina.
í 79. tbl. ísafoldar þ. 13. okt. þ.
á. skrifar einhver »Birkibeinn« stjórn-
málaþætti, og talar aðallega um, hve
óvinveittir bændur á þingi séu allri
menningu. Hann fer ósæmilegum
orðum um þá og varar kjósendur
við að kjósa síika menningardólga á
þing.
Því gerir hann þetta ? Gerir hann
það aðeins til að auka flokkadrátt
og æsingar?
Eða veit hann ekki að meiri hluti
kjósenda eru bændur, annaðhvort til
lands eða sjávar, og hvert illyrði í
grein hans til þingbænda er eins og
löðrungur á þjóðina, eins og löðr-
ungur á mann, sem ekki veit að
hann hafi unnið neitt til saka, nema
ef það væri sök að fylgja sannfær-
ingu sinni.
Að öðru leyti er margt gott í
grein þessari, og ef Birkibeinn hefði
hafið árás sína á þingmenn á kurt-
eisari hátt, væri hver lista- og menn-
ingarvinur honum þakklátur.
Það er auðséð á ritgerð Birkibeíns
að hann telur það einu leiðina til
að efla menningu þjóðarinnar að fjár-
veitingarvaldið leggi drjúgan skerf
til í skáldalaunum og leikhúsbygg-
ingum o. fl. þ. h. til eflingar listum
og vísindum. Sjálfsagt hefir hann
nokkuð til síns máls. En það er
nú min skoðun eins og flestra þing
bænda, að það sé ekki heppilegasta
ráðið, það verði ekki almenn menn-
ing og ef til vill ekki holl.
Nú vitum við það að skáld eru
mörg hjá okkur og fleiri en hjá
nokkurri annari þjóð að tiltölu. Og
ef ætti að fara að launa alla, sem
hafa það að lifsstarfi að vera skáld,
gæti verið að fleiri yrðu skáld en
væru það að upplagi. Það er þvi
varúðarregla, sem þingbændur taka,
að launa ekki aðra en þá sem skáld
eru. Það sem fyrir þingbændum
vakir, er það, að auka alþýðument-
un, því þeir vita að alþýðumentun
á þjóðlegum og verklegum grundvelli
er þjóðarhnoss, sem er meira í var-
ið en leikritin eftir leikritahöfund-
ana, sem Birkibeinn nefnir. Þó
eiga þeir margfaldar þakkir skildar
fyrir þau. Þvi að eins verður þrek
Allskonar
niöursoönir
ávextir
mikið úrval
hjá
Jes Zimsen.
og þol í einhverjum manni, hvort
heldur er skáld, bóndi eða hvað
sem er, að hann hafi eitthvað fyrir
þvi haft að verða það sem hann er.
Það er alls ekki vist að bændur
séu þröngsýnni i velferðarmálum
þjóðarionar en lærðu mennirnir, að
minsta kosti ber stefnuskrá bænda-
flokksins það með sér, að þeir hngsi
ekki siður fyrir andlegu og efnalegu
sjálfstæði þjóðarinnar en embættis-
menn.
Það er sj ilfsagt af fj irveitingar-
valdinu að það styðji öll fyrirtæki,
sem til þjóðþrifa eru, hvort heldur
eru andlega eða efnalega, en það
verður að hafa það fyrir augnamið
að auka ekki útgjöld landssjóðs um
of, og eins það að ala ekki upp
iðjuleysingja í stað nytsemdarmanna.
Það er vandratað meðalhófið, og
enginn gerir svo öllum liki!
Sigurður Vilhjálmsson
frá Hánefsstöðum.
árin 1707—1709.
Það er sennilegt að Karl konung-
ur hafi fyrst ætlað að stefna her
sínum til Pleskov og sænsku Eystta-
saltslandanna. Og þetla sést meðal
annars á orðum hans sjálfs, er hann
mælti við Gyllenkrook áður en hann
færi úr Saxlandi. Gyllenkrook hafði
þann starfa á hendi að gera lands-
uppdrætti og ákveða það hverja vegi
herinn skyldi fara. Þeir konungur
höfðu rætt um eitthvað því viðvikj-
andi og mælti þá konungur: »Vér
ætlum oss eigi annað en hrekja ó
vinina burt úr landí voru og taka.
Pleskov, og verðið þér að undirbúa
þá árás. Konungur bauð Gyllen-
krook ennfremur að gera sérstakan
uppdrátt af héraðinu umhverfis
Pleskov og kveðja þangað liðsfor-
ingja, er sérþekkingu' hefðu á vígj-
um, til þess að stjórna árásinni á
kastalann. Þetta var gert og kon-
ungur lagði ríkt á við Gyllenkrook
að halda þessu leyndu, en það var
nægileg sönnun þess, að honum var
alvara. Gyllenkrook gerði auk þess
uákvæma áætlun úm árásina á Pleskov.
Svíar áttu að slá herhúðum í Pól-
landi og hafast þar við um vetur-
inn, en ráðast eigi á Pleskov fyr
en um vorið. Þá átti og Lewen-
haupt að koma þangað með her-
sveitir sinar frá Líflandi og Lybeck-
er með sínar hersveitir frá Einlandi.
Jafnframt átti að ráðast á Pétursborg
og Narva, og eftir að herinn hafði
tekið Pleskov, átti að neyða óvinina
til þess að leggja til höfuðorustu
einhversstaðar milli Pleskov 'og
Novgorod. Ef Rússakeisari vildi
eigi eftir það ganga að skilyrðum
Svía, átti að kalda sókninni áfram
til Moskva. Þá átti og herinn [