Ísafold - 14.02.1917, Síða 3

ISAFOLD
Hiernig snm íslenzkQ œttarnöfnin
Yerða til.
tveggju gróðann, ársarð Eim-
skipafélagsins, og verðhœkkun
lóðarinnar.
Og þannig ættu þau að ráð-
leggja bæjarsjóði að »spekólera.«
Það er annars sizt að undra,
þó bæjarstjórninni hafi verið fast
í hendi með að koma á stefnu-
breytingunni um að leigja lönd en
selja ekki. — Það hefir ekki það
sjaldan borið við að einstakir
menn hafi náð eignarhaldi á
bæjarlðndunum, ekki kostað til
þeirra einu eða neinu, en haft
stórfé upp úr því að selja þau
aftur — og það stundum jafnvel
sjálfum bænum.
Hér er óvenju mikið um peninga
í veltu eins og stendur, og senni-
lega meiri gróðahugur í mönnum
en nokkru sinni fyr.
Ekki alls fyrir löngu var eg
viðstaddur þar, sem talað var um
að góður gróðavegur væri að
atofna öflugt hlutafélag sem
»keypti uppc allar beztu bygg-
ingarlóðir bæjarins.
Þá menn, sem þannig hugsa,
dreymir ekki um verðhækkunar-
skatt.
Guðbrandur Magnússon.
Leiðrétting.
í grein Kr. Alb. í 13. tbl. ísafold-
ar, sem borið er út ásamt þessu
blaði í dag, hafa slæðst þessar villur:
Ofarlega í fjórða dálki á fremri síðu
blaðsins stendur »í beggja ættum
þeirra«, en á að vera »í ættum
þeirra beggja*. Ofarlega í öðrum
dálki á aftari síðunni stendur, að
sagan »Krossinn helgi« sé »tvisvar
sinnum lengri* en »Sýður á keyp-
um, en á auðvitað að vera »þrisvar
sinnum lengri*. í annari línu fjórða
dálks sömu síðu stendur »lýsingar-
þvælu«, en á að vera »lýsingaþvæl-
um«.
Sængknr konsúll
á Islandi í stað Kristjáns beitins
Þorgrímssonar verður H. Tofte
hankastjóri.
því um líkt, sem hér er oflangt
upp að telja, enda óþarft, því að
eg mun láta fylgja plöggum
fræðslunnar frá mér til eptirtíðar*
innar skrá um alla þá fyrirlestra
og efni þeirra, sem fluttir hafa
verið þann sjö ára tima, frá því
í Janúar 1910 þangað tifí Januar
1917, sem eg hefi haft fram-
kvæmdir fræðslunnar á hendi.
Eptir starfsemi alþýðufræðslu
Stúdentafélagsins má nú þegar
sjá mikil merki í bókmentum
vorum, og hefi eg þó ekki rann-
sakað það mál til hlítar. Fór
snemma á því að bóla, því að
1897 var prentaður i Tímariti
Bókmentafélagsins (XVII, 59—79)
fyrirlestur Þórhalls Bjarnarsonar
um páfann á vorum dögum, og
má vera að fleira hafi verið
prentað af fyrirlestrum fræðsl-
unnar í fyrri tíð. Þar að auki
var efnið í mörgum fyrirlestrum
Jóns sagnfræðings og Ágústs
Bjarnasonar þá víst fyrstu drögin
til ýmsra bóka þeirra, er þeir
síðan gáfu út.
Af fyrirlestrum frá þeim árum,
sem eg og samnefndarmenn mínir
hafa haft með fræðsluna að gera,
hefir, eg held mér sé óhætt að
segja, verið gefið út svo tugum
skiptir, bæði sérstakt og í blöðum
Það vwr hér á dögunum, þegar
mannanafnaneíndin hafði lokið störf-
um sínum, og menn voru einna
mest hugsandi um ættarnöfn, að
kunninpja mínum datt í hug að auka
við skírnarnafn sitt, og taka sér
ættarnafn, skírnarnafn hans Ottó
Björnsson. Hann hafði þegar í hug-
anum ættarnafnið Bjarnar, en svo
óheppilega vildi til að aðrir urðu á
undan honum að fá það löggilt.
Nú var úr vöndu að ráða, því þeg-
ar manni hefii dottið snjallræði í
hug, og verður að láta af því, er oft
og einatt erfitt að finna annað, sem
mönnum líkar eins vel. En það var
ekki eins erfitt og áhorfðist Ekkert
var annað en að setja depil milli
j og a, í Bjarnar, og breyta litlu
a-i i stórt a. Á þann hátt notaði
hann tvo fyrstu stafi af föðurnafni
sinu og hafði auk þess náð sér í
ættarnafn, litlu lakara em Bjarnar.
Þannig er ættarnafn O. Bj. Arnar's
til orðið. P. E.
Stephan G. Stephansson
skáld hefir tjáð heimboðsnefnd-
inni að hann þiggi boðið og mun
hans von með vorinu, líklega á
Gullfossi. Samskota er verið að
leita til að standast heimboðskostn-
aðinn og eru undirtektir góðar og
greiðar, svo sem vænta mátti.
V erzlunarmálaskriistofu
er kaupmannastéttin að koma á
fót, fyrir forgöugu Kaupmannafélags
Reykjavikur. Er svo tilætlast, að
hún verði vísir til kauphallar, þar
sem kaupmenn komi saman daglega,
og enn fremur upplýsingastofnun
fyrir kaupmenn úti um land um
vöruverð o. s. frv. — M*lt er að
forgöngumennirnir hafi trygt sér
Georg Ólafsson cand. polit. til að
veita skrifstofunni forstöðu.
Þetta er áreiðanlega spor í rétta
átt, sem kaupmenn eru að stiga
með þessu, og skrifstofustjórinn,
sem þeir hafa valið, sérlega fær
maður, svo að ætla má, að þetta
fyrirtæki verði til góðs gagns, ekki
einungis kaupmannastéttinni, heldur
viðskiftalífi landsins í heild sinni.
og tímaritum (Andvara og Skírni),
8V0 sem Um íslenzJca verzlun, eptir
Sighvat Gr. Borgfirðing, Rvík
1910 (28 bls.); Um Sigurð Breið-
fjörð, eptir sama, Rvík 1912 (bls.
36); Um heimilisiðnað á Norður-
löndum eptir Ingu Láru Lárus-
dóttur (Andvari XXXVII, 1912
bls. 34—63); Um jarðarfarir, hál-
farir og trúna á annað líf, eptir
Guðmund Björnsson (Skírnir 1913,
bls. 77—122); Guðrún Ósvífrsdóttir
og W. Morris, eptir A. Courmont
(Skírnir 1913, bls. 193—205);
Fjórir fyrirlestrar eptir Guðmund
Finnbogason (Skírnir 1913, bls.
206—219; 1914 bls. 149—165;
299-314; 337—351); Shilnaður
Norðmanna og Dana 1814, eptir
Árna Pálsson (Andvari 1914,
XXXVIII, bls. 118—142); Rann-
sókn dularfullra fyrirbrigða, eptir
Ágúst Bjarnason (Andvari 1914
XXXVIII, bls. 17—48); ísland og
ófriðurinn, eptir Bjarna Jónsson
frá Vogi, Ryík 1914 (bls. 1—50;
sérprent úr ísafold); Kraptaverkin,
eptir Jón Helgason (Breiðablik
1912); Um Galdra-Lopt, eptir
Bjarna Jónsson frá Vogi (Ingólfur
XHINr. 1—3); Bismark 1815—16
eptir sama, Rvík 1915; Alddhvörf,
eptir sama, Rvík 1914; Um œttar-
nöfn, eptir Árna Pálsson, Rvík 1916.
Skoðanamunur.
Eftir Sig. Guðmundsson á Selalæk.
•
£ f b i: I. Launam&lið — II. Höfð-
iagjar — III. AlþýÖa — IV. FAtækt —
V. Sparsemi — VI. Hagsæld — VII. Bú-
reikningar — VIII. Áatlanir.
Frh.
VII.
Búreikningar o. fl.
Skrifstofustjórinn mintist á bú-
reikninga, en ekki hlýlega. Likt
og honum sé ekki vel við, að
menn hafi reikningslegar gætur
á efnahag sínum, ef menn kynnu
þá að verða athugulli með efni
sín og sparsamari. Og hann leit-
ast við að sýna, að ekkert sé að
marka búreikninga, en bændur
stórgræði, hvað sem þeir segja
sjálfir.
Athuganir búandi prests í þessa
átt leggur hann einkennilega út,
og ónefndur bóndi fær dálítinn
þóst í grein hans og grunar mig
o. fl., að það sé eg, þótt ótrúlegt
sé, vegna þess hvað rangt hann
fer þá með efnið. Þó ætla eg að
hætta á það að eigna mér send-
ingu hans og sjá hvernlg fer.*)
Þessi póstsending hans hljóðar
þannig:
»Merkur bóndi, sem eg er svo
ósanngjarn að fría bæði vits og
gruna um gæzku, skýrir svo frá
nýlega. Eg byrjaði bú með 2700
kr., hefi búið í 31 ár og haldið bú-
reikninga. Tap mitt á búskapnum
hefir verið 600 kr. Eg álít, að
allir sem spekúlera, séu mesta
skaðræði i mannfélaginu. (Sjálfur
hefir hann þess vegna aldrei
spekúlerað.) Eg á nú eftir alt
þetta tap 38000 kr. Ýmsir stóðu
á öndinni, sem lásu þetta, út af
því, að sýslumaðurinn mundi
heimsækja hann og spyrja hann
um, hvar hann hefði stolið 34,700
kr. Sýslumaðurinn hreyfði sig
*) Ef skrifstofustj. talar það til
annars en mín, þá er honum
innan handar að tilgreina bónd-
ann og sanna, að ummæli sín séu
rétt. Væri eg þá fús til að af-
saka opinberlega nokkur ummæli
mín þessu viðvíkjandi. En þetta
mun honum reynast strembið.
Og svo er um enn fleira, þó að
mér sé það ekki nógu ljóst i
svipinn. Sumir hafa líka haft
þann ósið að geta þess ekki,
þegar fyrirlestrarnir hafa verið
prentaðir, að þeir hafi verið fluttir
fyrir alþýðufræðslu Stúdentafé-
lagsins. Það ætti að skoðast
sem skyldugt, að jafnan væri
frá því skýrt.
Hinn 12. Nóv. 1914 ritaði Stú-
dentafélagið á Akureyri, sem um
hríð hafði haldið nokkuð uppi
fyrirlestrum, alþýðufræðslunefnd-
inni hér, og fór þess á leit að fá
nokkuð af landssjóðsfé því til
umráða, er fræðslunni væri ætlað.
Með bréfi 22. Janúar 1915 færð-
ist nefndin undan því að verða
við þessum tilmælum. Hins vegar
kom formaður fræðslunnar hér
því svo fyrir, að Stúdentafélaginu
á Akureyri voru á Alþingi 1915
veittar 200 kr. hvort árið 1916
0g 1917 til fyrirlestrahalds. Þar
með var auðvitað ætlazt til, að
Akureyrarfélagið sæi framvegis
um fyrirlestrahöld í Norðlendinga-
fjórðungi, og ef til vill í norður-
hluta Austfjarða eptir því, sem
bezt lægi við.
Niðurstaðan af starfsemi al-
þýðufræðslu Stúdentafélagsins frá
ekki. Hann vissi, að búreikning-
arnir eru spilaþraut, sem aldrei
hefir gengið upp hér á landi. —
Þeir eru flókin gáta, sem engínn
hefir leyst. Hjá Eiríki prófessor
Briem munaði ávalt 17 aurum á
fæði eins einasta manns á dag
eftir því hvernig reiknað var.
Menn komast ekki nær því rétta
en hann. Til þess að geta gert
búreikninga í áttina til híns rétta,
þarf vandaðri hugsunarhátt en
presturinn og bóndinn sýnast hafa,
þeirra skrif eru ekkert annað en
tíundarsvikin gömlu i nýrri mynd.
Almenningur hefir verið dulinn
hins sanna.«
Þannig eru orð skrifstofustjór-
ans. Nú set eg hér einnig póst
um líkt efni úr ísafoldargrein
minni »Gandreiðin« í fyrravetur.
Hann er þannig:
»Mitt bú var, þegar eg byrjaði
að búa (1884 fyrir 31 ári), 2030
kr. með þá nýfengnum föðurarfi
(849 kr.) Guðmundar rika, sem
sumir kölluðu, Brynjólfssonar á
Keldum. í vor, sem leið, taldist
mér mínar eigur 36,850 kr., —
Skuldir 8510 kr. — Skuldlaust
28,340 kr.
Nú hefi eg skýrslu um það,
hvað eg hefi grætt 0g tapað ár-
lega, auk arfa, þegar eg reikna
mér frá byrjun 200 kr. í árskaup
og konu minni 100 kr. og 5°/0
ársvextir af skuldlausu búinu,
eins og næsti sparisjóður (Sparisj.
Árness.) hefir lengi gefið. En
dreg þar frá framfæri barnanna
(þriggja) 100 kr. á ári til 14 ára
aldurs. — Þá verður útkoman
þannig:
Tap i 18 ár, alls 3414 kr.
Gróði í 13 ár, alls 3108 —
Tap umfram gróða 306 —
j^Næstliðið fardagaár (1914—15)
var gróðinn 75.kr. Eg hefi frá
byrjun reynt að brúka hagsýni.
Vann, sem eg gat, stundum hálf-
svangur, en reiknaði út og at-
hugaði í tómstundum, og konan
min hefir verið mjög samtaka í
þessu, og þó unnið meira. "9 B
teVið lifðum lengi mjög ódýrt á
aílan hátt, en hinsvegar reyndi
eg að ávaxta hverja krónu alt
til þess að ná settu takmarki, að
efla búið það, að við gætum búið
laglega.
upphafi til þess, sem nú er komið,
er þá sú,
1) að á árabilinu 1895—1909 hafa
verið haldnir 182 fyrirlestrar
á 12 stöðum: í utan
Rvik Rvíkur
151 31
2) 1910-1916 252
á 66 stöðum: 97 155
248 186
eða alls 434 fyrirlestrar á 70
stöðum samtals (8 staðir hinir
sömu 1895—1909, sem 1910—
1916), þar af á 69 stöðum víðs
vegar um landið, utan Reykja-
vikur.
Að lyktum finn eg mér skylt að
votta góðum mönnum þakkir fyrir
alla greiðleika um fyrirlestrahöld
þann tíma, sem eg og meðnefnd-
armenn mínir áttu um fræðsluna
að sjá. Greiðleikarnir hafa verið
þeir, að eg hefi sjálfur getað
komizt hjá því að þurfa nokkurn
tíma að stíga í stólinn. Það hefir
komið sér vel, því að mér er lítið
um það gefið, nema eg megi til.
Jón Þorkelsson.
Mér hefir jafnan skilist, að
eftirlæti og þægilegt líf frá byrj-
un sé ógeefuleiðin, en hitt, að
leggja hart á sig og búa sér sem
bezt í haginn fyrir seinni tímann,
sé auðnuvegurinn. 30 ára strfð
okkar hefir fyrir góða ráðstöfun
forsjónarinnar borið þlessunarríka
ávexti.
Eg þykist fyllilega nógu rikur
og er ánægður með gang búsins,
en hinsvegar hefði eg óskað að
laga betur til á jörðinní, hefðu
efnin leyft það án þess að hnekkja
gangi búsins. En sérstaklega
óska eg eftir að losna betur úr
skuldum, svo eg sé sem frjáls og
sjálfstæöur maður.«
Þetta voru mín orð i nefndri
grein. Nú geta menn borið saman
orðin og tölurnar.
Eg sagðist hafa byrjað bú m®ð
€030 kr. Skrifstofustj. segir með
2700 kr. Eg tel mig hafa tapað
samkvæmt sýndri reikningsaðferð
306 kr. öll árin 31 að tölu. Hann
segir tap mitt 600 kr. Eg taldi
skuldlaust bú mitt 28,340 kr.
Hann lætur mig segja: Eg á nú.
eftir alt þetta tap 38,000 kr. Svo
segir hann. Ýmsir stóðu á önd-
inni, sem lásu þetta, út af því
að sýslumaðurinn mundi heim-
sækja hann og spyrja hann um,
hvar hann hefði stolið 34,700 kr.
Skrifstofustjórinn bætir þannig
sjálfur miklu við upphæðina, sem
hann gefur í skyn eða telur, að
eg hafi stolið. Þykir mér þó
nóg, ef sannast, að eg hafi stolið
því, sem búið hefir aukist fyrir
kaup og vexti samkvæmt minum
reikningi og auk þess fyrir móð-
urarf o. fl. arfa. _______________
Sama fjarstæðan er með aðrar
setningar en tölur, sem hann
lætur mig hafa sagt. Ekkert rétt
nema, búskaparáratalan.
Hvernig mun standa á þessari
spillingu hjá einstökum mönnum,
og frá hvaða rótum mun hún
runnin ?
Nafnkendir menn hafa snúið
orðum mínum til þess að geta
sagt þau röng. Einum þeirra
stefndi eg (málefnisins vegna),
en af því hann bætti fyrir það
á sáttafundi í orði og verki, þá
var eg einnig fús til sátta.
Fylgiskjal. 3
Yflrlit yfir fjárhag alþýðufræðslu
Stúdentafélagsins 1901—1916.
(Yfirlit áranna 1895—1900 er að
finna í skýrslunni hér að framan).
Reikningur í fj|
hljóp sjóði ^
1901—1902 428,29 85,09 j
1902—1903 854,70
1904 656,11 54,11
1905 Einginn reikningur gerður
sem sézt á því, að upphæðin
54,11 er færð sem eptirstöðvar
yfir á reikning 1906.
Reikningur
hljóp
1906 642,77 í sjóði 82,29
1907- -1908 687,82 skuld 8,72
1909 637,92 í sjóði 203,91
1910 1225,14 í sjóði 200,49
1911 948,72 skuld 28,93
1912 983,32 skuld 37,00
1913 861,46 skuld 30,76
1914 832,40 í’sjóði 72,74
1915 767,09 í sjóði 65,07
1916 697,02 i sjóði 98,85
Tvö blöð af Isaiold koma
út i dag; nr. 13 og 14.