Ísafold - 05.05.1917, Síða 1

< Kemur út tvisvar
í viku. Verðárg.
; S kr., erlendis 7^/a
1 kr. eða 2 dollarjborg-
, Ist fyrir miðjan júlí
erlendis fyrirfram.
, Lauaasala 5 a. elnt
XLIV. árg.
ísafoldarprentsmiðja. Rítsíjáii: Dlafur Hjörnssan.
Reykiavik, liugardaginn 5. maí 19x7.
Talsimi nr. 455.
Uppsögn (skrifl.
bundin við áramót,
er ógild nema kom-
in sé tll útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
só kaupandi skuld-
laus vlS blaSlð.'
29. tölublað
Okkar kæri faBir og tengdafaBir, p'rófessor dr. Harald
K r a b b e, andaðist á heimiii sínu í Kaupmannahöfn 25. þ. m.,
86 ára gamall.
Reykjavik 28. apríl 1917.
Th. Krabbe. Margarethe Krabbe.
•Reynslan er sannleikur* sagði *Repp« eg
þótti aft vitrari maöur. Reynsla alheims heíir
dsemt Forrtbíla að vera bezta allra bila, og
alheims rióm veröur ekki hnekt, Af Ford-
iJilum eru fleiri A feib í heimiuum en af öll-
nm öðrum biltegundum samanlagt. Hvað
sannar það? I»að sannar það. Fordbillinn
©r beztur allra bíla enda hefir hann unnið
sér öndveigissœti meðal allra Bila, hjá öllum
þjóðum, og hlotið heiðursnafnið
V eraldarvagn.
Fást að eins hjá undirrituðum sem einnig
selur hinar heimsfrægu DIJNLOP DEKK og
4SL0NGUR fyrir allar tegundir bila.
P. Stefánsson,
Lœkjartorgi 1,
Pökk.
Astúðarþöklc til ykkar allra sem
vermduð mig velvildar hug á sex-
tugasta afmœlinu mínu, og gáfuð
mér gullið hið rauðat
25. apríl 1917.
Óföf á Jiföðum.
'Tií káúpenda
fsafoídar.
Enda pótt allur útyájukostnaður við
blöð hafi marofaldast síðan núgíldandi
verð á ár%an$i Isafoldar var sett —
hefi e$ afráðið að hœkka ekki verð
blaðsins petta árið, heldur takmarka
nókkuð blaðafjðldann á árinu í peirri
von að peirri dýrtíðar óáran, sem nú
drotnará pessu sem öðrum sviðum, linni
dður lanqt um líður.
Mun lsafold pví eiqi korna út
regluleqa nerna einu sinni í viku, á
lauqardögum, pað sem eftir er ársins,
en pó við og við tvisvar, og aukablöð
fylqja peqar nauðsyn krejur.
Af pessari óhjákvamilequ tabnörk-
un á útqáju blaðsins leiðir einnig pað,
að eq verð að vuelast til pess við pá
háttvirtu vini Isajoldar, er senda henni
ritsnúðar, að peir kosti kapps um að
segja pað, sem peim býr í brjósti í
sem styztu tnáli.
Um allan heim haja blöðin orðið
annaðhvort að hœkka verð sitt að
miklum mun eða pá takmarka stórum
útqájuna, oq meqa pví íslenzkir blaða-
lesendur eigi láta sér breqða pótt svo
fari og hér hjá oss.
Ófafur Björnssoti.
Um sýsliimannsembættið
í Árnessýslu sækja: Einar Jón-
asson stjórnarráðsskrifari, Eiríkur
Einarsson settur sýslumaður þar,
Guðm. Eggerz sýslum., Guðm.
Hannesson lögm. tsafirði, Magnús
JóMson lögfr. Kaupmannahö "n,
Óiafur Lárusson lögm., Páll Jóns-
son lögm., Sigurður Lýðsson
stjórnarráðsskrifari og Steindór
Gunnlaugsson cand. jur.
Hvernig er oss stjórnað?
«
i.
Á þessum óvenjulegum tímum
er allur heimurinn á í stríði, ó-
friðarþjóðirnar vega hver aðra
vopnum, en hlutlausu þjóðirnar
verða að berjast baráttu sinni til
að geta lifað, til þess að geta
stundað atvinnu sína í friði —
jafnvel til þess að geta forðað
eínstaklingum þjóðfélagsins frá
sultarhörmungum. Þá veltur mik-
ið á landsstjórninni. A henni
hvílir aðallega ábyrgðin, ábyrgð-
in á því hvernig atvinnuvegun-
um farnast, ábyrgðin á því hvern-
ig landsmönnum tekst að lifa lífi
sínu fram úr ófriðarhörmungun-
um.
Núverandi landsstjórn tók við
stjórninni upp úr næstliðnu ný-
ári. Flokkur manna í landinu
hafði hafið andróður mikinn gegn
Einari Arnórssyni ráðherra. Hann
var beittur óbilgjörnum, líttgrund-
uðum dómum. Mest á hann ráð-
ist fyrir ófriðarráðstafanir hans,
og þá mest fyrir þá ráðstöfunina
sem allur hávaði landsmanna nú
— ckki nema ársþriðjungi eftir
að hann er farinn úr ráðherra-
sessi, viðurkennir leynt og ljóst,
að hafi verið mjög góð ráðstöfun,
heppilegasta stjórnarráðstöfun síð-
an ófriðurinn hófst — samning-
urinn við Breta. Þeir höfðu unn-
ið það á, að Einar Arnórsson
taldi rétt að kalla alþingi til
aukafundar i desembermán. síð-
astl. Þogar þing kom saman
lagði hann niður völdin, Varð
því eitt af aðalhlutverkum auka-
þingsins að sjá landinu fyrir
nýrri stjórn.
Hvernig það gekk skulum vér
nú ekki rifja upp. Stympingarn-
ar um völdin á aukaþinginu eru
alþjóð kunnar. Þær eru ekki
þess verðar, að hafðar séu á lofti.
Svo lítt til sóma löggjafarþingi
voru.
Niðurstaðan varð, svo sem
kunnugt er, bræðingsstjórn sú,
sem nú fer með völdin.
Ýms þau atvik lágu að tilorðn-
ingu þessarar stjórnar, sem ekki
spáðu góðu.
Þingið virtist hafa það á til-
finningunni, að enn alvarlegri
timar færu í hönd en verið höfðu.
Það sýndu og ýmsar ráðstafanir
þingsins, þar á meðal sú, að bæta
tveim Ýáðherrum við, hafa þá 3
í stað 1. Hugmyndin mun hafa
verið sú, að einum manni væri
ofvaxið að standa fyrir landsbú-
inu á þeim erfiðu tímum, sem í
hönd færu. Það átti áð styrkja
stjórnina — til forsjálni og fram-
kvæmdarsemi.
í stað nú að skipa ráðherra-
sætin duglegura, hygnum, fram-
takssömum og framkvæmdasöm-
um mönnum, i fullu lífsfjöri og
með fuþu starfsfrelsi — er stjórnin
skipúð þrem mönnum, sem kornn-
ir eru á efri ár meira eða minna
þreyttir af störfum lífsins og eng-
inn þeirra reyndur að sérstakri
\
framtakssemi eða framkvæmdar-
semi. Stjórnin skipaðist svona,
af tilviljun. Enginn flokkUr í
þinginu var nógu sterkur itil að
mynda stjórn. Loks leitaði sterk-
asti flokkurinn samvinnu við tvo
aðra flokka um stjórnarmyndun-
ina. Hann bauð fram einn mann.
En þegar hinir áttu að leggja til
sína fulltrúa í stjórnina, fór alt á
ringulreið. Leikslokin urðu þau,
að tilviljunin>. kom öðrum ráð-
herranum að með fylgi 4 þing-
manna, en hinn komst að þann-
ig, að hann gerði það fyrir hinn
nýmyndaða flokk sinn í gustuka-
skyni — af því flokkurinn gat
ekki komið sér saman um neinn
hæfan mann!
Og svo tekst þannig til við
skiftingu verkanna milli þessara
manna, að vandamesta embættið,
sem öll ófriðarmálin falla undir
— auk umsvifamestu umboðs-
starfanna, dæmist á elzta
manninn í ráðuneytinu. Aldur-
einn hefði auðvitað ekki þurft að
gera hann illa til þessa starfa
fallinn. En við -það bætist, að
þetta 'er maður, sem nú kóm í
fyrsta skifti inn í þingsalinn, al-
óvanur öllum pólitiskum störfum
og alóvanur öllum þeim störfum,
sem hans biðu í stjórnarráðinu.
En svo gamall var hann, að það
hlaut að vera honum ókleift að
koma sér niður í þessum störfum,
venjast þeim og verða duglegur
á þvi sviði.
Þegar stjórnin tók við völdum,
i síðastliðnum janúarmánuði, léí.<
Isafold það uppi, að hún myndi
»ekki fara í neina aðfinninga-
lúsaleit gagnvart henni, og sízt
af öllu láta sig henda að æsa al-
menning upp á sviði viðkvæm-
ustu utanríkismála gegn stjórn-
inni í flokkshagsmuna skyni!
»En á hinn bóginn, mundiísafold
telja sér skylt að vera á verði
gagnvart hinni nýju stjórn, rækja
þá skyldu, að finua hóglega að
ef hún fer rangt í sakir, áð blaðs-
ins dómi. En vér finnum of mjög
til alvöru tímanna — til þess að
gera oss leik ,að þvi, að andæfa
öllu sem stjórnin tekur sér fyrir
hendur. Þau breiðu spjótin, er
of mjög hafa tíðkast upp á síð-
kastið, viljum vér ekki nota.c
Vér vildum gefa stjórninni
reynslutíma; gefa henni kost á
að sýna sig. Láta hana óáreitta
á undan.
En athafnir og athafnaíeysi
stjórnarinnar er nú orðið svo við-
sjárvert, að full ástæða virðist til
þess að taka það til athugunar.
Eins og vér þykjumst hafa gefið
stjórninni fullkomiega sæmilegan
»næðis«-tíma, máske sýnt þár of
mikið umburðarlyndi, eins munum
vér forðast að haga gagnrýni
vorri svo, að landinu geti stafað
nokkur hætta af útávið, svo sem
vafalaust átti sér stað á síðast-
liðnu ári fyrir tilverknað andófs-
flokksins. þá.
)
Utanríkismál vor.
Sumir hafa haldið því fram að
vér, íslendingar, ættum engin utan-
ríkismál. Danir hafa haldið því fram
að, ef vér ættum þau einhver, þá
væri þau ekki okkar meðfæri. Þeir
yrðu að fara með þau fyrir okkur.
A hvaða rétti sá myndugleiki Dana
byggist hefir ekki enn verið upplýst,
hvorki af Dönum né öðrum.
Margir hérlendir menn hafa talið
okkur óumflýjanlega nauðsyn að Já
Ðani til að fara með utanríkismálin
fyrir okkur; aðrir hafa lítt- sint þessu,
af algengu tómlæti; látið það gott
heita að svo væri. Og kenningunni
um gagnsemina af því að Danir færu
með utanríkismálin fyrit okkur hefir
eigi orðið hrundið með áþreifanleg-
um dæmum — fyr en nú.
Norðurálfuófriðurinn hefir um-
skapað margt, bre}rtt skoðunum
manna á mörgu, leitt í ljós margt,
sem áðucvar hulið fjöldanum.
Eitt af því sem ófiiðarástandið
hefir jeitt fram i dagsbirtuna er það,
hve óumræðilega Htilfjörleg eru
þau not sem vér höfum af því að
áta Dani fara með utanrikismál
okkar, já, meira að segja hve heettu-
leqt það getur verið að hafa þau í
íöndum Duna.
Hér er ekki tilgangurinn að hnýta
neitt í Dani. Oss er það fullljóst
að Danir hafa átt meira í vök að
verjast ,en flestar hlutlausu þjóðirnar,
?ar s'em land þeirra liggur í klip-
unni milli tveggja voldugustu óvina-
þjóðanna. Þeir hafa fyllilega átt
nóg með sig. — Við höfum held-
ur eigi krafist mikillar hjálpar af
þeim. Vitað, sem var, að við stönd-
um betur að vígi en Danir sjálfir a.ð
ýmsu leyti og því kos ð að hjálpa
okkur sjálfir.
Þetta gerðum við í tið síðustu
stjórnar. í aðalutanrikismáli voru,
verzlunarmálinu, gerðum við samn-
ing við þá ófriðarþjóðina, sem við
eigum mest viðskifti við. Núver-
andi stjórn endurnýjaði þann samn-
ing. Eigi er annað sýnna en að nú
verði að semja, og það sem fyrst,
við aðra þjóð sem nú er komin í
ófriðinn, Banflamenn í Norður-Am-
eriku. Eins og brezka stjórnin samdi
ummælalnust við okkur og danska.
stjórnin þá hafði ekkert við það að
athuga,1 eins mun fara nú, ef vér
þurfum að semja við Bandamenn.
Þegar á reyndi urðu Danir að við-
urkenna rétt okkar til að semja við
aðrar þjóðir. Nú verðum vér að
búa okkur undir að taka alqerleqa að
okkur utanrikismál okkar peqar ófriðn-
um slitur og þá að sjálfsögðu setja
réttar heimildir á skip okkar á heims-
höfunum, okkar eigin fána i stað
fána annarar þjóðar.
Á landsstjórninni hvílir mikil ábyrgð
í þessu efni. Hún má ekkert gera,
sem víkji af þeirri braut sem þegar
er lagt inn á. Þess hlýtur þjóðin
að krefjast. Og hún má ekkert láta
ógert til þess að undirbúa það, að
vér tökum þessi réttindi vor alqer-
lega í eigin hendur þegar að ófriðn-
um loknum, ef ekki þykir ástæða til
að gera það fyr.
t
Andrés Fjeldsted
óðalsbóndi.
Hann lézt í Landakotsspítala fyrra
sunnudag 22. apríl eftir nokkura
egu hér í bæ, en langvinna van-
leilsu áður. Var fluttur hingað til
bæjarins fyrir páska — mjög þungt
raldinn, ef verða mætti að holdskurð-
ur gæti bjargað lífi hans. En svo
reyndist ei. Banamein hans var
gerð í mjöðm.
Andrés heit. var á 2. ári um átt-
rætt, f. 1835 á Fróðá á Snæfellsnesi.
Var faðir hans Andrés Vigfússon
:jeldsteð. En kona Vigfúsar var
Karítas dóttir Magnúsar sýslpmanns
^etilssonar og er mikill ættbálkur
frá honum kominn svo sem kunn-
ugt er. Móðir Andrésar heit. var
3orbjörg Þorláksdóttir, systir Gríms
íirðtannlæknis í Khöfn. Voru þau
systkin ættuð frá Hvallátrum. s
Móður sína misti Andrés á æsku-
aldri og fluttist svo með föður sín-
um að Hvítárvöllum árið 1846, og
bjó þar síðan fram undir aldamót,
eða meira en hálfa öld. Tók And-
rés sjálfur við búinu við lát föður
síns (1862) og bjó sinu mikla rausn-
arbúi þar undir 40 ár.
Ári síðar (1863) kvæntist Andrés
Sesselju Kristjánsdóttur (f. 1840) frá
Geitareyjum, mestu merkiskonu, sem
lifir mann sinn. Af 11 börnum
þeirra hjóaa lifa 4 synir: Andrés
augnlæknir, Lárus yfirdómslögmaðnr,
Sigurður, bóndi i Ferjukoti og
Kristján lögregluforingi í Winnipég.
Um aldamótin seldi Andrés heit.
Hvítárvellina baróni nokkurum,
Boileau, en fluttist sjálfur að Ferju-
koti cg síðar að Ferjubakka, er Sig-
úrður sonnr hans tók við búi í
Ferjukoti, og bjó þar til dauðadags.
Þann er þetta ritar brestur kunn-
leika til að lýsa Andrési Fjeldsteð
nokkuð nánar, sem þó væri marg-
faldlega vert, svo einkennilegum og
merkum manni. Tvens minnist eg
i svip, sem eg jafnan frá æsku hefi
he rt Andrés heit. orðlagðan fyrir,
og er það listahagleikur hans á út-
skurð og anrtað og framúrskarandi
skotfimi hans, sem hann varðveitti
fram á elliár.
Það mun eigi ofmælt um Andrés -
Fjeldsteð, að með honnm feé einhver
i