Ísafold - 26.05.1917, Blaðsíða 2

2
ISAFOLD
I
0
I
0
■

[
Heildsala.
Árni Eiríksson
Tals, 26ð og 554. Pósth. 277, [
Smásala
— Vefnaðarvörur, Priónavörur mjög fjölbreyttar. —

■OD
Saumavélar með fríhjóli
og
5 ára verksmiðjuábyrgði
Smávörar er snerta saumavinnu og hannyrðir.
Þvotta- og hreinlætisvörur, beztarog ódýrastar
Tækifærisgjafir — Jólagjafir — Leikföng.
-..—”=ni
DB9E

IE
a:
Styrkfarsjóður W. Fischers.
Þeir, sem vilja sækja um styrk úr þessum sjóði, geta fengið prentuð
eyðublöð hjá Nicolai Bjarnason. Bónarbréfin eiga að vera komin til
stjórnendanna fyrir 16. jiili.
Stjórnin.
oss þriðja skipið, þá kvað við »heyr« I
hjá þingheimi.
Og það stóð ekki við orðin tóm.
K!lukkutíma síðar lagði einn borgari
bæjarins fram 2000 krónur, hundr-
aðasta hlntann af því sem á vantar.
Ef 99 menn gerðu sem þessi væri
upphæðin fengin. Ýmsir hafa lagt
í félagið síðan.
Það er enginn vandi að láta flytja
þau tíðindi á aðalfundi félagsins 23.
næsta mánaðar, að öll upphæðin sé
komin. Og það hér á landi. Enn
hefir enginn nýju hlutanna farið út
úr landinu.
Vér getum þetta vel. Og úr því
við getum það, þá qcrum það.
Ufanrikismál vor,
—o—
Aths. viö grein hr. dósents
Holgers Wiehe.
Vér bjuggumat ekki við að
mikið þyrtti að ræða hú orðið
skoðanir þær, sem vér héldum
fram í 30. tbl. ísafoldar um utan-
ríkismál vor. Töldum að eins
ástæðu til að minna landsstjórn-
ina á afstöðu íslendinga í þeim
málum. |Enda hefir enginn Is-
lendinga orðið til að andmæla
skoðunum vörum. Hins vegar
töldum vér skylt að birta athuga-
semdir hins góðkunna Dana, hr.
Wiehe, þótt hann líti öðrum aug-
um á málið en vér.
Hr. Wiehe segir að Danir muni
setja það upp, ef vér tökum al-
gerlega að oss utanríkismál vor,
að þá sé sambandinu slitið al-
gerlega. Ef svo yrði hlytum vér
að taka því, er vér erum full-
ráðnir í því að taka þessi mál að
oss sjálfir. Þá ákvörðun yrðum
vér að taka sjálfir með fullri á-
byrgð og á eigin ábyrgð. En
réttur vor til þess að taka slíka
ákvörðun er hinn sami fyrir því.
Hitt mun mega deila nokkuð
um, að minsta kosti frá sjónar-
miði Dana, hvort oss sé hentugt
að taka sjálfir utanrikismálin
eða, hvort oss sé það »hættu-
laust«, eins 0g hr. Wiehe kemst
að orði. Sjálfsagt má finna kosti
á því fyrirkomulagi að Danir
fari með utanrikismál vor. En
ókostirnir eru áreiðanlega marg-
ir. Að voru áliti yfirgnæfa þeir
langsamlega kostina. Hr. Wiehe
telur einn aðalkostinn, að meðan
Danir komist hjá ófriði sé held-
ur eigi ráðist á okkur; þetta gæti
hugsast öðruvísi ef vér réðum oss
algerlega sjálfir. Lengra vill hr.
Wiehe þó ekki fara. Enda erfitt
að gera ágizkanir um hvort vér
kæmumst ekki eins lengi hjá
ófriði sem Danir. Vér óskum
Dönum að komast hjá ófriði. En
ef þeir lenda í ófriði út úr mál-
um oss algerlega óviðkomandi er
það hart að fjendur Dana skuli
um leið hafa rétt á að skoða oss
sem ófriðarþjóð og fara með land
vort þar eftir — alsaklausa af
öllum ófriðarhug.
Hr. Wiehe óskar oss, að vér
verðum ekki að »kotríki« eins 0g
t. d. San Marino og Andorra.
Fólksfæðin ein og fátæktin gæti
yfirleitt gert oss að kotríki. 0g
aðstaða vor er svo alt önnur en
nefndra smáríkja, að samlíkingin
á ekki við. Og hvað er kotríki?
Hvað fólksfjölda og efni snertir
er t. d. Danmðrk kotríki saman
borið við Stórabretland, Banda-
ríki Norður-Ameríku 0. s. frv.
Þó telja Danir sig færa að fara
með utanrikismál sín án yfir-
stjórnar Danmörku stærri ríkja.
Hér er aðeins um samanburðar-
mun að ræða.
Eins og hver fullveðja maður
verður sjálfur að taka ákvörðun
um lífsmál sín án þess að vera
bundinn vilja-þess, sem hefir tal-
ið sig húsbónda hans, eins er um
hverja þjóð. Þótt fátæklegt hafi
verið hjá frumbýling í byrjun,
hafa sést þau dæmin að hann
hefir komist í kvisti við fyrri
húsbændur sína á ýmsum svið-
um.
Hvað oss sé hentugast verðum
vér að ákveða sjálfir. Réttinn til
að fara með utanrikismál vor
teljum vér oss hafa.
Gestur
i ný-íslenzkum skáldskap.
Bókmenta hugleiðir.gar
eftir Alexander Jóhannesson.
Byltingaöldum í bókmentum menn-
iugarþjóða Evrópu skolar flestum
einhverntíma upp að íslandsströnd-
um, stundum fljótt, en oftast eftir
iratugi eða aldahvörf. Nafnfrægur
þýzkur sagnaritari, Karl Lnmprecht,
(nýlátinn) hélt því fram, að menn-
ingarþroski þjóðanna gengi ætíð i
sömu stefnu og að menning einnar
þjóðar yrði að fara í gegnum sama
hreinsunareld og menning þeirrar
þjóðar, er lengra væri komin áleiðis,
þvi ef borin væri saman bókmenta-
saga ýmsra þjóða, bylgjuðust þær
hreyfingar upp og ofan: sama efni
og búningur, listastefnur og skoðan-
ir kæmu alstaðar í Ijós, bjá einni
þjóð 100 árum seinna en hjá annari.
Því væri hægt að sjá hjá þeirri þjóð,
er skamt væri komin áleiðis, hvert
hún myndi stefna. Þessvegna er
samanburðar-bókmentasaga mikils
metin. Öldur rómantízku stefnunn-
ar, er hófst nær samstundis á Frakk-
landi, Þýzkalandi og Englandi um
og eftir 1800, fara fyrst að gera
vart við sig á íslandi nær 50 árum
seinna. Hlutsæisstefnan, er uáði mest-
um blóma um og eftir 1880, gerir
vart við sig hér á landi á síðustu
árum.
í leikritalist kennir áhrifa Ibsens
mjög fljótt hér á landi, fyrst i leik-
riti Eggerts Ó. Brím »Gissur Þor-
vaidsson«, síðar í leikritum þeirra
Indriða Einarssonar og Jóhanns Sig-
œjónssonar. Allar germanskar þjóð-
ir höfðu upprunalega ljóðstafasetningu
í kvæðum sínum, en sleptu henni
fyrir meira en 900 árum síían —
nema íslendingar. Mundu nú Lamp-
recbts-sinnar ætla, að sá timi kæmi,
er íslendingar færu í þessu að dæmi
annara þjóða og sleptu ljóðastöfun-
um, síður,-að aðrar germanskar þjóðir
tækju upp Ijóðstafaseiningu aftur, þó
að þeir viðurkendu annars listagildi
íslenzkra ljóða, hæði efni og búning.
Þó skoðanir Lamprechts væru algild-
ar, mundu þó fáir efast um, að gáf-
aðri bókmentaþjóð mundi vera unt
að forðast ýmsar ógöngur og villi-
stígu ríkjandi bókmentaskoðana ann-
ara þjóða, er hún ætti eftir að kynn-
ast, ef hún gerði sér far um það í
tæka tíð að virða fyrir sér kosti og
lesti þessara skoðana. Þeirri þjóð,
sem orðið hefir aftur úr á ým.um
sviðum í alheimsframþróuninni, og
keppir að sama takmarki og þær
menningarþjóðir, er lengst eru komn-
ar, ríður meira á að líta í kring um
sig, virða þá viðburði fyrir sér, sem
eru að gerast, hvort heldur er í bók-
mentum, listum, trúmálum eða öðru,
en að líta um of aítur í tímann, þó
vitanlegt sé, að nútíðar- og framtíðar-
menning byggist á fortíðinni. Gróðr-
arskúrirnar eiga að koma frá þeim
þjóðum, er lengra eru á veg komn-
ar. Enda sýuir það bókmentaþroski
anuara þjóða, að þá fyrst urðu veru-
legar breytingar til batnaðar, er þeir
menn risu upp meðal ^þeirra, eins
og t. d. Lessing hjá Þjóðverjum eða
eða Voltaire hjá Frökkum, er kendu
þessum þjóðum að þekkja sfálfar sig
og beindu athygli þeirra að afreks-
verkum annara þjóða. Þessir tveir
menn urðu gerbótamenn á sviði bók-
meuia og trúmála, er ollu engu
minnx brrytingum en t. d. uppgötv-
arar á öðrum sviðum. Þó að slikir
menn séu fátíðir, bendir þó starf
þeirra í þá átt að vert sé að kynna
sér nútíðarviðburði og nútiðarsögu
sinnar þjóðar engu síður en liðnar
aldir og alhuga með samhnburði á
öðrum þjððum, hvað standi til bóta
og hvað læra megi af öðrum þjóð-
um. Þetta hafa Þjóðverjar séð manna
bezt. Engin þjóð í heimi þekkir
eins vel sögu, bókmentir og hvers-
kyns framfarir annara þjóða, á enga
tungu eru þýdd eins mörg skáldrit
annara þjóða og þýzku.
Orð Hórazar um álit og virðingu
gamalla rithöfunda og lítilsvirðingu
samtíðarskáldanna: est vetus atque
probus, centum qui perficit annos
(sá er gamall og góður, er hefir
lifað hundrað ár) eru enn í dag al-
gild víða, ekki sízt hér á landi.
Rannsóknir á list gildi lélegra og
lítt verðra skáldrita eru gripnar feg-
ins hendi, ef skáldið er nógu gam-
alt, þó þau að öðru leyti hafi lftið
eða ekkert bókmentagildi. Um þá
eru samin lærð og löng rit, en nú-
tíðarskáldin látia eiga sig. Ber þá
oft við, að menn henda ekki auga
á ýmsum kostum samtíðarskáldanna
fyr en seint og siðör meir, þó að
vitanlegt sé, að ef bent væri ræki-;
lega á kosti og galla samtíðarskáld-
anna, væri auðveldara að hreinsa
sorann og beina skáldunum inn á
nýjar brautir. í íslenzkum bókment-
um hefir þetta brunnið við eins og
annarstaðar. Menn hafa ekki kunnað
að meta samtiðarskáldin fyr en oft
löngu siðar.
íslenzkar bókmentir bafa á siðasta
mannsaldri auðgast meira en á mörg-
um öldum á undan, listategundun-
um hefir fjölgað, útsýnið stækkað,
erlendar bókmentir hafa haft heilla-
vænleg áhrif á marga, ljóðlistin hefir
þioskast að efni og orðfæri, leik-
ritagerð hefir orðið til af frumsmið-
um þeirra Sigurðar Péturssonar og
annara, skáldsagnagerð einkum þrosk-
ast í sögum þeirra Einars Björleifs-
sonar og Jóns Trausta, þýðingum
á ljóðum og sögum erlendra góð-
skálda fjölgar árlega.
í blöðum og tfmaritum síðustu
ára hafa oft birzt kvæði, nýyrking-
ar úr gömlum efnivið, þýðingar,
bragraunir 0. fl. undir nafninu Gest-
ur; ýmsar nýungar eru fólgnar í
þessum kvæðum og vísum Gests,
er menn máske ekki hafa tekið eft-
ir, og skal því reynt að þessu sinni
að líta nokkru nánar á skáldskap
Gests og nýungar hans.
(Framh.)
Hringferð Hringsins. Á annan
hvítaaunnudag efnir kvenfélagið Hring-
urinn til almennrar skemtunar fyrir
bæjarbúa. Er það hin svonefnda
»hringferð HringsinsC. Fyrir að eins
kr. 1.25 geta bæjarbúar v a 1 i ð um
einhverjar beztu skemtanir, sem eru
á boðstólum í höfuðstaðnum. Söngur,
ræðuhöld og sjónleikar, reka hvað ann-
að og loks á þriðjudagskvöld klykt út
með kirkjuhljómleikum og kostar að-
gangur að þeim 50 aura í viðbót.
Allur ágóðinn af »hringferðinni«
rennur til berklaveikra fátæklinga úr
Reykjavík.
Um »hringferðina« geta menn lesið
nánara í auglýsingu hér í blaðinu í
dag.
Sextugsafmæli átti Bigurður Eiríks-
son fyrv. regluboði þ. 12. þ. m. Var
honum þá haldið fjölment samsæti af
reglubræðrum hans, og færðar gjafir
(göngustafur silfurbúinn og nokkur
fjárfúlga, flutt kvæði eftir Guðm.
Guðmundsson). Er Sigurður vel ern,
þótt kominn sé þetta á efri ár.
Erindreki landsstjórnarinnar í New-
York verður fyrst_um sinn Jón Sívert-
sen skólastjóri og heildsali.
Prestsvígsla. Á annan í hvítasunnu
verða vígðir 4 guðfræðiskandídatar i
dómkirkjunni: Jakob Einarsson, að-
stoðarpreetur að Hofi í Vopnafirði, Ei-
ríkur Álbertsson, aðstoðarprestur að
Hestþingum í Borgarfirðl, Sigurjón
Jónsson, prestur að Barðl í Fljótum
og ‘I’orsteinn Kristjánsson prestur að
Mjóafirði. Síra Friðrik FriðrJksson lýs-
ir vígslu.
Hvítasunnumessnr í dómkirkjunni r
1. hvítasunnudag kl. 12 síra Bj. Jóns-
son og kl. 5 síra Jóh. Þork. 2. hvíta-
sunnudag kl. 12 prestvígsla. Engin
síðdegismessa.
Messur. A hvitasunnudag i frí-
kirkjunni í Rvík kl. 2 (sr. Ól. Ól.) og
kl. 5 síðd. (sr. Sig. Siv.). — A annan
i hvítas. í frikirkjunni í Hafnarfirðí
kl. 12 (síra Ól. Ól., ferming).
Skipsstrand. Seglskip með saltfarm
til Kveldúlfsfólagsins strandaði suður í
Grindavík núna í vikunni.
Hljóinleika efndi hr. Theodor Arna
son til í Nýja Bíó á sunnudaginn var.
Lók þar 14 manna hljóðfærasveit undf-
ir haudleiðslu Theodors og þótti tak-
ast mætavel — taka greinilega fram
hljóðfærasveitum þeim, sem áður hafa
leikið hér.
Allur ágóði hljómleikanna, kr. 227,00
rann til litlu telpunnar Slgr. Arna-
dóttur, sem varð fyrir bifreiðar-meiðsl-
unum hór í vor.
Kvöldskemtuu. Tvisvar í vikunni
hefir Bjarni Björnsson leikari og mál-
ari boðið til kvöldskemtunar í Iðnó.
Voru þar leiknir 2 útlendir smáleikir^
og var mikið hlegið. Bjarni fór til
Vesturheims með Lagarfossi til dvalar
í Chicagó fyrst um sinn.
Eldsneytisskrifstofa fyrir bæino
er opnuð í dag í Iðnskólanum. Jón
verkfr. Þorláksson veitir henni for—
stöðu. Er svo til ætlast að bærinn
hefji mótekju í stórum stíl og birgf'
bæjarbúa til vetrarins. En hver heim-
ilisfaðir á að leggja fram annaðhvort-
fé eða vinnukraft til mótekjunnar-
Gert er ráð fyrir, að mórinn muni
kosta 25 kr. hver smálest og mæla
svo fróðir menn, að 21/, smál. af mó
svari til einnar smál. af kolum og
getur það ekki heitið dýrt eldsneyti
nú á tímum.
Landssjóðskolin úr Ceres hafa að
dálitlum hluta verið afhent Rvíkurbw-
160 smálestir alls og eru þau seld —>
með miðum —■ á kr. 150 smálestina.
Hvalkjöt norðan frá Siglufirði er
nú selt hér í bænum. Stendur svo A
því, að 70 háhyrningar viltust inn á
Siglufjörð nýlega og sluppu ekki út
aftur, mátti þetta heita sannarlegur
hvalreki fyrir Siglfirðinga, eittvað 40'
þús. kr. vlrði.
Skipafregn.
Willemoea, dönsk skonnorta,.
kom á miðvikudag til Borgarness með
byggingarefni og einhverjar matvörur.
Á leiðinni hitti skipið þýzkan kafbát,
er ætlaði að skjóta það í kaf. Fóm
skipverjar í bátana, en þá hvarf kaf-
báturlnn af einhverjum ástæðum og
hurfu þá skipverjar aftur út á skip
sitt og hóldu leiðar sinnar, svo sem
ekkert hefði í skorist.
Lagarfoss fór áleiðis til Yestur-
heims á laugardagsmorgun. Meðal far-
þega voru: Gísli J. Ólafsson símastjóri
— tilaðkaupam. a. Vestmanneyjasím-
ann —, Bjarni Björnsson leikari og
Jón Sivertsen verzlunarskólastjóri.
íslenzku skipi sökt. Hingað barst
í gær frá Trangesvaag íFæreyjum skeyti
um, að nóttina áður hefðu Þjóðv. sökt
skonnortunni A. H. Friis, eign
þeirra Johnson og Kaaber. Hefir skip-
ið þá verið að heita má uppi í land--
steínum. Það var 300 smál. og var
með saltfarm til Færeyja.
Næsta blað
ísafoldar kemur út áður en póst-
ar fara. Þess blaðs bíða, vegna
þrengsla, ýmsar greinar svo sem
svar frá G. Sv. til H. Debells, niður-
lag af grein J. Gauta Péturssonar, o. fL