Ísafold - 02.06.1917, Side 1

Kemur út tvisvar
i viku. Verð irg.
• kr., erlendis * ' kr.
eöa < Y't dollar; borg-
i*t fyrir miðjan júlí
erlendi* fyrirfram.
Laus&iala 6 a. eint.
Isafoldarprentsmiðja Rltstjúrl: Úlafnr Björnsson. Talsími nr, 455

Uppsðgn (skrifl.)
bundin vi& iramút,
er ógild nema kom-
in sé til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
sé kaupandi ;kuld-
laus viö UaBiB.

J
XLIV. árg.
Svar.
Geta verður Guðtrundar —
hann gengur á b.rnasVób.
Það kve eiga ekki par
illa við hms gáfnafar.
H. G.
Guðmundur Finnbogason hefir
sent mér nokkrar slettur hér í b!að-
inu. Eg hafði mjög lauslega hlaupið
yfir þær áður, í próförk, og fanst
þá ekki taka því, að svara þeim —
fanst þær mikið mál, en minna af
sál, svipað þessum alkunnu ræðum,
sem doktorinn hristir af sér á mann-
fundum, meinlaust fjas, sem gerði
hvorki til né frá. En nú, þegar eg
les þær i ísafold frá 28. apríl, sé
eg að slettur þessar eru miklu auð-
virðilegri og hrokafyllri en eg hugði.
Mergurinn málsins G. F. skilst
mér helzt eiga að vera sá, að það
sé skoplegt að sjá mlfl vera að
skrif.i um skáldskap. Færir hann
mér sína ögnina af hverju, stund-
um beinlinis og er þá hóflegri og
stundum óbeinlinis — og þá er nú
ekki dregið af. Hleypur þá eins og
folald með rassaköstum út og suð-
ur alla móa og ganga nú sletturnar
í ýmsar áttir og mest á mig — alt
gert til þess að diaga athygli les-
enda frá þeirri skömtr, sem Skírnir
gerði Bókmentafélaginu með »Dúnu
Kvaran«.
Hér koma nokkur sýnishorn:
»Lætur hann ganga róginn« —
»Var að kenna Hannesi 'Hafstein
að yrkja* — Tók fyrir kverkar
ungum manni« — »Tók helztu rit-
höfunda þjóðarinnar a kné sér og
fór að kenna þeim að stafa þó allir
mættu heyra að hann er óiæs sjálf
ur« — »Talar digutbarklega um
skáldskap* — »Getur sjálfur ekki
skrifað setningu skammlaust* —
»Vísar helztu rithöfundum þjóðar-
innar út í skúmaskot* o. fl. o. fl.
Það var á annati(!) i páskum, að
doktorinn var að hnoða þessu sam-
an handt mér. Eg fullvissa G. F.
um, að mér hefði verið alveg sama
þótt þessi kryplingur hans hefði
fæðst fyrri páskadaginn.
------Ekki sé eg neina árangurs-
von að því, að við förum að togast
á um það hér í blaðinu, hvort Dúna
Kvaran sé frambæiileg i tímariti
hins íslenzka Bókmentafélags.
Hitt hef eg frekar von um að
gera G. F. skiljanlegt, með þvi að
benda honum á það, að hann gerir
sinni dýru móður, heimspekinni,
svo eg nefni ekki vinnuvísindin,
skömm með þvi að draga deilu
okkar niður í sama skrilstílinn sem
prentaður var um mig 1 »Vísi«
fyrir skömmu. Eg hafði leyft mér
að fara mjög lofsamlegum orðum
um kveðskap H. Hafsteins; þá tek-
ur sig upp eitthvert nafnlaust nag-
dýr og skrifar í Vísi »að það sé
skoplegt að sjá minsta ljóðskáld
(0: mig) landsins vera að knésetja það
mesta og kenna þvi að yrkja«. Eftir
þessum dóna [0: Plebejer) tilfærir
svo doktorinn hérumbil orðrétta ó-
svifnina.
Reykjavik, laugardaginn 2. júní 19x7.
36. tölublað.
Ekki er nú andrikið aflögufært —
að G. F. skuli þuifa að hirða slett-
ur frá öðrum og sletta á mig í
annað sinn.
— Eg hafði minst á mál og stil
á sögunni Dúna Kvaran; hélt þvi
fram að það væri óvandað og sýndi
ræktaileysi við íslenzka tungu. Eg
gat þess, að engin sanngirni mælti
með því að ætlast til að skáldin
væru málfræðingar, en hitt væri
sjá fsögð krafa, að þeir rituðu ekki
lakara mál en alþýða manna, sem
ekki eru rithöfundar. Mig furðar
stórlega á því að G. F. skuli halda
því fram að sagan sé boðleg að þvi
er 'málið snertk. Eg er ekki mál-
fræðingur og G. F. ekki heldur, en
það þykist eg viti, að þeir sem
hafa okkur meiri þekkingu á þessu
efni muni fallast á það, að oftar en
einu sinni flytur Skírnir ekki slíka
ómynd, með fullum heiðii. Mundi
Skímir hafa flutt þetta, ef t. d. for-
seti Bókmentafélagsins hefði séð
handritið? Nei og aftur nei.
Það verður lítið að græða á
vinuut>/«Wafítli G. F., ef hann stund-
ar það jafn vísindalega og hann ver
bögumæli Kambans. Aðalvörn G. F.
er sú, að eg hafi skrifað ritvillur
og málvillurl Hvað kemur það máli
og stil á Dúnu Kvaran við, þótt eg
»geti ekki skrifað setningu skamm-
laust?«
Ekki var eg, eða hefði getað orð
ið, höfundur að Dúnu Kvaran, eða
þvl líku.
Sumar leiðréttingar G. F. á að
finslum mínum eru lika mjög óvis-
indalegar þ. e. a. s. ritaðar mót
betri vitund. Eg hafði skrifað nokk-
ur dæmi, af mörgum hundruðum,
til að sýna bögumæli sögunnar.
Sumt af því voru rangmæli, sumt
smekkleysur, sem eg leyfði mér að
kalla spakattahátt. Þar á meðal var
orðið »tjáning«, »dándum« o. fl.
sem G. F. fræðir mig og aðra, sem
reyndar vissum það eins vel og
hann, að er islenzka. Mér þykir
ieitt að verða að segja það, að hér
fer G. F. með visvitandi útúrsnún-
inga, en hins vegar gleðilegt að geta
þess um leið að það er af vanþekk-
ingu að G. F. segir að eg »reyni
vísvitandi að afbaka efni sögunnar*.
Hann virðist ekki hafa lesið þessa
sögu, sem hann er nú að verja; efni
sögunnar sagði eg laukrétt.
------Eg get nú sagt G. F. i
öllu bróðerni, að mjög margir sem
bókmentum unna óg þekkingu hafa
á þeim, hafa þakkað mér fyiir þetta
litla, sem eg hefi skrifað um skáld-
skap; þeir haía verið það gáfaðir, að
þeir gátu útskýringalaust skilið að
tilgangur minn var, og verður sá
einn, að leggja einhvern lítinn skerf
eftir efnum minum og ástæðum til
bókmenta landsins með því að lofa
hið lofsverða og hnippa i hitt.
Látum svo vera, að eg kunni að
hafa látið fjúka orð, sem, mæld á
þennan viðkvæma jómfrúmæli G. F.
og hans líka, reyndist nokkrum
kuldastigum kaldara en vinnuvísind-
in réttlæta .— hvaða skaði er þá
skeður? Ekki er G. F. svo skyni
skroppinn, að hann haldi það, at5 að-
finslur í ritdómi drepi þann, sem
er skáld; skáidið er ódrepandi, nema
með einu einasta vopni. Það er
vopnið, sem G. F. og hans skoð-
anabræður eru nú að brýna —
skjallið.
Ef einhver leyfir sér að hnippa
í hortittina hjá skáldunum, þá steno-
ur ekki á titlingatístinu hjá G. F. &
Co. Þá »tekur litdómarinn fyrir
kverkar á ungu skáldi, s;m hefir
gefið út litla bók með ijóðum«(!)
o. s. frv. Það eru tvær hliðar á
þessu móðursjúka kjökri; önnur er
kómisk (0: hlægilegl), en þá er hin
ekki síður sorgleg.
Afleiðingin af þesm umburðai*
lyndi við andleysið »g dekri við
miðlungsmenskuna er sem sé sú, að
þeir sem bókmentirnar skrifa færa
sifl niBar á viö, skrifi fyrir sér
heimskari og ómentaðii menn, i
stað þess að skrifa fyrir sjálfa sig
og sina iíka.
Beztu bókmentirnar og skáldskap
ur er altaf »aristokratiskur« þ. e. a.
s. andans voluðu og vönuðu skilja
hann ekki.
G; F. & Co. þreytast aldrei á
þynkunni; þeir nota þekkingu sina
og rithæfi til þess að varðveita og
hjúkra öllu, sem úr penna drýpur,
hvoit sem er tilgerðarlegt og and-
laust slúður, eða ágætisverk. Þannig
telur t. d. G. F. Dúnu Kvaran
»trróða€ fyrir bókmentir landsinsl
Það verður lítilsvirði að lokum, hrós
þessara manna, þegar svona er hlúð
að húmbúginu.
— G. F. segir að við séum »góð-
ir kunningjar*. Það er rétt; en hann
hefir undarlegt form á þeim kunn-
ingsskap i síðustu kveðjunni til mín
og við verðum ekki lengi kunningj-
ar, nema »privat«, ef hann ætlast
til að eg gangi i samábyrgBina i
Rðykjavik, þar sem rithöfundamir
skjalla hver annan á víxl og hrósa
öllu undantekningarlaust.
Góðir Islendingar voru alla tið
höfðingjar — »aristokratar« — og
gengu uppréttir. Verður þetta sagt
um þessa nýju rithöfunda, skríðandi
hver fýrir öðrum, fyrir forleggjurum,
blöðum og bitlingaveitendum ? Sum-
ir fyrir einu eða tvénnu af þessu og
sumir fyrir því öllu saman.
Si(r. Si^urðsson
frá Arnarholti.
Málalok.
Eg hefi fengið að sjá framan-
skráða ritsmið Sigurðar Sigurðssonar
og get verið mjög stuttorður um
hana. Hún hrekur ekkert af því sem
eg ritaði i 28. tölubl. Isafoldar um
ritfregnir S. S., og vil eg mælast
til þess, að þeir lesendur ísafoldar
sem nenna að lesa þessar greinar
okkar S. S. beri þær saman og at-
hugi, hvort þetta er ofmælt. En
greinin gefur allgóða fræðslu um
höfundinn sjálfan, og mun mér vera
frjálst að benda á það, úr því að
hann gerir sér svo títt að tala um
mig, andlega fátækt mína o. s. frv.
GreÍDÍn sýnir þá fyrst og fremst,
að S. S. nægði ekki einn lestur til
þess að skilja grein mína. Hún sýn-
ir enn fremur, að hann hafði ekki
skilið hana til fulls þegar hann reit
þetta svar sitt, sbr. »Mergurinn
málsins hjá G. F. skilst tnér helzt‘)
eiga að vera sá, að það sé skoplegt
að sjá mifl vera að skrafa um skáld-
skap.« Hún sýni , að hann breytir
sjálíur orðum míuum, til þess að
geta snúið þeirn upp á sjálían sig,
og sctur þau siðan í t lvi unar-
merki, sb-. t. d »Tók heiztu rit-
höfunda þjóðarinnar á kné sér og
fór að kenna þeim að stnfa, þó all-
ir mættu heyra ?ð hann er ólæs
sjálfur.« Hann tclur þið til skril-
stils, að eg sagði að liann hefði
verið að kenna Hannesi Hafstein
að yrkja, en um orðbrngð sjálfs hans
ber grein hans ljósastan vottinr.
Hann fuliyrðir að »Dúm Kvaran*
hefði aldrei bhzt í Skírni, ef forseti
Bókmentafélagsin; hefði séð hind-
ritið. En sannleikurinn er sá, að
foiseti Bókmentafélagsins hefir aldrei
hlutast til um það hvað eg tæki í
Sklrni. Hann iætur mig algerlega
sjálfráðatr ®um það. Nú er »Dúna
Kvaran« komin út i febrúarhefti þ.
á. af Tilskueren, merkasta bókmenta-
timariti Dana. Ætti S. S. að gefa iit-
stjóranum hæfilega ráðniugu fyrir til
tækið, því að ekki mun ejnið vera
betra á dönsku en islenzku.
Öll ber grein S. S. það með ?ér,
að hann heldur að hann sé sjáifur
mikill andans »aristokiat«, sem er
að uppala þjóðina í smekkvisi og
mannviti. Hann verður að fyrirgefi
þó eg sjái ekki aðalsmark andans á
rithætti hans, þegar hann skrifar um
aðra menn, og sízt á þessari síð-
ustu ritsmið hans. En hún er í
mínum augum eitt hið ljósasta
dæmi þess, sem að vísu er gamal
reynt og alkunnugt, að þeir sem
dæma harðast um annara verk, þola
sjálfir verst aðfinningar. Það er sök
sér, þó S. S. hafi þann metnað að
vera »hrishaldarinn« meðal isienzkra
ritdómara, en skoplegt er að heyra
hann æpa svo mjög og emja,
þá einu sinni er hann fær ráðningu
sjálfur. Að endingu skal eg taka
það fram, $ð mér er ekki svo vina-
fátt, að eg þurfi að seilast langt
eftir »privat«-kunningsskap manna
með því innræti er þessi siðasta
grein herra apotekarans ber vott um.
Guðm. Finnbo^ason.
Ný bók.
Sig. Heiðdal: Stikl-
ur, sögur. Bóka-
verzlun Arsæls
Árnasonar 1917.
Þetta er frumsmíð, og eins og
vant er með þær, byrjar maður
lesturinn fullur gagnrýni, eða jafn-
vel fyrirlitningar, reiðubúinn að
skella bókinni aftur og gefa henni
J) Leturbreytingin gerð af mér.
G. F.
gildandi dóm með einu orði —t
»Uss!«
Þessi höfundur hyrjar með svo
léttu skopi að maður kemst undir
eins í gott skip. Sagan »Halastjarn-
au« hefir að vísu ekki eins mögnuð
áhrif á lcsandann eins og halastjarn-
an sjálf á sumar persónurnar þar,
en hún deyfir strax gagnrýnina að
mun og maður »stiklar« fúslega á-
fram með höfundinum.
Sögurnar eru niu alls og ærið
sundurleitar. »Bjarni og Guðrún« —
gamla sagan um mann og konu:
Sie liebten sich beide, doch keines
wollt’ es dem andern gesteh’n.
en mjög Ijóst og skipulega samin.
Og þá kemur »Offi«, veslings hvolp-
ur sem á að drekkja, en kemst út
um gat á pokanum og syndir ofan
á mógröfinni, er þar af leiðandi tal-
inn ófeigur og leitt af því »Offi«.
Lýsingin á hugsana- og tilfinninga-
lífi hundsins sýnir bæði skarpa at-
hugun og mannúð hjá höf. Annað
efni sögunnar er líka skemtilegt,
verður sérstaklega einkennilegt af
því að vera séð með hundsaugum,
t. d. á bls. 78—79 þar sem Nonni
er að kyssa unnustu sina, »góðu
stúlkunat, fyrsta sinni, en Offi horf-
ir hissa á og getur ekki á sér setið
að vera að dilla rófunni og leggja
eyrun öðru hvoru.
»Þórður« er nú held eg beztur
fyrir það bvað hann er stuttur, væri
helzt að einhverjum ástsjúkum pilt-
inum þætti annað. En þá kemur nú
langt skref, — »Hvar ertu?« —inn
i framtíðina, inn i næsta tilveru-
heim, inn í nýjungar svo kynlegar,
að við, »hinir jarðbundnu*, störum
á þær eins og tröll á heiðrikju. Þar
hefir draumur mannkynsins hinn
eldgamli ræzt. Sambar.di við fram-
liðna getur hver náð sem vili. Loft-
skeytastöð birtir með myndum inni
í stofu stórkaupmannsins það mark-
verðasta sem gerist úti í heimi, jafn-
óðum og það gerist, o. s. frv. En
gullgræðgi mannanna er hin sama
og nú, að minsta kosti Ólafs stór-
kaupmanns.
»Hvað er hann að fara?« varð
mér að hugsa við lestur sögunnar.
Er hann að draga dár að spíritistum
og guðspekingum með því að láta
þessar hugsjónir verða að áþreifan-
legum veruleik? Varla. Hann hefði
þá trauðla látið útkomuna verða
þessa, að skilningnr mannanna á
tilverunni nái þá fyrst þroska, »ef
þeir horfa i áttina til eilifðarinnar*.
Er þetta þá nýr eilifðarmála-prédik-
ant? Eg er ekki svo vel heima í
skoðunum spíritista og guðspekinga,
að eg geti dæmt um, hversu rétt
höf. fer með þær. Það verða aðrir
að gera. Við fyrsta lestur sögunnar
verður máður óhjákvæmilega gagn-
tekinn af efni hennar, svo nýstár-
legt er það og mikið i ekki meira
máli — eins og víðar hjá höf. Við
itarlegri lestur rekst maður á ýmsa
galla á þessari sögu, nokkurt ósam-
ræmi o. s. frv., enda er það gler-
hált svell sem höf. hefir þarna hleypt
sér út á.
Enn eru fjórar sögur og vil eg
sérstaklega nefna hina síðustu þeirra,