Ísafold - 26.10.1918, Side 1

K&mur út 1—2
l viku. VerSSárg.
5 kr., erlendis T/%
kr. eSa 2 dollarjborg-
lst fyrir miðjan júlí
erlendis fyrirfram.
Lamsasala 10 a. elnt
(
Uppsögn (skrifl.
bundin við áramót,
er ógild nema kosa-
in sé til útgefanda
fyrir 1. oktbr. ®g
sé kaupandi skuld-
laus við blaðið.
ísafoldarprentsmiðja.
Ritstjárl: Úiafnr Ejörnsscn.
Talsimi nr. 4 s S •
XLV. árg.
Reykjavík, laugardagian 26. október 1918
54. tölmblað.
M i n n i s 1 i s t i.
tíiþý^ufél.Wkasafn Templaras. 8 kl. 7—9
Eorgarstjóraskrifst. «pin dagl. 10-12 og l-«8
Sæjarfógetaskrifstofan opin v. d. 19—19 og 1—5
Sæjargjaldkerinn LanfAfiV. 5 kl. 10—12 og 1—5
'ífilandsbanki opinn 10—4.
BLF.U.M. Lestrar- og skrifstofa 8 árd,—10 siöd
Alm. fnndir fid. og sd. 81/* síbd.
íiandakotskirkja. önbsþj. 9 og 8 & helgam
Iiandakotsspítali f. sjúkravitj. 11—1.
iiandsbankinn 10—8. Bankastj. 10—12.
Landsbókasafn 12—3 og 5—8. Útléa 1—8
Landsbúnaöarfélagsskrifstofan opin frá 12—9
Landsféhirbir 10—12 og 4—6.
Landssiminn epinn daglangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
/3Lifitasafnió opió á snnnndögum kl. Í2—2.
'Síáttúrugripasafnib opib ls/a—2J/a á snnnud.
’Pósthúsib opib virka d. 9—7, snnnnd. 9—1.
Bumábyrgb Islands kl. 1—5.
BtjórnarrábsskrifBtofarnar opnar 10—4 dagl.
Talsimi Reykjaviknr Pósth.3 opinn 8—12.
Yifllstabahœlib. Heimsóknartími 12—1
■^óðminjasafnib opið sd., þrd., fimtd. 1—8.
^jóðskjalasafnið opið snBnnd., þriðjnd. og
fimtniaga kl. 12— 2.
Pjóðara Œvæéié
um
fulíveléi íanésins.
Fréttir eru komnar, þegar þetta
■er ritað, úr 16 kjördæmum af* 2 5
af atkvæðagreiðslunni þ. 19. október.
Þær fréttir eru þann veg, að hiklaust
má dagurinn heita »laugardagur til
lukku« fyrir land vort, því 'þjóðin
hefir, eins og vita mátti, greint svo
vel sóma sinn, að nær 93% af
þeim, er atkvæði greiddu, hafa sagt
já, en 14.—15. hver kjósandi nei.
Atkvæðagreiðslan í einstökum kjör-
dæmum hefir farið á þessa leið:
ísafjörður Já. 248 Nei. 95
Seyðisfjörður 204 2
Vestmannaeyjar 457 4
Reykjavik 2398 243
Strandasýslu 5S5 8
Akureyri 248 17
Rangárvallasýsla 441 r3
Austur-Skaftafellssýsla 297 2
Dalasýsla 335 13
Vestur-ísafjatðarsýsla 294 52
Borgarfjarðarsýsla 386 18
Árnessýsla w\ ON 138
Gullbr.- og Kjósars. 903 26
Skagafjarðarsýsla 640 13
Mýrarsýsla 330 27
Húnavatnssýsla 55o 10
Alls 8672 681
®/0 — eða tæpur helmingur allra
þeirra, er á kjörskrá voru1).
Naumast mun það of djarft álykt-
að, að með nei-atkvæðunum séu
taldir nokkurnveginn með tölu and-
stæðingar fullveldissáttmálans í þess-
um kjördæmum. Miosta kosti mun
áreiðanlegt, að til skila hafa verið
haldið öllum atkvæðum af því tagi
hér í höfuðstaðnum og á ísafirði og
sennilega líka í Arnessýslu, þar sem
nei-in kváðu aðallega stafa frá
Stokkseyri.
Verði niðurstaðan lík í þeim 9
kjördæmum, sem eftir eru, má gera
ráð fyrir, að ekki fari fjarri því, að
já-in verði um 14000 og nei in eitt-
hvað kringum eitt þúsund eða rúm-
lega það, eða rúm 3 °/0 af öllum
kjósendum landsins.
Síðustu frittir um atkvaðagreiðsluna:
Já. Nei.
Suður-Múlasýsla 667 35
V estur- Skaftafellssýsla
(Dýrhóla-og Hvamms-
hreppar) 98
Eyjafjarðarsýsla 532 34
Auðir og ógildir seðlar hafa orðið
:alls 171, svo að í þessurn 16 kjör-
dæmum hafa alls greitt atkvæði
9524 roanns.
Þátt-takan við þessa atkvæða*
greiðslu er auðvitað langt frá því að
vera eins mikil, eins og vér hefðum
óskað og vest hefði verið. En það
er nú svona, að við almennar at-
Jcvæðagreiðslur um land alr, hvort
heldar eru íandskosningar eða ann-
að, mun aðsókn kjósenda aldrei verða
likt því eins mikil og við kjördærna-
kosningar.
En beri maður saman, hvernig
landskosningarnar í fyrra voru sótt-
ar í þessum kjördæmum og svo
fullveldisþjóðaratkvæðið 19. október,
vetður munurinn afarmikill.
Landskosningarnar sóttu að eins
tæp 27 1/a% (27,4) þeirra, er á kjör-
jskrá voru. En atkvæðagreiðsluna
núna hafa þó sótt milli 48 og 49
Frá Kötlugosinu,
Hlaupið eyðir 4 bæjum.
Stjórnin hlutaðist til um, að send
ur yrði hraðboði úr Hornafirði vest-
ur í Skaftártungu, til þess að fregna
um ástandið þar, eftir Kötlugosið
Því miður voru það engar gleði
fréttir, sem hann haíði að færa, svo
sem eftiríarandi skýrsla, frá Þorleifi
Jónssyni alþm. á Hólum, til stjórnar-
ráðsius, ber með sér:
Hornafirði, 22. okt.
Þorbergur sonur minn, sem fór
sendiferðiua suður að Hlíð í Skaftár-
tungu, til að fá fregnir af Kötlu-
gosinu, kom aftur í gærkvöldi og
skýrir svo frá:
Kötlugosið byrjað; um nónbil 12.
október með vatn og jökulhlaupi
yfir Mýrdalssand, austan Hafurs-
eyjar. Hlaupið geisaði fram Hólmsá,
sópaði burtu Hólmsárbrú með stein-
stólpum. Fólk flýði Hrífunesbæinn,
en bæinn sakaði þó ekki. Hlaupið
fór i Kúðafljót með miklum jaka-
burði og gerði megnan usla í Meðal-
landi. Eyddust þar bæirnir Sandar,
Sandasel, Rofabær og Melhóll. Fólk
komst alt af; flýði sumt að Leið-
velli, en talið ab jörðin Sandar eyði-
leggist með öllu. Hross frá Sönd-
um hafa mörg fundist dauð i ís-
hrönnum og mörg vantar. Rúmlega
70 kindur fundust dauðar, flestar
frá Söndum, og margt fé vantar.
I Alítaveri gerði hlaupið einnig
tjón. I Skálmabæjarhrauni fyltist
kjallari, en fólkið flýði í fjárhús.
Frá Holtsbæjum flýði fólkið að
Herjúlfsstöðum. Umhverfis Hraunbæ
og viðar eru háar íshrannir.
Manntjón varð hvergi.
Talsveit af vikri, sandi og ösku
hefir fallið yfir Skaftártungu og allar
sveitir Vestur-Skaftafellssýslu austan
Mýrdalssands. 111 beit, en fénaður þó
óvíða á gjöf nema í Landbroti. Þá
hefir og fallið mikil aska innan til
í Öræfum, en einkum í Svínafelli.
Eru þar hagar slæmir. í Suðursveit
hefir fallið nokkur aska, svo að fén-
aður htfir látið illa við jörð.
Gosið virðist heldur í rénun, þó
vottur af öskufalli í næstu sveitum
við Kötlu alla daga frá því gosið
hófst og til 18. október. Þann dag
þykt loft svo ekki sást til Kötlu, en
dynkir heyrðust, og þann 20. heyrð-
ust enn miklir dynkir austur í Öræf-
um.
Ef askan fýkur ekki bráðlega eða
þvæst af, er auðsjáanlegt að eyða
verður miklu af fénaði i Vestur-
Skaftafellssýslu, með því að hey-
fengur var lítill í sumar. Bjargráða
hefir verið óskað í skeytum frá
hreppsnefndum Vestur-Skaftafells-
sýslu.
í nótt hefir fallið aska hér lídð
eitt og mistur mikið i lofti.
Fjarri fer því, að Katla sé búin
að Ijúka sér af. Fregnir að austan
herma, að aldrei hafi hún látið ver
en núna um og eftir helgi.
Horfur eru æði iskyggilegar þar
eystra að ýmsu leyti, en allraverst
þó, að bændur voru ekki búnir að
koma frá sér nærri öllum íénaði, er
þeir ætiuðu að lóga í haust, og þar
við bætist nú grasbrestur vegna ösku-
fallsins.
Gísli Sveinsson sýslumaður í Vík
símaði stjórnarráðinu i fyrradag og
bað það um að gera hið ítrasta til
þess að senda tunnur og salt austur,
svo að bændur gætu skorið fé sitt
Kvað hann horfa til stórvandræða,
ef ekki kæmu þessar vörur, því að
jarðlaust væri af öskuialli og bænd-
ur margir hefðu orðið að taka allar
skepnur á gjöf þegar.
Stjórnarráðið brá þegar við og
hefir nú leigt björgunarskipið Geir
til fararinnar. Mun hann fara aust-
ur bráðlega, og er gert ráð fyrir
þvi, að koma tunnunum á land í
Skaftárósum.
Kötlugosið heldur áfram, og kvað
það aldrei hafa verið magnaðra en
fyrst í þessari viku, á mánudag og
þriðjudag. Öskufall töluvert eystra,
og útlit hið allra ískyggilegasta.
Þófið um friðinn!
J) Héf er gengið út frá kjóenda-
tölunni við kjördæmakosningarnar
1916, að viðbættum 12 °/0, sem láta
mun nærri, að kjósendum hafi fjölg-
að í kjördæmunum yfirleitt — síðan.
fsland ©rlendis,
Fullveldis-sát tmálinn
var gerður að umtalsefni í danska
stúdentafélaginu þ. 14. f. mán. •
Frum-mælandi var einn aönsku sendi-
mannanna, I. C. Christensen.
Vinur vor, Knud Berlin, lét sig
ekki vanta með venjuleg liðsyrði í
vorn garð, en prófessor Arup svar-
aði honum rækilega og hnittilega.
Jóhaun Bigurjóusson er
farinn upp í sveit til eins vinar síns
til þess að ljúka við nýtt leikrit.
Leikrit Guðm. Kambans, hið
nýja, verður leikið innan skamms í
Dagmarleikhúsinu í Kaupmannahöfn.
(18 a f o 1 d hefir ekki getað flutt öll
skeytia nm friðarumleitanir Miðveldanna
og svör Bamherja — vegna þrengsla — og
tekur þvi það ráðið að gieina nú í heiid
frá hinu helzta, eem gerzt hefir frá fyrstu
friðarboðuna Þjúðverfa og fram að þessu).
Hallast á Eítir hina æðisgengnu
Miðveldin. sókn Þjóðverja á vestur-
vigstöðvuuum i vor og sumar var
eins og kæmi snögglegt afturkast.
Það fór að þynnast au sigurfregnir
þeim megÍD, og eigi leið langt um,
udz ljóst varð, að farið var að halla
á Þjóðverja á vesturvígstöðvunum.
En miklu verri voru þó horfurn-
ar að suðaustanverðu. Tyrkir gáfust
upp. Aðalvinur Þjóðverja þar í landi,
Enver Pasha varð að leggja niður
völd og fá þau í hendur ákveðnum
Breta sinnum. Naumast voru Tyrkir
úr sögunni, er Ferdinand Búlgaríu-
teisari sá það vænst að víkja há-
sæti fyrir syni sínum Boris, svo að
Búlqarar kæmust að samningum um
vopnahlé við samherja.
Við þetta bættist loks, að ástandið
í Austurriki-Ungverjalandi var að
snúast í það horf, að búast mátti
við því á hverri stundu, að eigi yrði
annars úrkostir en að beiðast friðar,
svo mikil suudurþykkja orðin milli
hinna einstöku þjóðerna í þvi sundur-
lansa stórveldi.
Loks er enu eitt af óhöppum
Þjóðverja ótalið. »Spánska veikin*
fór i haust þeim tökum um herbúð-
irnar á vesturvígstöðvunum, að þar
lágu, að jafnaði, 200.000 manns í
veikinni, ófærir til nokkuira hernað
arframkvæmda.
Stjórnarskifti Þanni8 var málum kom'
i Þýzkaladi. ig í öndverðum október-
mánuði. Sáu þá forustumenn Þjóð-
verja, að eigi tjáði lengur að berja
höfði við stein. Stefnubreyting um
ófriðarmálin var óhjákvæmileg. En
sú stefnubreyting var óhugsandi,
nema á undan gengi stjórnarhaga-
bylting innanlands.
Eftir allmiklar bollaleggingar varð
það úr, að Max hertogasonnr og
ríkiseifingi í Baden tókst á hendur
að koma á nýrri stjórn og gerðist
sjálfur ríkiskanzlari. Stjórn Max
prins er hin fyrsta pingraðisstjórn á
Þýzkalandi. Aðalmaðurinn í stjórn-
inni með Max er jafnaðarmanna-
foringinn Scheidemann.
Sjálfur er hinn nýi kanzlari mað-
ur rúmlega fimtugur og hefir getið
sér mjög góðan orðstír hin síðustu
ár fyrir ajálfstæðar stjórnmálaskoð-
anir og fyrir hitt, að hafa fyrstur
málsmetandi manna þýzkra kveðið
upp úr um að Þjóðverjar mætti
aldrei gera sér landvinninga að mark
miði i ófriðnum. Þess má geta, að
kona hius nýja kanzlara er dóttir
Þyri Kristjánsdóttur hins IX kon-
ungs vors og Cumberlands hertog'
ans.
Kanzlarinn Max prins lét það vera
leitar um frið. sjna fyrstu stjórnar-
athöfn að snúa sér til Wilsons for-
seta, með friðarnmleitanir á grund
velli peim, er falist í raðum forset
ans frá 8. jan. og 27. sebt. p. d.
Jafnframt hélt hann i rikisþing-
inu þýzka mjög snjalla stefnuskrár*
ræðu, þar sem að heita má að brot-
ið sé í bág við bókstaflega allar þær
cenningar og skoðanir, sem fram að
jví höfðu, öndregissess skipað, hvort
reldur i stjórnmálum eða hermálum
þjóðverja.
Eftir þá ræðu sagði jafnaðarmanna-
blaðið »Vorvarts«, um leið og það
íældi ræðunni, að Max væri orðinn
tanzlari ekki vegna þess, að hann
væri prins, heldur prátt jyrir pað,
að hann væri prins.
Fyrsta svar Það var á Þá leið að
Wilsons. krefjast ýmissa skýr-
inga á friðarboðum Þjóðverja og
ennfremur það gert að skilyrði fyr-
ir vopnahléi af hendi samherja, að
Þjóðverjar yrðu jyrst burtu úr her-
teknum löndum.
Um þetta leyti gerðust þau tíð-
indi á vigstöðvunum, að herlina
Þjóðverja var rofin á 57 rasta svæði
milli St. Quentin og Arras og sóttu
samherjar þar fram 30 rastir. Hefir
sá sigur auðvitað eigi orðið til að
Iina á samherjum. Þá bætti það
eigi heldur um, í þeirra angum, að
þýzkur kafbátur sökti farþegaskipinu
»Leinster* þessa dagana og fórust
mörg hundruð manns.
Þjóðverar 1 svari sinu ril Wilsons
svara Wilson. endurtók þýzka stjórn-
in að Þjóðverjar væru reiðubúnir að
ganga að öllum skilyrðum Wilsons,
í ræðu hans 8. jan. og 27. sept.
Þeir væru og fúsir til að víkja úr
herteknum löndum og færu fram á
að forseti Bandaríkjanna kysi þegar
alþjóðanefnd til þess að undirbúa
friðarráðstefnu, svo sem þyrfti.
Annað svar Þegar svar Þjóðverja varð
Wilsons. heyrinkunnugt, fóru blöð
samherja að láta til sin taka, að
Þjóverjar yrðu að geía einhverjar
tryggingar, áður en vopnahlé væri
gert. Hverskonar tryggingar, var ekki
látið uppi, en í sama mund heyrð-
ust raddir i brezkum blöðum um,
að heimtað yrði, að Þjóðverjar létu
t. d. kafbátaflota sinn af hendi.
Vafalaust hefir þetta annað svar
Wilsons gengið gegnum gagnrýn-
andi hreinsunareld, brezku ogfrakk-
nerku stjórnanna, áður en það fekk
fullnaðarmynd sína. Því óneitan-
lega er hert, en ekki linað á kröf-
unum gagnvart Þjóðverjum.
Helztu atriði í þessu svari eru
samkvæmt Lundúnaskeyti:
Það verður að takast skýn jram,
að skilyrði fyrir brottfor úr hcrtekn-
um héruðum og vopnahlé er tuál, sem
verður að leggja undir dóm og rdð-
leggingar hernaðarráðunauta Banda-
ríkjanna og stjórna bandatnanna, og
forsetinn telur pað skyldu sina, að
taka pað jram, að stjórn Bandarikj-
anna getur eigi gengið að neinu sam-
komulagi, nema pví að eins, að full-
komlega séu trvgðir peir yfirburðir,
sem Bandaríkjaherinn haja nú á víg-
stöðvunum.
Þykist forsetinn þess fullviss, ð
þetta muni einnig vera álit og skoð-
nn bandamannastjórnanna.
Forsetinn telur það eitinig skyldu
sína, að bæta því við, að hvorki
hann né stjórn Bandaríkjanna er
viss um það, að stjórnir hinna ann-
á