Ísafold - 21.12.1918, Blaðsíða 3

ISAFOLD
Tækifæíiskaop á vicd'um
hjs
Sören Kampmann
/ t)eil-hössum:
• Crownt, 02 »Píe z d) «.......kr. 20,00
»H ivu n> C b«, »C smo« Otj »Suir« . . , — 28.00
»El A te«, »Exc !lent« oí »Cobden«. ... — 27,00
»MeiC.n«, »Epoka«, »Moderne«...........— 23,00
»Standatd«.............................— 23,00
OJ margar aðiar tejju dir með sarm ko'ar veiði Eianig í 1 /a kössans
og smásölu. E tnfremur Smávindlar.
Alt úr ósviknu túbaki og hvergi ódýrara.
H Simi 586. n
Þró. Er meiia að se^j.i orðinn hersir.
Hann ráðstafar drengnam. Hann A
að ko'na inn til borgtrmnf, þet r
biiið er að ferma hann. Þá á að ráð
geia t m frantíð hans. »0: nokkiir
dagar liða, sem Pétur svilur < loft,
og á órðugt með að há fótftstu á
jörðinni* — rf fög’ uðt.
B éf kemur, sem flytur fteyn um
dauða föður h.ni. En inn til K 1 t-
janíu 'erður hann san t að f.na, ig
tala við hmn nýj t íjirhalds rann o;
vernd ira.
Hann fer og hittir yfvkennaranr,
fjárhaldcmanninn. í viðtalinu við
har n hiynja allir loltkas!alarnir í
itistir, allir draumarnir, sem han
hatði dn ymt h.,ima í Þró um skóli
göngu og prests-titn. Hann h fð
dreyrot um foi undi , ef til vill mili-
ónir, eftir fóður smn. En sp ri
sjöfsbókin geymir íðeit s 1800 kr
Hann hafði aldrei venð i minst
vafa um, að hann maetti kalla hers-
irtnn föður sinn. E1 rui færir yfir
kennartnn honum heim sannmn un
það, að slíkt mégi h nn ekki láta
sér ko’ria ttl hugar, vegna efti 1 í-
and konu hans og birna. Nifnið
hai s n ætti hann þó bera I Nei, þvi
siður. Hann er frá Þró. Hann á
að nefna s'g Pé ur Þról Hvert skip
b otið á fætur öðru. — Drenguúrn,
sem fór siturglaður it n, og bar höf
uðið hátt í fögnuðinum yfir þvi að
að vera hersis sonur, að eiga of fjá',
og geta og mega flpiga um alla þ.t
hetma, sem hann hafði fegursti
dieymt um, hann fer út lotiuu og
beygður, og finst fótum h ft venð
k pt und.m framtið sinni. En jafn
fran t vaknar fyrsii sialfstæðisþiótt-
urinn i sál hans. Og þegar hann
er rekinn burtu frá ja ða för föður
sins, dagim eftir, þ) skilur hann,
»að öll sund etu lokuð fy ir honum*.
Næsta dtg kemur hmn öllum á
óvart i Þró. »Og honum fi st goit
að skríða undir gamla skinnfeldtnn
aftur*.
En lifið verður honum óbærilegt,
þaina heima í Þró. Menn hlæja, et
þeir sjá hann: »Sko, þarna er piest
urinn 1« Heima getur hann ekki
setið. Hann býst til Lófót. — Þeg-
ar hann kemur þaðrn, efór vos os
storma, með tóma pýngj , þá hittir
hann Kláus Brook, sem stundir
smiðanám og les til ÍDnt kuprófs á
verkfræðingaskólann. Fyrir á’ggj
anir hans og roilligöngu tekur Pémr
það ráð að ganga sömu leið. Og nú
lætur hann skrifa sig Pétur Hólm.
Ea nú byrja erfiðleikarnir og
brekkuganga hfsins fyrir alvöru. En
jafnfran t þiotlaus framsækni, þekk
ingarþorsti, lestur. Sál hans steudur
4 Ijósum loga af þrá, þrá til þess að
hefna sín á iifinu. »Honum hafði
verið vís ð burt úr kirkjugarði eitt
sinD, og þess skyldi h?nn hefna*.
Hver dagur átti að færa honum nýja
þekkingu, rýtt framsóknarafl. Og
þegar hann stendur dag einn i véla-
smiðjunni og sprengir járnketil með
afli, sem hann stjórnar sjálfur, þá
veiður honum alt i einu ljóst, að
hann er sroeistari — sál — hugs-
un. — Og sigurfögnuður gagnnkur
hann«.
En þá kemur fyrir atvik, sem hefir
djúptæk og lótgróin áhrif á bjrrt-
sýni hans og lífsskoðuD.
Systir hacs, sem hann hafði tekið
til sín i alla fátæktina og þrengslin,
sem orðin var hfandi þáttur af hon-
um, hún deyr. Þolir ekki stritið,
þolir ekki bústað þeijra myrkan og
daunillan yfir hesthúsinu. Þá finst
Pétri sem guð og menn snuist á
móti sér. Honum fiust guði svipa
einhvernveginn til yfirkennarans, sem
tók írá honum réttindi hans. Hann
dróg taum þeirra, ssm vel var bo g-
ð. »Eg varðv iti pi, sem eiga fo -
ldia, heinált ov systktni, og h fa
nog að bti o b tnnt. E) þ rni er
dtei'gur, sea ei etnmana i hettr-
mum, bers. i bökkum, og reyntr ð
h fa oiau af fvnr sér tftir matt «.
T ki et u marmeskjuna, sem hanu
á að ! »Þtð gert- hvorki til ré fn
um piltu n þat>n«l — — — Hun
asttur ér »áð gera sig aldret að
peim fóöp f an ; r, að letgja sama>
lof r ttl bæn h dds. G'ttu á lörðinm.
B rðu hotuðtð hátt. og bji ddu htmnt
og ö lögum byiginn, á sama hatt
og yu kennaranum«.
En nú fer að bóla á nýjum til-
finntngum i s l h.u s
Þegar hann ke ur hetm af rætur-
sumbli frá þ im Kláistog Ferd nant
Hólm og »stendur augl tt til aug
it s vtð sii n innra mann«, þá velta
þungar ö'dur um sál hars: »Hvert
stelnw þú Petur f Verða mektar
verkfiæðingur ! Oc þaf Verða eim
í flokki þeirra manna, sem reisa i pp
stiga, svo mennirnir get> hddtð leng>a
upp á við, hæ>ra, hærra — gett
öðlast æ n eiri anda og visku, n ð
æ meni tókum a náttúiuni tl O
þáf Eitt sinn devrðu 1 Hvað tek-
ur þá vjð ? Þá serðir hinn var v.ð
þennan mtkla þorsta, þctta ógna
hungur eftir einhverju meiru*. —
Þá btýst ódauðleikaþráin fram — hið
mikla hungur mannssálarinnar í hin
eilifu óda. ðlegu verðmæti. —
Þegar hann hefir lokið síðast
prófi á verkfræðmgaskóianum, ver-
tð aðstoðarkennari hjá aflíræðis
kennarauum, lestð um vega og járn
br utirlagningar, þá leggur hann á
stað til Egyp al nds, að áeggjan K á-
usar og Hólms hálfbróður h.ins, sem
komnir eru á undan. Þar biða vetk
efnin. Þar á að reisla náttúruc fl n.
Þar á að vinna heiminn. — Og með
því lýkur fysta þætti sögunnar.
Mörg ár liða. — Að sumarlagi
kemur Pétur til Notegs aftur, frae -
ur, vellauðugur, og svo ríkur af
þekkingu, að hann drottnar yfir eld-
t um og stálinu. Fögnuðurinn yfii
þvi að vera kominn heim, gagntek
ur hann. Hann leggur land sitt
undir fót, niðri um strandir, fram til
fjalla, og upp til fjalla.
Á einni þessari fjallgöngu ketrsi
hann i kynni við stúlku, sem nær
tökum á hja ta hans. Erla heitir
hún, stórkaupmannsdóttir. Nú fyrst
finst honum lifið líf. Nú hryi j
margir þeir veggir, sem hann h.ifðt
hlaðið um sál sína: — »Ait, sem
þú til þessa hefir lært, — fetðir
þinar, staifsemi þín, hugsjónir þin-
ar — alt hefir það verið þurt brenni,
sem þú viðaðir saman. Nú kemur
einn einasti neisti — og þetta stend-
ur í björtu báli. Rauður bjarminn
lýsir himin og jöið, og þú teygir
fram kaldar hendumar og ornar þér.
Og það fer hrollur um þig af fögn-
uði, að ný sæla er í jarðheim kom-
in«. Honum finst alheimurinn taka
undir lofsöng hjartnanna. — Þau
giftast. Hann kaupir fornt og fag-
urt höfðingjasetur af tengdaföður
sínum, og sest þar að. Þar á gleð-
in. hamingjan og ástrikið að búa.
Þaðan á lofsöngur lifsins að hljóma
til himins. — — Pétri finst »auðnir
gróa upp i sál sinni*. — Veizlur
og skemtiferðir, vetur og sumar.
Nú var æskugleði hans að byrja, fa
framrás. Þó ólgar þessi sama bylgja
í sál hans: Hvert? Hvað er á bak
við þetta ? Er þetta alt ? Er mark-
mið ð komið? Hann þaggar hana
niður með lofsöngs-óði ástarsælunn-
2J. En þráin, hungrið mikla i ei-
liföarveiðmæ i', gerir alti öðru-
hvoru va t vtð is? HvO’ki harmar
ei'a han intja fá yhibu«að það hung-
IK. -- --
E' .svo sk 1 ur stor r uúnn á.
Ki lus B ook o Feidinant Hólrr
heimsæk|a hann. Þetr vekja upp i
s I hans þr na til þess að fast enn
a ný við eldinn og stálið, — vekja
< ro, útþrá, statfslöngur. »M ðurinn
yðat er eiting|arn, oi; er að safn
ér hamingjud'tíum, fú min«,s tir
Fercínai t við E lu. » Hein sþröunin
otar okkur annaðhvoit til !|ósmetis
eða eldsneytis. Oí hann Pétur,
maðurinn yð ir, er of ður tileld;
neyt s« — — Þeg i þetr eru f.iruir,
• enjjur hann eirðaHaus fram 02 ft
ur. »Y ði hat n eld -neyti í stað l|ó s?
Hveis hann lett ð ? Hmiimju? O.
a bak við hrna? Sdmatón kall.ið'
hmn þ ð á u t-a aldú. — Hvað
væri það r ú? Guð. — En hann
fvndi hann trauð a með yðjuleysi*.
K ftarmr sveila í honum, krefj st
vtðfangsefna, star fs, ba áttu. Þvi ætti
hmn ekki að f ira að áeggjan vina
s nna og taka afl töðma. — Þð
veiður úr. — — En rú þenur
óhamingiunornin vængi sí a yfir
öfði hans, og ;ndar á hann köld
um gusti. Ot.il ófyri't j tanleg óhcpp
«oma fyrir, sem seinka 02 eyðilegg ja
staif-hars. Ver-fræðmgur bregst.
Vatnsæðar d'epi statf menn hans.
V ðskiftan enn hai s vetða gjildþrots
Og sjalfur verður hann öretgi4 við
hvatf Holms. — Hamingjulii d rnar
tæmast, þorna upp. Öiðugletkarnir
stai dr fyrir framan hann ems og
himingnæfandt fjöll.
Hann byrjar á rýjan leik. Nú er
það sláttuvél, sem á að bjarga hon-
um, — bera fraegð hans út um
neiminn, og flytj i honum tapað fé
Hann vinnur nótt og dag. Konan
og börnin hverfa úr hugcnum, þurk-
ast út Og þó er þetta altsama
gert ttl þess að bjarga þeim af skip
bioti. — En hann biður enn ósigu .
Vélm er að vsu snildarveik. »En
þegar grasið er vott, klessist það
saman milli stálfingranna yfir klipp
unum og þvælist þar fyrir«. Hann
verður að fá bðt á því. En þessi
litla umbót kemur ekki. Heilinn
verður of þreyttur. Viunuþolið ei
fa ið. Hann hugsar sig veikan, —
geggjaðan, og verður að hætta að
vinna. Höfuðbólið fagra er boðið
upp. Hann hr»kst þaðan öreici,
með likama og sál brunna npp i
þessutn óhamingjuglóðum. Á þess-
um harmleik endar annar þáttur.
Pétur nær sér aldtei aítur. Hann
flytur upp í afdalt, ttl þess að fá ró
— ró. En hugsanirnar, kveljandi
og tryllandi, láta hann aldrei í friði.
Sömu hugsanirnar og fyr: um lifið,
ttlgang þess, alheinsviljann, guð.—
Konan hans heldur honum uppi,
lyftir honum frá vitfirringu. En
þessar spurningar verða æ þyngrt
og áleitnari. En sál haDS fer að
hreinsast i þessum eldi og nálægjast
eilifðarverðmætin. Og að lokum
skilst honum, að tkki sé til neins
að hrópa út i geiminn á eitthvert
aimætti, það svart ekki. Hann hafi
æpt á það alt sitt líf, en aldrei feng-
ið áheyrn. Mennirnir væru á valdi
einhverra blindia afla, s.m stefi.du
þó að einhverju matki. Hvað væri
þá að gera ? Væri þá ekki eina ráð-
ið að skapa quð í slnu eiqin hjarta,
gera mannshjartað að guðs ríki, —
flytja guð utan og ofan úr geymn-
um niður í mannsbijóstið. Einhvers
staðar yrði guð að vera til, og væri
til. En »maðurinn verður sjálfur að
skapa hið guðdómlega*. Ea þegar
honum finst hann vera kominn að
þessari niðurstöðn, þá líkir haun sér
við sigutvegara. Mitt i allri s'nni
eyrrd 02 fitækt h <h hann skap ð
tuð i hjcta sinu. Og það sé etn>
stgurinn, serr hafi eilifðarvetðmæti i
sér fólgtð. — — —
— Um Jóhann Bojer má segj',
ið hinn sé hinn n ikli náttúruf æð-
íngur í ríki mannssálarinnat. N itt-
úrufræðingnum ræár ekki að lý«a
stórfeldustu umb otunum. Hann ýsir
einnig mii sta f>æinu. Hið sama er
um Bojer. Honum lætur j fn-vel
að lýsa mannsstltnni þegar hún er
i samræmi við sjálfa sig, eins «>g
'tærstu geðbrigðunum, stotmum og
eldgosum mannshugans. Og hann
kafar svo djúpt í hinn djúpa sr
mannsar.dms, og kemur með s o
n argt óþekt þaðan, að iraður fy l at
lotningu Og margt er svo aðdáan-
lega fagurt, að maður teigar í sál
sÍDa hverja blaðsíðuna á fætur an -
rti. Mi sérst'klega nefna i þvi
sambandi bls. 112, 141, 146 —147,
og siðustu blað>iður sögunnar. —
Auk þess talar Bojer til hins rýj<
tíma, til aldar vé anna, aldar eldan<
og stálsins. O2 dómurinn, sem hmn
kveður upp yfir honum er harðuT:
»Vélarnar drrpi i okkur eilííðarþorst-
ann«. B s. 96. »Mér væri mjög gegn
skapi, að Noregur yrði allur útbi ð
ur, (ekki fallegt o ð), af verksmið|um
og öreiga lýð«. Bls. 156. Er þetta
ekki umhugsunaufni fyrir Tlend-
inga, sem 1 ú munu ætla sér að láta
vélarnar vinna framtíðarstörfin og
gera hinn frjálsi, upp étta landslýð
að dauðum, sálarlausum þjónum vél-
anna ?
Ekki trúi eg öðru en íslendingar
taki tveim höndum við þessari bók.
Hún er hvorttveggja í senn: s\o
djúp og miktlúðg, og fögur oe
yndisleg. Og ekki þurfa menn að
fráfælast hana malsins vegna. Þýð-
ingtn er víðast ljómandi falleg. Þó
hnýtur maður um svolitlar misfell-
ur, eins og t. d.: nastum etrs 02,
á bls. $9.; Itvíluqt b!s. 40, útmálað
b's. 88, sem er slæm dönsku af-
bökun. En hér er ekki nm neinn
pri'fitíl að ræða. Og lífs- og lista-
lindir bókarinnar sdfl st hvetgi af
þeim ástæðum, að máli sé misboðtð,
stður en svo, Og hafi þýðandínn,
faú Björg Þ. Blöndal, miklar þakkir
fyrir að hafa unnið það stórvirki að
koma þessari ágætu bók á tungu
vora.
J. B.
Laust starf.
Skiifarastaðan á 2. skrifstofu
Stjórnarráðsins, sem Jóhann heitin
Kristjánssoa ættfræðingur gegndi,
er auglýst laus. Umsóknarfrestur til
28. des.
Bókafregn.
Þypn»r Þotsteins Erlingssou-
ar em 1 ýntkomuir, í þriðju, mikið
aukinnt ú t fu. Eru þar fjölmörg
á*ur óp ei t .ð kvæði eftir Þorsteiu,
auk gömlu yimsteinanna, sem allir
Ijoðelskir í lendtngar hafa bundið
f sta trygð við.
ítarleyur ritdómur hæfir svo mik-
illi gersi 1 i, en hann verður að bíða
þangað til síðar.
En vel er það, að bókin kom út
•étt fy ir jólin. Betri aufúsugest
meðal jóla-j j danna en Þyrna Þor-
steins verður naumast á kosið. Og
•p llir þar ekki, að útgáfaa er hin
P'ýðilegasta og vandaðasta að öll-
um írágangi.
Framan við er mynd af Þ. F.
og enn fremur tekið upp hið helzta,
sem ritað var um hann látinn fyrir
rúmum 4 árum.
Snarracnsóknarlélag stofnað*
Svo heitir félag, sem stofnað var
þ. x8. þ. nnán. á fjölmennum fundi
í Iðnó. Stofnendur nálægt 200
manns.
Markmið félagsins sést á ttafni
þess.
Verðnr nánar að þvi vikið sfðar
í ísafold og sagt frá stofnun félags-
ins.
Mannalát.
Nýlega er diinn Kristinn Ketils-
son frá Hiísum, faðir Hallgrims
landsverz uuarstjóra.
Þá er og nýlega látin að Kiðja-
bergi (19. þ. m) mikil merkskona^
ekkjufrú Guðrún Þoisteinsdóttir^
ekkja síra SxúJt heH’ns Csir'onar
á Bieiðabólsstað, e^ mcóu Skúla
ptæp. hon. frá Odda og þeirra
systkina.
Látinn landi.
Símfregn hefir borist frá Khöfn,
um, að þar h'fi látist, 15. þ. máu..
úr inflúenzu Sveinbjörn Blöndal stú-
dent, sonur B|örns G. Blöndal f.
héraðslæknis, efnilegur maður. Er
það 4. landinn þar, sem inflúenzam
verður að bana.
Botnia kom í morgun frá Kaup-
mannahöfn. Meðal farþega: SveinB
Björnssou yfirdómslögmaður, banka-
atjórarnir Ludvig Kaaber, Magndfi
Sigurðsson, H. Tofte, forsætisráðb ’