Ísafold - 10.05.1919, Síða 3

ISAFOLD

firni Eiríhsson í Indnutfro, t;ul c>c; hv t Nlittteyjueíni — Næ fnt. firni Eirlhsson
Albúm — Axbbörd Si rndklæðadiegiU 71 índklæM Oxfordtvisiur — og aonar. Orftstir — Úr-arntbönd
/^m-Pur — Á1q:>súz 1 Im. hmdsápui — Sóls-inssáp ödýrt eftir gaeðum. \fasiefni — og vest sbJa
^Mlnel — Bakskinn 1 alaklæði — ísler.zki fáúnn. P eysur — Perlur iterproofs kápur
— Cadett.idúkur áBNi EIRIKSSON Ytriveraefai ,
0ékkur — Diengjafataefni J |ólagjafir — Java Re.ðfatadúkur. RekkjuvJéreft » Ym'slegt barnaglingur
— Enskar húfur 1 Cjóladúkar — Káputölur Stlki í svuntur og slifsi. þvottabretti — Þveglar
Fataefn — Fiðuthelt ié■ eft 1 éreft fjölbreytt „astingur svaitur og mislitur. Tvistdúkar — Tvinni 1 ölur, — Smeilur 0 ygt’.isnæíur og f|öldt m. fl.
firrti Eiríksson 1 I^johkinn — Morgunkjólaefm öhatflauKl margir litir firni Eiríksson

TJíf fsesf í firna-búð.

ES3
enska neœa hlaup.iro* * þA um
tíma, og veit því heldur ekki hvort
A. man það rétt, sem hann sogir sig
minni að blaðið Free Presa hafí sagt
um mína rseðu á Islendingadeginum.
Vitanlega dettur mér ekki í hug að
ræða neitt við hr. A. um mtn orð
þar, því úr því hann lætur eem hann
trúi ekki því sem eg segi um aðra,
má nærri geta hvort hann vildi trúa
því, sem eg segði um sjalfan mig.
En óhræddur læt eg áheyreudur mína
þenna dag skera úr þvf, hvort eg
hafi farið með nokkra »smekkleyau«.
eða unnið hlutlausu landi mínu nokk
urt tjón með ræðu minni, — —
Öðru máli er að gegi a um ræðu1 *)
dr. M. B. Halldórssonar. Hr. A. get-
ur e£ til vill stuðst þar við árásar
greinar gegn henni í sumuui vestan
blöðunum. Dr. M. B. H. var svo
þungyrtur ura þá, sem notuðu þjóð-
ernismálið til »pólitíekra« æsinga og
væru hikandi í ófriðarmálum, að þeir,
sem tóku það til sín, urðu reiðir og
svöruðu óvægilega í blöðunum, og
færðu fátt til betri vegar.
Eæða hans var síðar öll birfc f
Lögberg, en eg hefi ekki það blað
við hendina; samt gæti eg útvegað
hr. A. það seinna. ef hann vill Begja
til nafns sfns.
Eg kyntist ekki dr. M. B H. neitfc,
og veit því ekkert um hvorfc hann er
Islandsvinur, en rétt sagði eg frá því,
sein eg heyrði hann segja, hvort sem
hr. A. trúir eða ekki.
Eitt afcriði var það í fyrri grein
hr. A., sem mér láðist að andmæla,
og það er umsögn hans um Jón
Bíldfell, ritstjóra Lögbergs.
f>ann mann þekki eg allvel og
veit að hann er einn af forgöngu-
mönnum þjóðernishreyfingarinnar
meðal VeStur-Islendinga, og því held
eg að það só alveg óhætt að kenna
það við »Gróusögur« hjá yður, hr. A.,
er þér segið, að það sé sagt,
að hann sé í tölu þeirra »mörgu
Vestur-Islendinga«. sem »farnir eru
að sjá að það er þyðingarlaust að
reyna að halda i Islenzka hatninn«.
E£ þér hefðuð lesið vestanblöðin í
vetur, og séð hvað þjóðernishreyfing-
in fær ágætar undirtektir alsfcaðar
í bygðum Islendinga vestra, og að
menn, sem deila um nærri því alt
annað, eru þar alveg sammála, þá
trúi eg ekki öðru en þér hefðuð, hr.
A., hikað við að skrifa orðið »margir«
i þessu sambandi.
*) í grein minni 1. marz stendur:
ræður. en átti að vera ræða, þvf að
hann fiutti ekki nema eina ræðu.
Eg hefi enga löngun né ástæðu til
að fara með neinar ýkjusögur um
þjóðernisrækt Veatur-Islendinga. Eg
fer t. d. í enga launkofa með það,
að ýmsu ungu fólki íslenzku í Winni
peg, og enda víðar, er enskan tam-
ari en íslenskan, en eg hygg að það
8é ekki raDgt hjá mér að æfcla. að
svo hafi einnig verið um ýmsa, sem
nú eru fullcíða og einlægir íslensku-
vinir. meðan þeir voru ungliugar ný-
bomnir úr enskum skólum.
Skólamálið er tóm enska og því
meðfram unglingamálið; en hjá öllum
þeim, sem eru í íslenskum söfnuðum,
eðatakaþátt í félagslífi öðru Islendinga
verður íslenskan smámsaman aðal-
málið, enda oftast við hana tengdar
bestu endurminningarnar úr foreldra-
húsum.
Eg epurði t. d. oftar en einu sinni
trúhneigð, fslensk ungmenni, sem
enskan var ærið töm, á hvaða máli
þau töluðu við guð, og svarið var:
•Vitanlega á íslensku*.
Og meðan hún er hjartans málió
er engin hætta á að hún hverfi.
|>að má vel vera að hr. A. geti
fundið fleiri en einn ungling veetra,
Bem gert hefir einhverntfma lítið úr
sambandi við Island, en það er jafn-
sanngjarnt og drengilegt að skýra
frá þvíívorum blöðum, sem dæmi
um alment álit Vestur-lslendinga,
eins og ef vér færum að skrifa í
veBtanblöðin, að vér Prónbúar vildum
yfirleitt ekkert hafa saman við Vestur-
Islendinga að sýsla, þvf að vór hefð
um hitt tvo menn í Beykjavík, sem
það hefðu sagt. en »gleymdum* að
geta þess jafnframt, að allir aðrir,
sem vér hefðum átt tal við um mál-
ið, hefðu talið sjálfssgt að vér reynd-
um að efla samhug og samvinnu
meðal Islendinga beggja megin hafs.
Eg er sannfærður um, að það
koma fagnaðartár í augu sumra
gamalla Vestu-Islendinga, er þeir
heyra hvað bræðralagshugsunin fær
góðar undirtektir vor á meðal — og
mér eru þau tár meira virði en hugs-
unarlitið skraf fáeinna ókunnugra og
óþroskaðra manna.
Siourbjörn A. Gíslason.
r
25
hafa þær einnig hag af verzluninni við bæinn. Að
því leyti lifa hvorir á öðrum. Það eru erfiðleik-
arnir við að ná saman til þess að hafa viðskifti hver
við annan, sem eru báðum málsaðilum verstir. Það
er samgönguleysið við sveitirnar, og flutninganeyðin,
sem bæði bagar Reykjavík og sveitunum í öllum við-
ekiftum. Það er flutningakreppunni að kenna, að
fjöldi manna í Eeykjayíjj borðar eingöngu smjörlíki,
og að hæjarmenn verða að nota niðursoðna mjólk i
stað mjólkur og rjóma. Henni er jafnfrarat að kenna
mjólkurverðið, sem nú er, þvi að bærinn getur hvorki
fengið mjólk né hey lengra að. Með mjólkurverð-
inu, sem nu er, verður Reykjavík að greiða fyrir
mjólkina, sem hún þyrfti að hafa,'1.460.000 kr. á
ári, eða fjórum sinnum öll embættismannalaunin o.
s. frv., sem til bæjarins ganga. Eg áætla mjólkur-
þörfina % úr litra á mann daglega.
I kaflanum um atvinnuvegina hefir verið sýnt
sundurliðað, á hverju bæjarmenn lifa, eða hvaða
atvinnu þeir reka. Flestir lifa af því að vinna fyrir
hina bæjarmennina. En hérna fyrir utan landstein-
ana liggur sjórinn, sem Geir biskup Vidalin sagði að
góður »guð hefði horft á, þegar hann blessaði jörð-
ina«. Af honum hafa Reykvíkingar, fyrir dugnaðar
atorku sakir, atvinnu, sem er betri en gullnáma,
og frá sjónum og sjávarútveginum koma aðal auðs-
uppsprettur bæjarins. Þetta má sýna með verzlun-
arskýrslunum. Reykjavík flutti út:
26
1913 vorur fyrir 5 080 þús. ki’ónur
1914 — — 4.988 — —
1915 — — 9.558 — —
Mestmegnis eru það sjávarafurðir. Sækýrin mjólkar
með afbrigðum, og Reykvíkingum mjólkar hún vel.
Aðuðvitað má brjóta í henni hrygginn með álögum,
og það er það sem löggjöfin virðist vera að gjöra.
Andvirði sjávarafurðanna gengur svo mann frá
manni; það gengur frá aflamanninum til verka-
manna og handiðnamanna, og þaðan til kaupmanna,
verzlana eða banka. Þaðan fer það aftur til þess
að ganga í kostnað við útgerðina, sem byrjar á
nýjan leik, til þess að geta flutt út á ný.
Reykjavik er óháðari landinu, sem hún stendur
á, en nokkur annar bær. Mjólkina, sem hún þarf,
fær þún ekki þaðan. Hún fær ekkert frá sveitunum,
nema kjöt, sem hún getur ekki fengið annarsstaðar.
Hún sækir fiskinn á sömu miðin, sem stórþjóðirnar.
Hún selur hann í Bretlandi, Danmörku, á Spáni og
á Italíu. Ef menn lifa á þeim, sem þeir verzla við,
þá lifa Reykvíkingar á Spánverjum, ítölum, Eng-
lendingum og Dönum. Stæi’ð bæjarins er fremur
lítið undir sveitunum komin. Reykjavík lifirá sjón-
um og sjálfri sér, og geri það meðan sækýrin mjólk-
ar með afbrigðum.
í lifi bæjarmanna er 300.000 kr., sem greiddar
eru í embættismannalaun o. s. frv., ekkert, miljón-
irnar, sem koma upp úr sjónum, eru alt.
27
VIII. Skórinn kreppir.
Heimsstyrjöldin og dýrtíðin, sem af henni leiðir,
hefir krept að Reykjavík á margan veg. Frá Reykja-
vík gengu 19 botnvörpungar í byrjun hennar, en af
þeim hafa 11—12 verið seldir. Aðalástæðan fyrir
sölunni var verðið á kolum og salti. Að veiða fisk
til að flytja út i ís, var hætta bæði fyrir mannslífin
og skipin, og ekki það verð þá í aði’a hönd, að leggj-
andi væri út í stórhættuna, sem það var að sigla til
Bretlands. Þeir sem þá lifðu á fiskveiðum og fisk-
verkun, munu hafa verið um 4000 manns í Reykja-
vík; bæjai’búum hefir fjölgað mjög eftir 1910, og af
þeim 4000 munu 16—1800 manns hafa mist atvinnu
sina um sinn. Mótorbáta útvegurinn hafði aukist
um sama leyti. Sjómennirnir munu hafa fengið at-
vinnu aftur allflestir, en fiskverkunai’fólk Reykja-
víkur ekki. Mótorbátaútvegurinn bar sig nauðulega,
vegna verðsins á salti og steinolíu, sem hvorttveggja
var og er miklu hærra, en nokkru sinni hefir átt
sér stað. Við höfum mist tækin til að herða fisk,
og líklega kunnáttuna til þess um leið, þess vegna
var sá vegur, til þess að komast hjá dýru salti,
ekki fær.
í byrjun aprílmánaðar hættu botnvörpuskipirt
að ganga til fiskveiða. Salt og kola verðið var svo
gífurlegt. Sjávarútvegurinn setti þá alla von sína
til síldveiðanna að sumrinu. Þær veiðar eru stór-
gróði aðra vertíðina, stórskaði hina. Sildveiðin mis-
hepnaðis stórlega um Bumarið, en verðið varð hátL