Ísafold - 04.10.1920, Page 2

2
ÍSAFOLD
flíar fær AlþJðnbL (é?
AlíþýðuMaði/ð heldur erm áfram
rúgmjölsþvættingi sínum, þótt sú
staðhæfing Iþess hafi verið rekin of-
an í það, að Morgunblaðið hafi vit-
að um vörukaup eins eða annars
í Hafnarfirði, og því hafi verið sýnt
það og sannað, að meðmæli þessa
hlaðs með skipun verðiagsnefndar-
innar hafi á englan hátt verið sprott
ið af hlífð við einn eða annan. En
þessu umrædda hlaðviðrini er svo
háttað, að þótt því sé bent á vit-
leysur þess, og sýnt fr(am á ósann-
söglina, ýkjurnar og Mekkingamar
sem það lætur rigna eins og synda-
flóði yfir lesendur sína, þá skipast
það ekki lað heldur. Það telur sig
bafa fengið einkarétt á ófantöldum
sérkennum. Og þann rétt vill 'það
nota út í ystu æsar.
Morgunbiaðið vill taka það fram,
að það telur það á engan hátt
skyldu sína, að fylgjast með í vöru-
ífaaupum einstakra manna á landinu
og engu fremur þeirra, sem eiga í
því. Það telur sig geta mælt með
jafn sjálfsögðum ráðstöfunum eins
og veðlagsnefndars'kipun fyrir því.
Og það þykist þess fullvíst, að það
sé íslenzkri allþýðu margfalt ham-
ingjudrýgra en það blaðið, sem
ihrópar um það seint og snemma, að
það sé málsvari hennar, vörður
hennar og von, en hefir þrásinnis
sýnt það, að það vinnur á móti nauð
synjamálum alþýðumanna, af ein-
tómu skilningsleysi á þörfum
þeirra, Og það núna síðast með því
að mæla á móti verðiagsne'fnd hér
stjóranum kæmi meðalið, sem gerði
henni fært að gera verkfali. Er-
lendir æsingabræður mundu hlaupa
undir baggann. Hvers vegna er
þessu haldið leyndu? Það ætti að
lögbjóða, að slíkur „innflutn-
ingur“ væri gerður alþjóð opinber.
Því þá vissi hún „hvers hún má
vænta úr þeiri átt‘ ‘.
Morgunblaðið getur ekki orðið
við þeirri bón Alþýðublaðsins, að
birta nöfn þeirra maama sem eiga
það. í fyrsta lagi lítur það svo á,
að hvorki varði Alþýðublaðið eða
aðra um það- Og í öðru lagi er öll-
um erfitt að verða við tilmælum
þess blaðs, sem enginn virðir og
allir vita, að kostað er mestmegnis
af erlendu fé, til óheilla fyrir ís-
lenzka þjóð.
Er fimbnlYetnr í aðsigi?
i.
Vísir flytur grein 21. sept. um
hafstraumana. Þar er lögð fram sú
spurning, hvort Golfstraumurinn
muni vera að leggjast frá Evrópu-
ströndum.
Blaðið getur þess, að óvenju kalt
hafi verið á Englandi nú í sumar,
og þess hafi verið getið til, að Golf-
straumurinn væri að leggjast frá
Evrópuströndum. Sagt er að ensk-
ur útgerðarmaður hafi það eftir
skipstjórum, sem nýskeð eru komn-
ir vestur um Atlantshaf, að þeir
hafi orðið þess vísir, að Golfstraum
urinn hafi breytt stefnu sinni. —
í Reykjavík, þar sem dýrtíðin sverf
ur mest að.
En það er eitt atrði þama í síð-
ustu grein blaðsnepilsins, sem það
hefði helst ekki átt að hreyfa við.
Það heggur þar áreiðanlegaofnærri
sjálfu sér.
Blaðið leggur til, að það sé „lög-
boðið, að opinbera hverjir leggi fé
til pólitískra blaða, þegar ekki
stendurpólitískur flokkur bak við.‘ ‘
Blaðið er altaf frjótt af uppástung-
um. En það vill skorta á vit í þær.
Nú væri ekki iir vegi að bera þá
saklausu spumingu fram, hverjir
leggi fé til útgáfu Alþýðublaðsins.
Það getur þesis auðvitað jafnframt
uppástungunni, að Alþýðnflokkur-
inn gefi það út. En það hefði getað
sparað sér þá yfirlýsingu. Það er
öllum almennigi kunnugt, að það
blað verður að leita út fyrir land-
steinana, til þess að lifa. Jafnaðar-
menn í Danmörku mundu ef til vill
geta gefið einhverjar upplýsingar
um það, hvers konar erindi ritstj.
Alþýðublaðsins ætti á fund þeirra.
Og það er jafnvel ekki alveg óhugs
andi, að þess hafi verið farið á leit
við Bolshvíkinga, að þeir sendu
nokkrar þúsundir rúbla hingað til
þess að vinna skoðunum þeirra
fylgi og styrkja Alþýðublaðið. Að
minsta kosti hefir einn aðstandandi
blaðsins farið á fund þeira. Og
menn geta sér til, að vatn hafi kom
ið í munn ritstjóa Alþýðublaðsins,
þegar hann heyrði um fúlguna, sem
Bolshvíkingar huðu enska bliaðinu
„Daily Herold“. Það mátti ýmis-
legt gera með það fé hér á landi,
gera verkfall, æsa, stækka blaðið,
og lifa fyrir þá sem ekkert nenna
að vinna o. s. frv.
Sú saga gekk hér um bæinn með-
an ritstjóri Alþýðublaðsins var er-
lendis, að með heimkomu hans
mundi viss stétt manna eiga von
á ríflegri kauphækkun, því með rit
| Hann rennur eftir þeirra sögusögn
| ekki austur eins og hann hefir á-
■ valt runnið- Þó segja þessir menn,
! að straumur þessi sé fult eins heit-
j ur eins og hann á að sér að vera,
í en enga hafi hann hreyfingu til
; austiirs.
i
I Þetta þykir mörgum undrum
! sæta, og óttast að flmbulvetur í
i
j Evrópu sé í nánd. — Og vissulega
] væri ísaldartímabil væntanlegt, ef
| Golfstraumurinn legðist frá strönd-
■ um Evrópu fyrir fult og alt.
II.
Það er mín trú, að hinar gömlu
ísaldir, sem gengið hafa yfir norð-
ur hluta Evrópu hafi eingöngu or-
sakast af stefnubreytingu Golf-
stiaumsins. Hafi straumurinn runn
ið úr Karabiskaflóanum út í Kyrra-
hafið, þá hlaut meðal árshiti Evr-
ópu að vera 5 gráðum á C. lægri en
hann nú er. En svona mikil lækkun
ársmeðalkita álfunnar mundi gera
hana mestalla mönnum óbyggilega
fyrir kulda sakir. Þá mundu jökl-
ai leggjast yfir öll Norðurlönd og
höfin fyllast af ísum.
Að þessu hafi einu sinni verið
svona farið má færa góð rök. —
Hvað eftir annað hefir loftslagið
í ýmsum löndum tekið miklum
breytingum. A þetta bendir jarð-
sagan. Mörg lönd hafa hvað eftir
annað ýmist risið úr sjó, hækkað
eða verið undir sjó, sem hafsbotn.
Þetta sýna best kolalögin víða. —
Eftir breytingu milli láðs og lagar
hefir vitanlega orðið tilsvarandi
breyting á veðurfarinu. Sumir þeir
hafstraumar sem nú ráða svo miklu
um loftslag landanna hafa sumpart
eigi verið til, eða þá haft alt aðrar
stefnur en þeir nú hafa.. — Sami
straumurinn hefir hvað eftir annað !
hlotið að breyta rás sinni.
Einn af þessum straumum erl
Golfstraumurinn. Það vita menn nú
að Mið-Ameríka var eitt sinn undir
sjó, og því samgöng milli Atlants-
hafs og Kyrahafs. Þá gat enginn
Golfstraumur runnið um Atlants-
bafið eða vermt Norður Evrópu.
Margt bendir til þess að eiðið mikla
milli Suður og Norður Ameríku
hafi hvað eftir annað sigið í sjó,
og risið úr honum aftur. Enginn
veit hvenær það síðast var hafsbotn
Það eru mestu líkur til þess, að
Golfstraumurinn hafi runnið á ís-
öldunum gegnum þetta eiði, sem þá
var haf og út í Kyrrahafið. Þá voru
Pólstraumarnir einvaldir og af
kulda þeirra hafa ísialdatímamir
myndast.
Þegar hlýnaði aftur að nokkrum
mun um miðbik ístímans — svo vel
má tala um 2 eða 3 ísaldir með
meira eða minna hlýjum köflum á
milli — þá hefir eiðið vitanlega
ihafist nokkuð upp. Minna hefir þá
runnið af Golfstraumnum út um
það en áður og eftir. Hefir þá nokk-
uð áf honum runnið sömu leið og
hann nú rennur, austur og norður
um Atlantshaf.
Það er nú sannað, að ísinn á ís-
tímanum lá eigi yfir Síberíu og Al-
aska. —- Þar sem nú er Austur Sí-
bería hefir áður verið haf. Þar er
nú mjög lágt land. Hafi nú þarna
verið hafsbotn á ísöldinni, er vel
skiljanlegt hvernig á því hefir stað
ið, að bæði Síbería og Alaska voru
íslaus á ístímanum. Þá hlaut svarti
straumurinn að renna inn í íshafið
og verrna Síbeíu og Alaska. Þar
hiaut því að vera íslaust, þótt Norð-
urlönd væru hulin jökli. Þessi
Svartstaumur, sem einnig kallast
Japanslti straumurinn, hefir bægt
öllum heimskautaísnum frá Alaska
og Síberíu ströndum. Haun hefir
aftur á móti rekið hann suður til
Rúss'lands og norðurstranda Nor-
egs. Þá lilutu istrandir þeirra að
fyllast með hafísnum, og veðráttau
að verða lík því, sem nú er á Græn-
landi yfirb.itt, og öi' fjöll að lý
ast jöHiitis. — Nú er ísöld á Gvæn-
landi af því að Pólstraumurinu
rennur þar um landið og færir því
ísa, og þar með kalda loftstraum-
ir.n nema allra syðst.Ef Golfstraum
urinn rynni um landið, væri þar
eins hlýtt og í mörgum Evrópu-
löndum.
Einhver doktor Keller hefir bor-
ið fram þá tilgátu, að á ístímunum
héfi Golfstraumurinh runnið úr
Karabiskaflóanum og út í Kyrra-
hafið- En jafnframt hafi meira eða
minna af Svartastraumnum runn-
ið inn í íshafið um Beringssund, og
vermt Síberíu og Alaska. Eg hefi
hvergi séð þessa tilgátu studda, né
heldur séð röksemdafærslu hans. —
Mér hefir fal'lið þessi tilgáta vel í
geð, og bendi því á ýmislegt, sem
mælir með henni, og eigi þarf djúpt
að grafa eftir.
Það er nú sannað af dýra- og
jurtaleyfum, sem fundist hafa í is-
aldarlögunum á Norður-Þýzka-
landi, að ísaldartíminn hefir dunið
á skyndilega, en ekki smátt og
smátt með aðdraganda. Golfstraum
urinn hefir breytt stefnu sinni
skyndilega. Hið sama 'hefir átt sér
stað, þegar loftslagið kólnaði í Sí-
beríu, síðast á ístímanum.
Fundist hafa. í Síberíu meiri og
minni leyfar af 20 þúsund mammút
dýrum. Eitt dýrið fanst óskaddað,
gaddfreðið, og átu hundar kjöt
þess með góðri Íyst. Hefði þar kóln
að smátt og smátt, eins og áður
hefir verið kent, hlaut dýrið að
rotna. Það hefir aldrej þyðnað frá
því það fraus nýdautt.
En skiljanlegt er það, að heljar-
vetur komi í Vestur-Síberíu skyndi-
leg-a., ef Austur-Síbería nálægt Ber-
ingssundi hefði á sama ári risið úr
sjó og þá að ein.s mjótt sund orðið
milli Asíu og Ameríku, eins og nú
er. Svarti straumurinn gat eigi að
neinum mun runnið um þetta sund,
femur en nú. Svo er jurtagróðri
farið nú í Síberíu, að eigi gæti þar
lifað mammútdýra hjarðir, eins og
á ístímanum. Dýrin hlutu að falla
skyndilega. Það benda leyfar þeirra
á. Þau höfðu engan tíma til þess
að flýja suður í lönd undan þess-
um ófögnuði lífsins-
ísaldartímanum hefir lokið þeg-
iar Golfstraumurinn hætti að renna
út í Kyrrahafið og Svarti straum-
urinn hætti að renna inn í íshafið
og reka Pólísinn að Rússlandi og
Norðurlöndum. Þetta finst mér ein
föld skýring á því hvemig ísöldin
hefir til orðið og ísinn vaxið.
Hitt er ótrúlegra, sem sumir hafa
haldið fram, að í byrjun ístímans
hafi heimskautin færst til og stefna
jarðmöndulsins þá verið óvanaleg,
svo þau lönd sem ísinn lá yfir voru
nær heimskautinu en þau nú era.
Eftir þessu hlaut hver staður á yf-
irborði jarðar að haifa haft aðra
afstöðu til heimskautanna en nú.
Samkvæmt þessari tilgátu á ís-
land að hafa legið all sunnarlega
á hnettinum á Míósentímanum. Þá
var hér svo hlýtt loftslag, að vínvið
ur, hnottré, hlynur o. s. frv. uxu
hér. — Leyfar af Iþeim trjátegund-
um finnast hér í Surtarbrandslög-
um. — Eftir sömu skoðun á land-
ið laftur á móti að hafa legið mifalu
nær norðurheimskautinu á ístím-
anum en það liggur nú.
Við þetta er margt að athuga og
hefir því þessi tilgáta eigi fengið
aílsherjair viðurkenningu, fremur
fremur en ýmsar aðrar til'gátur um
orsakir ísaldanna. — Hví lá t. d.
eigi ísinn á ístímanum yfir Síberíu
og Alaska? Hafi norðurheimskaut-
ið fært sig, þá hlaut tilsvarandi
brevting að verða á suðurheim-
skautinu. En þar var einnig meiri
ísalög lengra norður en síðar hefir
verið-
Alaska og Síbería gátu þá eigi
verið fjær norðurheimskautinu en
sum þau lönd, sem ísinn var magn-
aður á eða lá yfir. Hér er hvað á
móti öðru.
Og með engu móti hafa þau ísa-
lög, sem legið hafa yfir Vestur-
Indland, Afríku og Ástralíu á Perm
tímanum orsakast af færslu heim-
skautanna- Annað hvort hafa haf-
'strauma breytingar valdið þeim eða
þá hitt, að lönd þesSi hafa risið þá
mjög úr sjó, eins og mörg önnur
lönd fyr og síðar. — Við miðbaug
eru jökulmörkin 5—6 þúsund m.
yfir sjó. Þau fjöll eða lönd sem
svonia' hátt liggja, eru hulin jökli
um ár og aldir.
(Meira seinna).
S. Þ.
Skvrsla
alþýðuskólans á Eiðum 1919—1920.
Eiðaskóli var settur í fyrsta sinn
20. okt. 1919. Er það altaf merk-
ur viðburður í sögu hverrar þ.jóðar,
þegar nýr skóli er opnaður ungum
imönnum og konum. Og það því
fremur, sem færra er um skóla.
En í iandi hér er eins og öllum
er kunnngt lítið numið land að því
leyti, er alþýðnskóla vora snertir.
Þeim þarf að f jölga, ef vér eigum
að fylgjast með í skólamálum og
lýðmentun annara þjóða. Við þurf-
um skóla, sem allir hafa erindi í,
þar sem grundvöllur fæst undir
framtíð uppvaxandi kynslóðar í
landinu.
Það sést þegar á aðsókninni að
þessum skóla, að þeir þurfa ekki
að standa tómir. Er mikil aðsókn á
fyrsta ári, að 31 nejpandi skuli
sækja skólann. Islenzk álþýða er
ekki að eins lestrarfús. Hún er engu
minna þekkingar- og námfús.
Kennarar hafa verið 5 við þenn-
an skóla og sá 6 nokkum hluta
vetrar.
Verkleg námsskeið voru haldin
bæði búnaðamámsskeið og í heim-
ilisiðnaði.
Bókasafn skólans er að vonum
ekki auðugt ennþá, en þó allálit-
legur vísir. Tók skólinn við hóka-
safni búnaðarskólians; voru það tæp
500 bindi. En síðan hefir honum
gefist bækur, og hann bætt við sig
keyptum bókum.
Bóklegar kenslugreinar voru:
íslenzka, íslendingasaga, stærð-
fræði, náttúrufræði, grasafræði,
heilsufræði, mannkynssaga, félags-
fræði, enska og söngur. Auk þess
teiknun.
Ummæli Poul Geleffs
um banniO
Gersamlega áhrifalaust í Banda-
ríkjunum.
Jafnaðarmannaforinginn Poul
Geleff, sem um eitt skeið var m jög
umtalaður á Norðurlöndum fyrir
byltingaskoðanir sínar, er nýlega
kominn heim til Danmerkur eftir
hér um bil 50 ára f jarveru.
Hann hefir látið uppi álit sitt
um áhrif vínbannsins í Bandaríkj-
unum. Hefir hann haft gott tæki-
færi til þes'S' að mynda sér réttar
skoðanir um vínbannið og hvernig
það fer af stöfnum.
Hann heldur því fram, að það sé
„humbug“ að ætla sér að ,,þurka“
nokkurt land. Eða að minsta kosti
hafi það reynst það í Ameríku. —
Fyrst og femst sé það hégómi ein-
ber, vegna þess, að vínbanninu hafi
veríð komið þar á án þess að tekið
væri tillit til hins eiginlega þjóðar-
vilja. Banninu hafi verið þrýst
fram á ódrengilegasta hátt. Sé það
flokkur einn í landinu, öflugur og
æsingamikill, sem barið hafi það í
gegn með fjárstyrk einum- Því ag
hann hafi yfir að ráða ógrynni
fjár. Sé það mál manna, að Rocke-
felier leggi til miljón eftir miljón.
Og fénu er ausið út gegndarlaust.
Og það sé altalað, að ýmsir með-
limir öldungaráðsins hafi verið mút
að ti'l þess að greiða lögunum at-
kvæði. Og nú sé svo komið, að sjálf-
ir þingmennirnir telji það þýðing-
arlaust að h'alda við lögum, sem
brotin séu daglega a.f 30 miljónum
manna.
Enda, sé nú komið svo, að vín sé
selt og haft um hönd nær því opin-
berlega, sérstaklega í Chicago og
New York. Og þetta fari fram á
hinn kátlegasta hátt oft og einatt.
Til dæmis hafi hann sjálfur orðið
að drekka vín — úr tebollum.
Þá getur Geleff þess, að bannið
hafi stórhættuleg áhif vegna þess