Ísafold - 04.10.1920, Qupperneq 3

ISAFOLD
3
útflutnings sem það hafi í för með
sér úr Bandaríkjunum. Áður hafi
jafuaðarlega flutt inn á ári 2. milj.
En nú flytji jafn margir út. Því
þetta sé flest verkamenn.
G-eleff segir frá einni sögu, sem
sýnir átakanlega, hve eftirlitið með
innflutningi víns er einskisvert.
Hann liafði búið mörg ár í Col-
orado, liggja landamæri þess að
landamærum Mexico. En þar er
ekkert vínbann. Sé því svo að segja
dagiega flutt inn yfir landamærin
óhemju mikið af víni. Og það sé
gert með hinum kátlegustu
aðferðum. Þannig hafi til dæmis
cinn daginn farið líkfylgd yfir
landamærin, mjög hátíðlega og aJl-
vörugefið, Fremst fór vagninn með
kistuna hlómskreytta á sorgartjöld-
uðum stólum, en á eftir fylgdu sorg
bitnir aðstandendur og vinir. En
'kistan var full af viskýflöskum.
Geleff fuliyrðir, að bann sé sann-
færður um, að sögu bannsins sé lok-
ið í Amieríku eftir tiltölulega fá ár.
Nýtt fóðnrefni handa kálfnm.
Nokkru fyrir stríðið var mikill
áhugi bænda fyrir því, í ýmisum
löndum, að fá samsett ýms næring-
arefni handa ungkálfum, sem væru
jí9ifngildi nýmjólkur, og gætu kom-
ið í hennar stað. Ymsar tilraunir
voru gerðar, en misjöfn reyndist
útkoman af þeim. Loks tók verk-
smiðja ein þetta fóðurmál að sér,
og henni hepnaðist að bria til það
fóðurefni handa uingkálfumf, sem
allir, þeir er reynt hafa, lofa og
vegsama. Og það er ekkert skrum,
lofið sem ,,K iss o“ fær. En svo
'heitir fóðurefni það, sem hér ræð-
ir um-
Verksmiðjaii sem býr til þetta
„Kisso“ heitir Nordi.sk Foderetof-
fa'brik As. í Kaupmannahöfn. Hún
hefir látið rannsaka þetta efni ræki
lega bæði vísindalega og verklega,
síðastliðin 10 ár. Hafa margir stór-
hændnr og mörg fyrirmyndarbú
þrautreynt Kiisso og gefið því ein-
dregin meðmæli sem hollu, létt melt
anlegu og ódýru ungkálfafóðri. —
Einnig hefir það verið reynt á
svínabúum handa grísum og gefist,
þar ágætlega-
Kisso-efnið jáfngildir nýmjólk,
hefir öll efni sem eru í henni og í
eins meltanlegum efnaisamböndum.
Það getur því komið í stað nýmjólk
urinnar handa k'álfum. — I öðrum
löndum ber mikið á veilkindum,
einkum í meltin'garfærum á ung-
káflfum og grísum- En þeir sem
hafa notað þetta, Kisso, ber öllum
saman um að það bæti heilsufar
iþessa ungviðis, og heri aldrei á þess
um alkimnu magakvillum á kálfum
sem fóðraðir eru á því.
Efnafræðisrannsó'kn á Kiísso frá
efnarannsó'knaretofu V. Steins sýu-
ir, að það 'hefir að innihahla þessi
efni:
Holdgjafasambönd .. ..16,56%
Feiti ................ .. 31,40 —
Holdgjafa'l. efnii (Eik'stra) 29,04 —
Viðarefni . 8,80 —
Steinefni (aska)...................... 5,60 —
Vatn.................................. 8,60 —
Samtáls 100.00 %
Af holdgjafasamböúdum voru
2,65% hrcint köfnunarefni.
Af mörgum tilraunum, sem gerð-
ar hafa verið með fóðrun á „Kisso“
frá merkum stöðum, hefir það kom-
ið fram, að 75 gröm af því eru jafn-
góð til næringar handa ungkálfum
og 1 líter af nýmjólk, 'sé ]>að gefið
í 1 liter af undanrennumjólk. Aftur
á móti þarf hérumbil 140 gröm af
Kisso ti'l þess að jafngillda 1 liter
af nýmjól'k, sé vatn haft í staðinn
fyrir undanrennn. En það er eigi
reglan ytra, að nota vatn eingöngn,
heldur annaðhvort Kisso með und-
anrennu, cða nokkuð af nýmjólk,
blönduðu vatni og Kisso. Útlend-
ingar nieta hieldur aldrei undan-
irennuna mikiíls. Þeim verður hún
eigi eins nothæf og okkur Isflend-
ingum, sem annaðhvort notum
hana í graut-a eða iþá til s’kyrgerð-
ar. Til ostaigerðar er hún útlending-
um lítilsvirði, því verð undanreunu-
O'Stanna er lágt. Sama er að segja
um notkun 'þeirra á undanrennu
til svínaeldis. Þar er verðmæti henn
ar eigi mikið, á móts við ým'sar
aðrar fóðurtegundir. Fyrir stríðið
reiknuðu t. d. Danir undanrennu-
líter 1%—2 aura virði. — Af þessu
'leiðir, að mjólkurverðið þar var á
þeim árum tiltölulega iægra en hjá
okkur íslendingum. — Það var að-
aðlega feitin í mjólkinni, sem Dön-
um varð mi'kið úr, og sem þeir sótt-
ust mest eftir. — Það er cinnig af
þessum ástæðum sem útlendar þjóð-
ir, einkum Danir, hafa hvað -eftir
annað reynt að framleiða það fóð-
ur, sem gæti komið í istað feitinnar
í mjólkinni handa ungkáifum.
Þegár kálfamir eru 3—5 daga
gamlir, má fara að gefa þeim Kisso,
til þess að minka við þá nýmjólkur-
gjöfina. Er þá höfð undanrenna
eða vatn með Kisso, ásamt ný-
mjólkinni. I 5 daga. er nýmjólkur-
skamturinn jafnt og þétt min'kað-
nr, en að sarna skapi er mjólkin
drýgð með undanrennn eða vatni,
'ásamt Kisso-efninn. Eftir það þarf
enga nýmjólk handa ká'lfum, held-
ur aðeins undanrennu og Kisso,
nem,a vatn sé notað með Kisso, þá
lítið eitt af nýmjólk með því. —
Hvort heldur sem menn nota und-
anrennu og Kisso, eða vatn, Kisso
og nýmjólk, hefir litið að segja
fjárhagslega. Og káflfunum má
standa það á sama líka, með tilliti
til þoss, hvernig þeir þrífast.
Kisso e rhrært sun'dur í mjól'k
eða vatni og hrært svo í saupi þessa
áður en kálfunum er gefið það.
Bezt að hræra það í sundur í blikk-
fötu. Oæta þess vel, að Kissoefnið
setjist ekki á hotn fötunnar eða
fari í kekki. Þess vegna þarf að
hræra þetta Kisso-mjöfl eða duft
vel í sundur. TJndaurenn,an eða
vatnið, sem 'kálfunum er gefið með
Kisso í staðinn fyrir nýmjólkina,
þarf að vera ‘lítið eitt volgt. hérum-
bil 30 gr. eða hérumbil nýmjólkur-
volgt.
Ef undanrenna og hæfitega. mik-
ið af Kisso er notað, Iþarf enga ný-
mjólk. að gefa kálfum, en ef vatn
er aftur haft í staðinn fyrir undan-
xennu, þá er talið réttast að gefa
nokkuð með af nýmjófk. Hve mik-
ið það er, sem þá þarf af nýmjólk,
segja menn ýmist um. Þó (þarf eigi
meira en í rneista lagj helming ný-
mjólkurinnar. Ef t- d. hæfiflegt þyk-
ir að gefa kálfum 4 lítra a dag, íþá
er kappnóg að gefa þeim 2 lítra af
nýmjólk og 2 lítra af volgu vatni
ásamt 260 gr. Kisso. Þegar kálfur-
inn er 6 vikna gamall, má hætta að
gefa hoiium nýmjól'kina, heldur að
eins vatn og Kisso. En 'þá verður
Kis'soskam turinn að .aukast að sama
skapi.’Ef undanrenna er liöfð, þá
þarf ekkert vatn, og sé 'kálfunum
gefnir 4 lítrar á dag af undan-
rennu, þá verður Kissoslkamtnrinn
aðeins 150 gröm á dag. — Sumir
hafa líka undanrenmina, blandaða
með vatni og auka þá um leið til-
isvarandi Kissogjöfina-
Eg er í engum vafa um það, að
bændur í grend við Reykjavík, sem
selja mjólk daglega t.il bæjarins,
Iiefðu langmestan hagnaðinn af því
að nota þetta Kisso til kálfaeldis til
þess að ispara sem mest nýmjóilkur-
gjöf þeirra. Og mundi vel mega afla
kál'fa fyrstu vilkurnar — að fyretu
kálfsvikunni frátalinni — á 1 líter
af nýmjólk, bflandaðri 3 lítrum eða
eitthvað þar um ,af volgu vatni, sem
hæfilega mikið af Kisso væri hrært
saman við.
Amuars er nýmjólkurgjöf kálf-
anna ærið mismunandi mikil. Al-
gengt er að drýgja nýmjól'kurgjöf
þeirra með ýmsu skbli, ein'kum þeg-
ar iíður 4 eða þegar þeir hafa far-
ið að eta hey. Sumir gefa þeim und-
anrennu með þegar þeir eru
þriggja vikna gamlir. En 'bezt
mnndi þeim, og ódýrasta eldið, að
fá Kisso með skolinu eða mjóflk-
inni. Eg hcfi heyrt flesta gera ráð
fyrir því, að til þess ,að ala upp
•kálf sæmilega, þyrfti hann að
drekka samtals um 200 lítra af 'ný-
mjólk.
Ef eg tek nú til fyrirmyndar í
þessu tilraunir þær, með Kissogjöf
handa kálfum,sem gerðar hafa ver-
ið á tilraunabúinu Sedrehorg í Dan-
mörku, þá ætti ,að mega lalla upp
kálfa frá því þeir eru hérumhil
vikugamlir með því að gefa þeim
1 líter af nýmjólk á dag og 3 flítra
vatns + KisSo. — Hér er tekið til-
lit til þyngdarmismunar íslenzkva
og danskra kálfa, eftir því sem
n.æst verðnr komist.
Qp.rimi iiú xáð fyrir,.að. 8 tvrstu
dagana sé kálfinum gefnir 24 lítrar
af mjóflk og samtals 42 kg. af Kisso.
En svo úr því einungis 1 líter á dag.
Ef nú gengið er út frá 200 flítrum
til handa kálfinum yfir alflan
>
mjolkurgjafatíma hans, ]>á má ætla
að spara mætti með þessari Kisso-
'g’jöf 140 lítra. Eg ætlast til þess,
að þegar kálfurinn er 6 vikna, sé
liætt að gefa honum nýmjólk, en
þangað tifl, frá því hann er 8 daga
gamall, 1 nýmjóflkurlíter á daig.
Nú mun 1 kg. af Kisso kosta 2
kr. og 10 aura hvert kg., ef nokkuð
er 1+ypt af íþví í einu ('eigi fáein
kg.). Þegar nú 130 gröm af Kisso
með vatnsgjöfinni jafnast á við 1
líter af nýmjóflk, þá er það 27,3 aur.
sem þessi 130 gr. kosta. En gerum
nú þetta 28 aura. En injólknrlíter-
inn (nettó) á 93 aura, þá er hér
sparað 65 fyrir hvern ný-
mjólkurlíter, sem sparaður er með
Kisso. Þetta er ekkert smáræði- Svo
getur hver og einn fundið það út
sjálfur, hve mikill yrði hagnaður
af Kissogjöfinni, eftir því hvort
undanrenna eða vatn ásamt Kisso
væri gefið kálfunum.
IJpp til sveita verður hagnaður-
inn minni, en þó skilst mér, að und-
ir flestnm kringumstæðum yrði
hann allmikill. Það fer eftir mark-
aðsverði mjólknrinnar, hve Ihagn-
aðurinn verður mikill. Bóndinn,
sem ekki getur selt mjóflk, >af því
enginn er markaður fyrir hiana,
verður að meta hana eftir fram-
leiðsiukostnaðinum. En hann getur
verið nokkuð mismunandi á hverj-
um stað. En einnig má meta hana
eftir næringargil'di hennar á móts
við aðrar fæðntegundir. Einnig má
í sveit meta gildi nýmjólkur þeirr-
ar, sem kálfum er gefin, með því að j
athuga, hve mi'kið smjör fæst úr
þeirri mjólk og svo 'hve mikið af
skvri, þar sem hægt er að selja það
til 'kaupstaðanna. En það 'hefir líka
sitt góða gildi tifl lieimilisnotkunar.
S. Þ.
Bökmentir
Gunnar Gunnarsson: Dreng-
urinn. — Þorsteinn Gíslason
þýddi. Útgef. Þorsteinn Gísla-
son.
„DrenguriniT er að sumu 'leyti
frumlegasta saga Gunnars Gunn-
arssonar. Engir íslenzkir skáld-
sagnafliöfundar, og sárafáir erlend-
ir,hafa tekið þetta efni til meðferð-
ar: harnið í manninum, æskuein-
'kennin, sem h.afldast alla æfina og
móta alt framferði og sálarlíf
mannsins fram í -síðustu siglingu
hans út í dauðann á hafísnum.
Það þarf áreiðanlega mikla
dirfsku til þess að takast á hendur
lýsingu á sálarlífseinkennum og
æfiferli þess mamis, sem afldrei vex
frá æs'ku sinui, alt af er utan við
alvöru og áhyggjuþunga lífsins og
alt af leitar sér svölunar í því, sem
fulliþroska mönnum finst ófufll-
nægjandi og einskis nýtt.
En Gunnar hefir leyst þetta
meira en vel iaf hendi. Sumt í sálar-
lífi og skapferlisein'kennum þessa
fullorðna harns, er skarplega
lýst og af ágætum sálfræðiislegum
skilningi. Persónan hefir vaxið með
höfundinum svo trúlega og orðið
honum svo nákomin, að liann op)i-
ar leyndustu afkyma í sál hennar,
iiíJijtuaa, mftSnr finmir, að
hlutu einmitt að skapast í svona
sál.
Með því að líta á fyrirsagnir kaffl
anna í sögunni, sér maðnr hvernig
lífið er að smáopnast fyrir „drengn-
um“, livernig sjóndeildarhringur-
inn stækkar-og áhrifunum fjölgar.
Fyrst kemur „drengurimi og áin“.
Elfan neðan við túnfótinn er hon-
um mesta undrunarefnið fyrst. —
Barnshugurinn staðnæmist við hana
Þá beinist athygli hans að haifinu.
Því hafið gleypti ána. „Drengurinn
og dagarnir“ heitir þriðji kaflinn.
Tíminn vekur eftirtekt barnsins,
dagarnir, sem koma og fara, þeasi
sífelda endurtefcning knýr á hug
hans. Og svo kemur allvara lífsins,
dauðinn. Líf ið er að sýna honum ný
og ný svið. En nú fer athyglin að
beinast að honum sjálfum, heinast
inn. Hjarta flians vekur eftirtekt
bams. Tilfinningar sem hann gerir
sér grein fyrir, fara að móta hugs-
anir hans. Og svona koll af kolli.
Hann vitkast og lærir, vex og tek-
ur á móti lífsreynsllu — en er alt
af sama barnið, alt af dengurinu.
Hann f jarlægist mennina en tengist
náttúrunni því fastar. Þegar hann
gengur um hljóða vornótt einn úti,
finst 'honum nóttin lifandi vera:
„En hvað náttúran getur verið hlíð
— Blíð eins og móðir, alúðleg eins
og unnusta. Hér geng eg með nótt-
ina við Mið mér“. Þetta minnir á
sumt í Pan Hamsuns.
En sagan er fremur efnislítil.
Yeldur þar nokkru um, hve sögu-
hetjan sjálf er talkmörkuð. Um-
hverfið er þröngt og maður fær
lítið skygnst út. fyrir það, sem er
að gerast í sál Skúla. Það hrærist
ekki nema eitt líf í sögunni. Höf.
(hefir auðsjáanlega einbeitt öíllum
skáldmætti sínum að því að lýsa
þessu eina 'lífí sem best, steypa
þessa einu sál sem fullkomnasta.
En s-agan verður við þetta tómlegri
og jafnvel þreytandi á köflnm. En
það er í benni þungur undirstraum-
ur, sem heldur manni föstum þrátt
fyrir það. Örlög ,drengsins‘ standa
manni ékki á sama, þegar byrjað
er að lesa- Maður finnur, að þama
er sérstæður maður á ferðinni, ný-
stárleg sköpun.
Sumir hafa fundið að því í þess-
ari sögu, hve endirinn væri hörmu-
legur: „drengurhm“ beret með ís
á haf út — út í dauðann.
En einmitt þannig hlutu æfilok
hans að verða- Hann hafði aldrei
runnið saman við þetta líf, altaf
staðið fyrir ntan það, verið svo sem
í öðrum heimi. Dauða hans hlant
því að bera að 'höndum með sér-
stökum hætti. Hann gleymir sér á
ísnum, gleymir lífinu, gleymir hætt
unni, gleymir öllu öðru >en því, að
hann er til. Þessi1 maður gat ekki
dáið heima í rúmi sínu, umkringd-
ur grátandi ættmennum >og vinum.
Einn lifði hann. Einn hlaut hann
að sigla út í dauðann.
Þýðingin á hókinni er mætavel
gerð. Maður á bágt með að trúa
því, að sagan sé upphafflega sfcrif-
uð á erlenda tungu, svo íslenzkt er
alt yfirbragð málsins.
J. B.
A fimmtugs afmæP
konungs, síðasta snnnudag, siendu
forsetar Alþingis konungi vorum
svohljóðandi hamingjuóskaskeyti,
á íslenzku:
Konungurinn
Khöfn.
Sem fors'etar Alþingis leyfum
vér oss lotningarfylst fyrir hönd
íslenzku þjóðarinnar að færa yðar
hátign hugheilustu hamingjuóskir
á fimtugsafmæli yðar.
Jóh. Jóhannesson. Guðm. Bjömson.
Ben. Sveinsson.
Sama dag sendi konungur þakfc-
arskeyti til forsetanna á íslenzkri
tungu, og mun það vera í fyrsta
skifti, að hann gerir það:
Forsetar Alþingis.
Þakka innilega fyrir hamingju-
óskir 4 fimtugsafmæli mínu, og bið
yður 'þegar er færigefstað flytja
Islendingum kveðjur mínar og
hjartanlegar þakkir.
Christian R.
-----LQ-----
Simfregnir.
Frá fréttaritara ísafoldar.
Khöfn 25. sept.
Franska ráðuneytið.
Frá París er símað, að Cl'emen-
eeau gamli Vverði flotamálaráð-
herra í nýja ráðuneytinu, sem við
tekur a'f ráðuneyti Millerands.
Fórsætisráðherrann heitir Leygues,
og verður hann einnig utanríkis-
ráðherra. Aðrir ráðherrar verða
þeir sömu og áður. — Ráðnneytið
hflaut traustsyfirlýsingu þingsins
með 507 laitkv. gegn 80.
Japan og Bandaríkin.
Frá London er símað, að ný
misklíð sé komin upp milli Japans