Ísafold - 07.10.1925, Síða 3
1 S A F 0 L D
3
Vesturför Einars H. Kvaran
Hann fðr um allar íslendinga-
bygöir.
Erindi hans í Nýja Bíó.
Einar H. Kvaran rithöfundur
'ö nýlega kominn heim frá Vest-
tirheimi. Hefir hann ásamt konu
dnni verið eitt ár í ferðinni, far-
ið um allar bygðir og borgir, þar
sem Islendingar eiga heima þar
vestra og haldið fyrirlestra. Hann
kom heim laust fyrir síðustu mán
aðamót. Á laugardaginn var flutti
Tiiann erindi í Nýja Bíó og sagði
þar frá hinu og þessu, er fyrir
iann bar. Er óskandi að þessi
ferð Einars get.i orðið til þess að
vekja meiri samhug manna hjer
heima til landa vestra, og að við-
lcynning og samband milli vor og
Vestur-íslendinga megi aukast og
eflast, til margskonar gagns fyrir
þjóð vora.
Prásögn Einars H. Kvaran í
-Výja Bíó um Vesturheimsferð
hans, var alveg óvenjulega á-
nægjuleg og skemtileg.Hann sagði
lauslega frá ferð sinni. En aðal-
,!efnið var um Vestur-íslendinga,
ííferni þeirra, menningu, dugnað,
álit þeirra meðal enskumælandi
Ameríkumanna, heimþrá þeirra
og ást til gamla landsins. 011 v* *ar
lýsingin skýrð með sögum og dæm
hm þaðan að vestan.
Hann lýsti úthafi vanþekkingar-
tnnar á öllu því, sem að íslandi
lýtur meðal stórþjóðanna. Seint
líður úr minni saga ein um skóla-
lelpu eina, dóttur íslenskrar konu
■er hröklaðist úr skólanum vegna
þess að kennarinn sagði íslend-
iöga vera Eskimóa.
Samheldni hins íslenska þjóð-
9-rbrots lýsir sjer m. a. í morð-
‘ ‘töálinu í fyrra, þegar Islendingar
vestra tóku sig saman til að frelsa
tslenska auðnuleysingjann frá líf-
lati.
En allra átakanlegast lýsti hann
iinni ríku heimþrá og fögnuði
manna yfir allri viðkynningu við
„gamla landið“. Til merkis um
það, tók hann m. a- dæmi um
bónda einn er hann hitti. Hafði
bóndi þessi komið snauður vestur,
en síðan haft nóg fyrir sig að
leggja.Bónda þessum fórust þann-
ig t>rð: „Jeg hefi verið hjer í 20
' ár, en aldrei hefir dagur liðið, svo
að jeg hafi ekki hugsað til fs-
| lands, og enga þá nótt hefi jeg
1 sofið, að mig hafi ekki dreymt um
| eitthvað frá íslandi.“
Kvaran mintist allmargra mikil-
hæfra manna og hreinustu afreks-
■ manna meðal Vestur-íslendinga.
i Er líklegt að þá hafi margir áheyr
! enda fundið vel til þess, hve þekk-
| ing og kunnugleiki á högum Vest-
ur-íslendinga er af skornum
skamti hjer heima, er þeir heyrðu
nöfn margra ágætismanna, sem
þeir aldrei hefðu áður heyrt og
vissu engin deili á.
Um framtíð íslenskunnar og ís-
lenskrar menningar vestra, fór
Kvaran nokkrum orðum. Sýndi
hann fram á, að það væri undir
okkur komið lijer austan hafs
I
I hver afdrif og endalokin yrðu. Ef
tómlæti lijeldist hjer í þeim efn-
um, væri einskis góðs að vænta.
En það er sárt til þess að vita,
ef hin núlifandi kynslóð hjer á
landi rækir svo illa skyldur sínar
gagnvart framtíðinni, að henni
. lærist eigi að virða og meta sam-
' úð Vestur-íslendinga, henni lærist
eigi að skilja, hvers virði það er
hinni litlu þjóð vorri, að eiga jafn
ötula og duglega, gáfaða og
drenglynda ættingja og landar
| vorir hafa reynst þar vestra.
Kvaran gat þess, að þegar væri
ákveðið, að Vestur-íslendingar
fjölmentu hingað árið 1930. Sagð-
ist hann hafa hitt marga, er teldu
dagana þangað til. Og enn aðr-
| ir, aldraðir, hefðu ineð klökkum
,huga getið þéss, að þeir vonuðu,
1 að þeim auðnaðist að taka þátt í
förinni hingað heim — þó gamlir
væru.
Erindi Kvaran gaf mönnum til-
efni til margskonar hugleiðinga,
' en ekki síst þess: Vestur íslend-
ingar undirbúa komu sína hingað
' e. t. v. svo þúsundum skiftir ár-!
ið 1930. En hvað er aðhafstj
til undirbúnings alls þess, sem þá.
þarf að vera fullgert hjer heima?
V AXTALÆKKUN.
Talsvert háværar raddir hafa
heyrst um það, bæði í ræðu og
riti, að bankavextir ættu að lækka
hjer. Runnu margar stoðir undir
það, að svo yrði. Erlendir bankar
hafa nú margir lækkað vexti sína
mjög nýlega, og er þó ekki langt
síðan, að sumir þeirra höfðu fært
þá niður áður. Og alt árferði hjer.
á landi bendir til þess, að íslensku
bankarnir gætu gert hið sama.
Bankarnir hafa nú sjeð sjer
fært að læk'ka vextina um síð-
ustu mánaðamót. Hefir Lands-
bankinn lækkað iitlánsvexti úr
8% niður í 7%, en íslandsbanid
7i/2%. Innlánsvextir lækkuðu um
leið í báðum bönkum um %%.
—-—--------------
Siðalærdómur Laufás-
ritstjórans.
Atflutnings, þurfa þær að hanga
A köldum stað (helst í íshúsi),
J’annig að þær blóðgi ekki hver
aðra. Til útflutnings ætti aðeins
velja ferskar og fallegar rjúp-
br og leggja þær vandvirknislega
í ^assa þannig: Hver rjúpa skal
^afin innan í þjettan pappír
(i,pergamentpappír‘ ‘), eða sett í
pappírspoka, sem til þess eru gerð
V- Ekki má stinga hausnum undir
?fenginn, því oft rennur blóð úr
^onum, sem úldnar við geyraslu;
*tti hann því að hanga út úr
íappírsurnbúðunum og lenda við
othliðar í kössunum. Einnig setti
forðast að salta rjúpurnar, því
^ið það blotna þær og Ijókka að
Vtliti. Kassarnir, sem þær eru
^agðar í, ættu helst að vera gerðir
þjettum rimlum eða með bili
milli fjala (þó ekki svo stóru,
Nýlega var frá því sagt í Tím-
anum, að meðritstjóri Vísis, Bald-
ur Sveinsson, læsi prófarkir af
ísafold. Með ákaflega fjálgleg-
um orðum var um þetta talað,
sem ótilhlýðilega vanvirðu fyrir
undirritaðann. Þetta væri yfirleitt
sú mesta hneisa, sem nokkurn
blaðamann hefði hent — og gæti
hent.
Mjög er það þess vert, að lofa
Laufásritstjóranum að njóta þess
sannmælis, að skemtilega vitlaus-
ari ritstjóri en hann mun eigi hafa
fengist við blaðamensku hjer á
landi.
Ummæli hans um prófarkalest-
urinn er ágætt dæmi þessa.
prír menn við ritstjórn Morgun
blaðsins og, ísafoldar gefa út 7
blöð á sama tíma og hann (með
aðstoð Jónasar venjulega) gefur
á
rjúpunum verði náð út um þaði
ættu þeir ekki að vera stærri
svo, að í þeim rúmist 40—50.
^íúpur. Þeir sjeu þaktir að innan
^oð sterkum pappír, og á milli |
*aganna þarf að vera vel þjettar j
^aPpír eða helst páppaspjöld, bæði
^ Þess að varna því, að rjúpurn-
y' blóðgist hver af annari, og að
Pa!r falli þjett saman. Vegna þessj
rjúpurna,r eru venjulega geymd
í frystihúsum meðan þær bíða 1
flutnings eða sölu, hefir það mikla
þýðingu, að þær sjeu þannig um-
búnar, svo að loft og kuldi nái
til þeirra.
;
Kindagarnir.
Kindagarnir eru verðmæt vara,
ef þær eru rjett og hreinlega hand
leiknar frá því þær eru telcnar
úr skepnunum, en á það hefir oft
skort, og þar af leiðandi hafa
margar skemst eða eyðilagst.
Ef garnirnar eru eigi vandlega
hirtar, verða þær meirar og þola
eigi hreinsunina; koma þá oft göt
á þær eða þær slitna. Þær eru að
mestu notaðar við bjúgnagerð, og
þurfa að vera sterkar, til þess að
þola að kjöti sje troðið í þær.
í allri meðferð á görnum þarf
vandlega að varast að slíta þær.
Best mun vera að taka þær innan
úr, meðan skrokkurinn hangir í
gálga, og rekja þær niður í grunn-
an kassa. Úr kassanum eru þær
lagðar niður í stamp með ilvolgu
vatni (15—18° Celsius), þannig,
að mjógarnirnar leggist yfir barm
inn. Eftir að þær hafa legið
nokkra stund (jafnvel dægur) í
vatninu og hitinn er farinn úr
þeim, eru þær stroknar upp úr
vatninu þannig, að gorið' verður
eftir í stampinum. Viðvaningar
strjúka aðeins eina görn í senn,
en þeir , sem orðnir eru æfðir,
geta strokið úr alt að 5 görnum
í einu. Um leið og strokið er úr
þeim, falla þær niður í annan
minni stamp eða kassa, en varast
skal að láta þær falla á gólf, þar
sem þær óhreinlcást eða blóðgast.
Þá eru þær gerðar upp í hönk og
1& gðar á borð, svo að vatnið sigi
af þeim. Eftir nokkra stund eru
þær lagðar niður í lagarlielda
tunnu og saltaðar með hreinu
nýju salti, meðalgrófu (matar-
salti). Síðan eru tunnurnar „pælcl
| aðar“ eftir þörfum (tvisvar eða
þrisvar) og sendar til hreinsunar.
Eftir því sem garnirnar eru
víðari og lengri,, eru þær verð-
mætari. Garnir úr fullorðnu fje
eru því betri og verðmætari en
lamba- eða dilkagarnir, sem
gjarnan ættu að saltast út af fyr-
| ir sig. Smá garnaslitur undir
I þremur metrum eru verðlaus, en
lengri garnaparta skal leggja
saman þannig, að full lengd
verði í hönk (um 25 metrar). Ef
j í hönkinni eru aðeins 2 garna-
partar af líkri lengd, getur hún
venjulega selst fullu verði, en
j sjeu fleiri styttri partar í hönk-
(inni, þarf að halda þeim aðslcild-
um í tilliti til verðmismunar.
út eitt. Þegar tveir af þessum
þremur eru samtímis að nolckru
og öllu leyti frá verki á sá þriðji
óhægt ineð að gefa út sjö blöðin
á sama tíma og Tryggvi (hæst
launaði ritstjóri á íslandi) gefur
út eitt blað. Er það í augum
Tiyggva hin mesta hneisa, sem
nokkurn blaðamann getur hent,
að eiga óhægt með að afgrelða
margfalt verk á við hann. Telur
hann það hreinustu svívirðingu
tyrir manninn og ósæmilegt að
fá aðstoð nokkrar klukkustunclir.
Hann, hinn hægt launaði rit-
stjóri, gerir sig sekann í sífeldum
blékkingum, ekkert er honum hei-
lagt í blindri flokksofstæki —
hvorki velferð landsmanna, sbr.
framkoman í kjöttollsmálinu,
minning dáinna mikilmenna og
vandamanna, sbr. blaður hans um
Tryggva Gunnarsson. Hann snar-
snýst í málum þeim, sem hann
fer með, man ekki missirinu leng-
ur hvað hann ljet blað sitt flytja,
og verður oft á ári sjer til mink-
unar með innihaldslausum stór-
yrðaaustri sínum.
Þessi ritstjóri rýkur upp með
fjálgleik og talar um að það sje
hin mesta hneysa, að geta ekki
komið jafnmiklu verki af dag-
lega, sem hann afkastar með
s kömm á viku.
V. St.
Krækiber.
Nú er óvenjulega gott berjaár.
Það ættu húsmæðurnar að nota
sjer og búa nú til saft í súpur
og rauðgrauta sem entist þeim í
heilt ár. Ekki er saftin svo gefin
í búðunum. Af eigin raun get jeg
borið um, að krækiberjasaftin er
eins drjúg og að mjer finst mikið
bragðbetri en sú aðkeypta. Það er
meira að segja mesta furða að
menn skuli ekki hreint og beint
gera sjer það að atvinnu að tína
ber. Því þótt sumir hafi 1—2 kr.
um tímann við vinnu, þá eru
margir liðljettingarnir, sem gætu
unnið sjer þarna inn laglegan
skilding.*
Berin eru skoluð í gatasigti,
og látin í pott (ekki járnpott)
Ekkert vatn er notað. Berin eru
soðin litla stund, eða þangað til
þau eru orðin meir, þá eru þau
síuð í grófri strigasíu, sumir vinda
safann úr. (Þeir sparsömustu láta
hratið aftur í pottinn, hella vatni
a og sjóða það litla stund og neta
þá saft í súpur, sem á að nota
næstu daga, í það sem á að ge/m *
er ekki vert að láta vatn). Nú er
saftin látin aftur í pottinn og a.
m. k. % pund af sykri ætlað í
hvern pott, og þetta soðið við
hægan eld hjer um bil tvo tíma.
Froðan sem kemur ofan á er
*) Hjer er átt við lcaup og kring
umstæður í Reykjavík. Síðan
grein þessi lcom út í Morgun-
blaðinu hefir talsvert verið selt
af berjum hjer í Reykjavílc, enda
alveg óvenjulega mikið af kræki-
berjum hjer nærlendis í sumar.
Gömul trú hjer er það, að á
eftir miklum berjasumrum komx
harður vetur. í Danmörku er sú
trú, að þegar mikið ber á haga-
músum að sumri til, sje von á
vetrarhörku þar. 1 sumar hefir
verið óvenjumikill músagangur
þar á ökrunum.
fleytt af. Saftin er látin sjóðheit
í hreinar, þurar flöskur, %em bak-
aðar hafa verið í ofninum um
stund. — Tappar þurfa að vera
góðir, vel reknir í og lakkað yf-
ir með flöskulakki, ef geyma þarf
saftina lengi. Flöskurnar eru
geymdar á þurrum og svölum
stað.
Ykkur mun ekki iðra þess, góðu
húsmæður, að reyna þetta sparn-
aðarráð. Holt er heima hvað.
H. B.
— ----<-'«/->—
Áf engis-ly f seðlarnir.
Nýr dómur í hæstarjetti.
Mönnum er ennþá í fersku
minni dómur hæstarjettar í máli
því, er valdstjórnin höfðaði gegn
Þórði J. Thoroddsen lækni, fyrir
brot gegn reglugerð frá 7. ágúst
1922, um sölu áfengis til lækn-
iuga. Eins og kunnugt er, var
læknirinn ákærður fyrir að hafa
gefið út áfengis-lyfseðla á önnur
eyðublöð, en þau, er reglugerðin á-
lcveður, og einnig fyrir að hafa
gefið út meira áfengi á seðla, en
þar er leyft, án þess að tilgreina
nægilega ástæður. En Þ. J. Th.
var sýknaður af kærum vald-
stjórnarinnar, og bygðist sýknun-
ardómurinn á því, að reglugerðin
hefði eigi haft næga stóð í lögum,
þ. e. a. s. þau ákvæði hennar er
snerti læknana.
Nú fyrir skömmu var samskon-
áv mál enn fyrir hæstarjetti,
gegn tveim læknum á ísafirði,
þeim Eiríki Kjerúlf og Halldóri
Georg Stefánssyni, og einnig gegn
Gunnari Juul lyfsala á ísafirði.
Hafði undirrjettardómarinn (bæj-
arfógetinn á ísafirði) dæmt alla
í sekt, Eirík Kjerúlf í 900 kr.,
Halldór G. Stefánsson í 600 kr. og
Gunnar Juul í 700 kr., einnig voru
þeir dæmdir til þess að greiða all-
an málskostnað.
Hæstirjettur sýknaði alla hina
ákærðu og ákvað að málskostnað-
ur skyldi greiðast af almanna fje.
Var dómur hæstarjettar bygður
á sömu forsendum og dómurinn í
máli Þ. J. Thoroddsen, svo nú
er öll von úti með þessa
reglugerð frá 7. ágúst 1922 ,enda
ný reglugerð komin í hennar stað,
eins og kunnugt er.
Japanar og Bandaríkjamenn
í Kína,
Hver má sín þar meira?
Kastast hefir nú í kekki milli
Japana og Bandaríkjamanna í
Kína. Deilan er um það, hver
þjóðanna eigi rjett til þess, að
setja þar upp loftskeytastöðvar.
Hefir Pekingstjórnin gefið
Bandaríkjamönnum einkarjett til
þess til 30 ára. En stjórnin hefir
iðrast eftir að hafa gefið það leyfi
og hefir komið til mála að hún
ógildi það.
Bandaríkjamenn vitna í laga-
ákvæði þess efnis að útlendingum
sje heimill atvinnurekstur í Kína
Veiðar Færeyinga við Grænland.
Símað er frá Thorshavn, að 3
. kútterar sjeu nýkomnir af veið-
j um á Grænlandsmiðum. Allir skip-
. stjórarnir eru ánægðir yfir ár-<
' angringum.