Ísafold - 19.07.1927, Blaðsíða 2

s
ISAF 0 L B
En í þessu sambandi vil je;'
taka það fram við íslendinga, að
við Þjóðverjar óskum einkis frek-
ar en full og einlæg vinátta hald-
ist okkar í milli. Vil jeg telja til
þess tvær ástæður m. a. Hin fyrri
■er sú, að slíkt er til gagnkvæmra
hagsmuna á sviði viðskifta. En
3iin síðarí og e. t. v. veigameiri á
sjer dýpri rætur.
Við Þjóðverjar viljum fyrir
hvem mun, að smáþjóðum Evrópu
famist sem best. Þær þjóðir, sem
■eiga sjer sjálfstæða menningu, eiga
að fá að njóta sín, eiga að fá tæki-
jfæri til þess að þroska menninga
sína. Við kærum okkur ekki um
a,ð Evrópa öll verði steypt í einu
sameiginlegu ameríksku móti. Það
«r sjermenning Evrópu, sjermenn-
ing liinna sjerstöku þjóða innan
álfunnar, sem skapar álfunni önd-
vegi hennar og tilverurjett. Heim-
.urinn, hefir þess engin not, að Ev-
rópa verði önnur útgáfa af Am-
eríku.
En einkum og sjerílagi er Þjóð-
verjum hjartfólgið mál, að hin
íslenska menning, menning smá-
þjóðarinnar úti í Atlandshafi fái
sem best lífsskilyrði. .Því íslensk
menning er grein germanskrar
menningar.
Minst var lauslega á bankafyr-
irætlanirnar frá í fyrrahaust.
— Jeg veit ekki betur, en þeim
fyrirætlunum sje siglt í strand,
segir sendiherra. Alt fyrir það
væri það æskilegt, að mál það yrðj
tekið upp að nýju.
Ur skýrslu Landsbankans 1926.

FUþingishátíðm pg Uestur-Islenúingar
Meðan hinn góðkunni Vestur-
Islendingur Ásm. P. Jóhanns-
son dvaldi hjer á dögunum,
'Jhafði ísaf. ta.1 af honum til þess
að spyrja hann um fyrirætlanir
Vesturíslendinga í sambandi við
a 1 þingishátíðina 1930 og álit
hans á því máli yfirleitt.
Mjer kemur það þannig fyr-
'r sjónir, segir Ásmundur, að
enn sje það ekki runnið upp
fyrir mönnum hjer heima, hve
mikla heimsathygli alþingishá-
tíðin vekur, hve einstakt tæki-
íæri hún verður, til þess að
era heimsþjóðunum grein fyr-
ar tilveru og menningu hinnar
íslensku þjóðar.
pað er vitanlega lítið, sem
við Vestur-íslendingar getum
íyrir ykkur gert. Við komum
hingað sem gestir, og við fjöl-
mennum, það er víst.
Eins og þjer vitið, er undir-
húningsnefnd þegar kosin þar
vestra. Og sú nefnd er tekin
til starfa.
öllum Islendingabygðum er
skift í 24 umdæmi, og er fimm
manna nefnd í hverju umdæmi,
er á að rannsaka m. a. hve
margir hugsi til heimferðar í
umdæminu. Eru þessar fimm
manna nefndir starfandi í sam-
bandi við aðalnefndina.
Aðalnefndin er farin að at-
huga, hvemig ferðinni yrði best
fyrir komið, farin að leita fyrir
sjer með skipakost, hve far-
þegagjöld yrðu há o. s. frv.
(Ásmundur er einn nefndar-
rnanna).
— Hve margir haldið þjer
ítð komi að vestan?
— Eigi er hægt að giska á
i'að með neinni nákvæmni svo
löngu á undan. En ef dæmt er
•eftir núverandi líkindum, geri
jeg ráð fyrir að hingað komi
þrjú fólksflutningaskip að vest-
an á því sumri.
Eitt þeirra kemur nokkru á
nndan hátíðahöldunum, með
tolk það, sem hjer vill verða um
kyrt 6 vikna tíma eða svo. pað
verður
Vestur-íslendinga-skipið.
Með því ættu að koma um
1200 manns.
Alt þetta fólk verður að geta
fengið verustaði hjer, er hing-
að kemur, því skipið fer strax
fil baka.
Hin tvö skipin hygg jeg að
hafi hjer stutta viðdvöl, og
þurfi meginið af farþegum
þeirra ekki að fá hjer húsa-
skjól — þeir geti notið aðbún-
! aðar í skipunum.
Annað þessara skipa mun
j vera eitt þeirra, sem siglir milli
|Vesturheims og Miðevrópu. —
|Sjeð mun verða um að haga
iferðum þess þannig, að það geti
! skotist hingað og staðnæmst
hjer 3—4 daga. Hitt skipið,
jsem hingað kemur með farþega,
! er fara hingað svipför, mun
vera eitt þeirra skipa, sem flyt-
ur skemtiferðafólk frá Vestur-
! heimi til Norðurálfu,'og hafa
hjer viðkomu árlega, svo sem
,,Carinthia“. Áreiðanlega verð-
ur eitt þeirra látið koma hingað
á hentugum tíma fyrir þá, sem
vilja vera hjer um hátíðina.
Með þessum tveim skipum
koma sennilega fáir íslending-
ar, þeír láta sjer ekki nægja að
vera hjer örfáa daga. Með þess-
um skipum koma Vesturheims-
menn af öðrum þjóðernum, sem
forvitnast vilja um hagi þeirrar
’þjóðar, er fyrst allra stofnaði
lýðveldi, lýðveldi, sem átti lög-
gjöf, er síðar varð að ýmsu
leyti stórþjóðunum til fyrir-
myndar.
Menn fjölmenna hingað. pið
getið verið vissir um það. Við
Vestur-lslendingar liggjum ekki
á liði okkar að vekja eftirtekt
á þjóðinni og hátíðinni.
Hvarvetna sem þetta ber á
góma, vekur það eftirtekt. Mik-
ilsmetnir ritstjórar í Vestur-
heimi hafa lofað því að gera
alt, sem í þeirra valdi stæði,
okkur til aðstoðar í þeim efnum.
Mig furðar á því, segir Ás-
mundur ennfremur, hve lítið er
íarið að starfa að undirbúningi
hjer heima.
Fyrst eru gistihúsvandræðin.
Jeg sje ekki, hvernig á að koma
gestafjöldanum fyrir hjer í
bænum. Jeg heyri, að innlendir
rrtenn sjeu farnir að panta sjer
húspláss hjer í bænum fyrir
sumarið 1930. Hvað verður þá
um fólk, sem kemur lengra að.
Nú er erfitt að fá hjer inni.
Hvað verður þá?
Hjer verður að reisa nýtísku-
1 gistihús fyrir þann tíma. Jeg
skil vel, að mönnum sje ekkert
1 eppikefli að leggja fje sitt í
slíkt fyrirtæki. Vestra er sá
siður, að láta þá menn fá íviln-
anir í skatti, um nokkurt árabil
t. d. 10 ár, er leggja fje sitt
i fyrirtæki, sem nauðsynleg eru
Þrátt fyrip það, að síðastliðið ár
var allsæmilegt aflaár bæði til
lands og sjávar, þá hefir afkoman
verið afarerfið vegna hins mikla
verðfalis á íitflutningsafurðum.
Landbúnaðurinn. — Frá nýári
mátti veturinn heita mildur um
land alt, en frá miðjum maí og
fram til síðari hluta júní var tíðin
fremur köld, svo að gróðri fór
iítið fram. Þá hlýnaði í veðri og
gerði vætur, svo að grasspretta
varð vel í meðallagi og sumstaðar
þar fram yfir. Heyskapartíðin var
óhagstæð og hröktust hey meira
og minna um land alt; reyndust
heyin ljett til gjafar. Veturimi
gekk snemma í garð með óvenju-
miklum frosturn. Víða náðust ekki
matjurtir úr görðum og gerðist
gjafafrekt um hríð. Ymsii* kvillar
komu fram í skepnum, einkum
sauðfje, og er alment kent um
hröktum heyum. Til frálags reynd-
ist fje nálægt meðallagi. Saltkjöt-
ið fjell mjög í verði frá því, sem
var árið áður; meðalverð á salt-
kjötstunnu (dilkakjöt) var urn 120
kr. Fyrst var cif verðið 150 n. kr.,
en komst niður fyrir 60 n. kr., er
á veturinn leið. Verðið á ull og
gærum var sæmilega gott; fyrir
hvíta sunnlenska vorull nr. 1 feng-
ust um kr. 2.60 og fyrir hvíta
norðlenska vorull nr. 1 um kr. 2.80.
Gærur s=ldust einnig allvel og var
meðalverð á söltuðum gærum kr.
1.80 fyrir kg.
Sjávarútvegurinn. Talið er, að
aílast hafi í heild sinni nm 226,000
skpd. og er það nær þriðjungi
minni afli, en 1925 (315,000 skpd.)
Einkum aflaðist miklu minna af
smáfiski, ýsu og ufsa, en árið áð-
ur; aftur á móti var miklu minni
munur á þorskafla. Botnvörpuskip-
in voru í árslok 39, höfðu 4 bæst
við á árinu, en 1 skip farist. —
bæjarfjelaginu, eða þjóðfjelag-
inu.
Tíminn er orðinn stuttur til
undirbúnings. Útlendingar, sem
hingað koma verða að fá sem
Ijósasta og besta hugmynd um
íslenska menningu að fornu og
nýju.
Við þurfum að geta gefið
góðar hugmyndir um þá þjóð,
er stofnsetti lýðveldi fyrir 1000
árum.
Við áttum oft tal um það
Thomas heitinn Johnson og jeg,
að hætta væri mikil á því, að
undirbúningur Islendinga undir
Alþingishátíðina færi í handa-
skolum. Hann bar kvíðboga fyr-
ir því. Harin ætlaði sjer að koma
hingað snöggva 'ferð, helst á
þessu ári. Honum entist ekki líf
til þess, sem kunnugt er. Hann
leit svo á, að ykkur hjer heima
væri nauðsynlegt að senda menn
til einhverra þeirra staða þar
m stórfeld og merkileg há-
tíðahöld færu fram, til þess að
menn gætu lært þar til undir-
búningsins. Hann var á 100 ára
hátíð Norðmanna vestra. Hann
sá þar misbrest á undirbúningn-
um, og voru þó meiri fjárráð
þar og alt auðveldara en hjer
er og verður.
Veiðitími þeirra var með skemra
móti — saltfisksveiðar hófust fyrst
í marsmánuði — og aflabrögðin
voru í lakara lagi. Kolaverkfallið
breska dró úr isfisksveiðunum síð-
ari hluta ársinsi 1 Vestmannaeyj-
um varð meðalvertíð og allgóð í
Sandgerði og innan Faxaflóa, en
vegna gæftaleysis varð mjög rýr
vertíð í verstöðvunum austanfjalls.
Á Vesturlandi var eitt hið (mesta
aflaár og á Norðurlandi var góður
afli, en fiskveiðar stundaðar með
minna móti. Á Austurlandi var
mjög gott aflaár; um nokkur ár
hafði þar vérið hið mesta fiski-
leysi, en þrjú síðastliðin ár hafa
öll verið fremur fiskisæl. Fiskþurk-
un gekk yfirleitt, mjög stirðlega,
nema á Austurlandi; lakast var
ástandið í þessu efni á Suðurlandi
og þá einkum í Vestmannaeyjum.
— Verð á fullverkuðum stórfiski
nr. 1 var í maí og fyrri hluta júní
120 kr. skp., en lækkaði svo niður
í 115 kr. og var yfir sumarmánuö-
ina í 112—115 kr. ; í september
var verðið 110 kr. skp., og í okt.
lækkaði það enn, og var þá fiskur
seldurj fyrir 100—110 krónur skp.
Var þá orðin lítil eða engin eftir-
spurn eftir fiski og var jafnvel
búist við frekara verðfalli. Mýnd-
uðu þá allmargir útgerðarmenn,
aðallega botnvörpuskipaeigendur I
Reykjavík, fjelag til þess að ann-
ast sameiginlega sölu á þeim fiski,
er enn var óseldur. Sölufjelag
þetta tók til starfa um mánaða-
mótin október—nóvember. 1 nóv-
ember hækkaði fiskverðið ört, og
var í nóvemberlok komið upp í
120—125 kr. skp., en lækkaði svo
aftur undir árslokin. Það má telja
vafalaust, að verðhækkunin var að
miklu leyti sölusamtökunum að
þakka, en mestan hagnað af sarii-
tökum þessum höfðu þeir fiskeig-
endur, sem stóðu utan fjelags-
skaparins. 1 mars var verðið (sölu-
fjelagið) 114 kr. skp., en í apríl
var það komið niður í 104 kr. —
í Verð á labradorfiski var mestan
hluta ársins nálægt 70 kr. skp.;
varð það lægst 64 kr., en komst í
desember hæst í 74 kr. — Lýsis-
verðið var frekar lágt og lækkaði
er á árið leið; gufubrætt meðala-
lýsi var hæst 86 aura kg., en fjell
niður í 70 aura kg. Talið er, að í
'árslokin hafi fiskbirgðirnar numið
(um 79.000 skp. af fullverkuðum
fiski. —■ Síldarútgerðin var svipuð
og árið áður, en aflinn varð mjög
rýr; alls voru saltaðar rúmlega 150
þúsund t.unnur (þar með talin
kryddsöltun) og 75 þúsund tunnur
fóru í bræðslu. í september komst
síldarverðið upp í 60 kr. tri., en fór
svo sílækkandi og var um ára-
mótin komin niður í 30 kr. tn.
Þrátt fyrir það, að kostur var á
að.selja síldina sæmilegu verði,
drógu margir útgerðarmenn sölu
fram á vetur og urðu við það fyrir
stórtapi.
i Útfluttar vörur námu als á síð-
astliðnu ári 48 milj. kr. og aðflutt-
ar vöruf námu um 51 milj. kr. —
Aðfluttar vörur hafa því numið
um 3 milj. kr. umfram útfluttar.
Af útfluttum vörum á árinu námu
sjávarafurðir 41,1 milj. kr. (1925:
63 milj. kr.) og landafurðir 6,5
sailj. (1925: 7,5 milj. lcr.) Síðan
1913 hafa að- og íitfluttar vörur
numið því, er hjer segir:
Ár Aðflutt Útflutt
milj. kr. milj. kr.
1913 16,7 19,1
1914 18,1 20,8
1915 26,3 39,6
1916 39,2 40,1
1917 43,5 29,7
1918 41,0 36,9
1919 62,6 75,0
1920 82,3 60,5
1921 46,1 47,5
1922 52,0 50,6
1923 50,7 58,0
1924 63,8 86,3
1925 60,0 71,0
1926 51,0 48,0
Tekjur og gjöld ríkissjóðs hafa
staðist á á síðastliðnu ári og nam
hvort um sig 12y$ milj. kr. Ríkið
tók á árinu 3 milj. kr. lán erlend-
is til veðdeildarbrjefakaupa, en af-
borgað var af skuldum á árinu 1
milj. kr. Ríkisskuldirnar voru þvi
í árslok um 14 milj. kr.
Verðlagið innanlands hefir far-
ið allmjög lækltandi á árinu, eink-
um á innlendum vörum. Smásölu-
verð í Reykjavík var ( meðalverð
í júlí 1914 talið 100) í okt. 1920:
454, í okt. 1922: 286, í okt. 1924
312, í okt. 1925: 279, í okt. 1926
245 og í árslok 241. Nokkur verð
lækkun liefir átt sjer stað það sem
af er þessu ári og er verðvísilai-
an fyrir apríl 1927: 232. 33 af
vörutegundum þeim, sem verðlags-
skýrsla hagstofunnar nær til, era
útlendar og var verðvísitala þeirra.
í jan. 1926: 238, en í jan. 1927:
225; 5 vörutegundir eru blandað-
ar (innlendar og útlendar) og var
verðvísitala þeirra í jan. 1926: 287,
en í jan. 1927: 248; loks eru 19
vörutegundir innlendar og hefir
verðvísitala þeirra lækkað mest,
úr 323 í jan. 1926 niður í 267 í
jan. 1927, og eru þó innlendu vör-
urnar langt fyrir ofan verðlagið
í heild sinni. — Ennfremur liggja
fyrir skýrslur um framfærslukostn
að í Reykjavík og er þar miðað
við 5 manná fjölskyldu með 1800
kr. ársútgjöldum fyrir stríð. Sje
framleiðslukostnaðurinn í júlí 1914
talinn 100 hefir hann verið haustið
1920: 446, 1922: 291, 1924: 321,
1925 283, 1926: 238 og í mars 1927:
Gengi ísl. krónu liefir haldist ó-
breytt alt árið; síðan 28. október
1925 og fram til þessa hefir sölu-
gengi sterlingspunds í Reykjavílc
verið kr. 22.15. Gjaldeyrisversluu-
in hefir verið mjög óhagstæð og
hafa bankarnir orðið að leggja
mjög að sjer til þess að fullnægja
eftirspurninni eftir erlendum gjald
eýri. Landsbankinn keypti alls á
árinu erlendan gjaldeyri fyrir
23.803.785 kr. og seldi alls fyrir
32.414.473 kr.
Gengi sterlingspunds liefir verið
óbreytt alt árið og hafa því orðið
aðeins örlitlar gengisbreytingar á
öðrum erlendum gjaldevri, er náð
hefir gullgildi. Gjaldeyrisgengið
virðist nú komið í fastar skorður
í nær öllum löndum Norðurálf-
unnar. Danska krónan, sem var í
byrjun síðastl. árs í -93% af gull-
gildi, hefir smáhækkað á árinu og
er í árslokin komin í fult gullgildi.
Norska krónan hefir á árinu hækk-
að úr 76% af gullgildi upp í 95%
og vex*ður þess varla langt að bíða,
að hún komist einnig í fullt gull-
gildi. Pesetinn var í ársbyrjun í
76% af gullgildi, en í árslokin í
80%; það sem af er þessu ári hef-