Ísafold - 05.09.1927, Síða 1

Ritstjórar:
Jón Kjariansson
Valtýr Stsfánsson
Sími 500.
ISAFOLD
Afgi-ciðsla og
innheimta
í Austurstnati 8.
Simi 500.
Gjalddngi 1. jólí.
Árgangurinn
kostar 5 krónnr.
DAGBLAÐ: MORGUNBLAÐIÐ
52. árg. 41. tbl.
Mánudaginn 5. sept 1927.
ísafoidarprentsmitja h.f.
Að lofa og heimta.
Undanfarin ár hafa Tímamenn
lofað þjóðinni miklu. Einkum voru
þeir örlátir fyrir kosningarnar
siðustu. Það var fyrir ])essi loforð-
og lygar um andstæðingana að
Ttmamenn unnu kosningarnar,
Og það er þess vegna, að þeir hafa
stjórnartaumana í sínum höndum.
En jafnframt. hefir ábyrgðin
i'ierst vfir á þeirra liendui’. —■ Ur
þessir dugir ekki fvrir Tímamenn
að halda áfram að heimta og loía.
Það er komið að skuhladögunum.
Þjóðin á margar kröfur óuppfylt-
ar á hendur þeim; þeirra er nó að
standa í skilum og efna gömlu
foforðin.
Veigamestar eru kröfur bænd-
anna á hendur þeim Tímamönnum.
Bændur áttu að fá lánstofnun, e-
gat veitt þeim hagfeldari lán, en
áður hafði þekst hjer á landi. Þeir
áttu ekki að þurfa að greiða hanri
vexti af lánum þessum en 2U—
3%. Fyrst þegar slík lánskjör væri
fengin, var hægt að bvrja f.am-
kvæmdir í sveitum landsins. Ræ.kt-
Unarsjóður og þær lánstofnanir.
sem íhaldsmenn voru með, voru
hnefahögg framan í bændur. Bænd
ur máttu helst ekki líta við þess-
utu lánstofnunum.
Þá voru það skuldirnar. Vegna
stefnu fhaldsflokksins í gengismál-
init hafi hændur orðið skuldugir.
Et' Framsókn (og sósíalistar)
hefðu haft ráðin, hefði enginn
sltuldað neitt, sem teljandi var. Og
fengi Framsókn einhverntíma völd-
in í sínar hendur, munclu skuld-
irnar hverfa af sjálfu sjer!! —
Blík og þvílík var rökfærsla Tima-
manna við kosningarnar síðustu.
Kröfurnar, sem bændur hafa nú
á hendur þeim Tímamönnum, eru
ekki smáar. Og nú er komið að
skuldadögunum. — Nú framvísa
bændur ávísunum sínum..— fíeta
Tímamenn staðið í skilum!
Það er lítill vandi fyrir ábyrgð-
artausan stjórnarandstæðing að
lofa og lieimta, og kenna síðan
stjórninni og stjórnarflokknum um
það, sem ekki verður efnt. — En
þannig hefir aðferð Tímamanna
verið á undanförnum þingum. Þeir
liafa heimtað þetta og hitt, án
nokkurs tillits til þess hvað það
kostaði ríkissjóð. Hlutverk fhalds-
manna hefir fyrst og fremst verið
það, að rjetta fjárhag ríkissjóðs
við úr þeirri heljarþröm, er Tíma-
menn höfðu komið honum á.
Það er ofur einfalt fyrir
stjórnarandstæðinga, að heim'a
oendanlega. Ekkert er auðveldara
fyrir þingmann, en að heimta fram
gang góðra mála, að heimta t. d.
barnaskóla, unglingaskóla, lýð-
slcóla, húsmæðraskóla, íþrótta-
skóla, sundhallir, leikhús og þvÞ
umlíkt í hverja einustu sýslu lands
ins; heimta þetta í þeirri von að
aðrir þingmenn finni til einhverr-
ar ábyrgðar, að þeir líti á hvað
megi bjóða ríkissjóði og gjaldþoli
þjóðarinnar, að þeir felli kröfurn-
ar, éf ] >m ð reynist ríkissjóði um
j megn að uppfylla þær allar í einu.
I'Stjórnarandstæðingurinn getur á
jieftir hrópað út til lýðsins: ,,Þetta
í vildi jeg! Jeg vildi þenna skóla,
j-þessa suhdliöll, þetta heilsuhæli,
j þetta leikhús o. s. frv. En stjóm-
in og stjórnarflokkfarinn drap
niálið!“
Þannig hafa Tímamenn hagað
sjer undanfarið, og þannig hag ir
Isjer liinn nýji dómsmálaráðher. a
í Tímanum nýlega, er hánn birt-
l'ir dulnefnisgrein eftir sjálfan sig
undir yfirskriftinni -. „Jeg er ekki
I dómsmálaráðlierra."
! En úr þessu mega þeir Tíma-
'nienn vara sig á því, að halda
áfram að heimta og lofa. Þjóðin
liefir í höndunum óteljandi ávís-
j anir á þeirra nafn, sem ekki hafa
■ verið innleystar ennþá. — Mun b
'ekki vera rjett að innleysa ein-
.hverjar þeirra, áður en nýjar ávís-
• anir eru gefnar út?
Vltnaleiðsla ..Tímans"-
Etjórnarblaðið nýja, Tíminn, ótt-
ast auðsjáanlega, að það kunni að
verða illa liðið af bændum hvernig
Frynsókn tókst valið í hið nýja
ráðuneyti. Blaðið býst við, að það
kiuuii að vera illa sjeð að flokkur,
s,em telur sig. bændaflokk, skuli
engan bónda hafa í ráðuneyti sínu.
j .. En ekki má vitnast annað, en
að það hafi verið einlægnr vilji
foringjanna, að bóndi yrði í ráðu-
neytinu. Það varð að líta svo út,
, að það, hafi verið vegna lystarleys-
is bændanna sjálfra, að svona tókst
j til. Þessvegna birtir Tíminn svo-
hljóðandi klausu, í fvrsta tölubl.
I
eftir að liann er orðinn stjórnar-
j.blað:
„Sámkvæmt eigin ósk og margra
flokksmanna lagði Tr. Þ. milria
áherslu á að fá bónda í ráðuneytiö.
Var þess mjög leitað og fleiri en
einn tilkvaddur úr flokki þing-
bændanna, en þeir gerðu þess eng-
an kost.“
Það varð að sjá fvrir því, að
ekki fjelli skug-gi á forsætisráð-
lierrann nýja svona í byrjun
stj.órnartíðar ha.ns. Eugin blettur
mátti á hann falla fyrir það, að
svona klaufalega, tókst til með
valið í „hændaflokks“-ráðuneytiö.
Bændur urðu að vita, að hann
lagði mikla áherslu á að fá bónda
í ráðuneytið. Og það voru fleiri en
j forsætisráðherrann einn sem viljju
bóndann. Margir flokksmenn vildu
. liann einnig. En svona fór það
I . ' j"
samt. Enginn bóndi komst í ráðu-
neytið!
j Auk forsætisráðherrans og hinna
H.iá Svinemiinde liefir nýlega verið smíðuð rennibraut fvrir bað-
gestina, og hefir hún verið mikið notuð í sumar. Má hjer á myndinni
sjá braut Jiessa og hvernig hiún er notuð.
enginn hóndi yrði í ,bændaflolcks‘ -
ráðuneytinu. Þegar Tíminn var að
mæla með kosningu M. T. fyrir
kosuingarnar, fórust honum svo
orð, að M. T. væri „bændanna
maðúr í búð og hár.“ M. T. sýndi
þetta rækilega, þegar hann vabli í
fyrsta ráðuneyti „bændaflokks-
ins‘ ‘ !!
En ekki hefir M. T. (þótt milcill
sje bæði að vöxtum ög atgervi),
einii getað ráðið því, bverjir dcip
uðu ráðuneytið. Forsætisráðherr-
ann cg „margir flokksmenn' ‘ vildu
hafa bónda í ráðuneytinu; M. T.
vildi Jónas og Magnús Kr. Eftir
er að vita, hverjir fylgclu forsætis-
ráðherranum og þeim ,,mörgu“ og
hverjir Arnesinga-yfirvalclinu. Vill
eklci Tírninn flytja vitnisburð
fleiri, svo að liægt verði að átta
sig til fulls á þessu máli?
Fornleifarannsúknir á Bergbórshvoli.
Þeim er nú lokið á þessu sumri.
Frásögn Matthíasar Þórðarsonar, þjóðminjavarðar.
Mattliías Þórðarson þjóðminja-
vörður er nýkominn til bæjarins
austan frá Bergþórshvoli og er
hættur rannsókmim þar á þessu
s imri. Kom hann ekki alveg t.ún
hentur, því að. hann hafði með
ferðis rúmlega 20 kassa fulla af
allskonar gripum, sem hann hefir
grafið úr jörð þar eystra. •
fsafold lvefir átt tal við
Matthías um rannsóknirnar og
spurt hann mn ýmislegt, þeim við-
víkjandi.
— Hvað liefir verið grafið
djúpt ?
— Grvfjan, sem við höfum graf-
ið á Bergþórshvoli, er yfirleitt 2.30
metra djúp, en prófgryfjur Ijet
jeg gera niður ur þriggjfe metra
5—15 cm. þykt. Þarna fundum við,
auk rafta og viða kornstengur og
lcorn, jafnvel heil öx. Hús þetta
hefír snúið frá suðvestri til norð-
austurs, eða nær þvert við þau
bæjarhús, sem hafa staðið þarna
hjá síðar. Suðvesturendinn var ó-
glöggur, hefir eittlivað verið hrófl-
að við lionum, en fyrir norðaust-
urendann fór jeg ekki alveg. Nær
hann út undir grafarbakkann, sem
var nú orðinn allhár þarna. Er
það ætlun mín, að þarna hafi stað-
ið útibúr, eða kornskemma. og að
kornið, sem við fundum, sje ís-
lenkst bjrgg, sem ræktað var lijer
í fornöld.
Tel jeg miklar líkur til þess, að
brunaleifar þessar stafi frá Njáis-
dýpt, eða alveg niður á óhreyfða brennu, þar sem bús þetta hefr
„mörgu flokksmanna“, sem vildu
bóndann í ráðuneytið, er einn enn
látinn bera vitni í Tímanum.
—- Það er yfiryald Árnesinga,
M. Torfason. Hann ber það óhikaS,
að liann hafi mælt „eindregið með
því. að Jónas Jónsson tæki að sjer
kensl,u- og dómsmálin.“ Yfirvald
Árnesinga ljet sig einu gilda, þótt
jörð. Er þó dálítið misjafnlega
djúpt niður á hana, því að þarna
hefir áður verið ávali á hólran-
anum.
Leifar Njálsbrennu?
—• Fundust nokkrar leifar Njáls-
brennu ?
—< Rjett norðaustan við hið eig-
inlega bæjarstæði komu fram mjög
glöggvar brennuleifar svo djúpt
niðri, að kalla má a,ð þær sjeu á
óhreyfðri jörð. Yar brunalagið’ um
staðið á óhreyfðri jörð, svo að
segja, og áreiðanlega brunnið. Fn
aðrar minjar frá Njálsbrennu
fundust ekki, svo fullvíst verði
talið. Ef bæv Njáís hefir verið á
þessum hól, hefir liann staðið
sunnar, þar sem nú er kálgarður-
inir fyrir sunnan og’ útsunnan nýja
íbííðarhúsið.
. — Hvar gróf Sigurður Vigfússon,
eða funduð þjer grafir hans?
—• Ekki gátum við fundið’ nein-
ar skýrar minjar eftir grafir Sig-
urðar Yigfússonar, er liann gróf
að liúsabaki 1883 og 1885; en þeg-
ar gryfjubakkinn fór að þorna,
virtist hann bera annarlegan og
'sjerstakan lit, á einum stað og{ má
vera að ]iað stafi frá greftn Sig-
urðar, enda á svipuðum stað og
mœlt er að Sigurður bafi grafið.
Er það nærri því rjett vfir bruna-
rústnnum, en ekki mun Sigurður
hafa grafið svo djúpt, því að
brunaleifarnar voru alveg óhreyfð-
lar þar undir. Getur verið, að Sig-
urður liafi komist niður á gólf í
eldhúsi, sém þarna hefir staðið
síðar og leifar fundust af ofa /
Þar fann jeg seyði, sem síðan hef-
ir verið bygð eldstó ofan á og voru
þar ýmsar brunaleifar í kring' eft-
’ ir eldamensku. En ekki hefir Sig-
urður komið alveg þar niður á,
því að þetta var óhreyft. Ef til
vill hefir liann grafjð niður við
liliðina á eldstónni og komið þar
niður á torfösku og brunaleifar
frá mateldun.
Jeg hafði ætláð mjer að láta
iseyðinn standa óhaggaðan á stöpli,
en jeg varð þó að rífa hann niður
til þess að komást að brunarúst-
unum, sem undir voru, svo að jeg-
gæti rannsakað þær.
Leirkerið.
— Hvað segið þjer oss um ís-
lenska leirkerið?
— Uti uudir norðurhorni gryfj-
unnar fann jeg leirkerið, sem áð-
Ur liefir verið getið. Er það gert
úr mjúkum, ljósbleikum leiri á
þann hátt, að leirnum hefir verið
hnóðað í gróf, sem gerð hefir verið
í gólfið. Kerið er alveg heilt, og
’eins og- frá því var gengið, þyí að
það hefir lialdist rakt af vætu úr
jarðveginum. Menn vissu ekki til
þess áður, að slík ker hefði verið
gerð lijer á landi. Þarna hefir
sennilega verið smiðja, og Jcerlð-
notað undir vatn til að kæla- eðá
herða járn í. Þar var mikil aská
umhverfis og eldbrunnar hellur,.
og aska var í kerinu sjálfu. Rjett
hjá voru tvau* grófií*.- önnur hring-
mynduð, en hin aflöng. Hefir ekki
verið hnoðað leir innan í þær, en
málmsteypusandur virtist vera í
annari. Eftir því sem mælingar og
rannsóknir á svæðinu benda til,.
mun kerið og grófirnar vera frá
því. um 1200.
Því miður er ekki hægt að flytja
kerið á safnið, því að það mun alt
molna sundur er það þornar. —-
Yerður því að láta nægja myndir
af því, eða afsteypu.
Það, sem fundist hefir.
— Hvað er merkast af því, sem
fundist hefir?
*— Alls hefi jeg skrásett 716 nú-
mer af fundnum munum og er
fjöldi þeirra úr steini. Meðal þess
merkasta er fundist hefir af mun-
um, má uefna skyrsáina, sem áður-
er getið og þrjú kerför önnur, sem.
fundnst djúpt í jörð. Yar eitt
þeirra mjög stórt, en hin tvö, sem
eru rjett hjá eru líísil. Utan trm
stóra kerið og annað litla