Ísafold - 25.02.1928, Side 1

Afgreiðsla
í Austurstræti 8.
Árgangurinn
kostar 5 kr.
Gjalddagi 1. júlí
Póstbox 697.

lílsta oa; hesta
frjettablað landsins.
Jón Kjartansson
Valtýr Stefánsson
ritstjórar
Sími 500.
Vikublað Morgunblaðsins.
54. árg., 13. tbl. Laugardaginn 25. febrúar 1928.
Isafoldarprentsmiðja h.f.
PínHtíðindi Isafcltiar 1928 nr. 5.
18. febr.
Yfirsetukonurnai* og aðstoðar-
læknir á ísafirði. «
og forkaupsrjettur
I Efri deild var aðalmálið laun! jónssonar, að ríkissjóður gefi eftir
19. febr.
Atvinnuleysi. « Landsbankinn.
Skifting Gullbringu- og
KjósarsýsBu.
yfirsetukvenna. Prv. flytja þeir
Halldór Steinsson, Ingva'r og Jón
Baldvinsson.
Frv. var samþykt og afgreitt
til Neðri deildar. Einar Áimason
tálaði á móti því, og kvað starf
yfirsetukvenna víða svo lítið að
láunahækkun væri óþörf.
Segir svo í 1. gr. frumvarpsins.
Laun yfirsetukvenna skulu vera 300
krónur á ári og liækka 3. hvert ár um
50 krónur, upp í 500 krónur. Á laun
þessi greiðist dýrtíðaruppbót eftir
þeim reglum, sem gilda um starfs-
menn ríkisins. Auk launa þeirra, sem
áður getur, fá yfirsetukonur í þeim
umdæmum, isem hafa yfir 1000 íbúa,
30 krónur fyrir hverja 100 íbúa, sem
fram yfir eru, þó svo, að öll launin,
án dýrtíðaruppbótar, fari eigi fram
yfir 1500 krónur.
I kaupstöðum, þar sem eru tvœr
ýfirsetukonur eða fleiri, skal deila
íbúatölunni millum þeirra og reikna
'þeim launaviðbótina eftir því.
H. Steinsson: Einar Árnason telur
ekki ástæðu til að launakröfur ljós-
mæðra verði uppfyltar. Hann gætir
þess ekki, að ljósmæður eru bundnar
við starf sitt, ekki aðeins meðan þær
sinna sængurkonum, helidlnr verða þær
altaf að vera viðbúnar á öllum tíma
árs. pó eigi • sjeu nema fi—8 fæðingar
á ári í umdæmi þeirra, er það ekki
lítill timi, sem fer í störfin, því ljós-
mæður eiga að gæta sængurkvenna a. Sveinn f Firði kippir j tauminn.
m. k. í heila viku.
útflutningsgjald af síld þeirri, er
seld var 'til Rússlands í sumar sem
leið.
Hefir Isafold minst á það
mál áður. Er sanngjarnt að útgerð-
armenn fái toll þenna gefinn eftir.
Ber margt til þess. Fullvíst að
síldarverðið hefði hrapað niður
fyrir allar hellur, ef sala þessi
hefði ekki komist á. Er hjer um
mikilsverða og áhættumikla tilraun
að ræða til öflúnar nýs markaðar
fyrir sílcl vora. — Mörg innlend
dæmi þess að útflytjendur hafi
notið slíkrar tilhliðrunarsemi.
Erlingur taláði nokkutr orð ,fyr-
ir tillögunni. Fleiri tókn ekki.til
máls. Málinu vísað til fjárhags-
nefndar með samhljóða atkv.
í Neðri deild var sama sem ekk-
ert talað.
Jónas dómsmálaráðherra hefir
varla sýnt sig í Neðri deild alla
þesSa viku. Enginn sláttur á hon-
um nú í þinginu. Lætur sjer
nægja hvíslingar og ráp manna á
Forsætisráðherrann Tryggva eru
menn hættir áð nefna.
Ingibjörg H. Bjarnason hjelt allít-
arlega ræðu um kjör Ijósmæðra, bve
ranglátt það væri, að þær sem hafa
ábvrgðarmiklu starfi að gegna og
þiirfa að leggja á sig a. m. k. 10 mán-
aða nám, skuli eigi £á sæmilega þókn-
un fyrir starf sitt.
— Nú fást ekki ljósmæður x öll
umdæmin, orsökin vitanlega sú, að
konur vilja ekki sinna þessum störf-
um, vegna þess hve kjörin eru slæm.
pakkaði kún þingdeildarmönnum
fyrir, bve málið fengi nú betri undir-
tektir en áður.
Frv. dómsmálaráðheúra nm að
afnema embætti Kjerúlfs læknis á
ísafirði var til 1. umræðu. Ingvar
hin auðvirðilega málpípa J. J. flyt-
ur frumvai'pið. Talaði hann fáein
orð og var ekki borginmannlegur.
Er í frv. talað um að afnema að-
stoðarlæknisembættið á Isafirði og
Akureyri. En á Akureyri hefir
enginn verið í því embætti um f.yrri daginn.
nolckur ár.
Yjek Ingvar nokkrum dapurleg-
um orðunjj að fjárhag ríkissjóðs,
er væri ekki sem glæsilegastu'r, en
afnám embætta þessara væri til
þess að ljetta gjöldum af ríkis-
sjóði. — Öllu má nú nafn gefa.
Dómsmálaráðherra sagði ekki orð.
Það er notandi fyrir hann að liafa
Ingvar til að bera fyrir sig. Frv.
vísað til nefndar.
^ftirg'jöf á útflutning’stolli síldar- Einkasala á steinolíu.
i^nair, er seld var til Rússlands. Har. G. flytur þál. till. í sam.
Ákveðnar voru tvær umræður í þingi, þar sem skorað er á stjórn-
Eft-i deild um tillögu Erlings Frið- ina að taka einkasölu á steinolíu.
Meðal mála þeirra sem voru á
clagskrá í Neðri deild var frv. jafn-
aðarmanna um forkaupsrjett á
hafnarmannvirkjum „o. fl.“
í þessu „fleira“ innifelst svo
margt, að Jón Þorálksson komst
þannig að orði í Efri deild á dög-
unum, að eigendur fasteigna gætu
eig:i verið óhultir hvar og hve-
nær sem væW ef ffv. þetta yrði að
lögum.
Nú reis upp Sveinn í Firði, og
benti á, að frv. þetta færi í bág
við önnur lög, og greiddi atkvæði
á móti því að frv. færi til 2. umr.
En Hjeðni fanst það ekki skifta
máli. Og hann rjeð. Var frv. vísað
tii 2. umr. með 14 atkv. gegn 8.
Sex þingmenn fjarverandi. Hinn
sa uðmeinlausi Framsóknarlýður
taumlipur við jafnaðarmenn sem
1 Neðri deild var talað um frv.
jafnaðarmanna um söfnun atvinnu
; leysisskýrslna.
; Áttust þeir þar við Jóhann Jó-
sefsson, Jón Olafsson, Sigurjón og
j Hjeðinn, en Framsóknarbændur
hlustuðu á, eins og vant er.
Fyrri hluti 1. umræðu um þetta
mál var fyrir nokkrum dögum. —
Málið gamall knnningi. Tilgangnr
jafnaðarmanna sá með frnmvarp-
inn, að knvja fram stórfeldar
fjárveitingar til þess að leggja í
alskonai' vinnu fyrir opinberan
reikning á veturna, þegar kyrt er
yfir atvinnulífi landsmanna. Ala
þá trú og hegðun upp hjá öllum
| landslýð, að ríkið eigi að taka
alla menn upp á sína a'rma, og út-
vega þeim atvinnu hvar og hve-
nær sem er.
| Jóh. Jósefsson: það er út af fyrir
sig rjett, að safnað sje skýrslum til
þess að fá vitneskju um atvinnuvegi
landsmanna. Og það er hlutverk þings
og stjórnar að sjá atvinnulífi lands-
manna sem best borgið.
En augljóst er að bak við frumvarp
þetta er sá tilgangur, að ríkissjóður
eða bæjarsjóður leggi fram fje til svo-
nefndra atvinnubóta.
j Verkalýðsfjelögin eiga að annast
skýrslusöfnunina. Er auðvelt að gera
sjei' í bugarlund hvernig forkólfar
þeirra gerðu skýrslurnar eftir sínu
böfði.
Sigurjón talar um, að „skipuleggja
atvinnuvegina." Hvernig hugsar bann
ejer það með þessu frv. ?
Er 'hjer um annað að ræða, en gyll-
ingar til að draga fólk úr sveitum
landsins í kaupstaðina, í öi'eigáhópinn,
fylgilið jafnaðarmanna? Ríkissjóður á
að sjá fólkinu fyrir atvinnu. Jafnað-
armenn að birð* atkvæðin.
Hvað leiðir a£ gyllingunum ? Sveita-
fólk sækist eftir að komast þangað,
sem ríkissjóður á að sjá því far-
At-
Þingvallafriðuninni var vísað um-
ræðulaust til 2. umr. Faðir frv., J.
J., sýndi sig ekld.Má vera að hann
kunni ekki við að tala oft fyrir
því að leggja niður búskap manna
í Þingvallasveit.
Sauðfjárbaðanafrumvarp Hákon-
ar fór í landbúnaðarnefnd.
borða. Kaupstaðafólki fjölgar.
vinnuleysi vex.
Sigurjón talar um að við þurfum
að standast erlenda samkepni. Við er-
um ekki á þeirii leið,*með því að anka
atvinnuleysi í hraðvaxandi kaupstöð-
um.- —
Sigurjón Ólafsson: pingmaðnr Vest-
mannaeyinga talar ekki isem fulltrúi
verkamanna í þessu máli. Hvert á að
leita til atvinnubóta ef ekki til bins
opinbera. pað er vatn lá myllu at-
vinnurekenda, að fólkið þyrpist í baup
staðina. Með því geta atvinnurekendur
sett niður kaupið.
(Hjer sem oftar er Sigurjón í sjálf-
heldu. pví vilja jafnaðarmenn ekki
sporna við fólksstraumnum til kaup-
staðanna, ef það er hann, sem isetur
kaupið niður. petta sá Hjeðinn, og sló
því á annan streng, sagði að með at-
vinnuleysisskýrslunum væri verið að
„leggja grundvöll undir ræktun sveit-
anna“. Trúi því þeir sem vilja.)
Jón Ólafsson: Með því að ginna
fólb til baupstaðanna eru jafnaðar-
menn böðlar skjólstæðinga sinna. Frá
öndverðu hefir lítið verið hjer um at-
vinnu á vetrum. Úr því hefir ræst
nokkuð síðan togaraveiðar byrjuðu, en
verður aldrei bætt til fulls, fyrri en
hjer rís margháttaðri stóriðja. Jafnað-
arrnenn eru á móti henni.
Benti hann síðan á ósamkvæmni
Sigurjóns og Har. Guðm. — Haraldur
Guðmundsson viðurkendi að söfnun
skýrslna væri fyrsta spor til þess að
koma upp víðtækri vinnu vetrarmán-
uðina, er ríkissjórn og bæjarstjórnir
önnuðust.
Sigurjón talaði um að „skipuleggja
atvinnuvegina.“ Vilja bændur skipu
lag jafnaðarmanna á atvinnurekstur
sinn?
I Taldi J. Ól. ólíklegt, að „skipulag
jafnaðarmanna11 á sjávarútvegi yrði
‘almenningi til bóta. Hingað til hefði
svo farið, að sjómenn og verkamenn
hefðu fengið lágóðann af útgerðinni •
en útgerðarmenn flestir staðið slyppir.
I Jóh. Jós.: Jeg tala fyrir munn verka-
manna í Eyjum, er jeg andmæli að-
'gerðum jafnaðarmanna í því að teyma
Ifólk til verstöðvanna. Fólkstraumur-
,inn í kaupstaðina er' verkafólki, sem
fyrir er, til tjóns.
j Hjer á landi eru erfiðleikarnir svo
i miklir, að ekki veitir af að framtak
j einstaklinga fái að njóta sín. Hvað
: verður úr því, er alt á að leggja í viðj
,ar þjóðnýtingarinnar?
j (pað kom fram í umræðunum, að
Sigurjón meinti þjóðnýtingu, er hann
talaði um skipulag atvinnuveganna.)
Frv. um atvmnuleysisskýrsl’arn-
ar fór til 2. umr. með 14 atkv.
gegn 9. Tveir íhaldsmenn greiddu
atkvæði með, en tveir Framsókn
armenn móti. Fim*n þingmenn
fjarverandi.
Frumvarp jaí'naðai’manna nm
breytingu á verkakanpslögunum
fór til 2. umr.
Allmörg mál tekin > út af dag
skrá vegna fjarveru þingmanna.
Magnús Torfason forseti sameinaðs
þings var meðal þeirra er voru fjar-
verandi í gær. pess getið til, a.ð hann
kærði sig ekki um að sýna isig eftir
„brjefhirðinguna“ í fyrradag. ping-
menn þola það ekki orðalaust, sem
eðlilegt er, að forseti sameinaðs þings
taki einbabrjef þeirra í leyfisleysi og
fari með þau eftir sínum geðþótta.
gat. ekki borið á móti því, að með-
al undirskriftanna væ'ru nöfn sem
ekki áttu þar heima. B. Kr. hafði
með sjer lista yfir hin „vafasömu“
nöfn, en J. B. vildi ekki með neinu
móti líta á haun.
Landsbankafnxmvarp
stjórnarliðsins ,var til 1. umræðu.
Ingvar flutti. Bað hann þingdeild-
armenn að gera sjer þann greiða,
að tala ekki nm þetta mál að þessu
sinni, og talaði fátt sjálfur.
Ytrði það óneitanlega stjórnar-
liðinn hollast að sem fæst orð
fjellu um þetta hringsól þeirra
með Landsbankann. Fjármálaráð-
herra talaði ekkert um þetta
stefnumál stjórnarliðisns, og fór
frumvarpið að lokinni ræðn Ing-
vars umræðulaust til fjárhags-
nefndar með atkvæðum jafnaðar-
manna „spyrðuban dsin s.1 ‘
Þingvísa.
Magnús henti mikið slys,
manninn, sem er hraðgáfaður,.
að enda nú sem Alþingis
yfirbrjefhirðingamaður.
í Efri deild
urðn lengstar umræður um skift-
ing Gullbringu- og Kjósarsýslu í
tvö kjördæmi. Höfðu þeit þar orð-
ið Björn Kristjánsson og Jón Bald-
vinsson.
Sýndi Bj. Kr. fram á, bve bjá-
kátlegt það væri, að ætla sjer að
skifta kjördæmum eftir fylgi
flokkanna.
En þó tæki út yfir, þegar farið
væri fram á skiftingu á þessum
grixndvelli, en mennirnir sem skift-
inguna heimtuðu gætu ekki sann-
að að hún ætti einu sinni stoð í
f lokka skif tingunni. J af nað ar menn
safna undi'rskriftum í Hafnarfirði
máli sínu til stuðnings, en fá ekki
nema 650 undirskriftir. Þetta ebki
meirihluti kjósenda.
En þó kastár tólfunum, þegar það
sannast, að menn hafa skrifað
undir sem ekki eiga kosningarjett.
Jón Baldvinsson malaði um
stund með skiftingunni, með sama
lagi og' flokkshræðnr hans. Hann
21. febr.
landbúnaðarmál.
1. Erv. um atkvæðagreiðslu ut-
an kjörstaða var samþ. með mörg-
um og talsvert róttækum breyting-
um.
2. Bændaskólafrv. forsætis'ráðh.
var talsvert rætt og síðan samþ.
með breytingartillögum landbún-
aðarnefndar. Jón Ólafsson hafði
orð fyrir nefndinni, ' en margir
aðrir tóku til máls, þar á meðal
Pjetur Ottesen, Jón Sigu'rðsson og
Magnús Guðmundsson.
Pjetur Ottesen mótmælti harðlega
ríkisrekstri á bændaskólabúunnm og
bar fram rökstudda dagskrá þess efn-
is, að fresta málinu algerlega þar til
milliþinganefndin í landbúnaðarmjálumi
hefði komið með álit sitt, en tók till.
aftnr til 3. umr. vegna þess að for-
sætisráðh. ljet líklega um, að hann
mundi samþ. að láta skólabúið á Hól-
um verða rekið fyrst um sinn, þar til
landbúnaðarnefnd hefði lokið við álit
sitt um skólana, á kostnað bústjóra.
Magnús G-uðmundsson skýrði frá,
að ómögulegt væri að búast við veru-
legri að sókn að Hólaskóla meðan
hann væri í því millibilsástandi sem
nú er, vegna brunans og andmælti
harðlega ómaklegum ummælum um
skólann og aðsókn að honum. Ennfrem
ur andmælti hann alþýðuskóladeild-
inni, sem forsrh. vildi setja á stofn
við skóiann.
Forsætisráðherra var mjög linur í
málinu, er hann fann andstöðuna gegn
þessu frv. sínu, sem áreiðanlega mið-
ar að því að draga úr bænd'afræðsl-
unni.
Frv. vísað til 3. umir. og brtt.
nefndarinnar samþ. með þorra at-
kvæða.
3 Stjórnarfrv. um dýralækna
var einnig rætt. Aðalefni þess er
að fækka dýralæknum nm helm-
ing, en 4 af 5 nefndarmönnum
landbúnaðarnefndar lögðu til að
fella frv. með rökstuddri dagskrá.
Forsætisráðherra varð hvumsa við
og gerði lítið úr starfi dýralækna, og