Ísafold - 29.02.1928, Page 2

2
I S A F O L D
Þegar menn brugðu blundi hjer
í Reykjavík á mánudagsmorgun, þá
fór sú alvörufregn um alla borg-
ina, eins og þungur þrumuhljómur:
Fogsetinn er strandaður.
Það fylgdi þessum alvörufrjett-
nnx, að öll skipshöfnin væri eða
mundi vera í skipinu, heil á húfi.
En — þó var sem dökknaði yfir
fle^tum kunnugum, er menn heyrðu
strandstaðinn nefndan, að Forset-
inn stæði fastur og væri að veltast
á skerjunum og í briminu fram-
undan Stafnnesi; þótti flestum,
sem til þektu, sem orka mundi tví-
mælis um bjöTgun skipshafnarinn-
ar; sú varð líka raunin á, eins og
frá er skýrt annarstaðar hjer í
blaðinu.
Milli dagmála og hádegis var
frásögn um strandið fest upp í
glugga Morgunbl.; safnaðist þar
þega*r saman múgur og margmenni,
og mátti heita jafnfjölment allan
daginn fram í myrkur; og mátti
allan tímann sjá, að þeim, sem þar
komu, var þungt í hug; óvenju-
mikill alvörublær var yfir öllum.
Frjettirnar að sunnan voru strjál
ar, óglöggar og — fremur erfiðar,
— það sem þær náðu.
Allan daginn var allur bærinn
milli vonar og ótta; hvar sem menn
hittust á förnum vegí, þá var ekki
um annað talað en þetta eina:
„Skyldi þeim ætla að takast, að
bjarga skipshöfninni ?“ Eða: „Það
vildi jeg að Guð gæfi, að menn-
irnir hjeldu lífi.“
Enn allir voru einhuga og sam-
mála um eitt, að alt mundi gert
bæði á sjó og landi til að bjarga
Jífi mannanna, sem í skipreikanum
og háskanum voru staddir, að all-
ir mundu sýna frækilega fram-
göngu og enginn draga ‘sig í hlje,
’þótt við ofurefli væri að etja.
Sannspurt er líka, að þessar von
ir manna rættust. Fyrir frábæran
vaskleik manna þat syðra, fór svo,
að eftir langa og stranga baráttu
tókst að bjarga tíu mönnum af 25,
er á Forsetanum voru.
þækaþáttur þessa sorgarleiks —
hjer í bænum — var sá, að togar-
inn Tryggvi gamli kom hingað inn
eftir með andvana lík fimm manna
af Forsetanum nálægt stundu fyr-
ir miðnætti; vár þeim ekið suður
í líkhúsið í kirkjugarðinum, þau
afklædd og þvegin og þeim veittur
venjulegur umbúnaður.
Var þá nokkum veginn sann-
spurt, að 10 menn af skipshöfn-
inni hefðu haldið lífi fyrir vask-
leik og frækilega framgöngu
þeirra, er tóku þátt í björgunar-
tilraununum; en 15 mundu hafa
látið lífið.
Dagur þessi hafði verið Reykvík-
ingum bæði langur og þreytandi;
minti hænn helst til mikið á mann-
skaðadaginn mikla, 7. apríl 1906,
þegar yfir 20 íslenskir sjómenn af
fiskiskipinu Ingvari druknuðu fyr-
ir augum bæjarmanna á skerjunum
sunnan og vestan við Viðey, og
tvö fiskiskip, . Emilía og Sophia
Withley, fórust með hverju manns-
barni á Mýrasketjunum við norð-
anverðan Faxaflóa. Fóru þá yfir
60 menn í sjóinn á einum degi, og
átti þá margur um sárt að binda.
En Reykvíkingar sýndu sorg-
hitnum samúð þá; og svo hygg jeg
að enn muni verða. Því svo er þvi
háttað með okkur hjer í borginni,
að þó við aðra stundina rífumst
og bítumst sem gráiír seppar eða
'gaddhestat um illt fóður, þá kenn-
um við samúðar hver með öðrum,
þegar þungar raunir steðja að
hræðrum vorum eða systrum; sýna
Eeykvíkingat þá oft í orði og
verki, að það er sannur vitnis-
hurður um þá, að þeir mega ekk-
<ert aumt sjá eða bágt heyra.
Vildi jeg mega óska og vona,
-að sú hugarkend níddist sem sein-
ast úr þeim.
Fram úr miðnættinu í nótt mun-
um við flestir hafa farið að hátta
og sofa. En — skyldi ekki svefninn
hafa verið lítill hjá sumum!
Það tel jeg vafalaust, að nóttin
hafi verið mörgum vökunótt, sum-
um vegna sárirar hjartasorgar og
hugartrega, öðrum vegna samúð-
ar, hluttekningar og alvarlegra
hugsana. Tel jeg það síst óeðlilegt.
Þegar jeg kom á fætur í morg-
un, kom jeg heim á eitt sorgar-
heimilið frá deginum í gær; hús-
bóndinn fluttur hingað andvana í
gærkvöldi.Þegar jeg lauk upp hurð
inni, komu tveir ungir og laglegir
drengir á móti mjer — 4—5 ára —
og sögðu: „Hann pabbi okkar er
dáinn, og mamma hefir verið að
gráta.“
Blessaðir smælingjarnir höfðu
auðvitað ekki rjettan skilning á
missi sínum og gírátsefni móður-
innar.
Jeg talaði svo bæði við konu og;
móður þessa manns, og höfðu bað- ■
ar lítið sofið þessa nótt. En annars
báru þær missi sinn og sorg meðj
hugarrósemi og stillingu. — Enda
finst mjer það ávalt tíðast hjá okk-;
ur íslendingum, að reynast hetjur, j
þegar á þrauta- og raunahólminn
kemur, ef menn eru ekki stótbil-
aðir á heilsu á undan. Og undan-(
tekningarlaust er það nær fimm-j
tíu ára reynsla mín, bæði um karla
og konur, að mestu hetjurnar eru
einlægt þeir, sem standa á föstum
trúargrundvelli. \
Matthías vissi, hvað hann söng,
er hann sagði við raunabarnið: j
„Því hræðstú ei, þótt hjer sje kalt,
og heimsins yndi stutt og valt,
og alt þitt ráð sem hverfult hjól,
í hendi Guð er jörð og sól.“
„Hann heyrir stormsins hörpuslátt,
hann heyrir barnsins andardrátt,
hann heýrir sínum himni frá
hvert hjartaslag þitt jörðu á.“
Við þessar hugsanit hygg jeg,
að eitthvert sorgarbabmið hafi
sofnað út frá raunum sínum‘ og
angursefni í nótt sem leið, eftir
hinn sára og þunga sorgarleik, sem
fram fór daginn í gær, og sem í
framtíðinni verður efalaust mörg-
um manni minnisstæður.
„Já! Svona átti Forsetinn að
fara“, segir margur hver við ann-
an í gær og í dag hjerna í bænum.
Við Reykvíkingar könnumst flest-
ir við Forsetann; hann var fyirsti
togarinn, sem smíðaður var í Eng-
landi beint handa íslendingum, fyr
ir 20 árum, þá svo fullkomið skip
að öllum útbúnaði og smíði, sem
frekast var unt. Síðan hefir hann
„marga hildi háð“, en jafnan ver-
ið hið mesta happaskip, og flutt
margan dýran fatm að landi og
um leið eigendum gagn og gróða.
Nú var Forsetinn orðinn nokk-
urskonar aldurs og heiðursforseti
alls íslenska togaraflotans. En svo
kom dagurinn í gær sem nokkurs-
konar lokadagut; þar með er saga
Forsetans á enda.
„Eitt sinn kemur endadægur
allra lýða um síðir.“
Með 15 manna áhöfn hvarf hann
sjónum vorum; þeir fjellu með
sönnum heiðri í fylkingu.
Hraustum drengjum er gott að
falla í valinn með vopn í höndum,
eða svo þótti feðrum vorum á gull-
öld þjóðarinna'r.
Oft hafði Forsetinn, og þeir, er
á honum voru, komist í krappan
dans. Ein mesta tvísýna hans var
það, er hann einu sinni á stríðs-
árunum komst í heljargreipar
Þjóðverja. Hitti hann Þjóðverja
fyrir norðan Skotland, og hófu,
þeir eltingaleik mikinn; skutu þeir
á Forsetann 12 skotum; en hæfðu
hann aldrei, þótt hurð skylli nætrri
hælum. Forsetinn slapp úr höndum
Þjóðverja, eins og Haraldur Sig-
urðsson Noregskonungur forðum
úr greipum Dana. En svo var
nærri stefnt FoVsetanum, að brot-
in úr sprengikúlum Þjóðverja voru
sem hráviður á eftir um alt þilfarið
á Forseta. Eiga einhverjir hjer í
bænum þær til minja.
Satt er það, að mikið og sorg-
legt er slys það, sem nú bat að
höndum, sem oftar, jelið dimt, sem
yfir skall. Þau breiðu spjótin tíðk-
ast í hóp. íslenskra sjómanna. En
vjer tökum því með kjarki og karl-
mensku. Látum það kenna oss að
fara varlega, þó vjer förum djarf-
lega.
Þetta alvörutilfelli ætti að minna
oss alla á að sinna öllum skynsam-
legum bjargráðum. Nú er hjer ný-
stofnað Björgunarfjelag. Yerum
nú samtaka og eflum það á allar
lundir; af því má margt og mikið
gott leiða; hjer var oss sýnt með
alvarlegum atburðum, hve þörfin
er brýn fyrir slíkan fjelagsskap.
Guð blessi minningu hinna föllnu.
Guðslíknarhönd styrki aðstoðar-
litlu ekkjurnar og föðurlausu
börnin.
GuðsfÖðurhönd leiði börnin, er
verða að segja: „Hann pabbi okk-
ar er dáinn og hún manna er að
gráta/‘
28. febrúar 1928.
Olafur Olafsson.
Eitt af hlnum hBrmuleg-
ustu sjóelyeum hjer.
Kl. 1 aðfaran. mánudags, eða þar
um bil, strandaði togarinn „Jón
forseti" á Stafnnesi. Er það rjett
h já Stafnnesvita.Er þaraðall!ra sögn
einhver hinn versti og hættulegasti
staður hjer á landi, fyrir skip, sem
stranda. Rifið er langt frá landi
og er þar sífelt brim þótt sjór sje
hægur annars staðar. En að þessu
sinni var brim mikið.
Skipið var að koma vestan úr
Jökuldjúpi og ætlaði suður á Sel-
vogsgrunn.
Brimið fór vaxandi með flóðinu,
og gengu brótsjóir yfir skipið hver
á fætur öðrum. Reis skipið nokkuð
að framan, og leituðu hásetar sjer
skjóls frammi undir „hvalbak.“
Skipið sendi út neyðarskeyti og
varð fyrsta skipið á vettvang
„Tryggvi gamli.“ Kom það þangað
kl. 6 um morguninn. Var þá niða-
.myrkur, svo dimt að „Tryggvi
gamli“ sá skipið alls ekki, fyr en
fóir að birta, eða um klukkan iy2.
Kom nú þarna smám saman
fleiri skip, togarinn „Ver“ og
„Hafsteinn“, en gátu enga björg
veitt mönnum um borð í „Jóni for-
seta“. Litlu seinna kom björgun-
arskipið „Þór“ einnig á vettvang
og 2 bátar frá Sandgerði, mann-
aðir mönnum, sem eru gjörkunn-
ugir á þessum slóðum.
Allan daginn, fram í myrkur
var björgunartilraunum haldið
áfram af mesta hetjudug og dugn-
aði.En brotsjóirnir slitu sjómennina
af skipinu, einn á fætur öðrum, án
þess við yrði ráðið. Þegar fram á
daginn kom sáu skipin, sem þarna
voru, að þau fengu ekkert að gert
og týndust burtu smám saman. —
Eitt hið seinasta, er fór af vett-
vangi, var „Tryggvi gamli.“ Kom
hann hingað um kvöldið klukkan
10 og flutti hingað lík 5 manna,
af skipshöfn „Jóns forseta“, sem
höfðu fundist á reki framundan
skerinu, sem hann strandaði á.
Samtal við Kristján Schram
skipstjóra.
Isafold hitti Kristján Schram
skipstjóra á „Tryggva gamla“ að
máli og spurði hann tíðinda. Hon-
um sagðist svo frá:
Þegar birti svo um morguninn að
við sáum „Jón forseta“ þar sem
hann lá á skerinu, lá hann þannig
að hann hallaðist mikið á bakborða
og var þá bátlaus að því er best
varð sjeð. Sáust þá engir menn
uppi. Höfðu þeir leitað sjer skjóls
fram undir „hvalbaknum.“ Skipið
virtist þá óbrotið að ofan. Skömmu
eftir að við komum þar að, komu
mennirnir út á þilfar. Skiftu þeir
sjer þá. Fóru nokkrir upp á „hval-
bak“, sumir í reiðann og sumir
upp á stýrishúsið. Sáum við þar
þrjá menn.
Leið nú og beið og komumst við
! hvergi nærri til að bjarga, en kvik-
an fór vaxandi og rUggaði skipið
mjög á grunninu og gengu brot-
sjóir yfir það að aftan. Klukkan
rúmlega 10 skall á það brotsjór,
svo ægilegur, að hann tók með
sjer stýrishúsið og reykháfinn. —
• Eftir það fór skipið að síga að
framan og leituðu þá þeir í reið-
ann, sem áður höfðu haldist við á
„hvalbaknum", og röðuðust þar
alveg upp í siglutopp. Gekk nú
sjór altaf yfir skipið, en er fór að
fjara dró úr kvikunni nokkuð, en
þó voru brotsjóir alt umliverfis
skipið, svo að hvergi var hægt að
koma nærri.
Bátur frá landi náði þá sam-
bandi við „Þór“ og fekk hjá hon-
um björgunatrtæki og síðan var
, björgunart.ilraunum haldið áfram
; frá landi, þótt aðstaða væri þar
i afar slæm. Við biðum fram eftir
deginum, eða fram til klukkan
6y2. Var þá skollið á myrkur. —
Vjelbátarnir frá Sandgerði voru
sífelt á sveimi fyrir utan rifið til
! þess að leita að líkum manna er
skoluðust fyrir borð, vegna þess
að þeir gátu elr.ki veitt neina aðra
1 aðstoð. Fundu þeir þessi fimm lík,
sem við komum með. Er.eitt þeirra
af Ólafi Jóhannssyni, 2. vjelstjóra,
annað af Stefáni Einarssyni bryta
og hið þriðja af syni hans Arna,
sem var hjálparmatsveinn hjá föð-
ur sínum. Hin tvö líkin af Ingva
Björnssyni og Haraldi Einarssyni.
Allir voru menn þessir með björg-
unarbelti og bar útfallið líkin út
yfiir rifið.
BJÖRGUNAJtSTARFIÐ.
Frásögn þeirra Halldórs Þorsteins-
sonar og Jóns Sigurðssonar.
1 gærkvöldi komu þeir skipstjór-
arnii- Halldór Þorsteinsson og Jón
Sigurðsson hingað til bæjarins og
náði ísafold þá tali af þeim, spurði
þá um slysið og björgunarstarfið.
Þeim sagðist svo frá:
Aðfaranótt mánudags kl. 1% barst
Hf. Alliance skeyti um það, að Jón
forseti væri strandaður á Stafnnes-
rifi. Vissum við þá fljótt hvílíkur
háski va!r hjer á ferðum, því að
flestra kunnugra dómi getur ekki
hættulegri og verri strandstað á
öllu Islandi heldur en þenna. —
Bjuggumst við þegar við því, að
skip og öll áhöfn mundi farast
þarna, en til þess að reyna að
bjarga einhverjum mannanna, ruk-
um við þangað suður eftir í bif-
reið. Lögðum við á stað hjeðan kl.
2% og hjeldum til Fuglavíkur,
bæjar, sem er svo að segja mitt á
milli Sandgerðis og Stafnness. —
Lengra varð ekki komist í bifreið,
því að þar tekur við hinn versti
jvegur suður á Stafnnes, og verður
itæplega farið nema fetið þótt bjart
Jsje og góð færð. Er þaðan nær iy2
Jíma ferð suður á strandstaðinn.
I Við fengum okkur hesta í Fugla-
vík og hjeldum hiklaust áfram. —
Komum við að Stafnnesi kl. rúml.
7 um morguninn. Þegar þangað
kom, sáum við hvar skipið lá í
brimgarðinum á Stafnnesrifi. Vissi
stafn að landi, en skipið hallaðist á
sjó. Sáum við þá, að menn stóðu
í reiðanum, sem þjettast ,maður við
mann. Ekki gátum við sjeð hve
margir þeir voru, en aðstaðan var
svo að okkur kom elcki til hug-
ar að unt mundi verða að bjarga
neinum þeirra.
Svo hagar til þarna, að 300—400
faðma undan landi er rif það er
nefnist Stafnnesrif. Er grunt á því
og sker og flúðir alt um kring og
brýtur þar altaf, þótt gott sje
veður, en nú var þar brimgarður
einn, og alt umhverfis skipið. En
fyrir innan er lón nokkurt, sem
nefnist Hólakotsbót og er þar hyl-
dýpi, en var svo lítið að brotsjó-
arnir af rifinu og skerjunum fara
þar yfir um flóð. Holskeflurnar
hömuðust á skipinu og bjuggumst
við við því á hvei’ri stundu að sjá
sigluna brotna og fara með alla
mennina fyrir borð með sjer, eða
þá að skipið mundi skrika inn af
rifinu og fara á kaf í hafdýþið þar
fyxúr innan.
Þega'r við komum á strandstað-
inn, voru skipin „Tryggvi gamli“,
„Ver“ og „Hafsteinn‘“ komin á
vettvang til að reyna að bjarga.
Lágu þau þar úti fyrir. Seinna
kom björgunarskipið „Þór“ og tog
arinn „Gylfi“. Reyndu þessi skip
með öllu móti að komast x ná-
munda við ,Forsetann‘, meðal ann-
ars með því að lægja brimgarðinn
á þann hátt að hella olíu og lýsi
i sjóinn. En það bar engan árang-
ur. Vindur stóð af landi og hjálp-
aðist hann að því með straum að
bera olíuna og lýsið frá rifinu og
til hafs. Komust skip þessi því ekki
í námunda við „Forsetann“ og var
sýnt, að aldrei mundi takast að
bjarga mönnunum hafsmegin,
hvernig, sem að væri farið.
Voru nú góð ráð dýr, því að
eina vonin, þótt veik væri, va!r sú,
að takast mætti að bjarga einhverj
um úr landi.Brugðum við nú skjót-
lega við, og náðum í báta á Stafn-
nesi, áttæring, sem þarna var
kominn á flot og tvo minni. —-
Samtímis sendum við hraðboða ríð-
andi til Fuglavíkur og þaðan með
bifreið til Keflavíkur til að ná í
lækni. Brá hann (Helgi Guðmunds-
son læknir) skjótt við og kom suð-
ureftir. Varð koma hans þangað
til hins mesta gagns við björgun-
ina, því að hann tók á móti hverj-
um manni, sem við náðum, jafn-
harðan, og veitti honum alla þá
hjálp, sem læknisvísindin eru um
megnug.
Nú komu tveir vjelbátar frá
Sandgerði á vettvang. Gátu þeir
að vísu ekki veitt „Forsetanum“
neina hjálp, en þeir færðu okkur
steinolíu. Var nú reynt úr landi að
lægja bírimskaflinn með því að
bera olíu í sjóinn; úr því að það
tókst ekki að utanverðu, en árang-
ur varð enginn vegna þess að olían
barst með landinu.
Annar Sandgerðisbáturinn kom
við hjá „Þór“ og fjekk ljeða þar
línubyssu, ef vera mætti að hann
gæti fremur notað hana en skipið,
en hún kom ekki að neinu gagni.
Það var sýnt þegar í upphafi,
að engum manni raundi veVða
bjargað, nema það tækist með f jör-
unni. Skipverjar höfðu um nóttina
gert ýmsar björgunarráðstafanir
um borð og útbúið sig með ýms
tæki, en meðan á flóðinu stóð, og
flestir mennirnir fórust, skoluðust
og fyrir bo'rð öll þeirra tæki.
En af tilviljun var mjór kaðall
bundinn í reiðann og var þar fast-
ur. Þegar skipverjar sáu nú að
viðbixnaður var í landi að taka x
móti þeim, leystu þeir kaðal þenn-
an, náðu í dufl og bundu þa!r við og
vörpuðu svo duflinu fyrir borð.
Voru þá bátarnir þrír komnir frá
landi. Lagðist áttæringurinn við
festar milli lands og skips en minni
bátarnir fylgdu honum. Tókst þeim
að ná í duflið og festa kaðlinum
í áttæringinn. Votu nú bundnir 8
lóða'rbelgir á annan litla batinn
svo að hann gæti ekki sokkið; Og
hann búinn út sem dragferja milli
skipsins og áttæringsins. Fylgdu
honum engir menn og var hann
oftast nær í kafi meðan hann var
dreginn á milli. Urðu skipverjar að
fara ofan í hann fullan af sjó, mar-
andi í kafi og með holskeflurnar
yfi*r sjer.
Þetta lánaðist svo vel, að 10
menn björguðust heilir á húfi.
Hafa minni sögur, sem frægar eru,
verið settai- í letur en þær sögur
er segja mætti um afrek ýmsa
þeirra manna, og hinna, sem störf-
uðu að því að bjarga þeim.
Fyrstu mennirnir náðust á fjórða
tímanum. Einn maður henti sjer
fyrir borð og synti út í bátinn. —
Kafaði hann undir hvert ólag, er
að honum reið. Annar maður, sund
maður góður, hljóp líka fyrir borð,
en útsogið tók liann og hvarf hann
í brimólguna.